Agam Satik Part 36 Dashvaikalik Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrutnidhi Ahmedabad

Page 33

૩ ૨
દશવૈકાલિકમૂલસૂત્ર-સટીક અનુવાદ શબ્દને ઇચ્છે છે. અહીં સર્વત્ર અધિક નયન તે અધ્યયન એમ યોજના કરવી.
૦ હવે અક્ષણ શબ્દનો અર્થઃ- તે ભાવ અક્ષીણ આ જ છે. શિષ્યને આપવાથી તે અક્ષયત્વને પામે છે. જેમ દીવા વડે સો દીવા પ્રગટાવાય છે, તે દીપ પણ દીપે છે. એ પ્રમાણે દીપતુલ્ય આચાર્ય પોતાની નિર્મળ બુદ્ધિ વગેરના ઉપયોગ સહિત હોવાથી કર્મ નિર્જરા અને જ્ઞાનના પ્રકાશ વડે પ્રકારો છે અને પોતાની નિર્મળ બુદ્ધિથી શિષ્યને નિર્મળ બુદ્ધિવાળા બનાવે છે.
હવે આય શબ્દનો અર્થ - ભાવથી આ પ્રમાણે છે - જ્ઞાનમાં મતિ આદિ, દર્શન - ઓપશમિકાદિ, ચાસ્ત્રિ - સામાયિકાદિ વગેરનો લાભ છે. એ લાભ વડે જે થાય તે ભાવઆય. આય એટલે લાભ. અધ્યયનના હેતુ વડે જ્ઞાનાદિનું આગમન થાય છે.
o હવે ક્ષપણા શબ્દનો અર્થ - તે પણ ભાવથી આ પ્રમાણે છે- આઠ પ્રકારની કર્મ જ, તેમાં જીવ રગદોળવામાં પરવશપણે હોવાથી જ તે “ક”જ” પુરાણું તે પૂર્વવતુ. યોગ એટલે અંતઃકરણાદિથી અધ્યયન કરતાં - કારણમાં કાર્યના ઉપચારથી “ક્ષપણા કહ્યું. તે પ્રમાણે આ ભાવ અધ્યયનની યોજના કરવી. શેમાં? અધ્યયન. અક્ષીણ. આય અને ક્ષપણામાં ગાથાર્થ કહ્યો. આ ઓઘ નિષ્પન્ન નિક્ષેપ બતાવ્યો. હવે નામ નિષ્પન્ન કહે છે - તેમાં ઓઘનિષ્પન્ન તે અધ્યયન અને નામનિષ્પન્ન તે દ્રુમપુપિકા. કુમ - ધ્રુ એટલે જે દેશમાં વિધમાન છે તે એનું છે અથવા એમાં છે તેને મ લાગતાં દ્રુમ શબ્દ બન્યો.
હવે ડ્રમ અને પુષ્પ બંનેના નિક્ષેપાની પ્રરૂપણા કહે છે - • નિર્યુક્તિ - ૩૪ - વિવેચન
નામધુમ - જેનું દ્રુમ એવું નામ છે તે. સ્થાપનાઠુમ - વૃક્ષ રૂપે જેની સ્થાપના છે તે. દ્રવ્યઠ્ઠમ તે ભાવઠુમ છે. તેમાં દ્રવ્ય દ્રુમ બે ભેદે છે - આગમથી અને નોઆગમથી. આગમથી જ્ઞાતા ઉપયુક્ત ન હોય. નો આગમથી ત્રણ ભેદે છે - જ્ઞશરીર, ભવ્ય શરીર, ઉભય વ્યતિરિક્ત. તે આ પ્રમાણે - એક ભવિક બદ્ધાયુક અભિમુખ નામ ગોત્ર, તેમાં એક ભવિક - જે એક ભવના અંતરે દ્રુમમાં ઉત્પન્ન થશે. બદ્ધાયુષ્ક - જેણે દ્રુમ નામ ગોત્રમાં કર્મ બાંધેલ છે, અભિમુખ નામ ગોત્ર જેના વડે તે નામ અને ગોબ કર્મ ઉદીરણાવલિકામાં નાંખે છે. આ ત્રણે પણ ભાવિ ભાવ ઠુમ કારણ પણાથી દ્રવ્ય દ્રુમ છે. ભાવ ડ્રમ પણ બે ભેદે છે. આગમથી અને નોઆગમથી. તેમાં આગમથી જ્ઞાતા ઉપયોગ વાળો હોય. નો આગમથી દ્રમ જ ક્રમ નામ અને ગોત્ર કર્મને વેદે છે.
જેમદ્રુમના કહ્યા તેમ પુષ્પના પણ ચાર નિક્ષેપો કહેવા. હવે વિવિધ દેશમાં જન્મેલ શિષ્યગણના સંમોહાર્યે આગમમાં “ધ્રુમ' શબ્દના પર્યાયોના પ્રતિપાદનાર્થે કહે છે -
• નિયુક્તિ - ૩૫ - વિવેચન -
કુમ, પાદપ, વૃક્ષ, અગમ, વિડિમા, તરુ, કુહા, મહીરૂહ, વચ્છા, રૂપક, રંજક વગેરે પર્યાયો નામો છે. તેમાં દ્રુમની અન્વર્થ સંજ્ઞા પૂર્વવતુ. પગ વડે જે પીએ તે પાદપ.