Book Title: Tran Ratno
Author(s): Gopaldas Jivabhai Patel
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004997/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kuMdakuMdAcArya nAM traNa ratno sapAdaka gopAladAsa jIvAbhAI paTela Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pUjAbhAI jaina graMthamALA-14. zrI kuMdakuMdAcAryanAM traNa 2 to saMpAdaka gopAladAsa jIvAbhAI paTela NANaguNeNa vihINA eyaM tu payaM cahUvi Na lahaMti / taM giNha NiyadamedaM jadi icchasi kammaparimokkhaM // "AtmAnubhavarUpI jJAna prApta karyA vinA game teTalAM tapAdi karavAthI e paramapada ghaNAya meLavI zaktA nathI. tAre je karma baMdhanamAMthI mukti joItI hoya, te tene ja svIkAra kara." [samAca0 25] zrI jainasAhityaprakAzanasamiti c/o navajIvana kAryAlaya amadAvAda Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka: gopAladAsa jIvAbhAI paTela maMtrI, zrI jaina sAhityaprakAzana samiti amadAvAda AvRtti pahelI, sana 1937 mudraka: jIvaNajI DAhyAbhAI desAI . navajIvana mudraNAlaya, amadAvAda ATha AnA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. prAstAvika : diga'kharaparaparAmAM zrIkuMdakuMdAcA'nuM sthAna 3. -digaMbara sapradAya 4. ra. zrIkuMdakuMdAcArya' : 'tathAe 6. -bhadrAhunA ziSya ? kAlanica 11. zrIkuMdakuMdAcArya'nAM nAmeA 13, 1. anukramaNikA upeAta 3. zrIkuMdakuMdAcAnA graMthA : 84 pAhuDA 16. -za (bhatti) bhakti 17. -ATha pAhuDA 17. -ratnasAra (rayaNusAra) 18. -bArasa aNuvekakhA (dvAdaza anuprekSA :) 18. -niyamasAra 18. "nATayI 18. - anuvAda 21. 4. kuMdakuMdAcAryAMnuM vedAMta: jIvakanA sabaMdha 22. khaDa 1 lA vyAvahArika dRSTibiMdu prakaraNa 1 ku prAstAvika * magaLAcaraNa 31. -zAstrajJAnanI AvazyakatA 31. prakaraNa 2 jI dvavyavicAra: 7 kanyA 34. --satnI vyAkhyA 35. -dravyanI vyAkhyA 35. guNa ane paryAya 36. astikAya 38, Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kenyAnuM vividha vargIkaraNa 39. -AkAza 42. dha 43. adha 44. kAla 44, --pudgala 46. -paramANuM 47. -jIva 50. -cetanA guNa ane cetanA vyApAra 50. -dravya ane guNanI ananyatA 56. prakaraNa 3 jI AtmA jIvakAcanA che prakAra 55. jIvanI piraNAmazIlatA 57. -karma baMdhana 58. -jIvanuM kartApaNuM 60. -jIvanA zubha bhAvA 63. -jIvanA azubha bhAvA 63. -jIvanA zuddha bhAve 65. zAstrajJAnane sAra 67. -pAramArthika sukha 68. prakaraNa 4 tha AtmAnuM zuddha svarUpa: 'svacabhU' 70. -saCjJatA 71. sarvAMgatatA 73. -jJAyaktA 74. -baMdharahitatA 7pa. -pAramArthi ka sukharUpatA 76. prakaraNa 5 suM mArga : jJAna, darzana, cAritra 78. -Asrava ane savara 79. -nirjarA 79. -cAritra 81. -sanyAsa 83. mULa guNA 84. -ahiMsAM 86. aparigraha 86. -zAstrajJAna 88. "sevAbhakti 89, -vinaca 91, kha2jo pAramArthika dRSTibiMdu prakaraNa 1 3. prAstAvika e deSTie 95. jJAna ane AcaraNa 97. prakaraNa 2 ju jIva mithyA dRSTi 98, -jIva-jaDane viveka 99, prakaraNa 3 jI karyAM ane ka : karmAMdhanA prakAra 101. -krama khaMdhananAM kAraNa 102. pAramArthika dRSTi 103, Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM puNyapA5: zubhAzubha karma : baMne azuddha 105. -zuddha karma 106. prakaraNa 5 muM Asava : jJAnI ane baMdha 108. prakaraNa : saMvaraH sAcA saMvara 110. prakaraNa 7 muM nija rAH jJAnI ane bhaga 111. -sabhyadRSTinI vyAkhyA 114. prakaraNa 8 muM adhaH baMdhanuM sAcuM kAraNa 116. -pAramArthika daSTi 118. -AtmA baMdhane kartA nathI 120. * prakaraNa 9 muM mekSa: viveka 123. -amRtakuMbha" 123. prakaraNa 10 muM savizuddhajJAna : AtmAnuM kahyuM - zI rIte ? 125. -AtmA sarvathA artA nathI 128. -sAMkhyavAdIne javAba 129. kSaNikavAdIne javAba 130. -AtmA 5radravyane jJAtA paNa nathI 131. -AtmAmAM rAgAdi nathI 131. -ajJAna 134. -sA mokSamArga 135. subhASita: 136 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUcanA A pustaka taiyAra karavAmAM zrIparamazrutaprabhAvaka maMDaLe prasiddha karela samayasAra,' ' pravacanasAra ' ane ' paMcAstikAya ' pustakaiAnI AvRttione upayeAga karelA che. anuvAdamAM karAne aMte je zlokasaMkhyA mUkelI che, te paNa te AvRttie pramANe ja che. " A pustakanA upAdghAta taiyAra karavAmAM, tathA pAnanI nIce ApelI neAMdhA taiyAra karavAmAM pre!. upAdhyenI * pravacanasAra ' nI prastAvanAne * tathA paMDita sukhalAlajIkRta ' tattvArthAdhigamasUtra'nA anuvAdane mukhyatve upayAga karelA che. tethI temAM carcelA muddAenI vadhu vigata mATe vAcakane te pustakA jovA bhalAmaNa che. upAddhAtamAM jaNAvyA pramANe zrIku MdakuMdAcArye potAnA traNe graMtheAmAM ema svIkArI lIdheluM che ke, vAcaka jaina paribhASA tathA siddhAMtAthI pUrepUre mAhitagAra che. temane muddo vAcakane prAthamika jaina pArabhASA ke siddhAMtAthI mAhitagAra karavAnA nathI; paraMtu jaina siddhAMtanA a Mtima muddAe cavAnA che. A anuvAdamAM ajaina vAcakane ke jaina siddhAMtanA zarUAtanA abhyAsIne madadagAra thAya tevAM vigatavAra TippaNA ke noMdhe| ApavI azakya lAgavAthI, tevA vAcakane A pustaka zarU karatA pahelAM A mALAmAM prasiddha thayela ' bhagavAna mahAvIrane aMtima upadeza ' pustaka joI javA athavA sAthe rAkhavA bhalAmaNa che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkuMdakuMdAcArya nAM traNa ratno Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upeAdhAta 1. prAstAvika maMgalaM bhagavAn vIro maMgalaM gautamo gaNI / maMgalaM kundakundAya jainadharmo'stu maMgalam // digambara paraparAmAM zrI kuMdakuMdAcAya nuM sthAna mahAvIra bhagavAna maMgaLarUpa che; gaNadhara gautama magaLarUpa che; Aya kundakundAcAya magaLarUpa che; ane jainadharma maMgaLarUpa che. 22 zAstranuM vAMcana zarU karatA pahelAM dareka pADI maMgalAvaraNamAM uparanA hyeka khele che. te uparathI jaNAze ke kuMdakuMdAdhAMnuM jaina paraMparAmAM, khAsa karIne digaMbara sapradAyamAM TaluM sanmAna che. mahAvIra bhagavAna ane gautama pachI 1rata ja temanuM sthAna Ave che. digaMbara sAdhue peAtAne kuMdakuMdAcArya nI paraMparAnA kahevarAvavAmAM gava mAne che. pachInA ghaNA lekhakAne temanA graMthAmAMthI preraNA maLI che; ane TIkAkArA teA temanA prathAmAMthI theAkAMdha avataraNo Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa rane TAMke che. "paMcAstikAya", "pravacanasAra" ane "samayasAra" e nAmanA temanA traNa prasiddha graMtha "nATakatraya" ke prAbhUtatraya" kahevAya che, ane vedAMtIenA "prasthAnatraya" (upaniSada, brahmasUtra ane bhagavadgItA jevuM ja sthAna digaMbara paraMparAmAM bhogave che. " digaMbara saMpradAyanuM mukhya dhAma dakSiNa deza gaNAya. Adhunika samayamAM gujarAta tarapha jaina temaja jainetarane digaMbara saMpradAyanAM pustakane vyApaka paricaya karAvavAnuM mAna zrImad rAjacaMdrane ghaTe che. te pite digaMbara saMpradAyanA na hatA. paraMtu, temaNe rathApelA paramathuta prabhAvaka maMDaLe hiMdI anuvAda sAthe ghaNuM digaMbara graMthane prakAzita karyA che ane saMskRta prAkRta na jANanArane paNa te graMthane paricaya karavAno mArga sulabha banyo che. A graMthamAM zrI kuMdakuMdAcAryanA uparanA traNe prasiddha graMthane sArAnuvAda ekatritarUpe ApavAne prayatna karyo che. digaMbara saMpradAya ahIMthI AgaLa vadhatA pahelAM digaMbara saMpradAya ane tenI zarUAtanA ItihAsa viSe thoDI mAhitI meLavI laIe. ' mahAvIra bhagavAnanA nirvANa (I. sa. pUrve 467) pachI AcArya paraMparAmAM sAtamAM AvelA zrIsaMbhUtivijayanA mRtyu bAda temanA gurubhAI bhadrabAhu AcArya banyA. temane samaya mahAvIra pachI 170 varSa eTale vadhu vistAra mATe juo A mALAnuM "saMcamadharma pustaka, upodaghAta pA. 1-10. ma vize thoDI mAhitI nirvANa vilA zrI Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadaghAta ke I. sa. pUrve 297no gaNAya che. te arasAmAM azokano pitAmaha caMdragupta maurya magadhanI rAjagAdIe hato. tenA rAjyakALamAM magadhamAM bAra varSano kArame dukALa paDyo. te vakhate tyAM meTA sAdhusaMghanuM dhAraNapaSaNa sahelAIthI nahi thaI zake ema mAnI, bhadrabAhu keTalAka anuyAyIone laIne dakSiNamAM karNATa dezamAM cAlyA gayA. A banAva dakSiNamAM jainadharmanA pracAranuM temaja janasaMghanA digaMbara-vetAMbara evA be vibhAganuM kAraNa thayo. magadhamAM bAkI rahelA sAdhuonA nAyaka sthUlabhadra banyA. bAra varSa jeTalA e lAMbA gALAmAM uttaramAM rahelA ane dakSiNamAM gayelA sanA AcAravicAramAM taphAvata paDI gaye. ema kahevAya che ke, dukALanA vakhatamAM uttaramAM rahelA sAdhuone pitAnA ghaNuM kaThora AcAra-niyamone tyAga karavo paDyo. ema paNa kahevAya che ke, dakSiNamAM cAlyA janArA sAdhuono mukhya uddeza dukALanA kAramA vakhatamAM pitAne vrataniyamano bhaMga na thAya e ja hatuM. eTale, dakSiNamAM janArA sAdhuo nagnatva vagere AcArene barAbara sAcavI zakyA, jyAre uttaramAM rahenArAone sthaLa-kALane anusarI zveta vastra paheravAnI chUTa levI paDI. A vastu digaMbara (dizArUpI vastravALA eTale ke nagna) ane zvetAMbara (sapheda vastravALA) evA be vibhAganuM mukhya kAraNa banI ema kahI zakAya. evA be spaSTa vibhAge to pachIthI vAsvAmInA ziSya vajananA samayamAM (I. sa. pUrve 70 ke 82mAM) paDyA ema kahevAya che. jo ke, evo kAMIka viccheda jainasaMghamAM pahelethI ja cAlate AvyA hatA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa ratna ema paNa kahevuM joIe. kAraNa ke, mahAvIra pahelAMnA tIrthaMkara pArzvanAthanA anuyAyIo vacce paheratA hatA, jyAre, mahAvIre vacce na paheravAno niyama dAkhala karyo hato. e be saMghe mahAvIranA vakhatamAM nahi, te temanI pachI temanA ziSya gautama IdrabhUtinA vakhatamAM ekatrita thavA lAgyA hatA, evo ullekha uttarAdhyayana sUtramAM ja * maLe che. game tema che; uttaramAM rahelAoe sthUlabhadranA vakhatamAM ja pATaliputramAM ekaThA maLI, dukALanA vakhatamAM lupta thavA lAgelA rahyAhyA je AgamagraMtho ekatrita karyA, temane dakSiNamAM gayelAoe pramANabhUta mAnavA na pADI; ane TharAvyuM ke, jaina dharmanA AgamagraMthe dukALanA vakhatamAM naSTa thaI gayA che. e pramANe Agamagra vinAnA banelA dakSiNanA saMdhane sauthI prathama pramANabhUta zAstrIya graMtha ApanAra puruSa, te ApaNa ratnatrayanA kartA zrI kuMdakuMdAcArya. te keNa hatA, ane kyA samayamAM thaI gayA, te have ApaNe joIe. 2. zrI kuMdakuMdAcArya tathA zrI kuMdakuMdAcArya viSe ApaNane be daMtakathAo maLe che. te baMne daMtakathAo kuMdakuMdAcAryanA samaya bAda ghaNe pachI te samaye lakhAyelI hovAthI, temanA upara svataMtra rIte kazo AdhAra rAkhI zakAya tema nathI. juo A mALAnuM "aMtima upadeza' pustaka che. 131-8. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dudhAta 1. "bharatakhaMDanA dakSiNa dezamAM piThanADu jillAmAM AvelA kurumarAI zaheramAM karamuDa nAmane zrImaMta vepArI pitAnI patnI zrImatI sAthe raheto hato. tene tyAM bhativarana nAmane eka bharavADa chekare raheto hato, ane temanAM Dhera saMbhALatA hatA. eka divasa te chekarAe joyuM ke, dAvAnaLa saLagavAthI AkhuM vana banI gayuM che, paraMtu vacamAM thoDAM jhADa lIlAM rahyAM che. tapAsa karatAM tene mAlUma paDyuM ke, tyAM koI sAdhunuM raheThANa hatuM ane temAM AgathI bharelI eka peTI hatI. teNe mAnyuM ke, e zAstragraMthanI hAjarIthI ja teTale bhAga dAvAnaLamAM saLagI na jatAM lIlo rahyo. te graMthane te potAne tyAM laI gaye; ane kALajIthI temanuM pUjana karavA lAgyuM. eka divasa eka sAdhu pelA vepArIne tyAM bhikSA mATe Avyo. zeThe sAdhune annadAna ApyuM. pelA chokarAe paNa pelA zAstragraMthe dAna tarIke tene ApyA. sAdhue zeTha temaja nakara baMnene AzIrvAda ApyA. zeThane putra na hato. thaDA samaya bAda pelo bharavADa marIne te ja zeThane tyAM putra tarIke janme. meTo thatAM te chokaro kuMdakuMdAcArya nAmanA mahAna AcArya thayo. zAstradAnano Avo mahimA che." * A daMtakathA che. cakravatIe "paMcAstikAya' graMthanI pitAnI prastAvanAmAM ApI che. tyAM temaNe jaNAvyuM che ke, puNyAsava-kathA' graMthamAM zAstradAnanA dAkhalA tarIke A kathA ApI che. temaNe jaNAvela e "puNyAsava-kathA" graMtha ke te nakkI karI zakAtuM nathI. nAgarAje (I. sa. 1931) "puNyAtsava" Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa ratnA 2. paMDita premI 'jJAnaprameAdha' nAmanA graMthane AdhAre A pramANe datakathA TAMke che: mAlavAmAM bArApura nagaramAM kumudacaMdra nAmane rAjA rAjya karatA hatA. tenI rANInuM nAma kumudacaMdrikA hatuM. tenA rAjyamAM ku doSI nAmane vepArI peAtAnI kuMdalatA nAmanI strI sAthe rahetA hatA. tenA putranuM nAma kuMdakuMda hatuM. eka divasa jinacaMdra nAmanA AcAryanA upadeza 11 varSanA kuMdakuMdanA sAMbhaLavAmAM AvatAM, tenA upara eTalI badhI asara thaI ke, te temane ziSya thaI, temanI sAthe rahevA lAgyA. gheADA ja samayamAM kuMdakuMda jinacaMdranA khIjA ziSyAthI AgaLa tarI AvyA ane 33 me varSe te tene AcArya padavI maLI. dhyAnAdimAM zrIkuMdakuMdAcArye eTalI pragati sAdhI hatI ke, eka vakhata kAMI zaMkA paDatAM temaNe videhakSetramAM AvelA zrImaMdharasvAmInuM eTalI utkaTatAthI ciMtana karyuM ke, zrIdharasvAmI sabhAmAM eThA heAvA chatAM, adhavaca khelI UThayA ke, ' saddharmavRddhistu / ' sabhAnA leAkeAne samaja na paDI ke, svAmIe adhavaca A vAkya zAnA javAbamAM kahyuM. eTale svAmIe sabhAjanene kuMdakuMdAcAya viSe vAta karI. pachI, e cAraNu saMte ke jeo pUjanmamAM kuMdakuMdAcA nA mitrA hatA, te nAmanA saMskRta graMthanuM kAnaDImAM bhASAMtara karyuM" che, ema peAtAnA anuvAdamAM jaNAvyuM che. paraMtu tenA uparathI zaka sa. 1739 mAM thayelA marAThI bhASAMtaramAM A kathA nathI. vizeSanAmeAnI joDaNI vagere uparathI ema lAge che ke, prA. cakravatI pAse kAI tAmila bhASAnA graMtha hAvA joIe. 1. jaina hitaiSI,' pu. 10, pA. 369 4: Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAzcAta kuMdakuMdAcAya ne bharatakSetramAMthI AkAzamArge videhakSetramAM laI AvyA. tyAM kuMdakuMdAcArya' eka aThavADiyuM rahyA; ane peAtAnI badhI zaMkAenuM samAdhAna meLavyuM. pachI te tIyAtrA karatA karatA bharatakSetramAM pAchA AvyA. temanA upadezathI sAtase strIpuruSoe temanI pAse dIkSA lIdhI. gheADe! samaya A temane zvetAMbarA sAthe giranAra parvata upara vivAda thaye; ane temaNe tyAMnI brAhmI devatA pAse kakhUla pharAvyuM ke, digaMbarezane mata ja sAcA che. A ane daMtakathAomAM mAtapatAnAM nAmeA tathA nivAsasthAnanI bAbatamAM ceAkhyA matabheda che. bIjI daMtakathAmAM mAtApitAnAM samAna akSaranAM je nAmeA che, te saheje zakA upajAve tevAM che. kuMdakuMdAcArya videhakSetramAM gayAnI vAtanA pahelavaheleA ullekha vi. saM. 990mAM thaI gayelA devasene 'darzonasAra' graMthamAM karyAM che. 'p'cAstikAya' nI TIkAmAM jayasena jaNAve che ke, daMtakathA (prasiddha-kathA-- nyAya ) mujaba kuMdakuMdAcA` pUrvAM videhamAM jAte gayA hatA ane zrImadharasvAmI pAsethI vidyA zIkhI lAvyA hatA. zravaNa kheLageALanA zilAlekhA ke jemane mATe| bhAga 12mA saikAnA che, temAM paNa kuMdakuMdAcA havAmAM adhdhara cAlI zakatA hatA eve ullekha che. zvetAMbara sAthe giranAra upara thayelA jhaghaDAne ullekha zubhacaMdra ( I. sa. 1516-56) peAtAnA ' pAMDava purANu ' mAM kare che; ane eka gurvAvalImAM paNa te bAbatane ullekha che. 1. juo 'jainahitaiSI' pu. 10, pA. 72. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 traNa raste eTaluM te nakkI ke, baMne daMtakathAo ApaNane zrI kuMdakuMdAcArya viSe aitihAsika kahI zakAya tevI kazI mAhitI ApatI nathI. je kAMI tevI thoDI mAhitI temAM che, temAM paNa baMne daMtakathAo vacce matabheda che. bAkInI havAmAM UDavAnI ane zrImaMdharasvAmInI mulAkAtanI hakIkata kazA khAsa upaganI nathI. eTale have ApaNe bIjA AdhArabhUta kahI zakAya tevAM sthaLoe temanI mAhitI mATe tapAsa karIe. bhadrabAhunA ziSya kuMdakuMdAcAryo pite pitAnA graMthamAM pitAnA viSe khAsa mAhitI ApI nathI. "bArasa aNuvekakhA' graMthane aMte te pitAnuM nAma Ape che; ane "bodhaprAbhUta" graMthane aMte te pitAne dvAdaza aMgagraMthanA jJAtA tathA cauda pUrvIgeno vipula prasAra karanArA gamataguru zrutajJAnI bhagavAna bhadrabAhunA "ziSya" tarIke jaNAve che. bedhaprAbhRtavALI e gAthA upara kRtasAgare (15mA saikAne aMte) saMskRta TIkA lakhelI che; eTale e gAthAne prakSita gaNavAnuM atyAre ApaNuM pAse koI kAraNa nathI. digaMbarenI paTTAvalImAM be bhadrabAhuo Ave che. bIjA bhadrabAhu mahAvIra pachI 189-61ra varSa eTale ke I. sa. kara-85 mAM thaI gayA. paraMtu temane bAra aMga ane 14 pUrvAgene jANanAra kahI zakAya nahi; kAraNa ke, cAra pUrvagra to prathama bhadrabhAhu pachI ja lupta thayA, ane te ja chellA cauda pUrvajJAnI hatA evI paraMparA che. have je kuMdakuMdAcArya prathama bhadrabAhunA ziSya hoya, te te I. sa. pUrve trIjA saikAmAM thaI gayA ema kahevAnuM prApta thAya. paraMtu ghaNAM Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udaghAta . kAraNone lIdhe te nirNaya svIkArI zakAtA nathI. jaina daMtakathA ke paraMparAmAM kyAMya evuM pramANa maLatuM nathI, ke jethI kudakuMdAcAryane bhadrabAhunA samakAlIna gaNI zakAyaUlaTuM, je kAMI paraMparAo upalabdha che, teo te te nirNayathI judI paDe che. eTale kuMdakuMdAcAryane bhadrabAhunA paraMparAziSya gaNavA joIe. sAhityamAM evuM ghaNuM vAra bane paNa che. jemake "upamitibhavaprapaMcakathA'nA lekhaka siddharSi (I. sa. 906) haribhadrane pitAnA dharmaprabodhakara guru' kahe che. paraMtu bIjA vizvasanIya pramANethI nizcita thaI gayeluM che ke, teo samakAlIna nahetA; kAraNa ke, haribhadra te AThamA saikAnI adhavaca pachInA gALAmAM thaI gayA che. kuMdakuMdAcArya pitAne bhadrabAhunA ziSya tarIke oLakhAve che tenuM eka kAraNa A hoI zake ke, bhadrabAhu ja dakSiNamAM gayelA saMghanA AgevAna ane netA hatA. dakSiNano saMgha temanA mRtyu bAda, pitAnA badhA dhArmika jJAnane temanI mAraphata ja prApta thayeluM bhAne, to temAM navAI pAmavA jevuM nathI. eTale, kuMdakuMdAcArya paNa pitAnuM badhuM jJAna bhadrabhADu mAraphata ja prApta thayeluM mAnIne, potAne temanA ziSya mAne ema banavA joga che. kAlanirNaya paTTAvalIone AdhAre jainomAM paraMparA gata mAnyatA evI che ke, kuMdakuMdAcArya AcAryapade I.sa. pUrve 4mAM 33 varSanI vaye AvyA; ane bAvana varSa AcAryapade rahI, 85 varSanI AsapAsamAM nirvANa pAmyA. judI judI paTTAvalIomAM varSanI vigatomAM pheraphAra che. jemake, eka padAvalImAM te I. sa. 92mAM (vi. saM. 149) Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra traNa ratnA AcAya pade AvyA ema jaNAvyuM che. viddhaka mAM TAMkelA eka zlokamAM kuMdakuMdAcAya mahAvIra pachI 770me varSe eTale ke I. sa. 243mAM janmyA (nAta: ) hatA, ema jaNAvyuM che; tathA 'tattvArthasUtra' graMthanA kartA umAsvAti temanA samakAlIna hatA ema paNa jaNAvyuM che. paraMtu sauthI prathama jaNAvelI paraMparA ja vadhu pracalita che. 466nA marakaranA judA judA graMthA ane lekheAnA pramANa uparathI kuMdakuMdAcAya nA samaya ApaNe keTale nizcita karI zakIe, e have jovAnuM rahe che. sauthI prAcIna digaMbara TIkAkAra pUjyapAda peAtAnA 'sarvAsiddhi ' graMtha (2,20)mAM pAMca gAthAo TAMke che. te pAMceya e ja kramamAM kuMdakuMdAcAryanA khArasa-aNuvekakhA '(25-9 ) graMthamAM che. pUjyapAda pAMcamA saikAnA vacagALAmAM thaI gayA; eTale kuMdakuMdAcA te pahelAM thayelA heAvA joI e eTaluM teA nakkI thaI zake. pachI, zaka 388 eTale ke I. sa. tAtralekhAmAM che AcAryanAM nAma che; ane te chaye kuMdakuMdAcAya nI paraMparAmAM ('kuMdakuMdAnvaya') thayA hatA ema temAM jaNAvyuM che. kAI AcAryaMne anvaya. tenA mRtyu bAda tarata zarU na thAya, paNa tene echAmAM echAM 100 varSa te lAge ja ema mAnIe, temaja A chaye AcAryo eka pachI eka thayA haze ema mAnIe, te| kuMdakuMdAcAnA sabhaya meDAmAM meADA trIjA saikAmAM AvIne UbhA rahe che. kuMdakuMdAcArya nA paMcAstikAya graMthanI TIkAmAM jayasena ( bAramA saikAnI adhavacamAM ) jaNAve che ke, kuMdakuMdAcAye. te graMtha ' zivakumAra mahArAja'nA medha mATe ' : Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upaghAta.. lakhyo hato. te zivakumAra rAjA koNa te bAbatamAM ghaNe matabheda che. dakSiNanA pallavavaMzamAM zivaskaMda nAme rAjA thaI gayo che. skaMda eTale ke kArtikeya zivanA kumAra hatA. eTale te be nAme vacce khAsa bheda nathI raheto. pallavonI rAjadhAnI keLapuramAM hatI ane teo vidyAnA ane vidvAnonA AzrayadAtA hatA tevI temanI khyAti che. vaLI kAMjIpuramanA zivakuMdavarmA rAjAnuM eka dAnapatra maLI Ave che, te prAkRta bhASAmAM che ane tenI zarUAtamAM "siddhama ' evo zabda che. tethI te rAjA jana hoya evI kalpanA karI zakAya che. uparAMta, tenA darabAranI bhASA prAkRta hatI evuM bIjA aneka pramANathI siddha karI zakAya che. tethI kuMdakuMdAcArye te rAjA mATe pitAno graMtha lakhyo hoya ema mAnI zakAya. pallavarAjAonI vaMzAvaLI maLatI hovA chatAM, teo kyA samayamAM thaI gayA te nizcita nathI. eTale e taraphathI ApaNane kAlanirNayanI bAbatamAM khAsa madada maLe tema nathI. paraMtu, eTaluM to kahI zakAya ke, kuMdakuMdAcAryano ziSya rAjA pallavavaMzane keAI rAjA hoya ema banavAno vadhAremAM vadhAre saMbhava che. che. uparAMta rAjA jaina hoya sidama zrIkuMdakuMdAcAryanAM kuMdakuMdAcAryanAM bIjAM nAmo viSe ghaNuM nAma ullekho maLe cheane te uparathI temanA - kAlanirNayanI carcAne kAMI Teke maLI zake che ke kema, te have ApaNe joIe. paMcAstikAyanI TIkAmAM jayasena jaNAve che ke, kuMdakuMdanuM bIjuM nAma padmanaMdI hatuM. paraMtu 14 mAM saikA pachInAM lakhANamAM kuMdakuMdAcAryanAM pAMca Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * traNa nAme varNavavAmAM Ave che. jemake, I. sa. 1386nA vijayanagaranA eka lekhamAM temanAM A pramANe pAMca nAma ApyAM cheH padmanaMdI, kuMdakuMda, vakragrIva, elAcArya ane gRdhrapiccha. AmAMthI padmanaMdI e te kuMdakuMdAcAryanuM bIjuM nAma hatuM, e ghaNe aMze nirvivAda che. temaja vakragrIva ane brapiccha e be nAme temanAM nathI, paNa bhUlathI temanAM mAnavAmAM AvyAM che, e paNa nirvivAda che. gRdhrapiccha to tattvArthasUtranA racayitA umAsvAtinuM ja nAma che; ane vakragrIvAcArya e nAmanI judI vyakti ja che ane temane ane kuMdakuMdAcAryane kaze saMbaMdha mAnI zakAya tema nathI. have mAtra elAcArya e nAma ja evuM rahe che ke, je nAma kuMdakuMdanuM hatuM ke nahotuM te viSe khAtarIpUrvaka kahI zakAtuM nathI. jaina paraMparA dakSiNanA prasiddha tAmila graMtha 'kurala nA lekhaka tarIke elAcArya nAmanA jaina sAdhune jaNAve che. ane tethI keTalAka kuMdakuMdAcAryane ja kurala graMthanA lekhaka mAne che. kuralagraMtha I. sa. nA pahelA saikAmAM racAyeluM manAya che. have je kuMdakuMdAcArya e graMthanA lekhaka siddha thAya, te temane samaya paNa I. sa. nA pahelA saikAmAM AvIne Ubho rahe. eTaluM jarUra kahI zakAya ke, IsavI sananA pahelA saikAnA arasAmAM saMjogo evA hatA kharA ke, jethI kuMdakuMdAcArya jevo samartha lekhaka jaina paribhASA ke siddhAMta vinAne dhArmika graMtha tyAMnI bhASAmAM ja lakhavA prerAya. I. sa. pUrve trIjA saikAmAM bhadrabAhunA *jue "sTaDIjha ina sAutha inDiyana jenijhama" pa. 40 i. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upekSAta 15 Agamana pachI maisuranI AsapAsa janAe potAne paga jamAvyA hatA; ane e saikAM bAda te vadhu dakSiNa sudhI paheAMcyA hAvA joI e. jainadharmanA pracAra AmajanatAmAM karavA hAya, te temanI bhASAmAM temaja temane gaLe Utare te rIte tene rajU karavA joI e. ane jaina AcAryonI e rIta ja hatI ke, tee jyAM jAya tyAMnI sthAnika bhASAmAM ja peAtAnA siddhAMtA upadeze. tethI teoe draviDa dezamAM peAtAnA dharmanA pracAra karavA tAmila bhASA kheDI heAya tA temAM asaMbhavita jevuM kazuM nathI. kuralanI aMdara je Aya leAkeAnA vicAre ane saMskRtinI chApa dekhAya che, tene khulAse paNa e rIte karI zakAya che; kAraNa ke, janA turatamAM ja uttara hiMdustAna eTale ke magadhamAMthI AvelA hatA. magadhanA jamAne magadhamAM pracalita rAjanIti ane rAjakAraNanA paricaya hAya ja; ane temaNe peAtAnA graMthAmAM magadhanA rAjakIya siddhAMtene sAmela karyAM hAya ema banavAjoga che; ane tethI ja kauTilyanA arthazAstra ane kurala vacce ghaNI bAbatAmAM maLatApaNuM jovAmAM Ave che. ATalI lAMbI carcA pachI ApaNe kuMdakuMdAcAya nA kAnirNayanI bAbatamAM eTaluM nakkI karI zakyA ke, paTTAvalIonI prAcIna paraparA temane I. sa. pUrvenA pahelA saikAnI adhavaca ke I. sa. nA pahelA saikAnI adhavaca mUke che. marakaranAM tAmrapaTA uparathI temane samaya meDAmAM meDA trIjA saikAnI adhavaca siddha thAya che. ane jo te ane kurala graMthanA lekhaka elAcAya eka ja vyakti hAya, tA Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa raste I. sa. nI zarUAtanA arasAmAM kuMdakuMdAcArya thaI gayA, ema mAnavAne ApaNane pUratAM kAraNe maLI rahe che. 3. zrIkudakuMdAcAyanA che - kuMdakuMdAcAryane nAme aneka graMthe caDelA che. temAMnA ghaNAnAM to mAtra nAma ja upalabdha che; ane bAkInA paNa je kuMdakuMdAcAryanA kahevAya che, temAM moTe bhAge te bhAgye ja kuMdakuMdAcArye pitAnA nAmano lekhaka tarIke ullekha karelo hoya che. keTalAka graMne te TIkAkAranA kahevAthI ja kuMdakuMdAcAryane mAnavA paDe che, ane bAkInA viSe te eTaluM ja kahI zakAya che ke, e graMtha kuMdakuMdAcAryanA che evI paraMparA che. pachInA ghaNA lekhakoe potAnA graMze kuMdakuMdAcAryane nAme caDAvI dIdhA heya, ema paNa banavAne pUrato saMbhava che. e sthitimAM ApaNuM pAse to eka ja bhAga rahe che ke, keI graMthanI bAbatamAM paraMparAmAM viredha hoya, ke bIje kaI lekhaka te graMthane pitAnI kRti jaNAvato hoya, to te graMthane zaMkAspada mAnavo.* 1. 84 pAhaDe kuMdakuMdAcArye 84 "pAhuDa" graMthe lakhyA hatA ema kahevAya che. pAhuDa * evA graMze te akhaMDAgama TIkA" tathA "mUlAcAra" che. "pakhaMDAgama TIkA' kuMdakuMdanA ziSya kuMdakIrtie lakhI che ema zrAvatAra'mAM vibudha zrIdhara kahe che; uparAMta te atyAre te aprApta che. ane "mUlAcArane TIkAkAra vasunaMdI ja te graMtha vakarane che ema jaNAve che. eTale e baMne graMthane zaMkAspada mAnyA che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upekSAta 17 (prAbhRta) eTale prakaraNa. je kAI pAhuDA atyAre upalabdha che, te uparathI jaNAya che ke, te graMthA judA judA viSayeA upara nAnAM nAnAM prakaraNA jevA haze. kuMdakuMdAcAryanA vakhatamAM dakSiNanA jainasaMdhane jyAre potAnA AcAravicAra mATe zAstragraMthaiAnI jarUra UbhI thaI haze, tyAre kuMdakuMdAcAya jevAne, pote guruparaparAthI je kAMI sAMbhaLyuM ke meLavyuM haze, tene grathabaddha karI ApavAnI jarUra paDI haze. jo ke atyAre te te 84 pAhuDAmAMthI badhAMnAM nAma paNa maLatAM nathI. AzamAMthI A 'bhakti 'nI ane bAkInInA te kUkarAe ja maLe che. AcAya, 5'caparameSThI 2. daza ( tti) bhakti prata maLe che. aMtima prAkRta temAM tIrthaMkara, siddha, anagAra, vagerenI stuti che. temAM je gadya phakarAo che.. te zvetAMbarAnA AgamagraMthA pratikramaNusUtra' ane 6 Avazyaka-sUtra 'tathA pacasutta 'ne maLatA Ave che. tethI, e bhaktimAMnA moTA bhAga digaMbara--zvetAMbara bhAgalAe paDatA pahelAMne! hAvA joI e; ane digaMbare| temaja zvetAMbara anee svataMtra rIte tene saryAM hAvA joI e. ema banavuM zakya che ke, paraMparAthI AvelA gadya bhAgeAnI samajUtI ke vivaraNa ApavA kuMdakuMdAcAye padya bhAgA lakhyA ke ekatrita karyAM hoya. 3. ATha pAhuDI " dana, cAritra, sUtra, kheAdha, bhAva, meAkSa, liMga ane zIla e ATha AkhatA upara te svataMtra padmagraMtha che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 traNa tA temAM 162 kSeAkeA che. temAMnA eka dAhA che ane bAkInI gAthAo che. temAM gRhastha tathA bhikSunA dharmo varSa vivaraNa kareluM che, e graMtha kuMdakuMdAcAya nA hoya evuM bahu ochuM lAge che. athavA eTaluM te kahevuM joI e ke, tenuM atyAranuM svarUpa te ApaNane zakAmAM nAkhe tevuM ja che. temAM apabhraMzanA keTalAka zleAkeA che, temaja gaNu, gaccha ane saMdha viSe temAM je rItanuM vivaraNa che, te badhuM temanA bIjA graMthAmAM nathI maLatuM. 4 vA (racaNasAra ) 4. khArasa-avekhA temAM 91 gAthA che. jaina dharmamAM ( dvAdaza anuprekSA : ) prasiddha 12 bhAvanAe viSe temAM vivaraNa che. A graMthanI chellI gAthAmAM kuMdakuMdAcAya nuM nAma che. gAthAo che. padmaprabhe 6. niyamasAra temAM 187 tenA upara TIkA lakhI che; ane tenA kahevAthI ja te graMtha kuMdakuMdAcAyayatA che ema ApaNe jANI zakIe chIe. AkhA graMthanuM vivaraNa tathA . tenI pati kuMdakuMdAcArya nAM khIjA graMthAne anurUpa che. A graMthanA uddeza jJAna, darzana ane cAritra e ratnatraya ' ke je meAkSamAga mAM khAsa Avazyaka che (niyamena ), tenI samajUtI ApavAnA che. 6 ----- TakatrayI ' paMcatziyasa gaha '(paMcAstikAyasAra ), ane ' pravacanasAra ' 4 samayasAra' ( pavayaNusAra ) A chellA traNa graMthAne Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 upodaghAta nATakatrayI' kahevAmAM Ave che. jo ke kharI rIte te samayasAra' graMthamAM ja jIva-ajIva tane saMsArarUpI raMgabhUmimAM potapotAne bhAga bhajavatAM nirUpavAmAM AvyAM che; eTale te graMtha ja "nATaka' evA nAmane pAtra che. paraMtu, A traNa graMtho bhegA "prAbhUtatrayI' kahevAtA hovAthI, temane traNene "nATakatrayI" nAma maLyuM che. joke "samayasAra'ne paNa nATaka evuM nAma ApanAra TIkAkAra amRtacaMdra ja che. temaNe ja nATakanAM pAtro AvatAM jatAM hoya e rIte badhAM tattvonuM nirUpaNa karIne, potAnI TIkAmAM te graMthane nATakanuM svarUpa ApyuM che. * "paMcAstikAya"ne "saMgraha' evuM nAma ApavAmAM AvyuM che te uparathI ema lAge che ke, te graMthamAM kuMdakuMdAcAryuM mukhyatve pitAnA viSayane lagatA kono saMgraha ja karyo haze. te graMtha vAMcatAM ApaNane kaI kaI jagAe punarAvartana ke kamabhaMga thatAM lAge che, tenuM kAraNa paNa e ja haze. TIkAkAra amRtacaMdra 64 mI vagere gAthAone siddhAMtasUtra" kahe che. koI kaI jagAe vacce vacce keTalAka kenuM jUtha AjubAju saMbaMdha na bese te rIte mUkeluM dekhAya che. ane mokSacUlikA e te svataMtra vibhAga ja lAge che. eTale kuMdakuMdAcArye potAnA pUrva pAsethI vArasAmAM je kAMI gAthAo meLavI haze, temane emAM ekatrita karI haze, ema banavAno saMbhava che. samayasAra" e to jainamAM kuMdakuMdAcAryano sarvottama graMtha manAya che. jUnavANIo to ema paNa mAne che ke, te gUDha graMtha vAMcavAne gRhasthane to adhikAra paNa nathI. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa ratna ane emAM keTaluMka vajUda paNa che. kAraNa ke, temAM pAramArthika dRSTithI badhI carcA karelI che, eTale anadhikArI prAkRta janone te tenA kaI kaI bhAgo sAmAjika ane naitika vyavasthAne uthalAvI nAkhanArA lAge. lekhakano hetu vAcaka upara e vastu ThasAvavAno che ke, karmane saMbaMdhathI prApta thatI mUDhatAne kAraNe ghaNA lokone AtmabhAna thatuM nathI; tethI dareke anAsakta thaIne ajIvathI taddana bhinna evuM AtmAnuM zuddha, buddha ane mukta svarUpa jANavuM joIe. lekhaka ema mAnI le che ke, vAcaka jaina paribhASAthI paricita che. tethI koI vAra AtmAnuM vAstavika svarUpa, to koI vAra karmabaMdhanuM vAstavika svarUpa, to koI vAra karmabaMdhanane AvatuM aTakAvavAnA upAya, ema mahattvanI bAbato upara te pitAnuM aMtara vinA saMkoce ThAlavyAM kare che. keI kaI jagAe to ApaNane ema lAgyA vinA nathI rahetuM ke, lekhaka buddhithI para evI vastunA anubhavanI kahANuM kahI rahyA che. keTalIka jagAe konAM keTalAMka jhUmakhAM viSayanA kramano bhaMga karIne dAkhala thaI jAya che. tyAM lAgyA vinA rahetuM nathI ke, kuMdakuMdAcAryo paraMparAmAMthI meLavelA keTalAya kone graMthamAM sAmela karyA che. 85-6 mA kamAM "dekiriyAvAda" no ullekha che ane 117, 122 ane 340 mA lekamAM sAMkhya darzanane nAma daIne ullekha che, e vastu dhyAnamAM rAkhavA jevI che. "samayasAramAM kula 415 athavA 438 zake che. "pravacanasAra' e jana lokomAM bahu prasiddha graMtha che, ane tenI nakalo dareka digaMbarI saMgrahamAM hovAnI ja. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udaghAta temAM dIkSA lenAra sAdhakane upayogI ane Avazyaka upadeza bharelo che. tenI racanA vyavasthita che; tathA temAMnuM nirUpaNa eka viSaya uparathI bIjA viSaya upara kramasara AgaLa vadhe che. temAM lekhaka mAtra vidhAno nathI karatA, paraMtu, sAme UThI zake tevI dalIlone pahelethI ja kalpI, temane javAba ApavA prayatna kare che. pravacanasAra" vAstavika rIte eka dArzanika graMtha che, temaja sAdhakane upayogI e zikSAsaMgraha paNa che. AkhA graMtha daramyAna ApaNane koI samartha tattvavettAne hAthanI asara spaSTa dekhAyA kare che, ane temAMnI sacoTa tathA saraLa zilI uparathI lAgyA vinA rahetuM nathI ke, e lakhANa koI kharekharA tattvadaSTAnA aMtaramAMthI uddabhaveluM che. A anuvAda A anuvAdamAM to te traNe grathane ekatrita sArAnuvAda che. e traNe grAmAM pitAmAM ja eka prakAranI evI ekatA che ke, temanA viSayane A rIte ekatrita karI zakAya. keTalIka prAraMbhika bAbato traNe graMthamAM samAna che; eTale temanA punarAvartanano to sahelAIthI cheda ja urADI zakAya che; uparAMta dareka graMthamAM je kaMI vizeSa che, te eka pustakamAM sAthe goThavavAthI samagra viSayanuM nirUpaNa saLaMga ane saMpUrNa thAya che. eka vastu jarUra kabUla karavI joIe ke, ema karavA jatAM A graMtha mAtra dArzanika paNa nathI rahyo, ke koI samartha tattvadaSTAnI akhalita vahetI upadezavANa jevo paNa nathI rahyo. "paMcAstikAya'mAM Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trizuM ratna saiddhAMtika bhAga vadhAre che ane upadezane bhAga ocho che; pravacanasAramAM saiddhAMtika bhAga jarA gauNa banI, sAdhanAmAgane bhAga pradhAna thAya che; ane "samayasAramAM te saiddhAMtika bhAga che ja nahi ema kahIe to paNa cAle. eTale, eka pustakamAM saLaMga kramamAM prAthamika saiddhAMtika bhAga ane aMtima paripUrNa dazA tathA tenI sAdhanAnuM varNana sAthe sAthe mUkavAthI jarA anaucitya thAya che. samayasAra graMtha viziSTa adhikArI mATe ja che, evI te paraMparA paNa che. e graMthanAM maMtavyo ane vaktavyone paMcAstikAya'nA zarUAtanA saiddhAMtika bhAga sAthe bhegAM mUkavAM e jarUra ajugatuM lAge che. paraMtu temAM eka ja samAdhAna rahe che ke, paraMparA ja te traNe graMthane eka saMgraha rUpa gaNe che ane temane "ratnatraya" e bhege ullekha kare che. 4. kuMdakuMdAcAryanuM vedAMta A pustakanA je agatyanA bhAgo che, temAM evuM kAMI nathI ke je zvetAMbara ke sthAnakavAsIne athavA brAhmaNa ke bauddha saMpradAyIne asvIkArya lAge. UlaTuM, eka rIte ema jarUra kahI zakAya ke, kuMdakuMdAcAryanA graMtha jaina darzana ane vedAMta tathA sAMkhya darzana vaccenuM lAMbuM aMtara ghaNe aMze ochuM karI Ape che. ApaNe jIva ane karmane saMbaMdha viSenI eka ja bAbata laIe. chavakamane jainadarzanamAM sAmAnya rIte jIvane kartA saMbaMdha tathA bhakto mAnavAmAM AvyuM che. jIva Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAghAta anAdi kALathI karajathI yukta kAraNe tenAmAM vividha vibhAvA kAraNe pAchuM karI navuM karmabaMdhana thAya che. nathI; te ema e mata sAthe virAdha karyAM - bhAktA na mAnIe te -- te spaSTa 6 che, che ke, AtmAne nathI, paraMtu te eka pagaluM AgaLa jAya che. zabdomAM kahe je dRSTi AtmAne abaddha, aspRSTa, ananya, niyata, avizeSa ane asaMyukta jANe che, te pAramArthika z2i che. AtmA nathI pramatta (sasArI) ke nathI apramatta (mukta) '. [sa. 6-7] 23 che; ane te kamabaMdhanane thAya che. te vibhAvAne kuMdakuMdAcAya ne vaLI te vadhu spaSTa thaI ne AgaLa kahe che, " adhyavasAnAdi bhAvA jaDa dravyanA pariNAmathI niSpanna thAya che, ema kevaLajJAnIoe kahyuM che. temane jIva kema karIne kahevAya ? AThe prakAranuM ka, ke jene pariNAme prAtra thatuM phaLa 'du:kha' e nAmathI prasiddha che, te jaDa dravyarUpa - pudgalamaya che. adhyavasAnAdi bhAve jyAM jIvanA kahelA che, tyAM vyavahAraSTithI tema kaheluM che. jIva teA arasa, arUpa, agaMdha, asparzI, avyakta, azabda, azarIra, kAI paNa prakAranAM liMga, AkRti ke bAMdhA vinAnA, tathA cetanArUpI guNavALA che. tene nathI rAga, dveSa ke meAha, pramAda vagere kabaMdhananAM kAraNeA paNa tene nathI. rAgAdi vikalpe|...zArIrika mAnasika ke vAcika pravRttio, kaSAyAnI tIvratA, atIvratA ke mAnei...e badhAM paNa tene nathI. 1. sva-bhAveAthI vi=viparIta bhAvA. paNa mAne cAle tema Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 traNa ratnA kemake, te badhAM jaDa pudgala dravyanAM pariNAme che. e badhA bhAvA vyavahAraSTithI jIvanA kahevAmAM Ave che.... e badhA bhAve| jIvathI judA che. saMsArapramukta jIvAne e kazuM nathI hotuM. saMsArI avasthAmAM paNa e varNAdi vyavahAradaSTie jIvanA che; vAstavika nathI. te avasthAmAM paNa jo te vAstavika ja jIvanA hAya, te saMsArastha jIva ane jaDa pudgala dravya e be vacce bheda ja na rahe." [sa.44-68] 0 te A rIte ku MdakuMdAcAya sIdhI sAMkhyadarzananI ke vedAMta darzananI sthiti svIkAre che. sAMkhyadarzana e badhA vibhAvA prakRtinA mAne che; ane vedAMta temane aMtaHkaraNa ke cittanA kahe che. paraMtu AtmAne vAstavika ja e badhA vibhAve nathI thatA e mAnyatAmAM kuMdakuMdAcArya temanI sAthe ja jaIne UbhA rahe che. te pachI savAla e rahyo ke, vane jaina darzanamAM kartA kahevAmAM Ave che tenuM zuM? kuMdakuMdAcA tene je spaSTa javAba Ape che, barAbara sAMkhyavAdI ke vedAMtavAdIne ja zAbhe. te kahe che : jyAM sudhI ajJAnI jIva AtmA ane krAdi Asrava e evaccene! taphAvata jANatA nathI, tyAM sudhI te krAdine peAtAnA mAnI temAM pravarte che; ane tene kAraNe karmIne saMcaya thAya che. sarvajJAe jIvane karmIne budha e prakAre kahyo che. paraMtu jIvane jyAre AtmA ane Asrave vaccene bheda jaNAya che, tyAre tene adha nathI thatA. kAraNa ke, jIva jyAre AsravenuM azucipaNuM, jaDapaNuM ityAdi jANe che, tyAre 66 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upaghAta 25 temAMthI nivRtta thaI jAya che. te samaje che ke, huM te eka chuM, zuddha chuM, nirmaLa chuM, tathA jJAnadhana chuM." [sa8-74] chevaTe to te spaSTa kahI de cheH "vyavahAradaSTivALA kahe che ke, jIvane karma baMdhAya che, temaja sparze che; paraMtu zuddha daSTivALA kahe che ke, jIvane karma nathI baMdhAtuM ke sparzatuM. paraMtu e badhA dRSTionA jhaghaDA che. AtmA to e vikalpothI para che; ane te ja " samayasAra' graMthano mata che. ane ene ja samyagadarzana ke jJAna kahI zakAya." [sa.141 I. ] e uparathI ema nathI samajavAnuM ke, kuMdakuMdAcArya jainadharmane siddhAMta cheka cheDI de che. kAraNa ke, tema thAya te temanI sAme paNa sAMkhyavedAMta sAme je AkSepa thAya che, te AvIne UbhA rahe. eTale te jarUra kahe che ke, jIva paNa jAte krodhAdirUpe pariNAma pAmI karmamAM baMdhAta na hoya, to te apariNamI Thare, ane sAMkhyasiddhAMtanI peThe saMsArAbhAva vagere doSa AvIne UbhA rahe. . . . mATe jIva pite ja krodhabhAve pariNamI krodharUpa thAya che ema samajavuM joIe. [sa.121 i.] paraMtu te tarata umere che ke, "temAM samajavAnuM eTaluM ke, jJAnInA bhAva jJAnamaya hoya che ane ajJAnInA ajJAnamaya hoya che; tathA ajJAnamaya bhAvane kAraNe ajJAnI karmabaMdhana kare che; paraMtu jJAnI nathI karato. jJAnamaya bhAvathI jJAnamaya bhAva ja utpanna thAya che, ane ajJAnamaya bhAvathI ajJAnamaya bhAva utpanna thAya che...jIvane atattvanuM Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa ratna mAna ane tavanuM abhAna enuM ja nAma ajJAna." sa.16,13ra I.] anAdi kALathI pitAnI sAthe baMdhAyelA mehanIya karmane kAraNe, vAstavika rIte zuddha ane niraMjana evo jIva mithyAtva, ajJAna ane aviratibhAva evA traNa bhAve pariNAma pAmato Avyo che. te pariNAmane nimitte pAchuM pudgala dravya karmarUpe pariNAma pAmI jIva sAthe baMdhAya che; ane e karmane nimitte pAcho jIva vividha vibhAvo rUpe pariName che." [3.89 0] "jyAM sudhI jIvana jJAnaguNa hIna eTale ke sakaSAya hoya che, tyAM sudhI te vividha bhinna pariNAme pAmyA kare che, paraMtu jyAre te tene tyAga karI samyaktvane pAme che, tyAre vibhAva pariName baMdha paDI, karmabaMdhana thatuM nathI. [sa.172] jJAnIoe karmanAM pariNAma vividha kahyAM che; paraMtu te karmone kAraNe thatA bhAva e mAruM svarUpa nathI; huM to eka cetanasvarUpa chuM. rAga e to jaDa karma che; tene pariNAme A rAgabhAva pidA thAya che. paraMtu te kAMI bhAre bhAva nathI. huM te eka cetanasvarUpa chuM. e prakAre jJAnI vastunuM tAva jANato hovAthI, vividha bhAvone karmanAM pariNAma jANuM taje che." [sa.197 i.] eTale aMte to vedAMtanuM "ajJAna" ke "avidyA ane sAMkhyane "aviveka ja AvIne Ubho rahyo. alabatta, e ajJAna dazAmAM paNa sAMkhya ke vedAMta e vibhAvone puruSanA" ke "AtmAnA" nahIM kahe; citta ke aMtaHkaraNanA ja kaheze. jyAre, jainadarzana e vibhAvone ajJAnathI paNa Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upedghAta jarA "" thAya. 'jIvanA' kaheze. jo ke, e bAbatamAM kuMdakuMdAcA AgaLa gayA che. te te cekhkhu kahe che ke, e badhA vibhAvA 'mAruM svarUpa nathI'; rAga e te jaDaka che; tene pariNAme A rAgabhAva pedA thAya che. paraMtu te kAMI mArA bhAva nathI. huM te| eka cetanasvarUpa chuM. vAstavika rIte ja AtmA karma ane kaLAneA kartA hAya, te! AtmAne kadI meAkSa ja na [sa,321 40] temanA graMthAmAM sAdhakane vAravAra je eka salAha ane eka mukhya mArga batAvavAmAM AvyeA che, te AtmAnA zuddha svarUpanuM ciMtana, ane temAM sthiti che, te vAMcatAM ghaNI vAra ApaNane vedAMtanAM zravaNa, manana ane nididhyAsana yAda AvyA kare che. ema kahyA vinA nathI cAlatuM ke, kuMdakuMdAcAya jaina siddhAMtamAM garbhita rahelI sthitine pragaTa kare che athavA saMpUrNa kare che. jIvAtmAnuM mULa svarUpa nitya zudgha-mudda-mukta svIkArA, eTale pachI vacamAM dekhAtA baMdhanane aviveka - bhrama ja kahevA rahyo. kuMdakuMdAcAyanA graMthAmAM je vizeSa vastu che, te e ja che. bAkI bIjuM badhuM saiddhAMtika nirUpaNu tathA paribhASA vagere bIjA jaina siddhAMtaprathAthI khAsa bhinna nathI. eTaluM ja nahi, paNa A mALAmAM ja zvetAMbareAnA Agama graMthAmAMthI anuvAdita thayelA graMthAthI paricita vAcakane e bAbatamAM kazuM navuM ke vizeSa nahi dekhAya. temAM jaina bhikSunA dharmAM ane carcAnuM paNa je vivaraNa che, te paNa bIjA zvetAMbara graMthA jevuM ja che. eTale e badhI bAbate viSe khAsa ullekha karavAnI jarUra nathI. 27 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 traNa rane khAsa jarUra te kuMdakuMdAcAryanI eka AcArya tarIkenI ane eka saMtapuruSa tarIkenI mahattA vAcakanA mana upara ThasAvavAnI che. pachIne digaMbara sAhityamAM temane mATe je mAna ane bhaktibhAvathI ullekha thayelA che, te jeNe joyA hoya, tene ja tene khyAla Ave. dUra dakSiNamAM lAMbA vakhatathI mULa saMdhathI chUTA paDelA saMdhane je AcAryo jJAna ane darzana ApyAM, tathA cAritryano mArga sulabha karI Apyo, te AcArya mATe te saMdhanA loko te kavi vRndAvanadAsajInA zabdomAM ema ja kahe ke, vizuddha buddhi vRddhidA prasiddha Rddhi siddhidA / hue na, haiM na hohiMge muniMda kuMdakuMdase // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa 1 le vyAvahArika dRSTibiMdu Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika maMgaLAcaraNa dhruva ane anupama mokSagatine pAmelA sarva siddhone namaskAra karIne, temanA varNavyA mujaba huM A AtmazAstra racuM chuM. [1] kAmaga saMbaMdhI vAto te badhAne ghaNI vAra sAMbhaLavAmAM AvI che, paricayamAM AvI che, tathA anubhavamAM AvI che; paraMtu, rAgAdirahita zuddha AtmasvarUpanI kathA durlabha rahI che. te svarU5, mArI pAse je kAMI jJAnavaibhava che, tadanusAra huM tamane kahI saMbhaLAvuM chuM. [sa.4-5] zAstrajJAnanI jyAM sudhI padArthone nizcaya nathI hato, tyAM sudhI puruSa (vyavasAyAtmaka banI ) ekAgra thaIne zreya prApta karI zakato nathI. paraMtu, arthone nizcaya zAstra vinA thaI 1. mULaH "samayamAmRta'. "samaya" (sabhya sacaH vadho cahya) eTale AtmA. "prAbhUta eTale amuka viSayane lagatuM prakaraNa, pariccheda. AvazyakatA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa rane 32 zakatA nathI. mATe, zAstrajJAna meLavavAno prayatna sauthI prathama kara joIe. zAstrajJAna vinAne puruSa ne pitAnuM svarUpa samajI zake, ke na para padArthonuM. ane jyAM sudhI padArthonI samaja tene nathI, tyAM sudhI te karmone nAza kema karIne karI zake? [pra. 2,3ra-3] pitAnAthI anya padArthomAM jIvane je mUDhabhAva, tenuM ja nAma meha. mehayukta jIva anya padArthomAM rAga athavA TheSa pAmI zubhita thAya che, ane karmabaMdhana pAme che. padArtha jevo hoya tevo tene na samajavo athavA UlaTe samajo, anya pratye karuNAne abhAva, ane Asakti -e mehanAM lakSaNa che. jinazAstra vaDe pratyakSAdi pramANothI padArthonI yathArtha samaja meLavanAra manuSyane mehasamUha nizcaya kSINa thAya che. je manuSya AtmAnuM temaja tenAthI bhinna evA anya padArthonuM vivekajJAna prApta kare che, te meha kSaya karI zake che. [pra.1,83-6] anya bhUtaprANuone jema IdrirUpI cahyuM che, tema sAdhakane zAstrarUpI cakSu che. vividha guNe ane pariNAme sahita badhA padArthonuM jJAna zAstramAM che. padArthonI jenI samaja ke zraddhA zAstrapUrvaka nathI, tene ahIM sAcI sAdhanA saMbhavI zakatI nathI. ane jenI sAdhanA sAcI nathI, te mokSamArga zAne? [pra.rU,34-6] 1. mULa: "saMyama". jaina mokSasAdhanA saMyamapradhAna hovAthI, tene mATe e zabda vAraMvAra vaparAya che. 2. mULa: "mA" - mokSa mATe zrama karanAre. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika 33 mATe, cAra prakAranI (sAMsArika ) gatimAMthI mukti apAvI nirvANu . apAvanAra ane sarvajJa mahAmunienA mukhamAMthI nIkaLela zAstrane namana karI, ( tadanusAra ) huM je kahuM chuM, te zravaNu kareA, [52] 1. deva, manuSya, tiyaca ( pazupakhI vagere) ane nArakI e cAra gatie che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-vicAra che dravya A samagra loka jIva, pudgala, dharma adharma, AkAza ane kALa e che dravyono banelo che. te dravyo sat che; koInAM karelAM nathI; svabhAvasiddha che; anAdinidhana che; trilekanAM kAraNabhUta che; anyamAM praveza karI zake che; anyane avakAza Ape che; ane chatAM pitAne svabhAva tajatAM nathI. lekathI bahAra mAtra khAlI AkAza ( "alakAkAza') che. [5.3-4,7; pra.2,6] 1. jaDa dravya, ke jene mATe anya darzanamAM paramANu, prakRti vagere nAme che, tene jaina paribhASAmAM "pugala' kahe che. bauddha graMthomAM te zabda manuSyavyakti ke jIva evA arthamAM paNa vaparAya che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-vicAra sanI vyAkhyA kaI padArtha sata che ema kahIe teno artha e che ke, te padArtha utpAda-vyaya-dhrauvyAtmaka che. sattA athavA astitva eTale ja utpAda-vyaya-dhrauvyAtmaka hovuM te. [5.8] tene artha e thayo ke, upara jaNAvelAM cha drAmAMthI koI dravya apariNAmI eTale ke phUTastha-nitya nathI; temaja mAtra kSaNika paNa nathI, paraMtu pariNAmI-nitya che. ApaNe joIe chIe ke, vastunA cAlu pariNAmo nAza pAme che, navAM utpanna thAya che, ane chatAM vastu pite amuka prakAre kAyama rahe che. jema ke, sonAnuM kuMDaLa maTI kaDuM thAya che, tyAre kuMDaLarUpane nAza thAya che, kaDArUpanI utpatti thAya che, ane chatAM te daramyAna senuM dravyarUpe kAyama rahe che. temAM paNa samajavAnuM che ke, dravyanI potAnI utpatti ke nAza nathI thato; paraMtu tene paryAnI apekSAe te utpatti, nAza ane dhRvatvayukta bane che. bIjA zabdomAM kahIe te, potAnA saikAlika vividha bhAvarUpe pariNamatuM hovA chatAM dravya pate to nitya rahe che. Ama, dravya eka ja samaye utpatti, sthiti ane nAzarUpa bhAva sAthe saMmata hoya che. alabatta, utpatti, sthiti ane nAza paryAyAmAM rahelAM hoya che; paraMtu te paryAye paNa dravyanA ja che; eTale dravya ja e badhuM thAya che. [5.11,6; pra.2,8-9,12] dravyanI vyAkhyA kaI padArtha dravya che ema kahIe tene ' artha e ke, te potAnA vividha paryAya (pariNAma) rUpe drave che, arthAt te te paryAya Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa ratna (pariNAme) prApta kare che. [59] paryAya vinAnuM dravya na hoya, ane dravya vinAne paryAya na hoya. dravya guNAtmaka che; ane tenAM pariNAme e tenA paryAya che. [pra.2,1] dravya vinAnA guNa na hoya ane guNa vinAnuM dravya na hoya. [pa.1ra-3] TUMkamAM, je guNayukta che, tathA paryAyavALuM che, tathA pitAne svabhAvane parityAga karyA vinA utpatti, vinAza ane dhRvatvayukta che, te dravya kahevAya. pitAnA guNa ane paryAye tathA utpatti, vinAza ane dhRvatva sAthe astitva e ja dravyanI sattA athavA svabhAva che. [pra.2,3-4] guNa ane paryAya ahIM e paNa samajavAnuM che ke, dravya, guNa ane paryAyamAM arasaparasa anyatva che, paNa pRthaphatva nathI. vastuo vacceno bheda vIra bhagavAne be prakAranA jaNAvyuM chepRthatvarUpI, ane anyatvarUpI. pRthaphatva eTale judA pradezavALA hevuM te; ane "te rU5" na hovuM te anyatva. jemake, dUdha ane tenI dhoLAza vacce anyatva che; pRthaphatva nathI. paraMtu daMDa ane daMDI vacce pRthaphatva che. dravya-guNa-paryAya vacce tevuM pRthaphatva nathI. [pra.2,14,16] dravya vinA guNa ke paryAya nathI hatA. dravya je je pa dhAraNa kare che, te rUpe te pite ja utpanna thAya che. jemake, sonuM ja kuMDaLa thAya che, kaDuM thAya che, ke vIMTI thAya che. paryAnI apekSAe joIe, to navA navA paryAye utpanna thAya che, je pahelAM nahotA; paraMtu dravyanI apekSAe joIe, to te pite to Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya:vicAra manuSya thAya che, jIva deva thAya che, paraMtu te badhA paryAyeAmAM te peAtAnuM nathI, tethI te anya nathI. jIva manuSya haiAya che tyAre hAya che tyAre siddha nathI hAtA. apekSAe, badhA payA eka paraMtu e deva nathI kAyamanuM kAyama che. pazu thAya che; Atmatva cheDatA paNa sAcuM che ke, hAtA; ane deva dravyArthika nayanI rUpa ja che; paraMtu paryAyarthika nayanI apekSAe te vakhata pUratA te jIva te te paryAya sAthe tanmaya heAvAthI, te paryAyA ekabIjAthI judA che. Ama judA judA paryAyanI apekSAe eka ja dravyane viSe ' che' ( hrApti ), ' nathI ' ( yAtrAsti ), ' che - nathI ' ( cAvasti-myAtrAnti ), ' avaktavya Ama dravya 1. ane dharmAMtmaka vastune koI eka dharma dvArA karelA nizcaya 'naya' kahevAya. naya ' vastune eka dRSTie grahaNa kare che. nacanA TUkamAM be bheda pADavAmAM Ave che: vyArthika ane parcAcArthika. jagatanI nAnI mATI vastu ekabIjAthI cheka asamAna nathI jaNAtI, temaja badhI eka ekarUpa ja paNa nathI anubhavAtI. emAM samAnatA ane asamAnatAnA baMne azA dekhAya che. jyAre buddhi vastunA mAtra sAmAnya aza tarapha DhaLe, tyAre tenA te vicAra dravyArthika naya kahevAya; ane vizeSa aAgAmI hAya, tyAre te vicAra paryocArthika naH kahevAya. AtmAnAM kALa ane avasthAbhedanAM citrA tarapha dhyAna na ApatAM mAtra zuddha cetanA tarapha dhyAna apAya, tyAre te, te viSayane dravyArthi ka naya kahevAya; ane e cetanA uparathI dezakALAkRita vividha dazA tarapha dhyAna naya, tyAre te, te viSayanA paryAyArthika naya samajavA. 37 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa raste che (AraMva ), vagere saptabhaMgI pravega ghaTI zake che. bAkI, sata padArthane nAza nathI thato ane asatanI utpatti nathI thatI. utpatti ane vinAza guNaparyAnI apekSAe dravyamAM kahevAya che. [4.2,18-23; 5.11-21] astikAya che drAmAMthI jIva, pudgala, dharma, adharma ane AkAza e pAMca "astikAya" paNa kahevAya che. je padArtha guNaparyAyayukta hoI, (utpAda-vyaya-dhrauvyayukta hovArUpa) astitva svabhAvavALA hoya, tathA aneka pradezAtmaka hoya, te astikAya kahevAya. [5.4-5 1. dareka vastu anaMta dharmoyukta hovAthI, tene mATe amuka dharmanI apekSAe "syAd "--Ama hoI zake evuM ja kathana saMbhavI zake. amuka dharmanI apekSAe kaI vastune ApaNe "che" ( sthAti) ema kahI zakIe; te ja pramANe anya dharmanI apekSAe te "nathI (zyAmApta) ema paNa kahI zakIe. tathA te baMne virodhI dharmo upara anukrame bhAra mUkI te "che ane nathI" (cAsti , cAta) ema paNa kahI zakIe; ane te baMne virodhI dharmone kama vinA ja eka sAthe ja kahevA jaIe, te te vastune avaktavya (cAravavya ) paNa kahI zakAya. uparanA cAreca prakArone ekabIjA sAthe bheLavatAM bIjA nIcenA traNa prakAro nIkaLI Ave : jemake cAnnati cAvaDya; carita cAvavaca, ane cAritti cAnnati cAvajIgya vistAra mATe juo A mALAnuM "saMyamadharma pustaka pA. 36-8. 2. jeno bIjo vibhAga na thaI zake evA AkAzanA aMzane "pradeza" kahe che. evA aneka pradezane vyApIne rahelI vastune "astikAya' kahe che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kenyeAnuM vividha vargI karaNa draSya-vicAra 39 dravyeAnA e prakAra ajIva. jIvadravya medhavyApAramaya che. pudgala vagere che H jIva ane cetana che ane [pra.2,35] bAkInAM ajIvadravya acetana che. dravyAnA mUrta ane amUrta evA paNa me vibhAga pADI zakAya. je cihnothI byA jANI zakAya, te temanA guNA kahevAya. dravya mUta hoya ke amUta hAya, te pramANe te paNa mUrta ke amUta hoya che. iMdriyagrAhya guNA mU kahevAya; ane te pudgalanA ja hoya che. paramANuthI mAMDIne pRthvI sudhInA pudgaladravyamAM rUpa, rasa, gadha ane spa e cAra guNa hAya che. zabda e pudgalane pariNAma che, guNu nathI.1 [pra.2,38-40] 1: guNa teA tene kahevAya, ke je rUpe dravya hameza pratIta thatuM hAya; paNa zabda te! jyAre e pudgala-dhA athaDAya che, tyAre pragaTa thAya che; mATe te pudgalanuM piraNAma che, guNa nahIM. anya danA zabdane AkAzadravyanA guNa mAne che. paraMtu tenI sAme dalIla e che ke, je e cIjamAM paraspara meTA virAdha hAya, te guNa-guNI hAI na zake. AkAza rUpa, rasa, gaMdha ane sparzI vinAnuM amUrta che; paraMtu zabda teA chAtI, kaTha i ThekANethI pedA thAya che ane pedA thatI vakhate DhAla, jhAlara vagerene kaMpAve che, mATe bhU che. vaLI te kAnane baherA karI zake che, phekAyA pachI athaDAI pAche Ave che, taDakAnI peThe jyAM tyAM jaI zake che, grUpanI peThe paheALA thaI rAke che, pAMdaDAMnI peDe vAyu vaDe laI javAya che, tathA bIna bhAre avAjathI daikhAI zake che i; tethI zabdane AkAzanA 'guNa na ja kahI zakAya. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNlR raste amRta dravyeAnA guNa AkAzadravya guNa avagAha te -- che; dharma dravyane| guNa gatihetutva - gatimAna dravyane gatimAM nimittarUpa thavuM te ---- che; adhadravyanA guNa sthitikAraNatA sthitimAna dravyanI sthitimAM nimittarUpa thavuM te -- che; kAladravyanA guN vanA -- peAtAnI meLe vatA padArthIne vavAmAM sahAyarUpa thavuM te che. AtmAne guNa upayeAga eTale ke edharUpa vyApAra -- cetanA ---- che. [pra.2,41-2] 0 ---- saMkSepamAM - A pramANe che : anya byAne jagA ApavI AkAzadravya lAka--aleAkamAM raheluM che; dharma ane adhama leAkamAM vyApIne rahelAM che; jIva ane pudgalane AdhAre kAlavya paNa leAkamAM raheluM che.ra AkAzanA pradezanI peThe dharma, adharma ane jIvanA paNa pradeza jANavA. paramANune pradeza nathI, kAraNa ke, tenA uparathI AkAzAdinA pradeza nakkI karAya che. paramANuthI vyApta AkAzane pradeza kahe che. te pradeza anya sa dravyAnAM aNuene avakAza ApI zake che. jIva, pudgala, dharma, adharma ane AkAza e pAMca dravye asakhya ja 1. athavA, peAtapeAtAnA parcAyAnI utpattimAM pravata mAna dravyone nimittarUpa thavuM te 'vanA'. 5. 44. " 2. kAladravya jIva ane pudgalane kAraNa e che ke, kAladravyanAM samaya vagere pudgalanAM pariNAmeAthI ja pragaTa thAya che. svayameva jIe AgaLa AdhAre 'raheluM kahevAtuM pariNAme jIva ane jIe AgaLa pA. 45. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-vicAra pradezavALAM che. kAladravya aNurUpa hAvAthI ( tathA tenAM paramANu pudgala paramANuenI peThe ekabIjA sAthe bhaLI zakatAM nahAvAthI tene aneka pradeze| nathI hAtA. e eka ja pradezavALuM che, jene pradezeA na heAya, ke eka pradeza paNa na heAya, tene zUnya, astitvarahita, avastubhUta jANavuM. [pra.2,43-5,48,52] cha dravyamAMthI pudgala ane jIvanAM utpAda, sthiti ane bhagarUpa pariNAme temanA bhegA maLavAthI ke judA paDavAthI thAya che. [pra.2.37] khIjA zabdamAM, jIva ane pudgala e e dravya sakriya che; bAkInAM nahi.ra jIvanI kriyAmAM nimitta pudgala che; ane pudgalanI kriyAmAM nimitta kAla che. [5.98] 1. temAM eTaluM vizeSa samajavAnuM ke, AkAza anaMtapradeza che; jIva, dharma ane adhama asakhyapradezI che; pudgala dravya paramANurUpe ekapradeza che, paraMtu tenAmAM milanazakti hAvAthI ane pradezAtmaka thaI zake che. 2. khAkInAM badhAM 'bhAvazIla' che, kriyAnuM lakSaNa halanacalana che; bhAvanuM lakSaNa pariNamana mAtra che. pariNamanarUpa bhAvathI teA badhAM ja dravya utpAdanyaya-dhrauvya yukta che, paraMtu jIva ane pudgala kriyAvAna paNa che ane bhAvavAna paNa che. 3. jyAM sudhI karmArUpI pudgala dravya sAthe jIvane sabaMdha che, tyAM sudhI ja te mU jevA banI badhI kriyA kare che; karmonA sabaMdha tyAgI te niSkriya thaI zake che. kAladravya pudgalanI kriyAmAM nimitta kevI rIte che, te mATe jIe pA. 44. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa rane have ye dravyono vizeSa vicAra karIe. 1. AkAza sarva jIvone, dharmane, adharmane, kAlane tathA pudgalane lokamAM je dravya saMpUrNa jagA - avakAza - Ape che, te AkAza che. AkAzanA je bhAgamAM te sarva AvelAM che, te leka kahevAya che. lokanI bahAra anaMta AkAza che. AkAzane avakAza ApavA uparAMta gamana ane sthitinuM paNa kAraNa mAnavAmAM Ave, to aneka jaina siddhAMtane virodha Ave tema che. jemake, mukta thayela siddha jIva mukta thatAM veMta ja UrdhvagatithI lekanI Toca sudhI gamana kare che, ane pachI tyAM jaIne aTake che. je AkAza gamananuM paNa kAraNa hoya, to lokanI bahAra alokamAM paNa AkAza che; paraMtu siddha jIva lekanI bahAra gamana nathI karI zakato; kAraNa ke, gamana ane sthitimAM sahAyaka dharma ane adharma to lekathI AgaLa nathI. vaLI badhA padArthonI sthiti-gati lokarUpI maryAdita kSetramAM thAya che, tethI ja A suvyavasthita jagata mAlUma paDe che. kAraNa ke, anaMta pudgala ane anaMta jIvavyaktio anaMta parimANavALA vistRta AkAzakSetramAM rokAyA vinA saMsAra kare, to evAM pRthapha thaI jAya, ke emane pharIthI maLavuM ane niyata sRSTirUpe najare paDavuM asaMbhavita to nahi, toya kaThina te jarUra thaI jAya." * eTale, AkAzane gamana ane sthitinuM paNa kAraNa " avataraNamAM mUkelo bhAga mULamAM nathI. .. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAha dravya-vicAra 43 mAnavAmAM Ave, to lekanI maryAdA na rahe, ane aloka evI vastu paNa maTI jAya. tethI, AkAzathI bhinna dharma ane adharmane gamana ane sthitinAM kAraNabhUta mAnavAM joI e.. dharma, adharma ane lokAkAza samAna kSetramAM rahelAM che, tathA samAna parimANavALAM che, paraMtu vastutAe bhinna che. [5.90-6] - 2. dharma e dravya rasarahita, varNarahita, gaMdha rahita ane sparzarahita che. te AkhA . lokamAM vyApeluM che; akhaMDa che; svabhAvathI ja vistRta che; ane (pAramArthika dRSTie akhaMDa eka dravya hovA chatAM, vyAvahArika dRSTie) asaMkhya pradezayukta che. te (kriyAzIla nathI; paraMtu bhAvazIla che; eTale ke) pitAnA "agurulaghu" (amUrta) anaMta paryAye rUpe haMmeza pariNAma pAmyA kare che. te koInuM kArya nathI; ane gatikriyAyukta jIva ane pudgala dravyone temanI gatikriyAmAM nimittakAraNarUpa che. jema pANu mAchalIne gamanakriyAmAM anugraha kare che, tema chava- pulanI gatimAM dharmadravyanuM nimittapaNe samajavuM. dharmadravya jAte gamana nathI karatuM, ke anya dravyane gamana karAvatuM paNa nathI. mAchalInI peThe, te te dravyanI gatinuM upAdAnakAraNa to te dravya pote ja che. paraMtu pANI vinA jema mAchalInI gati na saMbhave, tema gatimAna dravyanI gati dharmadravyane kAraNe zakya bane che. 1. juo pAnuM 41, noMdha 2. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa rahe 3. adha jevuM dhadravya che, tevuM adhadravya pRthvInI peThe, te gamanakriyAyukta che. jIva-pudgala dravyAne sthiti karavAmAM kAraNabhUta che. je dravyA gati karI zake che, temanI ja sthiti paNa saMbhave che. A dharma ane adhama dravyAnA heAvA ane na heAvAne kAraNe leAka ane aleAka evA bheda paDaDyA che. jyAM dharma-adharma dravyeA che, te leAka; ane jyAM te e nathI, te aaAka, gamana ane sthiti temanI sahAyatAthI thAya che; te ane bhinna che, chatAM eka ja kSetramAM rahetAM hAvAthI avibhakta paNa che. [5.83-9] 4. kAla kAladravyamAM pAMca varNa ke pAMca rasa nathI; e gaMdha nathI; ATha spa nathI; te 1 agurulaghu ( amUrta ) che; ' anya byAne parimAvavAmAM nimittarUpa ' evuM tenuM lakSaNa che. jema kuMbhAranA cAkaDAnI nIcenA patharA te cAkaDAnI gatimAM sahAya kare che, paNa tenI gatinuM kAraNa nathI; tema kALa anya drabyAnI pariNatimAM nimittarUpa che, paraMtu kAraNa nathI.'2 vyavahAramAM kALanA samaya, nimiSa, kASTA ( 15 nimiSa ), kalA (20 kAchA ), nAlI ( dhaDI = vIsa kalAthI theADuM vadhu ) divasa, rAta, mAsa, Rtu, ayana, saMvatsara vagere vibhAge anya dravyAnA ( AMkhAne nimeSa, ke sUryanI gati vagerenA ) 1. jIe pA. 48, 2. A dAkhaleA mULanA nathI. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-vicAra pariNAma uparathI gaNatA heI, parAdhIna che. kAMI paNa mApa vinA "maDuM', "vaheluM' evA vibhAga na saMbhave. ane e mApa pugaladravyanA pheraphAra uparathI mapAya che, tethI kALa parAdhIna kahevAya che. [5.23-6] vyavahAramAM je kALa gaNAya che, te alabatta jIvapugalonAM pariNAma uparathI gaNAya che; paraMtu kALadravya pote to, upara jaNAvyuM tema chava-pugalonAM pariNAmamAM kAraNabhUta che. vyavahArakALa kSaNabhaMgura che; paraMtu kALadravya avinAzI che. [5.100] kALadravya pradezarahita che; arthAta eka pradezamAtra che. eka paramANu AkAzanA eka pradezamAMthI bIjA pradezamAM jAya, tyAre kAlAne "samaya" rUpI paryAya pragaTa thAya che. e samayaparyAya to utpanna thAya che ane nAza pAme che; paNa tenI pUrve ane pachI je dravya kAyama rahe che, te kAladravya che. [pra. 2,43,47,49] 1. je dravyone bahu pradeza - vistAra - hoya, temane tirthaMkapracayavALAM kahe che. pradezonA samUhanuM nAma ja tiryakapracaya. temAM vistAra- deza-no khyAla che. paraMtu, Urdhvapracaya eTale kALamAM laMbAvuM - paraMparA, sAtatya. temAM dezane khyAla nathI paNuM sAtatyano che. kALa sivAyanAM dravya dezamAM paNa vistarelAM che, temaja kALamAM paNa vistarelAM che. paraMtu kALa pite dezamAM vistarelo nathI. teno vistAra paraMparAsAtatya e rItane ja che. temAM paNa anya dravyonA udarvapracayanuM nimittakAraNu kALa che; upAdAna kAraNa nahi. paraMtu kALadravya pitAnA UrvapracayanuM nimitta temaja upAdAnakAraNa paNa che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa ratna . 5. pudgala pugaladravya cAra prakAranuM che. skaMdha, - skaMdhadeza, skaMdhapradeza ane paramANu. skaMdha eTale samasta piMDa; tene ardho bhAga te deza; tene paNa ardho bhAga te pradeza; ane jeno AgaLa bhAga na thaI zake evo vibhAga te paramANu, [5.74-5 skardha be prakAranA che. ikiyathI joI zakAya tevA - bAdara; ane indriyagocara nahi tevA - sUkSma. temane paNa vyavahAramAM pudgala kahe che. te baMnenA maLI kula che vargo che, jemanAthI A aikyanI racanA thaI che. (1) bAdarAbAdaraH bhAgyA pachI joDAI na zake tevA - lAkaDuM, pathare i. (2) bAdaraH bhAgyA pachI pharI joDAI zake tevA - pravAhI. (3) sUkSmabAdaraH dekhavAmAM dhUla hoya, paNa bhAgI na zakAya ke hAthathI pakaDI na zakAya tevA - taDake, cAMdanI 40. (4) bAdarasUmaH sUma hovA chatAM IthiI gamya - sparza, rUpa, rasa, gaMdha vagere. (5) sUkSma : sUkSma, temaja dapriyAgocara; jevA ke, karmavargaNA i . (6) sUkSmasUkSmaH ati sUkSma - jevA ke, karmavargaNAthI nIcenA ane kacaNuka sudhInA. [5.76] 1. jaino aMdhakAra, cho, taDako, cAMdanI emane paNa pugalarUpa mAne che. tenI dalIla mATe juo A mALAnuM aMtima upadeza" pustaka pA. 171. 2. karmane jene sUkSma rajarUpa mAne che. jIva karma bAMdhe che ema kahevAya che, tyAM vastutAe ja amuka prakAranI raja tenI sAthe ceTe che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-vicAra paramANu badhA skano je aMtima vibhAga - jenAthI AgaLa tene vibhAga na thaI zake - te paramANu che. te zAzvata che; zabdarahita che; eka che; tathA rUpa, rasa, sparza ane gaMdhayukta hovAthI te apekSAe mUrta che. tenA guNo belavAmAM ja pRthapha gaNAvAya che; paraMtu paramANumAM temane pradezabheda nathI. pRthvI, jala, agni ane vAyu e cAra dhAtuonuM te kAraNa che; (eTale ke, anya darzane mAne che tema, te te dhAtunA judA paramANu nathI.); tathA pariNamanazIla che. paramANu zabdarahita che; kAraNake, zabda to be sko athaDAvAthI thAya che. skaMdha eTale paramANuono samUha. zabda be prakAranI hoya cheprAyogikara eTale ke kRtrima - puruSAdinA prayatnathI thato; ane niyata eTale ke svAbhAvika - meghAdithI thatA. [paM.79] paramANu nitya che; pitAnA eka pradezamAM spardhAdi cAra guNene avakAza ApI zake che, mATe te sAvakAza che. vaLI tenA eka pradezamAM bIjA pradezano samAveza na thaI 1. vaLI, paramAvadhijJAna ke kevalInA jJAnano viSaya thato hovAthI paNa te mUrta che. 2. prAyogikanA pAchA be bheda che : bhAvAtmaka ane abhASAtmaka, bhASAtmakanA pAchA be bheda che : akSarAtmaka ane anakSarAtmaka (pazupaMkhI vagerenI bAlIrUpa ). abhASAtmakanA cAra vibhAga : tata, vitata, ghana ane suSira (vAdyonA avAja). Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ skaMdhAnA bheda karanAra paNa che. [5,80] ' pudgaladravya sparzI, rasa, gaMdha ane varNavALAM hAya gaMdha ane rUpa paNa hAya narama ( mRdu ), kharabacaDA traNa ratnA zake, mATe te anavakAza temaja anAvanAra te ja che. che jyAM sparza hoya, tyAM rasa, ja. sparze ATha prakAranA che: ( kaThina ), bhAre (guru), haLavA (ladhu), DaiA ( zIta ), Une ane lUkhA (rUkSa ). e ane UnA e cAra meTA rasadhAmAM tA ( uSNa ), cIkAzavALA ( snigdha ), AmAMthI cIkAzavALA, lUkhA, ThaMDA ja sparze paramANumAM hAI zake che. AThe yathAcitapaNe hAI zake che. tIkhA, kaSAyeleA, khATe| ane madhuramAM gaNI le che, athavA ekabIjA madhura. thatA mAne che. gaMdhanA e prakAra durgaM dha. dhALA ane rAtA.' * rasa cheH varNa pAMca prakAranA cheH kALA, pAMca che H kaDaveA, khAre| . rasa kA rasanA saMsargathI paramANumAM eka rasa, eka varNa, eka gaMdha tathA e sparzo heAya che. ( arthAt cIkAzadAra ane nA; ke cIkAzadAra ane ThaMDA; lUkhA ane ThaMDA ke lUkhA ane UnA. ) [5.81] te paramANuomAMthI snigdha paramANu ane rUkSa paramANue bhegA maLI e pradezavALA vagere ane che. paramANuonuM e snigdhatva ke kSatva piraNAma pAmatuM pAmatuM eka aMzathI mAMDI anaMta aMza jeTaluM banI jAya che. temAMthI e, cAra, cha evA sama pramANanI ke, traNa, A phreza mULane nathI, sugaMdha ane nIle, pILe, Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyavicAra pAMca, sAta evA viSama pramANunI snigdhatA ke rUkSatAvALA aNuo cIkaNuI ke lUkhAImAM samAna karatAM be aMza vadhAre hoya, te ekabIjA sAthe joDAya che; paraMtu eka aMza jeTalI cIkaNAI ke lUkhAIvALA bIjA sAthe joDAtA nathI. dAkhalA tarIke, be aMza cIkaNAIvALe bIjA cAra aMza cIkaNuIvALA sAthe joDAI zake che; athavA traNa aMza lUkhAIvALe pAMca aMza lUkhAIvALA sAthe joDAI zake che. ema be vagere pradezavALA pulasko pitapatAnAM (snigdha, rUkSa) pariNAmothI sUkSma ke bhUla tathA judI judI AkRtivALAM pRthvI, jala, teja ke vAyurUpa thAya che. [pra.2,71-5] paramANu kALa parimANa jaNAve che (kAraNake, paramANu AkAzanA eka pradezamAMthI bIjA pradezamAM jAya, tyAre eka samaya thayo kahevAya che). paramANu dravyAdinI saMkhyAnI gaNanAne paNa hetu che (skaMdhe paramANunA banelA hovAthI, jeTalA paramANu hoya te uparathI dravyasaMkhyA jaNAya che). paramANu AkAzane eka pradezamAM ja raheto hovAthI kSetra saMkhyA paNa tenA uparathI jaNAya che; temaja pitAmAM rahela varNAdi uparathI (padArthonI ochAvattA varNAdivALA hovArUpI) bhAvasaMkhyA paNa te ja jaNAve che. [5.80] paramANu skaMdhabhAve pariNata chatAM skaMdhathI judo che. IdriyabhAgya padArtho, Ikiye, pAMce zarIre, mana, karmo temaja bIjuM je kAMI mUrta che, te badhuM pudgala che. [5.82] 1. juo AgaLa pAna 58, na. 1 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 traNa ratna ' jIvA e prakAranA che - sa'sArI ane mukta. ane prakAranA jIvA ana'ta che. tee cetanAtmaka che; ane * upayAga ' eTale ke edhavyApArarUpa pariNAmavALA che. saMsArI jIvA sadeha che; ane mukta jIve! adeha che. (saMsAramAM) je kAI khala, iMdriya, AyuSa ane ucchvAsa e cAra prANA vaDe jIve che, jIvaze ane jIvate! hatA, te jIva che. jemanuM prANadhAraNapaNuM (eTale ke, dehadhAraNapaNuM ) sarvathA TaLI gayuM che, tevA dehathI mukta thayelA jIvA siddha kahevAya che. temanuM vANIthI varNana karavuM zakya nathI. [5.109,30,35] 6. jIva jIva asaMkhya pradezayukta hAya che; ane samagra lekane paNa vyApIne rahe che; paratu keTalAka tevA vistAra nathI pAmI zakatA. padmarAga maNine dUdhamAM nAkhyA hAya te| dUdhanA parimANa pramANe tene prakAza thAya che; tema jIvAtmA dehamAM rahyo te deha jeTalA pramANamAM prakAzaka thAya che. eka kAyAmAM sarva avasthAmAM jema te ne te ja jIva che, tema satra saMsAra avasthAmAM paNa te te te ja jIva che. te peAtAnA zarIrathI abhinna jevA dekhAya che; paNa te ane eka nathI; mAtra peAtAnA azud adhyavasAyane kAraNe karajathI malina banI, te peAtAne dehathI abhinna mAnI varte che. [5.31-4] cetanAguNa ane cetanAvyApAra jIvane cetanAguNa traNa prakArane che. (1) sthAvara - kAya jevA keTalAka veA karmanuM phaLa ja anubhave che; Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-vicAra temanI cetanA "karmaphalacetanA" kahevAya che. (2) jaMgama jIvo uparAMtamAM karma paNa karI zake che, temanI cetanA karmacetanA kahevAya che. (3) ane prANIpaNune oLaMgI gayelA siddha jIvo zuddha "jJAnacetanAne ja anubhave che. [539] jIvane cetanA vyApAra jJAna ane darzana ema be prakArano che. je bedha grAhya vastune vizeSarUpe jANe, te jJAna kahevAya; ane sAmAnyarUpe jANe, te darzana kahevAya. ananyatA dravya ane guNanI cetanAguNa sarva kAla jIvathI ananya bhUta che. jJAnIthI teno jJAnaguNa judo nathI; paramArthathI baMnenuM abhinnapaNe ja che. dravya je guNathI juduM hoya, ane guNe paNa dravyathI judA hoya, te kAM to eka ja dravyane ThekANe anaMta dravya mAnavAM paDe; athavA dravyanA abhAvane ja prasaMga Ave. nizcaya dravya ane guNa vacce avibhakta ananyatva paNa nathI mAnatA; ke vibhakta anyatva paNa nathI mAnatA; paraMtu amuka apekSAe bheda temaja abheda baMne mAne che. ullekha, AkRti, saMkhyA ane viSayane lagatA bheda be bhinna vastuonI bAbatamAM jema, tema abhinna 1. mULamAM [pa. 40-2] te baMnenA bhedane nAmamAtrathI jaNAvyA che. tenI vigatavAra mAhitI mATe juo A mALAnuM "aMtima upadeza" pustaka, pA. 168, Tiva naM. 1.. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para traNa rane vastunI bAbatamAM paNa hoI zake. dhanavALo hovAthI mANasa dhanI kahevAya che; ane jJAnavALe hovAthI AtmA jJAnI kahevAya che. paraMtu, pahelA dAkhalAmAM dhana, dhanIthI juduM che, tethI temanI vacce saMbaMdha batAvyo hovA chatAM, pRthaphatva che. paraMtu, jJAna jJAnIthI juduM na hovAthI belavAmAM temanI vacce bheda batAvAtuM hovA chatAM ekatA che. jJAnI ane jJAnane je sarvathA bheda hoya, to baMne acetana thAya. jinene e vAta kabUla nathI. jJAnathI bhinna hoI jJAna sAthe saMbaMdha thavAthI Atma jJAnI na thaI zake. kAraNa, te saMbaMdha thatA pahelAM tene ajJAnI kahevo paDe. paraMtu, te vakhate paNa ajJAna guNa sAthe te tenuM ekatva ja mAnavuM paDe ! "saMbaMdha be prakAranA hoya che : saMga saMbaMdha ane samavAya saMbaMdha. '2 samavAya saMbaMdha eTale eka na hoya to bIjuM paNa na hoya e rIte haMmezAM 1. devadattanI gAya e vyapadeza (ullekha) be bhinna vastuone lagato che; paraMtu vRkSanI DALI, ke dUdhanI dhoLAza e vyapadeza abhinna vastune lagato che. jADA mANasanI jADI gAya - e saMsthAna athavA AkRtino bheda be bhinna vastuonI bAbatamAM che; paraMtu moTA vRkSanI moTI DALI, ke mUrta dravyanA mUrta guNa -e bheda abhinna vastune lagato che. devadattanI se gAya - e saMkhyAmatabheda bhinna vastune lagato che; paraMtu vRkSanI seMkaDo DALI - e bheda abhinna vastune lagato che. gokuLamAM gAya - e viSayagata bheda bhinna vastune lagata che; paraMtu vRkSamAM DALI, dUdhamAM dhoLAza - e bheda abhinna vastune lagato che. 2. e vAkya mULanuM nathI. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-vicAra 53 hovApaNuM -- temaja kadI guNeA vaccene saMbaMdha va, rasa, ga Mdha ane sAthe ja heAvApaNuM ~~~ pRthak na judA na dekhAvApaNuM. dravya ane e rItane che. paramANumAM je sparzI kahevAmAM Ave che, te paramANudravyathI anya nathI; chatAM vyavahAramAM temane judA kahI zakAya che; te ja pramANe darzana ane jJAna paNa jIvathI ananyabhUta che, paraMtu khelavAmAM judAM kahI zakAya che; svabhAvathI judAM nathI. [5.43-52] AtmAnA guNe! anata che tathA amUrta che. te anaMta guNA dvArA tevA vividha pariNAme pAme che. [5.31] (saMsArI avasthAmAM) jIva cetanAyukta che, kheAdhavyApAraviziSTa che; prabhu karavAna karavAne samartha ) che; kartA che; bhAktA che; peAtAnA deha jeTalA pramANavALeA * che; vastutAe amUrta ane kabaddhAvasthAmAM mUrta che. [5.27] iMdriyA jIva nathI; cha prakAranA pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati ane trasa - e ) kAyA paNa jIva nathI; paraMtu iMdriye| ane kAyAmAM je jJAna ( caitanyabhAva ) che, te jIva che. jIva badhuM jANe che; dekhe che; sukha icche che; du:khathI Dare che; hita ke ahita Acare che; ane tenuM phaLa bhAgave che. A tathA evA bIjA aneka paryAyeA vaDe jIvane jANIne, jJAnathI anya evAM (sparzI, rasAdi ) cihno vaDe ava tattva pArakhavuM. AkAza, kAla, pudgala, dharma ane adhama ~ e tattvAmAM jIvanA guNe| nathI. tee acetana kahevAya che; jIva cetana che. sukhaduHkhanuM Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 traNa ratnA jJAna athavA hitamAM pravRtti ane ahitanI bhIrutA jene nathI, te ajIva che. saMsthAna (AkRti ), saMdhAta (badhA ), varNa, rasa, sparza, gaMdha ane zabda e tathA bIjA aneka guNa ane paryAye| pudgala dravyanA jANavA. jIva tA a-rasa, anvarUpa, a--gdha, a-vyakta, cetana, zabdarahita, iMdriyAdithI amRtyu ane nirAkAra che. [5.121-7] Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA jIvakAcanA pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati ane cha prakAra trasa-ema chavakA cha prakAranA che. trasakAya chavayukta che te to saheje samajAya tevuM che. paraMtu, pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatikAya paNa chavayukta che. temanA avAntara bheda aneka che. te zarIre te te jIvone mAtra sparzendri dvArA mehabahula sparzarUpI bhega Ape che. (arthAta te jIvanI cetanA mAtra karmaphala anubhavanArI che.) temAM anala 1. rasa -- eTale trAsa pAmI bacavA mATe halanacalana karI zake tevA - jagama. 2. temanA tathA trasa jInA avAtara bhedanA savistara varNana mATe juo A mALAnuM "aMtima upadeza" pustaka pA. 259, Ti. na. 1. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa rane (agni) ane anila (vAyu) sivAyanA traNa sthAvara che. agni ane vAyu paNa sthAvara che; paNa temanI gati trasanA jevI che. te pAMce ekendriya jIvo che; tathA mana vinAnA che. IMDAmAM rahele jIva ke garbhastha ane mUcha pAmelo manuSya jema bahArathI jIvate jaNAtuM nathI chatAM jIve che, tema te ekendriya jIvenuM samajavuM. (trasAmAM) zabUka, zaMkha, chIpa, kRmi Adi jevo rasa ane sparza ema be ItivALA che. jU, mAMkaDa, kaDI, vIMchI vagere rasa, sparza ane gaMdha ema traNa drivALA che. DAMsa macchara, mAkhI, bhamarI, bhamarA, pataMga vagere rUpa, rasa, gaMdha ane sparza ema cAra IdriyavALA che. jaLacara, sthaLacara, ane becara evA deva, manuSya nArakI ane tiryaMca (pazu i) varNa, rasa, sparza, gaMdha ane zabda ema pAMca indriyavALA tathA baLavAna hoya che. denA cAra varga che; manuSyonA (karmabhUmi ane akarmabhUmi uparathI) be vargo che; tiyAnA aneka vargo che; ane nArakIo (sAta narakabhUmio anusAra) sAta prakAranA che. pUrve bAMdheluM gati-nAmakarma 1. jemAM mokSamArgane jANanAra ane tene upadeza karanAra tIrthaMkara pedA thaI zake che, te bharata vagere bhUmio karmabhUmi kahevAya che; bAkInI akarmabhUmi kahevAya che. vigata mATe juo A mALAnuM "aMtima upadeza" pustaka pA. 261. 2. ratnaprabhA, zarkarA prabhA, vagere sAta narakabhUmio mATe juo "tattvArthasUtra" (vidyApITha)pA. 149 I; a. 3, sa. 16. 3. "nAmakarma" eTale jIvanI gati, zarIra, AkRti, varNa vagere nakkI karanAruM karma. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 AtmA ane AyuSakarma kSINa thatAM teo potapotAnI vezyA anusAra anya gati ane AyuSya prApta kare che. [5.110-9] jIvanI saMsArI jIvane kaI paryAya "A ja" pariNAmazIlatA e pramANe kAyama rahetuM nathI. kAraNa ke, pitAnA (ajJAnarUpa) svabhAvane kAraNe te vividha kriyAo karyA kare che; ane te kriyAonA phaLarUpe deva manuSya vagere enio pAmyA kare che. mAtra, jyAre te pitAnA zuddha svarUpamAM sthitirUpa "parama dharma" Acare che, tyAre te deva, asura vagere paryAyarUpI phaLa vinAno thAya che. jIvane vividha zarIrAdi prApta karAvanAra nAmakarma nAmanuM karma che. te AtmAnA zuddha niSkriya svabhAvane abhibhava karI, tene nara, pazu, nArakI ke deva-gati pamADe che. vAstavika rIte koI jIva A kSaNika saMsAramAM nAza nathI pAmato, ke nathI utpanna thatA. dravyArthika nayathI joIe, te eka paryAyarUpe nAza pAmI, bIjA paryAyarUpe utpanna thanAra dravya eka ja che; mAtra paryAyanI dRSTie joIe te te te paryAye judA judA 1. "kaSAyayukta mana-vANI-kAyAnI pravRtti tenuM nAma lezyA; te navI gati ane AyuSanA kAraNabhUta che.TIkA. vezyAnA sAmAnya rUDha artha tathA bheda vagere mATe juo A mALAnuM "aMtima upadeza" pustaka, pA. 238 Ti. 1. 2 juo pAnuM pa6, nedha 3. 3. juo pA. 37, noM. 1. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUla ' traNa ratna che. saMsAramAM svabhAvathI sthira evI kaI vastu nathI. cAre gatimAM bhaTakanAra chavadravyanI vividha avasthAmAM pariNamavArUpa je kriyA che, tenuM nAma ja saMsAra. [pra.2,24-8] karma baMdhana A loka sarva tarapha sUkSma temaja sthUla tathA AtmAne karmarUpe grahaNa karavA gya ("AtmaprAgya) ke na egya evA jaDa bhautika dravyanA nAnA moTA kaMdhethI atyaMta gADhe bharelo che. temAMthI karmarUpe pariNAma pAmI zake tevA skaMdhe saMsArI jenAM (rAgadveSAdi azuddha) pariNAmenuM nimitta pAmI, karma rUpe pariNAma pAme che ane jIva sAthe baMdhAya che. karma baMdhAvAthI jIvane judI judI gati prApta thAya che. gati pAmelA jIvane deha prApta thAya che; dehathI Iti, IkiyethI viSayagrahaNa, ane viSayagrahaNathI rAga ke dveSa thAya che. A pramANe saMsArarU5 cakarAvAmAM malina jIvane azuddha bhAva thAya che. [5.128-9] jIvane prApta thatA audArika, vaikriyika, taijasa, AhAraka ane kAzmaNa e badhA deha jaDa 1. bahAra dekhAtuM sthUla zarIra te dArika, khAdhelA AhAradine pacAvavAmAM ane dIptimAM kAraNabhUta thanAruM zarIra te teja sa; jIve bAMdhelo kama samUha te kAmaNa zarIra; nAnuM meTuM vagere thaI zake tevuM viziSTa zaktithI prApta thayeluM zarIra te vaikriya (te zarIra deva vagerene jamasiddha paNa hoI zake); cauda pUrvagraM che jANanAra munithI ja (kAMI zaMkA paDatAM anya kSetramAM rahelA tIrthaMkara pAse javA mATe) racI zakAtuM zarIra te AhA2ka. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA. pa9 bhautika dravyAtmaka che. jIva to rasarahita, rUparahita, gaMdharahita, avyakta, zabdarahita, atIndriya (aliMgagrahaNa) ane nirAkAra che; tathA cetanAguNayukta che. "rUpAdi guNayukta mUrta dravya anya snigdhatA ke rUkSatAthI baMdhAI zake; paraMtu snigdhatA-rUkSatA vinAne amUrta AtmA jaDa bhautika dravyarUpa karma pitAmAM kevI rIte bAMdhI zake ?' - evI zaMkA karavI ThIka nathI. kAraNa ke, AtmA rUpArirahita hovA chatAM rUpAdiyukta dravyo ane temanA guNane jevI rIte jue che ane jANe che, tevI rIte jaDa bhautika dravya sAthe tene baMdha paNa jANo. jJAna-darzana-maya AtmA vividha prakAranA viSayone prApta karI meha pAme che, rAga pAme che, athavA TheSayukta thAya che; te ja temanI sAthe teno saMbaMdha che. jIva je bhAvathI Idriyagocara banelA padArthane jue che tathA jANe che, tenAthI te raMjita thAya che, ane tene lIdhe ja pachI tenI sAthe karma baMdhAya che - e jinazAstrano upadeza che. yathAyogya snigdhatA ke rUkSatAthI jaDa bhautika dravyano ApasamAM baMdha thAya che; ane rAgAdi vaDe AtmAno baMdha thAya che; ema e baMnene anya avagAha pudgala ane jIva baMnene kAraNe che. jIva pote pAramArthika dRSTie mUrta nathI; paraMtu anAdi kALathI karmo vaDe baMdhAyele hAI mUrta banyo che. tethI te mUrta karmone pitA sAthe baMdhe che ane pite temanI sAthe baMdhAya che. e karmanAM phaLarUpa jaDa viSayene jIva jaDa ikiyo dvArA bhagave che. [5.132-4] AtmA pradezayukta che; te pradezamAM pudgalakAye yathA ya praveza pAme che, baMdhAya che, sthira rahe che Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa rane ane pAchA (phaLa daIne) chUTA paDI jAya che. jIva rogayukta thAya che tyAre karma bAMdhe che; ane rAgarahita thAya che tyAre mukta thAya che; A TUMkamAM jIvonA baMdhanuM svarUpa che. jIvanA azuddha pariNAmathI baMdha thAya che. te pariNAma rAga, dveSa ane meyukta hoya che. temAMthI meha ane dveSa azubha che; rAga zubha temaja azubha baMne prakAra hoya che. anya tarapha zubha pariNAma pAmavAthI puNya thAya che; ane azubhathI pApa thAya che. anya dravya tarapha kAMI pariNAma na thAya, te te duHkhanA kSayanuM kAraNa thAya che. [pra.2,75-89] jIvanuM rtApaNuM phonmukha thayelA karmane anubhava jIva je pariNAma prApta kare che, te pariNAmane te kartA kahevAya che. karma vinA jIvane udayabhAva, upazamabhAva, kSayabhAva, ke kSayapasamabhAva heI ja 1. mULamAM "udaya avasthAne pAmelA" ema che. 2. tene "bhAvakarma' kahe che. juo pAna 61 noMdha 2. 3. udaya e eka prakAranI AtmAnI kaluSitatA che, je karmanA phalAnubhavathI utpanna thAya che. upazama e eka prakAranI Atmazuddhi che, je sattAgata karmano udaya taddana rAI jatAM utpana thAya che; kSaca e AmAnI evI parama vizuddhi che, je karmano saMbaMdha atyaMta chUTI jatAM pragaTa thAya che. kSayopazama e evA prakAranI Atmazuddhi che, je karmanA udayamAM nahi Avela aMzanA upazamathI ane udayamAM Avela aMzanA kSayathI pedA thAya che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA na zake. mATe e cAra bhAvo karmakRta che. paraMtu ahIM zaMkA thaI zake ke, "e bhAvo jo karmakRta hoya, to jIvane temano kata kema karIne kahevAya ? mATe pArimika' bhAva sivAya AtmA bIjA koI bhAva karato nathI ema kahevuM joIe." tenuM samAdhAna e che ke, jIvanA bhAva utpanna thavAmAM karma nimittarUpa che; ane karmanAM pariNAmanI utpattimAM jIvanA bhAva nimittarUpa che. jIvanA bhAva, alabatta, karmapariNAmanuM upAdAnakAraNa nathI ja; ke karma pariNAma e jIvanA bhAvanuM upAdAnakAraNa nathI. AtmAno je pariNAma te te AtmA pote ja che; e pariNamavAnI kriyA jIvamayI ja che; tathA te jIve pote karelI hovAthI jIvanuM ja kamara kahevAya che. paNa je dravyakarma tene cATe che, tenuM upAdAnakAraNa te nathI. pitAnAM pariNAmane karato AtmA pitAnA bhAvane kartA che; te ja pramANe karma paNa potAnA svabhAvathI pitAnA pariNAmone karyA che. to have prazna thAya che ke, je karma pitAnAM pariNAmo karatuM hoya, ane jIva pitAnAM pariNAmo karato hoya, te AtmA karma bAMdhe che ke karmanuM phaLa bhogave che ema kema karIne kahevAya? tenuM samAdhAna A pramANe che: 1. kaI paNa dravyanuM svAbhAvika svarUpe pAraNumana e tene pariNAmika bhAva kahevAya. 2. karmanA be prakAra che. vividha rAgAdirUpe pariNamavAnI je jIvagata kriyA (jene kAraNe jaDa kama tenI sAthe baMdhAya che.) te bhAvakarma; ane tene pariNAme baMdhAtuM jaDa karma. te dravyakarma. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa ratna A Akho leka badhI bAju sUkSma, sthUla ema anaMtavidha jaDa karmadravyothI khIcokhIca bharelo che. have, jIva je vakhate pitAnAM azuddha vibhAvapariNAme kare che, te vakhate tyAM eka ja kSetramAM atizaya gADha rahelAM karmadravya jJAnAvaraNayAdi ATha karmarUpI pariNAma pAmI, jIva sAthe baMdhAya che. Ama karma pitAnAM (jJAnAvaraNayAdi) pariNAmonuM kartA che kharuM, paraMtu jIvanA bhAvothI saMyukta hoIne. eTale ke, jIvamAM bhAvapariNAma thavAnI sAthe jaDa karma pitAnAM pariNAma pAme che. te ja pramANe karmanAM pariNAme thavAnI sAthe jIvanA bhAvamAM paNa pariNAma thAya che. e rIte karmapariNAmane pitAne bhAvo dvArA jIva bhogave che. [paM.pa3-69] jIva pariNAmasvabhAvI che. tethI te zubha, azubha ke zuddha ema jevA jevA bhAgarUpe pariName che, tevo tevo te thAya che. je AtmA svabhAvathI ja apariNAmI hota, te A badho saMsAra ja na hata. koI dravya pariNAma vinAnuM nathI; ane koI pariNAma dravya vinA saMbhavatuM nathI. padArthanuM astitva ja dravya, guNa ane paryAyanuM baneluM che. AtmA jyAre zuddha bhAvarUpe pariName che, 1. karma dravya paNa (bhautika) pudgala dravyarUpa ja che. paNa te viziSTa prakAranuM che eTaluM ja. joke, jJAnAvaraNayAdi karmo rUpe pariNAma pAmyA bAda ja tene "karma" evI saMjJA prApta thAya che. paraMtu ahIM saraLatA khAtara karma zabda pahelethI ja vAparyo che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA tyAre nirvANusukha pAme che; zubha bhAvarUpe pariName che, tyAre svargasukha pAme che; ane azubhabhAvarUpe pariName che, tyAre hIna manuSya, nArakI ke pazu ityAdirUpa banI, hajAre duHkhothI haMmezAM pIDAto lAMbo vakhata bhaTakyA kare che. [pra.1,8-12] jIvanA zubha je AtmA devatA, yati ane gurunI bhAva pUjAmAM tathA dAna, uttama zIla ane upavAsAdimAM rakta che, te AtmA zubha bhAvALo (puNyazALI) gaNAya. je jIvane rAga zubha che, jeno bhAva anukaMpAyukta che; tathA jenA cittamAM kaluSatA nathI, te jIva puNyazALI che. ahaM te, siddho ane sAdhuomAM bhakti, dharmamAM pravRtti, ane guruonuM anusaraNa e badhA zubha rAga kahevAya. bhUkhyA, tarasyA ke duHkhIne joIne duHkha pAmavuM tathA dayApUrvaka tene madada karavI te anukaMpA kahevAya. krodha, mAna, mAyA ke lebha cittane abhibhUta karI jIvane kSubdha karI mUke, te kaluSatA kahevAya. zubha bhAvALo jIva pazu, manuSya ke deva banI, teTalo samaya vividha eNndriyika sukha pAme che. [5.135-8] bhAve jIvanA azubha je manuSya viSayakaSAmAM DUbI gaye hoya che, duSTa zAstra, duSTa ciMtA ane duSTa geSTivALe che, je ujha che tathA unmArgagAmI che, tene cetanA vyApAra, azubha che. [pra.2,66] pramAdabahula vartana, kaluSatA, viSayAmAM lolupatA, bIjAne Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 traNa ratnA badhAM 1 paritApa ApavA, tathA bIjAnuM bhU u khelavuM e pApakarmanAM dvAra che. AhAra, bhaya, maithuna, parigraha - e cAra saMjJAe, kRSNa, nIla ane kApAta e traNa lesyAo, iMdriyavazatA, Ata ane raudradhyAna,ra duSTa bhAveAmAM jJAnane prayeAjavuM, ane meha e adhAM pApakamanAM dvAra che. [5.139-40] vAstavika rIte jovA jaI e teA zubha ke azubha bhAvAnAM piraNAmamAM taphAvata nathI. devAne paNa svabhAvasiddha sukha nathI; tethI dehavedanAthI pIDAI tee ramya viSayeAmAM rame che. nara, nArakI, pazu ane deva -- ema cAre gatimAM dehathI thatuM du:kha che ja. sukhI jevA dekhAtA devendro 1. uttarAdhyayana a034mAM jaNAvyA pramANe : hiMsAdi utkaTa doSapravRttiomAM macI rahetA ajitendriya mANasa kRSNa lezvA pAme che; IrSyA, tapanA abhAva, viSayala paTatA, avidyA ane mAyAvALA iMdriyasukhAbhilASI leAkA nIlalezvA pAme che; vAMku khelanArA, vAMku AcaranArA, zaTha, asarala, ane kapaTI mANasa kApAta lezvA pAme che. lezyA eTale karmInA sAnnidhyathI AtmAmAM teA vRttione pheraphAra. te pheraphAra utpanna karanAra viziSTa dravya paNa laizyA kahevAya che. keTalAka te dravyane phapravAhathI bhinna nathI mAnatA; keTalAka tene svataMtra nya mAne che. vizeSa mATe jIe A mALAnuM atiMma upadeza' pustaka pA. 238, kiM0 1. * 2. apriya vastunA viyAga mATe, priya vastu meLavavA mATe je satata ciMtA te AghyAna; ane hiMsA, asatya, cArI ane viSayarakSaNa mATe je satata ciMtA te raudradhyAna. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane cakravartIe zubha bhAvane pariNAme prApta thayelA bhAgomAM Asakta thaI, dehAdinI vRddhi kare che. zubha bhAvane kAraNe prApta thayelAM vividha puNyothI devayoni sudhInA jIvanane viSayatRSNa prApta thAya che. pachI, jAgelI tRSNAthI dukhI tathA saMtapta thayelA teo maraNuparyata viSayasukha icche che ane anubhave che. paraMtu, ikiyothI prApta thatuM sukha duHkharUpa ja che; kAraNa ke, te parAdhIna che, bAdhAyukta che, niraMtara rahetuM nathI, baMdhanuM kAraNa che, tathA viSama (hAnivRddhiyukta ke atRptikara) che. Ama puNya ane pApanAM pariNAmamAM taphAvata nathI. je ema na mAnatAM, puNyathI maLatAM sukha prApta karavAnI IcchA rAkhe che, te mahamUDha manuSya A ghera, apAra saMsAramAM bhaTakyA kare che. pri.1,69-77] jIvanA zuddha Ama samajI, je mANasa para dravyamAM bhAvo rAga ke dveSa pAmyA vinA pitAnA zuddha bhAvamAM sthita thAya che, te dehathI thatuM duHkha dUra karI zake che. pApakarmo tejI koI bhale zubha - puNya - caritramAM udyamavaMta thAya; paNa jyAM sudhI te mohAdi taje nahi, tyAM sudhI te zuddha AtmAne pAmI zake nahi. ahaMta (sara) e AtmAnuM zuddha svarUpa che. eTale, je mANasa ahaMtane dravya, guNa ane paryAyathI jANe che, te AtmAne paNa jANe che; ane tene meha paNa laya pAme che. potAnAthI anya padArthomAM jIvane je mUDha bhAva (viparIta bhAva), tenuM ja nAma meha. meyukta jIva anya padArthamAM rAga athavA Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa rane deSa pAmI zubhita thAya che, ane karmabaMdhana pAme che. jIva moharahita thaI AtmAnuM tattva barAbara samajI, rAgadveSa taje che, tyAre zuddha AtmAne pAme che. badhA ahaM to e ja bhAge karmano kSaya karI, tathA anya jIvone paNa e ja upadeza karI, mukta thayA che. temane namaskAra hajo. [pra.1,78-82] huM azubhapagarahita thaI, tathA zubhapayegI paNa na banI, anya dravyamAM madhyastha rahI, jJAnAtmaka AtmAnuM dhyAna karuM chuM. huM deha nathI, mana nathI, vANuM nathI, ke temanA kAraNarUpa pudgala dravya nathI. huM kartA nathI, kArayitA nathI, ane karanArAone anumaMtA paNa nathI. deha, mana, ane vANI jaDa bhautika dravyAtmaka che; ane bhautika dravya paNa aMte paramANuone piMDa che. huM jaDa bhautika dravyamaya nathI; eTaluM ja nahi, paNa meM tenA paramANuone piMDarU5 karyA paNa nathI. tethI huM deha nathI ke te dehane kartA paNa nathI. [pra.2,63-70] pRthvI vagere je sthAvara temaja jaMgama chavakAya che, te zuddha caitanyasvabhAvI jIvathI bhinna che; ane jIva paNa temanAthI bhinna che. je jIva potAnA mULa svabhAvane na jANuM, jIva ane bhautika dravyane judAM jANato nathI, te mehapUrvaka "huM A zarIrAdi chuM, A zarIrAdi mArAM che, evA adhyavasAya kare che. e pramANe mehAdi karmothI baMdhAyelo jIva prANe vaDe baddha thAya che; ane karmaphala bhagavato anya karmothI baMdhAya che. meha ane dveSathI chavA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA jyAre pitAnA temaja anyanA prANane pIDA kare che, tyAre jJAnAvaraNIyAdi karmo vaDe baMdhAya che. karmo vaDe malina thayelo AtmA jyAM sudhI dehAdi viSayomAM mamatva taja nathI, tyAM sudhI pharI pharI bIjA prANe dhAraNa karyA kare che. paraMtu, je jIva Idriya, krodhAdivikAra, tathA asaMyamAdine chatI, pitAnA zuddha caitanya svarUpanuM dhyAna kare che, te karmo vaDe baMdhAto nathI; eTale tene prANe kema karIne anusare ? [pra.2,53-9] sAra zAstrajJAnane je zramaNa bhamatAne tajato nathI, temaja dehAdi dravyamAM ahaM-mama-paNuM bhUlato nathI, te unmArge jAya che. paraMtu, " bIjAno nathI, bIjAM mArAM nathI; huM eka jJAnasvarUpa chuM,' evuM je dhyAna kare che, te AtmArUpa bane che. huM mArA AtmAne zuddha, dhruva, jJAnasvarUpa, darzanarUpa, atIndriya, mahApuruSArtharUpa, acala ane anAlaMba mAnuM chuM. deha, anya dravyo, sukhaduHkha, ke zatruo ane mitro jIvane kAyamanAM nathI; kevale pitAno jJAna-darzana-svarUpa AtmA dhruva che. evuM jANuM, je gRhastha ke muni vizuddha cittavALA banI 1. prANA e AtmAnA svarUpabhUta nathI, paraMtu zarIrI avasthAmAM jIvane te avazya hoya che. tethI prANa jIvanAM liMgacihna kahevAya che. vaizeSike AtmAnAM liMga A pramANe gaNAve che : prANAvAva-nimiSomeSa-LIvana-mana-tIndriyAntara-viIST: yusulerachA--prayatnAvyAtmano jhikSani [vai.phU. 3, 2-4] Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa ratnA paramAtmAnuM dhyAna kare che, te meAharUpI duSTa graMthine bhedI nAkhe che. zramaNa anelA paNa jo meAhanI graMthi chedI nAkhI, rAgadveSa dUra karI, sukhaduHkhamAM samAna buddhivALA thAya che, te| akSayasukha pAme che. meAhamala dUra karI, viSayeAmAM virata thaI, manane nirAdha karI, je peAtAnA caitanya svarUpamAM samavasthita thAya che, te zuddha AtmAnuM dhyAna karanAre| ane che. [pra.2,90,106] jemane padArthonuM samyajJAna che, jeee aMtaraMga ane bahiraMga parigraha tajyeA che, tathA jee viSayAmAM Asakta nathI, te zuddha bhAvAvALA kahevAya. je zuddha che, te ja sAce zramaNa che. tene ja darzana che, tene ja jJAna che, tene ja nirvANu che, ane te ja siddha che. tene namaskAra. gRhastha hai| ke muni, je A upadeza samaje che, te thADA ja vakhatamAM ' pravacanasAra 'eTale ke siddhAMtanuM rahasya prApta kare che. [pra.2,74-5] paraMtu 69 pAramA ika zuddha bhAvArUpe pariNamelA AtmAne sukha sauthI adhika, AtmAmAMthI ja utpanna thayeluM, iMdriyAnA viSayAthI atIta, parama sukha upamArahita, anaMta ane niravacchinna evuM prApta thAya che. je muni vAdi nava padArthI nirUpaNa karatAM zAstravacano sArI rIte jANe tathA temanuM che, 1 je 1. 'jANIne, temAM zraddhA karIne te pramANe AcaraNavALe thAya che.'-- TIkA, Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA saMyama ane tapathI yukta che, rAgarahita che, tathA sukhaduHkhamAM samabuddhivALe che, te zuddha bhAvavALo kahevAya. [pra.1,13-4] 1. "pAMca iDhiyo tathA mananI abhilASAo ane che prakAranA jIvanI hiMsAmAMthI AtmAne rekI, potAnA svarUpamAM sthita thavArUpI saMyama."- TIkA. 2. "bAhya ane AMtara tapobalane kAraNe kAmakrodhAdi zatruo vaDe akhaMDita pratApavALA zuddha AtmAmAM virAjavArUpI tapa'.-TIkA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " jJAna tathA darzanane AvaraNa karanAra, vIryAMdi pheravavAmAM aMtarAya karanAra, ane -- : dana tathA cAritramAM pratibaMdha karanAra (meAhanIya ) karUpI raja vinAnA thayelA tathA bIjA kazAnI madada vinA - svaya -- zuddha bhAvethI vizuddha aneaA AtmA jJeyabhRta padArthIne pAra pAme che. e pramANe peAtAnI meLe ja peAtAnA mULa svabhAvane pAmele, sana tathA traNe leAkeAnA adhipatiethI pUjAyele te AtmA 'svayaMbhU'kahevAya che. tenI e zuddha svabhAvanI utpatti nAza vinAnI che; ane tenI azuddhine vinAza karI utpatti vinAnA che. tenuM siddhapaNuM bIjA kazAthI utpanna nathI thayuM tethI kazAnuM kA paNa nathI; tema ja te bIjA kazAne utpanna paNa na karatuM hAvAthI kAInuM kAraNa paNa nathI. mukta jIva zAzvata che; chatAM sa'sArAvasthAnI apekSAe uccheda che; teneA svayaMbhU ' 4 AtmAnuM zuddha svarUpa Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuM zuddha svarUpa 71 saMpUrNapaNanI utpattinI daSTie te bhavya che; chatAM azuddhapaNamAM pharI utpattinI apekSAe te abhavya che; para-svabhAvanI apekSAe te zanya che; chatAM sva-svabhAvanI apekSAe te pUrNa che; vizuddha kevaLajJAnanI apekSAe te vijJAnayukta che; chatAM azuddha IdriyajJAnAdinI apekSAe te vijJAnarahita che. muktAvasthAmAM jIvane abhAva nathI ja. [5.36-7] tenA svarUpano ghAta karanArAM ghAtikarmo nAza pAmI gayAM che; tenuM anaMta evuM uttama vIrya che; tenuM teja paNa adhika che; te indriya (vyApAra) rahita banI, jAte ja jJAna ane sukharUpa banyo che. tene have dehagata sukha yA duHkha nathI. kAraNa ke, tene atIdiyatva prApta thayuM che. [pra. 1,13-20] sarvajJatA jAte jJAnasvarUpa banelA tene sarva dravyo ane temanAM pariNAma pratyakSa 1. "mukta thavAne lAyaka." 2. AgaLa pA. 80 upara noMdhamAM gaNAvelAM ATha karmomAMthI jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNaya, ane aMtarAya e cAra karmo ghAtikarma kahevAya che, kAraNake te AtmAnA jJAnAdi guNene sIdho ghAta kare che; bAkInAM cAra aghAtI che. 3. "jJAna ane darzanarUpI teja". - TIkA. 4. "iDhiyAdi vaDe have tenI jJAnAdi kriyAo nathI thatI."--TIkA. 5. je jJAna Idriya ane mananI sahAya sivAya ja phakta AtmAnI yogyatAnA baLathI utpanna thAya che, te pratyakSa ane je jJAna idriya ane mananI sahAyatAthI utpanna thAya che, te pakSa. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 traNa raste banI gayAM che, tene have te badhAMnuM jJAna avagrahAdi kriyAopUrvaka krame krame nathI thatuM. tene kazuM pakSa nathI; kAraNa ke, te jAte ja jJAnarUpa bane che; te IkviAtIta (ikiyanirapekSa) heI, tene IdriyanI maryAdA nathI; te badhI bAjue badhI IkiyenA guNethI samRddha bane che. IdriyonI sahAyatA vinA kevaLa AtmA vaDe AkAzAdi amUrta dravyanuM ke mUrta dravyomAM paNa atIndriya evA paramANu vagere padArthonuM yA te kSetrakALa vagerethI DhaMkAyelI vastuonuM, tathA pitAnuM ke anya dravyanuM ema badhAnuM je jJAna thAya che, te amUrta ane atIndriya hAI pratyakSa che. jyAre AtmA anAdi baMdhavazAta mUrta (zarIra) bane che, 1. Idriya ane manathI je jJAna thAya che, tenA cAra kamika bheda hoya che. jemake, gADha aMdhakAramAM kAMIka sparza thatAM "A kaMIka che" evuM prathama jJAna thAya che. te avyakta jJAna "avagraha" kahevAya che. tyAra bAda tene vizeSa rUpe nizcaya karavA je vicAraNuM thAya che, te "Ihi". jemake, "A doraDAne sparza che ke sApane ? - evo saMzaya thatAM vicAraNuM thAya che ke A deraDAno sparza hevo joIe; sApa hoya te phUMphADe. mAryA vinA na rahe." IhAdvArA grahaNa karelA vizeSane kaMIka adhika ekAgratAthI je nizcaya thAya che, te "avAya ". avAyarUpa nizcaya keTalAka samaya sudhI kAyama rahe che, paNa pachI mana bIjA vizvamAM cAlyuM jatAM te nizcaya lupta thaI jAya che, chatAM te evo saMskAra mUkato jAya che ke jethI AgaLa koI nimitta maLatAM e nizcita viSayanuM smaraNa thaI Ave che. A nizcayanI satata dhArA, tajajanya saMskAra ane saMskArajanya smaraNa e badhA vyApAre "dhAraNa" kahevAya che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usa AtmAnuM zuddha svarUpa tyAre ja te pitAnAthI jANavA yogya mUrti padArthone avagraha, IhA vagere kramathI jANe che athavA nathI jANato. [pra.1,53-8] sarvAgatatA AtmA jJAna jeTalo hovAthI ane jJAna reya jeTaluM hovAthI, tathA ya loka ane aloka ema sarva hovAthI, jJAnarUpa AtmA sarvAgata kahevAya che. je AtmA jJAna eTale na hoya, to kAM to tenAthI adhika hoya ke ocho hoya. je e cho hoya, te AtmAnI bahAranuM jJAna acetana heI, kema karIne " jANI zakaze? ane AtmA je jJAnathI adhika hoya, te jJAna vinA kema karIne jANe zakaze? mATe, jJAnamaya hovAthI kevalajJAnI jinavara sarvAgata che ema kahevuM joIe. jagatanA tamAma padArtho tenA viSayarUpa hovAthI tagata che. jJAna AtmA ja che; kAraNa ke AtmA vinA jJAna kyAM rahI zake ? mATe jJAna AtmA che; ane AtmA jJAna che; athavA anya (sukhAdi) paNa che. [pra.1,21-7] AtmA jJAnasvabhAvI che; ane padArtho tenA reya che. paraMtu cakSu ane rUpa jema a nyamAM praveza karatAM nathI, tema jJAna ane seya anyamAM praveza karatAM nathI. cakSu jema rUpamAM praveza karatuM nathI, tema jJAnI mAM praviSTa thatuM nathI, ke teo vaDe AviSTa thato nathI. chatAM. azeSa jagatane te cakkasa jANe che ane jue che. lokamAM jema dUdhamAM DUbAveluM iMdranIla ratna pitAnA prakAzathI dUdhane vyApI de che, tema jJAna arthone vyApI de che. je arthe jJAnamAM Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa ratno na hoya, te jJAna sarvagata na bane; paraMtu je jJAna sarvagata hoya, te arthe jJAnamAM sthita nathI ema kema kahevAya? kevalI bhagavAna reya padArthone nathI svIkArato, nathI tyAgato ke nathI temanArUpe pariNamata; chatAM badhuM niravazeSa cAre taraphathI jANe che. [pra.1,28,32] jJAyatA je jANe che, te ja jJAnarUpa che; jJAna vaDe AtmA jJAyaka thato nathI. mATe AtmA ja jJAna che. AtmA jJAnarUpe pariName che ane badhA padArtho te jJAnamAM sthita thAya che. ya dravya atIta, anAgata ane vartamAna ema traNa prakAranuM che. ane emAM AtmA temaja bIjA pAMca dravyone samAveza thAya che. te badhAM dravyanA vidyamAna tathA avidyamAna badhA paryAya pitapotAnA vizeSa sahita vartamAnakAlikanI peThe kevalajJAnamAM varte che. je paryAye haju utpanna nathI thayA ane je utpanna thaIne naSTa thaI gayA che, te badhA avidyamAna che; chatAM kevaLajJAnane te badhA pratyakSa che. je atIta ke anAgata paryAye kevaLajJAnane pratyakSa na thatA hoya, to tene divya koNa kahe? jeo ikiyAcara padArthone avagraha, IhA vagere kamapUrvaka jANe che, teone parokSa vastu jANavI 1. jema dIvo bIjA padArthone temaja potAne paNa prakAzita kare che, tema AtmA potAne temaja parane baMnene jANe che. tethI teno paNa rUcamAM samAveza thAya che. 2. juo pA. 72, na. 1. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuM zuddha pa azakya hAya. paraMtu atIndriya jJAna tA prayukta-200 pradezarahita, mUrta ke amU, atIta ke anAgata paryAyAne jANe che. vaLI, je tribhuvanastha traikAlika padArthone ekI sAthe na jANI zake, te badhAM pariNAme sahita eka dravyane paNa na jANI zake; ane je anaMta paryAyeAyukta eka dravyane paNa na jANI zake, te anata dravyAne paNa ekI sAthe za rIte jANI zake? jo jJAnInuM jJAna judA judA ane avalakhIne kramapUrvaka utpanna thAya, teA tenuM te jJAna nitya paNa na kahI zakAya; kSAyika paNa na kahI zakAya, ke sarvAMgata paNa na kahI zakAya, eka samaye trikAlaviSayaka sarvatra rahelA sarva padArthAne jANanAra e jJAnanuM tA juo! [pra.1,47-51] mAhAtmya khadharahitatA peAtAnuM kevalajJAnI te badhA padArtho jANe che, chatAM temane kAraNe rAgAdi pAmatA nathI, temane grahaNa karatA nathI, ke te-rUpa nathI; tethI tene kazuM aMdhana nathI thatuM. karmo teA phaLa avazya ApavAnAM ja. paraMtu te kLAmAM je meAhita thAya che ke rAgadveSa kare che, te badhana pAme che. jema strIe|mAM mAyAcAra avazya hoya che, tema te arahAne karmanA udayakALamAM sthAna, Asana, vihAra, dharmopadeza vagere avasya heAya che. paraMtu temanI te badhI kriyAe karmAMnA pariNAmarUpa (audiyaka) heAya che. te meAhAdi vinAnI svAbhAvika 1. AvaraNeAnA kSaya thyAthI pragaTa thayeluM kevalajJAna. GU pariNAma anate Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 traNa ratnA hAvAthI tenAthI jUnAM karmA mAtra kSaya thAya che, navuM [pra.1,52,42-6] adhana thatuM nathI. jJAnanI peThe sukha paNa e prakAranuM che: atIndriya amUrta, ane aindriya mUrta, iMdriyAdinI sahAya vinA svayaM utpanna thayeluM, saMpUrNa, anaMta arthAne vyApeluM, vimala tathA avagrahAdi kramathI rahita je jJAna che, te ja aikAMtika sukha che. je kevalajJAna che, te ja sAcuM sukha paNa che. kevalajJAnInAM badhAM ghAtikarmAM kSaya pAmyAM hevAthI tene kaze! kheda heAte! nathI. svAbhAvika jJAna-dananeA dhAta karanAruM tenuM badhuM aniSTa nAza pAmI gayuM, ane padArthone pAra pAmeluM jJAna ane leAka tathA aaAkamAM vistAra pAmatuM darzana e iSTa vastu tene prApta thaI. tenuM sukha sarva sukhAmAM parama che ema je mAne che, te ja bhathya (meAkSane adhikArI) che; je nathI mAnatA, te abhavya che. [pra.1,59-62] pAramArthika sukharUpatA manuSyA, asure ane devAnA adhipA sAhajika iMdriyeAthI pIDita thaI, te du:kha sahana na thavAthI ramya viyeAmAM rame che. jemane viyAmAM rati che, temane du:kha svAbhAvika che ema jANe.. nahIM te, viSaye| mATe temanI pravRtti ja na saMbhave. tyAM paNa, svabhAvathI judI judI iMdriyAthI bhAgya iSTa viSyAne pAmIne sukharUpe pariNamate AtmA pote ja sukhanuM kAraNa che; detu nathI. e te! nakkI jANavuM ke, deha sukha ApatA nathI. svargImAM jIvate kazuM judA judA viSayeAne A leAkamAM ke jIva pAte ja Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuM zuddha svarUpa e pramANe viSayeAnuM zuM vaza thaI, jAte sukha ke duHkharUpe pariName che. jo AtmA pote ja sukharUpa hoya, te| pachI kAma che? jene adhakArane nAza karanArI dRSTi ja prApta thaI hoya, tene dIvAnuM zuM prayeAjana ! je pramANe AkAzamAM Aditya deva pAte ja tejarUpa tathA garamIrUpa che, te pramANe mukta AtmA (siddha deva ) pAte jJAna tathA sukharUpa che. [pra.1,63-8] karrarUpI milanatAthI rahita aneaA, sa darzana tathA jJAnayukta banele te jIva AyuSya pUruM thaye leAkanI Tace ( AvelA siddha kSetramAM) jaI pahoMcI IMdriyAtIta, anaMta, AdhArahita, ane Atmika sukha pAme che. [5.28] prakRti, sthiti, anubhAga ane pradeza ema cAra prakAranA aMdhAthI sarvazaH mukta thayeleA jIva Urdhva jAya che; bIjA badhA pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa, upara ane nIce ema cha dizAomAM jAya che. [571-3] 77 1. jIvamAM karyAM paramANuo badhAya che te vakhate ja temAM cAra aMzAnuM nirmANa thAya che : (1) jJAnane AvRtta karavAnA, darzana aTakAvavAnA ke sukhadu:kha anubhavAvavA vagere svabhAva. tene 'prakRtibaMdha' kahe che. (2) te svabhAvathI amuka vakhata sudhI cuta na AnI kAlamA~dA. tene 'sthitibaMdha' kahe che. (3) svabhAvanuM nirmANa thavA sAthe ja temAM tIvratA madatA AdipaNe phalAnubhava karAvanArI vizeSatAo badhAya che. tene 'anubhAvama'dha' kahe che. (4) svabhAva dITha te paramANu amuka amuka parimANamAM vaheMcAI jAya che. te paramANuvibhAgane 'praderAma dha' kahe che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 mArga 1 jIva, ajIva, puNya, pApa, Asava, savara, nirjarA, adha ane meAkSa - e nava padArthonuM jJAna mumukSune Avazyaka che. jJAnIoe te nava padArthonuM svarUpa je rIte kahI batAvyuM che, tenA upara zradghA athavA ruci -- enuM nAma samyaktva athavA samyagdarzana. te nava padArthonI yathArtha samaja tenuM nAma jJAna; ane tene kAraNe viSayeAmAM laMpaTatAthI rahita anI, samabhAvayukta vartana ---- tenuM nAma cAritra, zraddA ane jJAnayukta evuM rAgadveSa vinAnuM cAritra, e ja meAkSanA mAga che. jee meAkSanA adhikArI che, evA vivekabuddhivALA puruSA te mArga pAme che. [5.106-8] jJAna, darzana, cAritra -- Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAga Asrava ane Asava eTale dvAra; je je pApasaMvara kriyAothI AtmAne karmabaMdhana thAya che te "Asava" eTale ke karmabaMdhananuM dvAra kahevAya che. saMyamamArgamAM pravartI, Idriya, kaSAya ane saMjJAne nigraha karavAmAM Ave, to ja AtmAmAM pApa dAkhala thavAnuM dvAra baMdha thAya eTale ke "saMvara' prApta thAya. jene sarva dravyamAM rAgadveSa ke moha nathI, tathA jene sukhaduHkha samAna che, evA bhikSune zubha ke azubha karma baMdhAtuM nathI. je virata manuSyane mana-vANu-kAyAnI pravRttimAM pApabhAva ke puNyabhAva nathI hoto, tene sadA "saMvara' che. tene zubhAzubha karma nathI baMdhAtuM. [paM.140-3] nirjarA A pramANe saMyama AcaravAthI navAM AvatAM karma baMdha thAya che; paraMtu pahelAMnAM baMdhAyelAM karmo jyAM sudhI khaMkherI nAkhyAM nathI, tyAM sudhI AtmA zubhAzubha bhAva pAmyA ja karavAno; ane navAM karma baMdhAtAM javAnAM. te baMdhAyelAM kama khaMkherI nAkhavAM tenuM nAma nirjarA. je mANasa saMyama vaDe navAM karmo AvatAM aTakAvI, dhyAnayegathI yukta banI, bahuvidha tapa Acare che, te avazya pitAnAM aneka karmo khaMkherI nAkhe che. je AtmArthI saMyamayukta banI, jJAnasvarUpa 1. dha, lobha, mAna ane sAcA e cAra vRttio jIvanA zuddha svarUpane malina karatI hovAthI kaSAya kahevAya che. 2. AhAra, bhaya, parigraha ane mithuna e cArane saMjJAo kahevAmAM Ave che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 traNa ratnA A AtmAne jANI, tenuM sadaiva dhyAna kare che, te puruSa karmAMraja khaMkherI nAkhe che. jene rAga, dveSa, meAhu ke mana-vANIkAyAnI pravRtti nathI, tene ja zubhAzubha karma khALI nAkhanArA dhyAnamaya agni prApta thAya che. yAga eTale ke pravRttine kAraNe karaja baMdhAya che; yAga mana-vANI--kAyAnI kriyAthI thAya che; baMdha AtmAnA azuddha bhAvAne kAraNe thAya che; ane bhAvA priya apriya padArthImAM rati, rAga ane mehayukta heAya che. prakAranAM karma baMdhAvAnuM kAraNu mithyAtva, asaMyama, kaSAya ane yAga che. temanuM paNa kAraNa rAgAdibhAva che. e rAgAdi bhAva jene nathI, te baMdhAtA ja nathI. rAgAdi kAraNeAnA abhAvathI jJAnIne pApakAraka pravRttie na heAvAthI karma baMdhAtuM aTake che. kanA abhAvathI jIva sarvajJa ane sarvaleAkadI thAya che; tathA iMdriyarahita, avyAbAdha ane anaMta sukha pAme che. zraddhA ane jJAnathI paripUrNa tathA anya dravyanA saMbaMdhathI rahita evuM dhyAna zuddhasvabhAvI sAdhune kakSayanA hetu thAya che. [5.144-52] je sayamayukta che, tathA je sarva karmAMneA kSaya karatA pravarte che, tenAM vedanIya, nAma, geAtra ane AyuSakarma pUrAM 1. jJAnane AvaranArAM; danane AvaranArAM; sukhaduHkharUpa anubhava karAvanArAM; dana ane cAritrane mUDha karanArAM; AyuSa nakkI karanArAM; gati AkRti vagere nakkI karanArAM (nAmakarma ); geAtra nakkI karanArAM; ane bhAga, vI' AdimAM aMtarAya karanArAM - ema karmanA ATha prakAra che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAga thatAM, te A saMsArane cheDI de che. tenuM nAma mekSa [5.153] abhinna evAM caitanyasvabhAvathI apratihata jJAna ane apratihata jIva dana e jIvane svabhAva che. temanuM (rAgAdinA abhAvathI) nizcita sthira astitva enuM nAma ja nirmala cAritra che. je jIva vAstavika peAtAnA svabhAvamAM nizcala che, te svasamayI che; paraMtu ( anAdi mehane kAraNe ) aneka (matijJAnAdi) guNa ane ( nara, nArakAdi ) paryaMcA yukta ane che, te parasamayI che. je jIva sva-svabhAvanuM ja AcaraNa kare che, te kabaMdhamAMthI mukta thAya che. je jIva rAgapUrvaka paradravyamAM zubhAzubha bhAva kare che, te svaritramAMthI bhraSTa thaI, paracaritrI ane che. sa saoNMgamukta, ane ananyamanA evA je jIva peAtAnA zuddha svabhAva nizcayapUrvIka jANe che tathA jue che, te svaciratra Acare che. je jIva paradravyamAM upAdeyaddhi vinAnA che, tathA je darzana ane jJAnathI abhinna AtmAne ja Acare che, te svaciratra Acare che. dharmAdi padArthImAM zraddhA, e samyaktva athavA darzana; aMga ane pUrvaprathAmAM jaNAveluM te mAna; ane tapAcaraNa e cAritra evA vyAvahArika mekSamA che. paraMtu uparanAM traNathI samAhita thayelA AtmA jyAre cAritra - 1. samaya eTale siddhAMta, zAstra. svasamayI eTale peAtAnA dhanA, - jaina. je samabhAva - svabhAva - prApta kare te ja jaina, evuM kahevAne Azaya che. m Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa ratnA thAya ane sva-svabhAvathI anya kAMI AcaratA nathI, ane (svabhAva) cheDatA nathI, tyAre te pAramArthika dRSTie meAkSamAgI che ema kahevAya. je puruSa ananyamaya AtmAne AtmA vaDe jANe che tathA jue che, te nizcayapUrvaka jJAna, dana ane cAritrarUpa bane che. mukta jIva sarva vastuone jANe che, tathA jue che, tethI te anaMta sukha paNa anubhave che. anaMta jJAna ane anata sukha eka ja che, evuM bhavya jIva jANe che; abhavya jIva tevuM nathI mAnatA. sAdhue kahe che ke, dana, jJAna ane cAritra e meAkSamA che, mATe temane sevavAM. paraMtu, te traNathI te madha paNa mekSa paNa thAya. keTalAka sarAgI nAnI jIva ema mAne che ke, ahtAdinI bhaktithI du:khameAkSa thAya che; paraMtu tenAthI te jIva parasamaya--rata thAya che. kAraNa ke, adbhuta, siddha, caitya, zAstra, sAdhusamUha ane jJAna e badhAMnI bhaktithI puruSa puNyakarma bAMdhe che; paNa karmakSaya nathI karatA, jenA hRdayamAM aNumAtra paNa paradravyamAM rAga che, te peAtAnA zuddha svarUpane nathI jANatA; bhalene te sa zAstro bhaNele| hAya. Atma-dhyAna vinA cittabhramaNanA rAdha thavA zakya nathI; ane jeNe cittabhramaNu aTakAvyuM nathI, tene zubhAzubha karma baMdhAtAM maTavAM zakya nathI. mATe nivRtti (meAkSa)nA abhilASIe ni:saMga ane nirmaLa 22 1. bhavya eTale ke je bhaviSyamAM mukti pAmI zake tevI ceAgyatAvALA che. je tevI cAgyatA vinAnA che te abhayaM kahevAya. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAga thaIne (svarUpa)siddha AtmAnuM dhyAna karavuM; te ja tene nirvANa prApta thaze; bAkI, jaina siddhAMta ke tIrthakaramAM zraddhA buddhivALA, sUtra upara rucivALA tathA saMyama-tapathI yukta manuSyane paNa nirvANa dUra ja che. mekSanI kAmanAvALAe kayAMya kiMcit mAtra rAga na kare. te bhavya jIva A bhavasAgarane tarI jAya che. [5.154-73] saMnyAsa A badhuM jANuM, je tAre duHkhamAMthI chuTakAro joIto hoya, to siddhone, jinezvarane ane zramaNane punaH punaH namaskAra karI, zramaNapaNuM svIkAra. teno vidhi A pramANe cheH vaDIle, strI, ane putre rAjIkhuzIthI chUTe karelo te mumukSu aMdhuvarganI rajA laI, AcArya pAse jAya. te AcArya jJAna, darzana, cAritra, tapa ane vIrya--e pAMca AcAravALA hoya, gaNane adhipati hoya, guNAtya hAya, viziSTa kula, rUpa ane vayayukta hoya, tathA bIjA zramaNane ISTa hoya. tenI pAse jaI tene namaskAra karI, "mAre svIkAra kare" ema kahevuM. pachI, te kRpA kare eTale jaina sAdhune A pramANe veza dhAraNa karo: prathama to, "huM bIjAno nathI, bIjA bhArA nathI, ahIM mAruM kAMI nathI' evo nizcaya karI, jitendriya thaI janmatI vakhate jevuM rUpa hatuM tevA banavuM (arthAta vastrAdine sarvathA tyAga kara ); keza, dADhI vagere upADI nAkhavAM; parigraha vinAne zuddha banavuM; hiMsAdirahita banavuM; zarIrane saMskAra choDI devA; Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa ratna AsaktipUrvaka pravRtti na karavI; ane zubhAzubha bhAvone tyAga karI, zuddha bhAvayukta tathA nirvikalpa samAdhirUpa ga"yukta banavuM. jaina sAdhune paranI apekSA vinAno A veza punarbhavane vinAza karanAra che. Ama, paramaguru pAse jaina sAdhunI dIkSA laI tene namaskAra karI, tenI pAse vratasahita AcAra sAMbhaLI, temAM prayatnazIla thanAre sAce zramaNa thayo kahevAya. zramaNa thayA chatAM, je muni jine kahelA padArtho upara zraddhA nathI karato, te sAco zramaNa nathI; ane te AtmAnuM zuddha svarUpa paNa prApta karI zakavAno nathI. jenI mehadaSTi nAza pAmI che, je zAstrakuzaLa che, je virAgacaritramAM udyamavaMta che, te mahAtma "dharma' eTale ke zuddha AtmArUpa bane che. [pra.1,91-2; pra.2,1-7] mULa guNe pAMca mahAvrata, pAMca samiti, pAMca dine niSedha, keza TUMpAvavA, che Avazyaka kriyAo, vastrarahitatA, asnAna, bhUmizayA, 1. cAlavA-besavAmAM, vastuo levA-mUkavAmAM vageremAM jIvajaMtunI hiMsA na thAya te mATe joI-tapAsIne pravRtti karavAnA pAMca niyama "samiti" kahevAya che. vadhu vigata mATe juo A mALAnuM "aMtima upadeza" pustaka, pA. 139 i. 2. te che A pramANe: (1) sAmAyika-- eTale ke duzciMtanane tyAga karI, dhArmika bAbatenA ciMtanapUrvaka samabhAvamAM cittane sthApita karavuM te. (2) caturvizatistava - eTale ke 24 tIrthakarAnuM nAmapUrvaka guNakIrtana. (3) vaMdana - eTale ke Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAga 5 dAtaNa na karavuM, UbhA UbhA jamavuM ane eka vAra jamavuM e 28ne jinavare zramaNanA 'mULa guNA' kahyA che. temAM pramAda karanAra zramaNanuM zramapaNuM rada thAya che, ane tene pharI navesara dIkSA levI paDe che. dIkSA ApanAra guru pratrajyAdAyaka ' kahevAya che; ane saMyamanA ekadezIya ke sadezIya cheda karI karI temAM sthApana karanAra guru 'niryApaka' kahevAya che. pote sAvadhAna rahIne pravRtti karI hAya, chatAM kAI zramaNanA saMyamaneA cheda thaI jAya, te AleAcanA karI, krI pravRtti zarU karavI eTaluM asa che. paraMtu, jANatAM ja sayamaneA bhaMga karyo hAya, te| janamArganI vyavahArakriyAmAM catura evA zramaNa pAse jaI, peAtAne doSa tenI AgaLa prakAzita karI, te jema batAve tema karavuM. zramaNe gurunI seAbatamAM ke anya sthAne peAtAnA zramapaNAnA bhaMga thavA dIdhA vinA, tathA paradravyamAM ISTa aniSTa saMbaMdheA tyAgIne viharavuM. je zramaNa haMmezAM darzanapUrNAMka, jJAnane adhIna rahIne AcaraNa kare che; anaMta guNa sahita jJAnasvarUpa AtmAmAM " vadanAyeAgya dharmAMcAryane vidhisara namana; tathA karelA deSAnI kabUlAta ane kSamAprArthanA. (4) pratikramaNa - eTale ke zubha AcAramAMthI azubha AcAramAM pravRtti karI heAya tyAMthI zubhamAM vidhipUrNAMka pAchA AvavuM te. (5) kAyAtsa eTale ke sthAna, mauna, ane ghyAna tathA zvAseAmphAsAdi khAda karatAM zarIranI anya tamAma pravRttionA tyAgarUpI tapa. (6) pratyAkhyAna eTale ke pravRttinI maryAdA nakkI karavI - kAMI paNa hiMsAdinivRtti jene niyama leve! te. 1. mULamAM, te depasthApaka zAya che.' Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka traNa ratnA nitya lIna rahe che; tathA mULa guNAmAM prayatnazIla rahe che, tenuM zramapaNuM pArapUrNa kahevAya che. upavAsa, nivAsasthAna ke musApharI, paricita muni -- e kazAmAM ke vikathA munie lIna na thavuM.[pra.3,8-15] mATe, bhAjana ke dehamAtra parigraha ke vageremAM prayatnazIla ahiMsA suvA, besavA ane cAlavA vageremAM muninI sAvadhAnatA vinAnI je pravRtti " ema. medarakArIthI che, te ja tenI huMmeza niraMtara cAlatI hiMsA che. kAraNake, khIjo jIva marA ke jIvA' vanArane hasAnuM pApa cokkasa lAge samitiyukta che, tathA yatnazIla che, thatA nathI. sAvadhAnatAthI na che. paraMtu, je munei tene hiMsAmAtrathI adha vanArA zramaNye jIvakAryAnA vadha karanArA gaNAya che; paraMtu, haMmezAM prayatnapUrvaka vartanArA jaLamAM kamaLanI peThe nirlepa rahe che. [pra3,16-8] muninI kAyaceSTAthI jIva bharatAM, upara jaNAvyA pramANe baMdha thAya che ke nathI paNa thatA; paraMtu parigrahathI te madha avazya thAya che; tethI. zramaNA sana tyAga kare che. jyAM sudhI muni sarvasvane nirapekSa tyAga na kare, tyAM sudhI tenI cittazuddhi thaI zakatI nathI; ane jyAM sudhI citta azuddha che, tyAM sudhI kakSaya kema karIne thAya ? parigraha karanAramAM Asakti, AraMbha ke asaMyama hovAnAM ja, ane paradravyamAM jyAM sudhI rati che, aparigraha Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12zarI2. tethI karI paNa thAya navALAne tArA mAga tyAM sudhI manuSya kema karIne AtmAnuM prasAdhana karavAno ? kALa ane kSetra varatIne kaI zramaNa kAMI parigraha sevato hoya, to paNa teNe evI rIte vartavuM ke jethI tene saMyamane cheda na thAya. tene parigraha game teTale alpa hoya to paNa te niSiddha te haragija na ho joIe; asaMyamIo jenI IcchA kare te na ho joIe; tathA mamatA, AraMbha ane hiMsAdika utpanna karanAra na hovo joIe. mekSanI kAmanAvALAne to dehane lagatA jarA sarakho khyAla paNa thAya, te paNa tene mATe te saMgarUpa che; tethI karIne jinezvaree (dAtaNa, snAna vagere) zArIrika saMskArane paNa tyAga upadezyo che. [pra.2,19-24] jainamArgamAM mumukSane nIcenI sAdhanasAmagrI vihita cheH jevuM jakhyuM hoya tevuM pitAnuM (nagna) zarIra; guruvacana; vinaya; ane sUtrAdhyayana. jene A lokanI apekSA nathI, ke paralokanI Asakti nathI, jenA AhAravihAra pramANasara che, tathA je kapAyarahita che, te ja zramaNa kahevAya. jene AtmA eSaNarahita che, tene saMdA upavAsarUpI tapa ja che. zramaNo e upavAsanI ja AkAMkSA kare che. AkAMkSA vinA, bhikSAthI je kAMI teo bhAgI lAve che, te khAdhA chatAM teo anAhArI ja che. zramaNane kevaLa dehano ja parigraha che; e dehamAM paNa tene mamatvAdi nathI; tathA tene te pitAnI zakti coryA vinA tapamAM ja yoje che. zramaNa eka ja vAra khAya che; peTa UNuM rAkhIne khAya che; bhikSA bhAgatAM jevuM maLe tevuM khAya che; divase ja khAya che; rasanI mAtmA upavAsanI ja jAya che, Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa rane apekSA vinA khAya che; ane maghamAMsano tyAga kare che. bALaka hoya, vRddha hoya, thAkI gayo hoya ke rogagrasta thaye hoya, te tevI avasthAmAM teNe pitAnA mUla guNano uccheda na thAya tevI rIte, pitAnI zakti ke avasthAne gya caya karavI. je zramaNa potAnA AhAravihAramAM deza, kALa, zrama, zakti ane zarIranI sthiti joI-vicArIne varase che, tene thoDAmAM gheDuM baMdhana prApta thAya che. [pra.2,2231] zAstrajJAna je ekAgra hoya, te zramaNa kahevAya; ane jene padArthone nizcaya hAya te ja ekAgra thaI zake. paraMtu arthone nizcaya AgamathI thaI zake che; mATe AgamajJAna meLavavAno prayatna sauthI agatyane che. Agama bhaNavA chatAM je tatvArthamAM zraddhA na hoya, te mukti na maLe. te ja pramANe, zraddhA hovA chatAM te mujaba saMyama (AcaraNa) na hoya, te nirvANaprApti na thAya. ajJAnI je karmane lAkha ke karaDe bhave kSaya karI zake, te karmane jJAnI eka usamAtramAM kSaya karI nAkhe che. vaLI, jene dehAdimAM aNumAtra Asakti hoya, te badhAM Agame bhaNyA hoya to paNa siddhi meLavI na zake. pAMca samitio ane traNa guptiothI surakSita haya, pAMce Ikiyeno nigraha karanAre heya, kaSAyone jItanAre hoya, ane darzana tathA jJAnathI paripUrNa hoya, to te zramaNa saMyamI kahevAya. tene zatru ke bAMdhavavarga, sukha ke du:kha, prazaMsA ke niMdA, DhekuM ke sonuM tathA jIvita ane maraNa samAna hoya che. darzana, jJAna ane cAritra e traNemAM je Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAga ekI sAthe prayatnazIla haiya, te ekAgratA prApta karI zake che; ane tenuM ja zramaNapaNuM paripUrNa kahevAya che. bIjuM dravya maLatAM je ajJAnI zramaNa meha, rAga ke dveSa pAme che, te vividha karmothI baMdhAya che. paraMtu, je zramaNa anya dravyamAM rAga, dveSa ke meha nathI pAmate, te cokasa vividha karmono kSaya karI zake che. [pra.rU3ra-4] sevA-bhakti jaina siddhAMtamAM, zuddha bhAvavALA ane zubha bhAvavALA ema be prakAranA zramaNo kahyA che. temAM je zuddha bhAvavALA che, te ja karmabaMdhanathI rahita (anAsava) che; bIjA badhA karmabaMdhanamAM ja che. ahaMtAdimAM bhakti, tathA zAstrajJa AcAryAdi pratye vatsalatAvALe zramaNa zubha bhAvALo kahevAya che. jyAM sudhI potAnI sarAga avasthA che, tyAM sudhI saMtapuruSone vaMdana-namaskAra karavAM; teo sAmA Ave tyAre UbhA thavuM; temanuM anusaraNa karavuM vagere pravRttine zramaNane niSedha nathI. darzana ane jJAnane upadeza Apavo, ziSyo grahaNa karavA, temanuM piSaNa karavuM ane jinendranI pUjA vagerene upadeza Apavo - e sarAga avasthAvALA munienI carcA che. bIjA ne bAdhA na thAya te rIte caturvidha zramaNasaMghanAM sevAdi karavAM, te paNa sarAga avasthAvALAnI pravRtti che. paraMtu, tevI sevA karavAne arthe anya jIvavagane takalIpha Ape, te te zramaNa nathI raheto. kAraNake, tema karavuM e te gRhastha zrAvakane dharma che. (rAgIe) gRhastha dharma pALatA ke yatidharma pALatA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 traNa ratnA jainAnI niSkAma buddhithI sevAdi karavAM. tema karatAM thoDughaNuM karmabaMdhana thAya tA paNa vAMdho nahi. rAgathI, kSudhAthI, tRSNAthI ke zramathI pIDita zramaNane joI te sAdhue yathAzakti tene madada karavI. rAgI, guru, tathA peAtAnAthI nAnA ke meTA zramaNeAnI sevAne arthe alaukika manuSyA sAthe zubhabhAvapUrvaka khelavA-cAlavAnA prasaMga paDe tene paNa niSedha nathI. A adhI zubhabhAvayukta gRhastha mATe kalyANakara che. meAkSarUpI parama saukhya prApta kahI zakAya teneA rAga paNa pAtravizeSe Ape che; samAna bIja paNa judI bhUmimAM bhinna pariNAma pAme che. ca kAraNake, zramaNa ke tenAthI yathAkrame thAya che. vaLI, alpajJAnIe batAvelAM vrata, niyama, adhyayana, dhyAna ane dAna AcaranArA puruSa paNa mekSa nathI pAmatA; mAtra sukharUpa deva-manuSya-bhAva pAme che. jemane paramAnuM jJAna nathI, tathA jemanAmAM viSayakaSAya adhika tevAonI karelI dAnasevA vagerene pariNAme halakA manuSyabhAva prApta thAya che. je viSayakaSAyane zAstramAM pAparUpe jaNAvyA che, temAM badhAyelA puruSA mukti kevI rIte apAvI zake ? te ja puruSa meAkSarUpI sumAneA bhAgI thaI zake che, je pApakamAMthI uparata thayeA hAya, je sa dharmImAM samaSTivALA hoya, tathA je guNasamUhanuM sevana karanArA hAya. azubha bhAvAmAMthI virata thayelA ane zuddha ke zubha bhAvAvALA puruSA leAkane tArI zake che; teonI sevA karanArA jarUra uttama sthAna pAme che. [pra.3,45-60] pii aa alabatta, zubha viparIta la Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA 91 uttama pAtrane joI, UbhA thavuM, vaMdana karavuM, vagere kriyA avasya karavI. kAraNa ke, potAnAthI vadhAre guNavALAne AvatA dekhI UbhA thavuM, tene Adara karavA, tenI upAsanA karavI, tenuM pASaNa karavuM, tene hAtha joDavA, tathA tene praNAma karavA ema jinAe kaheluM che. zAstranAnamAM nipuNa tathA saMyama, tapa ane jJAnathI pirapUrNa evA zramaNAnA khIjA zramaNAe UDI Adara karave, temanI upAsanA karavI, ane temane namana karavuM. keAI zramaNa saMyama, tapa ane zAstrajJAnayukta hAya, paraMtu jo tene jinAe jaNAvelA AtmAdi padArthomAM zraddhA na hoya, te| te zramaNa kahevAvAne ye!gya nathI. muni bhagavAnanA upadeza pramANe vartanArA zramaNane dekhI, dveSabhAvathI tenI phreMkaDI kare che, ane tenA pratye pUrvokta vinayAdi kriyAe nathI karatA, tenuM cAritra naSTa thAya che. peAtAnAmAM guNa na heAvA chatAM, pAte zramaNa che eTalA mATe je muni peAtAnAthI adhika guNavALA pAsethI vinayanI AkAMkSA rAkhe che, te anaMta sasArane bhAgI ane che. te ja pramANe zramaNapaNAmAM vadhAre guNAvALA muni hIna guNavALA pratye vinayAdi kriyAe Acare, te te jUThANuM AcarI cAritrathI bhraSTa thAya che. je jene sUtreAnAM pa6 ane anA che, jenA kaSAyeA zAMta thayA che, ane je pravRtta che, tathA tapasyAmAMya je adhika muni paNajo laukika kAnA saMsa` na te saMyamI thaI zakatA nathI. pravrajyA laI te vinaya nizcaya thaye sadAcAramAM che, evA taje, te paNa je Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 traNa ratnA nigraMtha muni aihika karmomAM macelA rahe che, te bhale saMyama ane tapayukta hAya, paNa tene laukika ja kahevA joI e. mATe, je zramaNane du:khamAMthI mukta thavAnI icchA hAya, teNe samAna guNavALAnI ke adhika guNavALAnI seAbatamAM rahevuM. namAmAM rahIne paNa jee padArthanuM svarUpa viparIta samajIne e ja tattva che ema nizcaya karI bese che, te bhaviSyamAM atyaMta duHkha bhAgavatA lAMbA kALa sudhI bhaTake che. mithyA AcaraNathI rAhata, padArthInA yathArtha svarUpanA nizcayavALe, ane prazAMtacitta evA muni paripUrNa zrAmaNyavALA che, ane te A aphaLa saMsAramAM lAMkhe vakhata jIvatA nathI. [pra.3,61-73] Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa 2 je pAramArthika dRSTibiMdu Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika be daSTie jema pleccha lokone sveccha bhASA | vinA kAMI samajAvI zakAya nahIM, tema sAmAnya lokone vyavahAradaSTi vinA pAramArthika dRSTi samajAvavI azakya che. vyavahAradaSTi asatya che; ane zuddha pAramArthikadRSTi ja satya che. je jIva pAramArthika daSTinuM avalaMbana le che, tathA te dRSTie ja jIva-ajIva, puNyapApa, Asrava-saMvara, nirjara, baMdha ane mekSa e nava tanuM svarUpa samaje che, te ja samyaSTi jIva kahevAya. parama bhAvamAM sthita adhikArIoe vastunuM zuddha svarUpa jaNAvanAra pAramArthika dRSTinI ja bhAvanA karavI joIe. 1. mULamAM tene mATe "zuddha naya, nizcaya naya, pAramArthika naya" evA zabdo che. anuvAdamAM badhe paramArtha daSTi ke pAramArthika dRSTi evo prayoga kAyama rAkhe che. naya eTale daSTi, daSTibiMdu.. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa rane jeo apara bhAvamAM sthita che, temane mATe ja vyAvahArika daSTi che. [sa.8,11-3] je dRSTi AtmAne abaddha, aspaSTa, ananya, niyata, avizeSa ane asaMyukta jANe che, te pAramArthika daSTi che. AtmA nathI pramatta (saMsArI) ke nathI apramatta (mukta). vyavahAradaSTie, tene jJAna che, darzana che ane cAritra che, ema kahevAmAM Ave che; paraMtu, tene nathI jJAna, nathI darzana ke nathI cAritra. te to mAtra zuddha caitanyasvabhAva che. je mANasa AtmAne e rUpe jANe che, te samagra jinazAstrane jANe che. [sa.6-7,14-5] jema keI dravyArthI manuSya rAjAne jANe che, tene nizcaya kare che, tathA pachI tenI prayatnapUrvaka sevA kare che, tema mekSikAmI puruSe jIvarAjane jJAnI puruSo pAsethI jANI, tene nizcaya karI, tenuM sevana karavuM joIe. jyAM sudhI mehadi aMtaraMga karmamAM ane zarirAdi bahiraMga normamAM ahaM-mama-buddhi che, tyAM sudhI mANasa ajJAnI che. ajJAnathI hita thayelI mativALe tathA rAga dveSa vagere aneka bhAyukta mUDha puruSa ja, pitAnI sAthe saMbaddha ke asaMbaddha evAM zarIra, strIputrAdi, dhanadhAnyAdi tathA grAmanagarAdi sacitta, acitta ke mizra evA padravyamAM huM A chuM, "emane chuM," "e mArAM che,' "e mArAM hatAM, " emane hatA, "e mArAM thaze" tathA "huM temane thaIza" evA jUThA vikalpa kare che. paraMtu satya vastu jANanArA sarva puruSoe zuddha jJAnathI jANyuM che ke, jIva te haMmezAM caitanya svarUpa tathA bodhavyApAra (upaga) rUpI lakSaNavALo che. te Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika 97 kayAM jaDa dravyarUpa che, ke tuM jaDa padArthane A mAruM che,' ema kahe che? jo jIva jaDa padArUpa banI zakatA hAya, ke jaDa padArthoM cetanapaNuM pAmatA hAya, te ema kahI zakAya ke, A jaDa padArthoM mArA che. [sa.17-25] nAnI puruSa sarva parabhAvAne para jANIne temane tyAga kare che. tethI, ' jANavuM eTale tyAgavuM,' ema niyamathI samajavuM. jema laukika vyavahAramAM kAI vastune pArakAnI jANI, mANasa tene tyAga kare che, tema jJAnI paNa sa parabhAvAne para jANI, temane tyAga kare che. te jANe che ke, meAha vagere AMtarika bhAvA ke AkAza vagere khAdha bhAveza mArA kAI prakAre sabaMdhI nathI. huM teA kevaLa eka, zuddha tathA haMmezAM arUpI chuM; anya paramANumAtra paNa mAruM nathI. [sa.34-8] jJAna ane AcaraNa Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' jIva mithyA dRSTi AtmAne na jANatA, tathA AtmAthI bhinna vastune AtmA kahetA keTalAka mUDha leAkeA ( rAgadveSAdi ) adhyavasAnane AtmA mAne che; ke karmane AtmA mAne che. khIjA vaLI tIvra-maMda prabhAvathI bhinna bhinna jaNAtI rAgAdi vRttionI paraMparAne jIva mAne che. keTalAka zarIrane jIva mAne che. keTalAka kavipAkane jIva mAne che. keTalAka tIvra-maMda guNAvALI karmanI zaktine jIva mAne che. keTalAka karmayukta jIvane AtmA mAne che. keTalAka (ATha prakAranAM karmInA sayeAgane jIva mAne che. bIjA paNa duddhi lokA AtmAnuM bhinna bhinna varNana kare che. te nathI. [sa.39-43] paramAvAdI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva-jaDane e badhA adhyavasAnAdi bhAve jaDa viveka dravyanA pariNAmathI niSpanna thAya che, ema kevaLajJAnIoe kahyuM che. temane jIva kema karIne kahevAya? AThe prakAranuM karma, ke jene pariNAme prApta thatuM phaLa duHkha e nAmathI prasiddha che, te sarva jaDa dravyarUpa - pudgalamaya - che. adhyavasAna vagere bhAvo jyAM jIvanA kahelA che, tyAM vyavahAradaSTithI tema kaheluM che, ema samajavuM. jema lazkara bahAra nIkaLyuM hoya, te paNa vyavahAradaSTithI rAjA bahAra nIkaLe ema kahevAya che tema. jIva to arasa, arUpa, agaMdha, asparza, avyakta (ikriyAne acara), azabda, azarIra, koI paNa prakAranA liMga (cihna), AkRti (saMsthAna) tathA bAMdhA (saMhanana) vinAno tathA cetanAguNavALo che. tene nathI rAga, dveSa ke meha, pramAda vagere karmabaMdhananAM dvAre (pratyaya) paNa tene nathI. jJAnAvaraNIyAdi karma, ke zarIra vagere karma paNa tene nathI. judA judA kramamAM vikAsa pAmele (karmanI ) zaktione samUha, zubhAzubha rAgAdi vikalpa, zArIrika, mAnasika ke vAcika pravRttio, kaSAyonI tIvratA, atIvratA ke kramahAni, judA judA deho, tathA mehanIya karmanI kSayavRddhi anusAra AdhyAtmika vikAsakramarUpI guNasthAno - 1. guNa eTale AtmAnI svAbhAvika zaktio; ane sthAna" eTale te zaktionI taratama-bhAvavALI avasthAo. AtmAnA sahaja guNe uparathI AvaraNa ochAM thatAM jAya che tema tema te sahaja guNe potAnA zuddha svarUpamAM pragaTa thatA Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 traNa ratnA ' e badhAM paNa tene nathI. kemake, te badhAM jaDa-pudgaladravyanAM pariNAme che. e badhA bhAvA vyavahAradaSTithI jIvanA kahevAmAM Ave che. emanI sAthe jIvane! saMbaMdha kSIra ane nIranI peThe jANavA. eTale ke, te ane jema eka khIjA sAthe maLelAM dekhAya che, chatAM dUdhanuM dUdhapaNuM jema pANIthI juduM che, tema A badhA bhAvA jIvathI judA che. kAraNa ke, jIvane kheAdharUpa guNa jaDa bhAvA ke byAthI judA che. kAI raste vaTemArgue haMmeza lUMTAtA heAya, teA vyavahArI leAkA kahe che ke, A rastA te lUMTAya che, ' jo ke, kAI rastA teA lUTAtA nathI. tema jIvamAM ka ane nAkanA vaNu joIne, e jIvanA vadhu che ema vyavahArathI kahevAya che. gaMdha-rasAdinuM paNa temaja samajavuM. saMsArastha jIveAne e varNAdi hAya che; sa'sArapramukta jIvAne e kazuM nathI hatuM. saMsAra avasthAmAM paNa e varNAdi vyavahAraSTie ja jIvanA che; vAstavika nathI. te avasthAmAM paNa jo te vAstavika ja hAya, tA saMsArastha jIvA vadiyukta kare; ane vodivALA hAvuM e te! jaDa-pudgala-dravyanuM lakSaNa che. eTale te emAM bheda ja na rahyo. pachI te nirvANa pAmeaA jIva paNa pudgala dravyathI judA kema karIne thavAnA hatA ? mATe sthUla ke sUkSma badhA deha| pudgalamaya jaDa karmAMthI nIpajgyA hoI, temane jIva evuM nAma vyavahAradaSTithI ja ApavAmAM Ave che. [sa. 44-68] vanA Aya che. temanA vigatavAra varNana mATe jIe A mALAnuM 'a'tima upadeza'pustaka pA. 17ra, Ti. 6. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAra kartA ane karma karma baMdhano jyAM sudhI ajJAnI chava AtmA ane krodhAdi vikAra ("Asava') e be vacce taphAvata jANatA nathI, tyAM sudhI te krodhAdimAM pravarte che. tene kAraNe karmono saMcaya thAya che. sarvajJAe jIvane karmone baMdha e prakAre kahyo che. paraMtu, jyAre jIvane AtmA ane krodhAdi vikAre vacceno bheda jaNAya che, tyAre tene baMdha nathI thato. kAraNake, jIva jyAre vikAranuM azucipaNuM, (jaDapaNarUpI) viparItapaNuM, adhruvapaNuM, anityapaNuM, azaraNupaNuM tathA duHkhanA kAraNa-hovApaNuM jANe che, tyAre temAMthI nivRtta thaI jAya che. te samaje che ke, huM te eka chuM, zuddha chuM, nirmaLa chuM, tathA jJAna-darzanathI pUrNa chuM. mATe e zuddha bhAvamAM sthita tathA lIna thaI, huM A badhA vikArane kSaya karuM. [sa68-74] Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. traNa ratna karmonA pariNAmane, temaja zirIrAdi "nakarma'nA pariNAmane AtmA karato nathI ema je jANe che, te jJAnI che. aneka prakAranuM jaDa bhAtika karma tathA tenuM anaMta phaLa jANyA pachI, jJAnI puruSa e paradravyanAM pariNAmerUpe jAte pariNamate nathI; temane grahaNa karato nathI; ke te-rUpe utpanna thatuM nathI. kAraNake, te potAnAM anekavidha pariNAmane bhinna jANatA hoya che. [sa.75-9] karmabaMdhananAM paraMtu, anAdi kALathI pitAnI sAthe kAraNuM baMdhAyelA mohanIya karmane kAraNe, vAstavika rIte zuddha ane niraMjana evo jIva mithyAtva, ajJAna ane aviratibhAva evA traNa bhAve pariNAma pAmato Avyo che, ane sAmAnya rIte mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga e cAra ja karmabaMdhananAM kAraNa kahevAya che. atattvamAM zraddhA ane tattvamAM azraddhA enuM ja nAma "mithyAtva'; viSayakaSAyamAMthI aviramaNa - anivRtti - tenuM ja nAma "avirati" athavA asaMyama; jIvanuM je krodhAdithI kaluSitapaNuM tenuM ja nAma kaSAya'; ane mana-vANI-koyAnI tyAjya ke kartavya zubhAzubha pravRttimAM utsAha tenuM ja nAma "ga'. e badhAne kAraNe karma tarIke baMdhAvAne yogya pagaladravya (kAmaNavargaNAgatam) jJAnAvaraNayAdi ATha karma*rUpe pariNamI chava sAthe baMdhAya che; ane e baMdhAyAne kAraNe jIva pAchA ajJAnAdi viparIta bhAvarUpe pariName che. [sa.132-6] paraMtu e * juo pA. 80, noMdha 1. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kartA ane kama. badhAM jakarmanAM pariNAma che, tethI acetana che. jema caitanya e jIvathI ananya che, tema jaDa evAM kedha vagere paNa ananya hoya, te te chava ane ajIva baMne ekarUpa thaI jAya, ane je jIva te ja ajIva evuM kahevAvA Ave. [sa.109-15] alabatta, pudgaladravya jAte karmabhAve pariNAma pAmI jIva sAthe baMdhAtuM na hoya, to pachI saMsAranA abhAvane ja prasaMga Ave; ke sAMkhya siddhAMtanI sthiti AvIne UbhI rahe. te ja pramANe jIva paNa jAte krodhAdirUpe pariNAma pAmI karmamAM baMdhAto na hoya, to te apariNamI Thare ane upara mujaba ja saMsArAbhAva vagere doSa AvIne UbhA rahe. mATe, pudgaladravya jAte pariNAmasvabhAvI hoI jAte ja jJAnAvaraNIyAdi karmarUpe pariName che, ane te ja pramANe jIva paNa pite ja krodhabhAve pariNamI krodharUpa thAya che, ema samajavuM joIe. [sa.116-25] paraMtu, temAM yAda rAkhavAnuM eTaluM ke, jJAnInA bhAva jJAnamaya hoya che; tethI karmone kAraNe UbhA thatA vibhAne te pitAnAthI bhinna mAne che; paraMtu ajJAnInA bhAva ajJAnamaya hoya che, tethI karmathI thatA bhAvone te pitArU5 mAnI te-rUpe pariName che ane navuM karmabaMdhana prApta kare che; paraMtu jJAnI nathI prApta karato. [sa.1ra6-31] pAramArthika draSTi vyavahAradaSTivALA ja kahe che ke jIvane karma baMdhAya tema ja sparze che; paraMtu, zuddha dRSTivALA to kahe che ke, jIvamAM karma nathI Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 traNa raste adhAtuM--sparzatuM, paraMtu, e 'baMdhAvuM' ane 'na baMdhAvuM'e badhA STienA jhaghaDA che. AtmA te| e badhA vikalpAthI para che; ane te ja 'samayasAra'1 che. e 'samayasArane ja samyagadarzana ane jJAna kahI zakAya. [sa.141-4] 1. 'samayasAra'eTale A graMtha ke tenA siddhAMta, athavA 'samaya' eTale AtmA; ane tenA sAra eTale tenuM zuddha svarUpa. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNya-pApa zubhAzubhakarma : loke jANe che ke azubhakarma ja baMne azuddha kuzIla che; ane zubhakarma suzIla che. paraMtu zubhakarma paNa saMsAramAM ja praveza karAvatuM hoya, te tene suzIla kema karIne kahevAya? DhAnI sAMkaLa paNa mANasane jema bAMdhe che, tema senAnI paNa bAMdhe che. zubha temaja azubha bane karma jIvane bAMdhe che. paramArthadaSTithI te zubha temaja azubha baMne karmo kuzala ja che. temane saMsarga ke rAga na kara. kuzIla upara rAga karanArane vinAza cakkasa che. kuzIla mANasane oLakhyA bAda tene saMsarga ke rAga jema DAhyo mANasa taje che, tema jJAnI puruSa karmonAM zIla-svabhAvane jANI, temano saMsarga taje che ane sva-bhAvamAM lIna thAya che. sa.145-50] Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 traNa rane zuddhakarma vizuddha AtmA ja paramArtha che, mukti che, kevaLajJAna che ke munipaNuM che. te parama svabhAvamAM sthita thayelA munio nirvANa pAme che. te paramArthamAM sthita thayA vine ajJAnIo je kAMI tapa kare che ke vrata dhAraNa kare che, te badhuM mUrkhAI ja che, ema sarva kahe che. paramArthathI bahAra rahIne vrata, zIla, tapa vagere karanArA nirvANa pAmI nathI zakatA. paramArthathI bahAra evA te ajJAnIo sAce mokSamArga na jANatA hovAthI, saMsArabhramaNanA heturUpa puNyanI ja IcchA kare che. [sa.151-4] pithAMpaMDito pAramArthika vastuno tyAga karI, vyAvahArikamAM pravartI kare che, paraMtu paramArthane Azraya laIne yatio karmane kSaya karI le che. mela lAgavAthI vastunuM saphedapaNuM jema DhaMkAI jAya che, tema mithyAtvarUpI melathI jIvanuM samyagdarzana AcchAdita thaI jAya che; ajJAnarUpI melathI jIvanuM samyajJAna AcchAdita thaI jAya che; ane kaSAyarUpI melathI jIvanuM cAritra AcchAdita thaI jAya che. jIva svabhAve sarva-jJAna-darza che; paraMtu pitAnI karmarajathI DhaMkAI jaI saMsArane pAmI, kazuM jANatA nathI. [sa.155-6 3] Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Asrava mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga e cAra Avo jJAnAvaraNIyAdi karma baMdhAvAnAM kAraNe che. paraMtu jIvanA rAgadveSAdi bhAvo temanuM paNa kAraNa che. tethI vastutAe rAga, dveSa ane meha e ja Astro eTale ke karmabaMdhanAM dvAra che. [sa.164-5] jene samyagadarzana thayuM che, tevA jIvane Asava ke baMdha hotA nathI, kAraNa ke, jIvane rAgAdiyukta bhAva ja baMdhanuM kAraNa che. jema pAkuM phaLa jhADa uparathI tUTI paDyA pachI pharI DIMTe cAMTatuM nathI, tema jIvane rAgAdi bhAva eka vAra gaLI gayA pachI pharI udaya pAmate nathI. ajJAna avasthAmAM pUrve bAMdhelAM karmo paNa tene mATe mATInA piMDa jevAM thaI jAya che ane karmazarIrane vaLagI rahe che. [sa.166-9] Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdha 108 traNa rane " jJAnI ane AgaLa jaNAvelA mithyAtvAdi cAra A udayamAM AvI jIvanA jJAna ane darzanane rAgAdi (ajJAna ) bhA rUpe pAraNamAve che, tyAre ja te aneka prakAranuM karma bAMdhe che. jyAM sudhI jIvane jJAnaguNa hIna eTale ke sakaSAya hoya che, tyAM sudhI te viparIta pariNAme pAmyA kare che. paraMtu jyAre te kaSAyone tyAga karI samyaktvane pAme che, tyAre vibhAva pariNAmo thatAM baMdha paDI, karmabaMdhana nathI thatuM. [sa.170-2] jema bALaka strI pote havAmAtrathI puruSane upagya thatI nathI, paraMtu te ja jyAre taruNa thAya che, tyAre (rAgAdiyukta) puruSane bAMdhe che; tema pahelAM bAMdhelAM karma jyAre phalonmukha thAya che, tyAre jIvanA navA rAgAdi bhAva anusAra sAta ke ATha karmarUpe AgAmI baMdha thAya che. paraMtu rAgAdino abhAva hoya, te pUrvakarma havAmAtrathI navuM karmabaMdhana karI zakatAM nathI. samyagadarzanavALAne rAga, dveSa ane meha na hovAthI pUrvakama navA baMdhano hetu thatAM nathI. jema puruSe khAdhelA AhAra, udarAgnithI saMyukta thAya te ja mAMsa, vasA ane rudhirAdi bhAvarUpe pariName che, tema je jIvo rAgAdi avasthAyukta che, teonAM pUrvakarma ja aneka prakAranuM navuM karma bAMdhe che; jJAnInAM nahi. [sa.173-80] 1. juo pA. 80, nAM. 1. AyuSakarma jIvananA aMtabhAgamAM eka ja vakhata baMdhAya che tethI sAta. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvara cetanAmAM cetanA rahelI che; krodhAdimAM kazI cetanA nathI. krodhamAM ja krodha che; cetanAmAM koI krodha nathI. te pramANe ATha prakAranAM karma ane zarIrarUpa "nakarmamAM paNa cetana nathI; ke cetanAmAM karma ke nokarma nathI. AnuM nAma aviparIta jJAna che. te jJAna jyAre jIvane thAya che, tyAre te rAgAdibhAvarUpe pariNamato nathI. jema suvarNane game teTaluM tapAvIe te paNa te suvarNapaNuM tajatuM nathI, tema jJAnI karmonA udayathI game teTalo tapAyamAna thAya, to paNa jJAnIpaNArUpa svabhAvane choDato nathI. jJAnI pitAnA zuddha svarUpane jANe che; paraMtu ajJAnI ajJAnAMdhakAramAM DUbelo hoI AtmasvarUpane na jANatA hovAthI rAgAdine ja AtmArUpa jANe che. [sa.181-6] Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa rane sAco saMvara AtmAne AtmA vaDe pA5puNyarUpI prakRtiomAMthI rokI, pitAnA darzanajJAnarUpI svabhAvamAM sthira thaI, anya vastuonI IcchAmAMthI virata thaI, je sarvasaMgane tyAga karI, AtmAne AtmA vaDe dhyAve che; tathA karma-nokarmanuM dhyAna na karatAM pitAnA ekatvanuM ja ciMtana karate, ananyamaya tathA darzana-jJAna-maya thAya che; tevo mANasa karmarahita zuddha AtmAne zIdhra pAme che. [sa.189] AtmAnA rAgAdi bhAvonuM kAraNa mithyAtva, ajJAna, avirati ane yoga e cAra adhyavasAna che. jJAnImAM e hetuono abhAva hovAthI tene Asrava-niSedha prApta thAya che; Asrava na hovAthI tene karmane nirodha prApta thAya che; karmanA abhAvathI tene nakarma eTale ke zarIrane nirodha prApta thAya che; ane nekamane nirodhathI saMsArane nirodha prApta thAya che. [sa.190-2] Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirjarA jJAnI ane jJAnI puruSa idri vaDe (pUrvakarmavazAta) bhega jaDa-cetana dravyone je upabhoga kare che, te sarva tene nirjarAnuM (karmakSayanuM) nimitta thAya che. te dravyane upabhoga karatAM je sukhaduHkha thAya che, tene te anubhave che. pitAnuM phaLa ApyA bAda te karma kharI jAya che. jema kuzaLa vaidya cikitsApUrvaka viSane khAvA chatAM maraNa pAmato nathI, tema pUrvakarmonuM prApta thayeluM phaLa jJAnI bhagave che, chatAM temAM baMdhAto nathI. jema kaMTALApUrvaka mA pote puruSa matta thato nathI, tema dravyanA upabhogamAM arata jJAnI paNa baMdhAto nathI. koI puruSa viSaya sevavA chatAM, temane vastutAe nathI sevate ; ane koI puruSa viSaye seva na hovA chatAM vastutAe sevatA hoya che ? dAsa gharanuM badhuM kAmakAja kare Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 traNa ratnA che, chatAM manamAM jANe che ke pote gharane svAmI nathI tema. [193-7] jJAnIoe karmanAM pariNAma vividha kahyAM che; paraMtu te karmone kAraNe thatA bhAva e mArA svabhAvarUpa nathI; huM te eka cetanasvarUpa chuM. rAga e te jaDa karyuM che; tene pariNAme A rAgabhAva pedA thAya che. paraMtu te kAMI mArA bhAva nathI. huM te| eka cetanasvarUpa chuM,' e prakAre nAnI vastunuM tattva jANatA heAvAthI vividha bhAvAne karmanAM pariNAma jANI taje che, jenAmAM rAganeA aMzamAtra che, te bhale zAstra! jANatA heAya, teA paNa AtmAne jANatA nathI. ane AtmAne jANatA nathI eTale te anAtmAne paNa jANatA nathI, pachI tene nAnI kema karIne kahevAya ? [sa.197-202] " AtmAmAM kane nimitte thatA badhA vibhAvAne tajIne, svabhAvabhUta cetanarUpA niyata, sthira ane eka bhAvane ja grahaNa kara. jyAM matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, manaHpava jJAna ane kevalajJAna - e bhedo dUra thaI, eka ja 56 bAkI rahe che, te ja paramA che. tene pAmIne mANasa nivR ta 1. jJAnanA e pAMca prakArA mATe juo A mALAnuM atima upadeza' pustaka, pA. 169, Ti. 1. AtmA uparathI viziSTa AvaraNe dura thatAM te badhAM jJAnA pragaTe che. temAM matijJAna eTale iMdriyajJAna; zrutajJAna eTale zAsrAdi mAraphata thatuM jJAna; avadhijJAna, ane mana:paryAMvajJAna e viziSTa zaktithI prApta thatAM (dUranA padArtha jANavA, bIjAnA mananuM ciMtana jANavuM i.) viziSTa jJAnA che; kevaLajJAna eTale zuddha AtmAnuM nilajJAna : sa vastuonu' sapUrNa jJAna. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nijara 113 thAya che. e padane jJAnaguNavihIna puruSo game te sAdhana karavA chatAM pAmatA nathI. tAre je karmaparimokSa joItA hoya, to tuM te padane ja svIkAra; te padamAM ja nitya rata thA; temAM ja nitya saMtuSTa thA, tathA enAthI ja tRpta rahe. to tane uttama sukha paNa prApta thaze. AtmAne ja pitAnuM nizcita dhana jANato jJAnI padrivyane pitAnuM zAne kahe ? je paradravya mAruM hoya, te huM tenA jevo jaDa banI jAuM; huM to jJAtA ja chuM, mATe bIjA koI paradravyane parigraha mAre na hoya. bhale ne te chedAI jAya, bhadAI jAya, harAI jAya, nAza pAme ke game tema cAlI jAya, te paNa te paradravya mAruM nathI ja. jJAnI aparigrahI tathA aniccha hevAthI dharmane paNa IcchatA nathI, tema adharmane paNa nathI Icchato; khAnapAna paNa nathI IcchatA, tema sarva bhAvone paNa nathI Icchato. pitAnA jJAyakabhAvamAM niyata evo te sarvatra nirAlaMba rahe che. [sa.ra03-14] prApta thatA bhogemAM tene heyabuddhi che, ane anAgata bhogenI tene kAMkSA nathI. potAnAM karmane nimitte thatA tathA samaye samaye vinAza pAmatA veda-vedaka bhAvone te jANe che, paNa kadI temanI kAMkSA nathI karatA. baMdha ane upabhoganAM nimitta evAM saMsAra tathA dehaviSayaka adhyavasAnamAM jJAnIne rAga thato nathI. jema sonuM kIcaDamAM paDI rahevA chatAM kaTAtuM nathI, tema badhAM dravyamAM rAga vinAno jJAnI karmonI madhyamAM hovA chatAM lepAto nathI. paraMtu, sarva dravyamAM rAgavALa ajJAnI kAdavamAM paDelA loDhAnI jema karajathI lepAya che. zaMkha vividha ra03-1 kAMkSA nathI. tene hecabudi Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 traNa ratna jaDa-cetana ke mizra pratye khAya che chatAM teno svaitabhAva kALo thatuM nathI; tema jaDa-cetana ke mizra dravya bhogavatA jJAnInuM jJAna paNa ajJAnamAM pariNamatuM nathI. paraMtu e ja zaMkha pite ja zvetabhAva cheDI kRSNabhAvane pAme che, tyAre tenuM zuklatva dUra thAya che; tema jJAnI paNa jyAre jJAnasvabhAvano tyAga karI ajJAnarUpe pariName che, tyAre ajJAnatAne pAme che. [sa.215-23] samyagdaSTinI jema keI puruSa AjIvikAnA hetuthI - vyAkhyA rAjAne seve, to te rAjA paNa tene vividha sutpAdaka bhege Ape che; tema je jIva sukhanimitte karaja seve che, tene te vividha sukhatpAdaka bhego Ape che. paraMtu te ja puruSa AjIvikAne nimitte rAjAne na seve, to te paNa tene sukhatpAdaka bhege na Ape; tema je samadaSTi puruSa viSayArthe karajane sevato nathI, tene te paNa sukhotpAdaka vividha bhAge ApatI nathI. [sa.224-7] sAta prakAranA bhaya na hovAthI je nirbhaya banyo che, te niHzaMka chava samyagraSTi che. karmabaMdhana karAvanAra mehanA kAraNarUpa mithyAtvAdi cAra pAdarane je chedI nAkhe che, te niHzaMka AtmA samyadRSTi che. 1. A loka, paraloka, vedanA, arakSA, agupti, maraNa ane akasmAta- e sAtanA bhaya. 2. jue pA. 102. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nijara karmaphaLa tathA sarva prakAranA dharmonI je kAMkSA nathI karato, te niSkAMkSa chava samyagraSTi che. sarva padArthonA dhamAM je jugupsA nathI karato, te nirvicikitsa AtmA samyagadaSTi che. sarva bhAvomAM je asaMmUDha che, tathA yathArtha daSTivALA che, te amUDha AtmA samyagdaSTi che. ' siddhonI bhaktiyukta tathA AtmAne sarva vidharmone vinAzaka e AtmA sammadaSTi che. unmArge jatA pitAnA AtmAne je mArge sthApita kare che, te AtmA samyagdaSTi che. mokSamArganAM sAdhaka evAM jJAna, darzana ane cAritra upara je vAtsalya rAkhe che, te AtmA samyagdaSTi che. jinezvaronA jJAnanI ArAdhanA karanAro je jIve vidyArUpI rathamAM besI manorathamArgomAM vicare che, te jIva sampaSTa che. [sa.rara9-36] Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdha baMdhanuM sAcuM koI puruSa zarIre tela coLI, dhULavALI kAraNa jagAmAM UbhA rahI, zastrAdithI tADa, keLa, vAMsa vagere jaDa-cetana padArthonI kApApI vagere kare, te tene zarIre raja kema ceTe te vicAre. te ja tenI kAyaSTAne kAraNe nahi, paNa tenA zarIra uparanI telanI cIkaTane kAraNe tene zarIre coTI, e vAta spaSTa che. e pramANe mithyAdaSTi jIva aneka prakAranI kAyamananI ceSTAo karatA rAgAdi bhAvane kAraNe karajathI lepAya che. pelA udyamInA zarIra upara telanI cIkAza na hoya, te tene jema tenI kAyaceSTAmAtrathI dhULa cATe nahi, tema samyagadaSTi puruSa aneka pravRttio kare, to paNa te rAgAdibhAvayukta na hoya to tene karaja na coTe. [sa.237-46] Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "adha je ema mAne che ke, * huM khIjAnI tathA bIjA mArI hiMsA kare che,' te mUDha ane nAnI tenAthI UlaTA hAya che. jinezvarAe te kema AyuSakane kSaya thaye jIvAnuM maraNa thAya che. teonuM AyuSaka haratA na heAya, te temanuM bharaNu karIne karyuM ? te ja pramANe bIjAe paNa tAruM maraNa kema karIne karyuM^? vaLI, je ema mAne che ke, ' huM bIjA vAte jivADuM chuM, tathA bIjA jIvA mane jivADe che,' te paNa mUDha ane ajJAnI che. kAraNake, AyuSakarmanA udayathI jIva jIve che, ema sarvajJAe kahyuM che, tuM jo teone AyuSakarma ApatA na hoya, te| te temane kema karIne jivADyA, ke khIjAeAe tane kema karIne jivADyo ? te ja pramANe badhA jIva potapotAnA zubhAzubha karmane kAraNe sukhI ke du:khI thAya che. tuM je .tene zubhAzubha karma ApI zakatA na hoya, te te' temane sukhI ke du:khI kema karIne karyAM, ke bIjAoe tane sukhI ke du:khI kema karIne karyAM ? mATe, 'huM bIjAne mAruM chuM, jivADuM chuM ke sukhIdu:khI karuM chuM' evI je tArI buddhi ke adhyavasAya che, te mithyA che; ane tArI te mUDhamatithI tuM zubhAzubha karma AMdhe che. jIvA bhare ke na mare, paraMtu, mAravAna mAravAne je adhyavasAya ke buddhi che, te ja vAstavika rIte adhanuM kAraNa che. te ja pramANe jUTha, cerI, abrahmacarya, ane parigrahanI AbatamAM paNa samajavuM. adhyavasAya vastune avalakhIne thAya che, tathA e adhyavasAyathI ~ ane nahi ke vastuthI -- jIvane aMdha thAya che. [sa.247-65] 117 hiMsA karuM chuM, ajJAnI che. kahyuM che ke, tuM je Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa ratnA pazubhAva, narakabhAva, devabhAva, manuSyabhAva temaja anekavidha pApa, puNya, dha, adharma, jaDa, cetana, leAka, ane alAka e badhA bhAvArUpe jIva potAnA adhyavasAnathI thAya che. e adhyavasAna jemanAmAM nathI, te badhA munie zubhAzubha karmathI lepAtA nathI. . [sa.266-70] buddhi, vyavasAya, adhyavasAna, mati, vijJAna, citta, bhAva, pariNAma e badhA zabdo ekAka samajavA, [sa.271] pAramArthika draSTi A pramANe vyAvahArika daSTibiMdune pAramArthika dRSTibiMduthI pratiSedha thAya che. je munie pAramArthika dRSTibiMdunuM avalaMbana kare che, tee nirvANa pAme che. kAI mANasa jinavarAe upadezelAM vrata, samiti, gupti, zIla, tapa vagere AcaratA hoya, ane chatAM mithyAdaSTi ane ajJAnI ja hAya, teA te mukta thavAne nahi. zuddhAtmasvarUpa upara jene zraddA nathI, ane tethI mekSatattvanI jene zraddA nathI, evA abhavya puruSa zAstrone game teTaleA pATha kare, paNa tethI tene kAMI lAbha thatA nathI. kAraNa ke, te kAmakAmI jIva dharma upara zraddhA, pratIti, ruci vagere je kAMI kare che, te bhAganamitte kare che; karmanA kSaya nimitte niha, vyavahAramAM tA AcArAMgAdi zAstrone nAna kahevAmAM Ave che; jIvAdine darzana kahevAmAM Ave che; ane cha jIvavaInI rakSAne cAritra kahevAmAM Ave 1. 'darzananA Azraya - viSaya - heAvAthI darzana'.-- TIkA. 119 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badha 119 che; paraMtu, vAstavika rIte AtmA e ja mAruM jJAna che; AtmA e ja mAruM darzana ane cAritra che; AtmA e ja mAruM pacakhANa che; tathA AtmA e ja bhAre saMvara ane yoga che. [sa.27ra-7] jema zuddha sphaTikamaNi pariNAmasvabhAvI hovA chatAM pitAnI meLe lAla vagere raMgarUpe nathI pariNamate; ke pitAnI meLe lAla vagere raMgarUpe pariNamavAnuM nimitta nathI thata; paraMtu tenI pAse bIjI koI raMgita vastu Ave, te pitAne zuddha svarUpathI cuta thaI, te vastunA raMgarUpe te pariName che; tema zuddha AtmA pita pariNAmasvabhAvI hovA chatAM, pitAnI meLe rAgAdi bhAvArUpe nathI pariNamato; ke pitAnI meLe rAgAdi pariNAmanuM nimitta nathI thato, paraMtu padravya evuM je jaDakarma, te rAgAdirUpe pariNamI AtmAnA rAgAdibhAvonuM nimitta thAya che; ane (zuddha svabhAvathI cuta thanAre avivekI) AtmA te rAgAdi bhAvarUpe pariName che. AtmA pote pitAnI meLe rAga, dveSa, moha ke kaSAya vagere bhAvo karato nathI; tethI te bhAvone te kartA nathI. je vivekI puruSa sva-svabhAva jANe che, te karmodayane nimitte thatA bhAvone pitAnAthI para jANa, te-rUpe pariNamato nathI - temane pitAnA mAnatA nathI - te temane mAtra jJAtA rahe che. paraMtu je ajJAnI te rAgAdine para na jANato temane pitArUpa mAne che, ke te-rUpe pariName che, te pharI paNa baMdhAya che. eTale ke, je AtmA 1. "pratyAkhyAna"-kazuM tyAgavAno niyama. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa raste rAga, dveSa, kaSAyAdirUpI jaDa karma udayamAM AvatAM svabhAvasyuta thaI te karmane udaya nimitte thatA rAgAdibhAvone pitArUpa mAnI te-rUpe pariName che, te pharI pAchAM rAgAdi pariNAmo upajAvanArAM jaDa karmo bAMdhe che. [sa.278-82] AtmA baMdhane A uparathI jaNAze ke, karmabaMdhananuM kartA nathI kAraNa rAgAdi che; ane rAgAdinuM kAraNa vastutAe karmono udaya ke padravya che; jJAnI AtmA pite nahi. zAstramAM apratikramaNa ane apratyAkhyAnanA bhAva ane dravya ema be bhede batAvyA che, tethI paNa e ja siddha thAya che ke, AtmA pate rAgAdi bhAvono kartA nathI. "zAstramAM dareka dezane dravya ane bhAva ema be rUpe batAvyo che, teno artha ja e ke, jIvagata kaI paNa vibhAvaSa utpanna thavAnuM kAraNa padravya che. jemake, bhAva-apratikramaNa doSanuM kAraNa dravyaapratikramaNa che. je jIva pite ja pitAnA rAgAdi vibhAvanuM kAraNa hoya, te dareka dezanA dravya" ane "bhAva" evA bheda pADavAne artha na rahe; uparAMta bIjo doSa e 1. bAhya jaDa padArtha - viSaya - e "dravya che; ane tenAthI thato avagata rAgAdibhAva e "bhAva" che. pUrve anubhavelA viSayane atyAga - temAM mamatA, e dravya-apratikramaNa che; ane te viSayanA anubhavathI thayelA bhAvomAM mamatA tene atyAga - e bhAva-apratikramaNa che. bhAvi viSayonA anubhavathI thavAnA bhAvomAM mamatA te bhAva-apratyAkhyAna. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adha 121 paNa Ave ke, AtmA pite ja rAgAdi vibhAvanuM kAraNa hoya, to te nitya hovAthI haMmeza tema karate ja rahe; eTale kadI muktine ja prasaMga na Ave."1 mATe, rAgAdi vibhAvanuM kAraNa dravyakarma che ke je paradravya che. je avivekI AtmAne vivekajJAna nathI, ane tethI je paradravyamAM ane tene nimitta thayelA bhAvomAM ahaM-mamatva-buddhi rAkhe che, te pharI pAcho navA karmo bAMdhe che. paraMtu je vivekIne vivekajJAna thayuM che, te pAradravyane pitAnAthI bhinna mAne che; tathA temAM rAgAdi karato nathI. tethI tene nimitta thatA doSone paNa pitAne kartA mAnato nathI. si.286-7] jyAM sudhI AtmA dravya " ane "bhAva" ema baMne prakAre paradravyanuM pratikramaNa ane pratyAkhyAna nathI karate, ane pitAnA kevaLa svarUpamAM sthita nathI thato, tyAM sudhI te navuM karma bAMdhye ja jAya che. [sa.283-5] 1. avataraNano bhAga mULamAM nathI. 2. mULamAM AdhArmika ane dezika evA deSita annanA prakArano nirdeza che, Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa kaI puruSa bahu lAMbA vakhatathI kedamAM purAye hoya, ane pitAnA baMdhanano tIvra ke maMda svabhAva, temaja teno kALa barAbara jANato hoya; paraMtu jyAM sudhI te potAnA baMdhanane vaza rahI, teno cheda na kare, tyAM sudhI te lAMbA vakhate paNa chUTa na thaI zake. te ja pramANe kaI mANasa potAnA karmabaMdhanano pradeza, sthiti, prakRti temaja prabhAva (anubhAga) jANato hoya, topaNa teTalA mAtrathI te temAMthI chUTI na zake. paraMtu te ja mANasa je rAgAdi dUra karI zuddha thAya, te temAMthI chUTI zake che. mAtra baMdhano vicAra karavAthI temAMthI chuTAya nahi; tene mATe te baMdhano temaja AtmAne svabhAva jANI, baMdhathI virakta thavuM joIe; tyAre karmamAMthI chuTAya. [sa.288-93] 1. temanA artha mATe juo pA. 77, naM. 1. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAkSa 123 viveka jIva ane dhane, darekanAM bhinna bhinna lakSaNA barAbara jANI prArUpI charI vaDe judAM pADavAmAM Ave, te ja te chUTAM thAya. pachI, aMdhane chedI chUTA pADI nAkhaveA ane AtmAne grahaNa karavA. AtmAne kevI rIte grahI zakAya? jema prajJA vaDe tene judo pADayo, tema prajJA vaDe ja tene grahaNa karavA. jemake : 'je cetanasvarUpa che, te huM chuM; je dRSTA che, te huM chuM; je jJAtA che, te huM chuM; bAkInA je adhA bhAvA che, te mArAthI bhinna che.' zuddha AtmAne jANanArA DAhyo puruSa, sarva bhAvAne parakIya jANyA bAda, temane kevI rIte peAtAnA mAne ? [sa.294-300] ' amRtakuMbha ' je mANasa cerI vagere aparAdho kare che, te ' mane kAI pakaDaze' e pramANe kita thaI ne leAkamAM kare che. paraMtu je aparAdhI nathI, te niHzaMka thaI ne janapadamAM kare che. tema, jo huM sAparAdha heAuM, te pakaDAIza-adhAIza evI zaMkA thAya; paraMtu jo huM niraparAdha hAuM, teA pachI huM nirbhIya chuM; kemake mane kAI bAMdhavAnuM nathI. sasiddhi, rAdha, siddhi, sAdhita, ArAdhita, e e zabdo ekA ka che. rAdha eTale zuddha AtmAnI siddhi---prApti. jene e nathI, te AtmA apa-rAdha ( yukta ) eTale ke sAparAdha che. paraMtu je niraparAdha athavA rAdhayukta che, te nirbhaya che. huM zuddha AtmA chuM.' evuM te nizcaya jANutA heAvAthI, zuddhAtmasiddhirUpI ArAdhanA tene haMmeza heAya che. e zuddhAtmasiddhi vinAnI ( jUnA prAyazcittAdi graMthAmAM kahelI ) 6 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 * traNa rane je zuddhi ke sAdhanA che, te viSakuMbha ja che, jyAM sudhI te badhAmAM kartutvabuddhi che, tyAM sudhI zuddhAtmAnI prApti nathI ja. zuddha AtmA te badhAthI rahita - para - che. temAM sthita thavuM e ja sAcI ArAdhanA che. pelI badhI kahevAtI zuddhi ke sAdhanA vinAnI zuddhAtmAsvarUpamAM sthiti, te ja amRtakuMbha che. [sa301-7] 1. vyavahArasUtramAM kaheluM che ke, "pratikramaNa (karelA doSanuM nirAkaraNa); pratisaraNa (samyaktvAdi guNamAM preraNa); pratiharaNa (mithyAtva-rAdi-doSonuM nivAraNa); dhAraNA (cittasthirIkaraNa); nivRtti (viSayakakSAmAMthI cittanuM nivartana); niMdA (potAnI zAkhe doSaprakaTana); gaha (gurunI zAkhe deSa prakaTana ); ane zuddhi (prAyazcittAdi vaDe vizuddhikaraNa) -- e badhAM amRtakuMbha che; ane tethI UlaTI dazA e viSakuMbha che. paraMtu, ahIM te pAramArthika daSTine avalaMbIne pratikramaNadine ja viSakuMbha kahyAM che. kAraNake, jyAM sudhI e badhuM karavApaNuM ke, te karavAnI kartApaNAnI buddhi che, tyAM sudhI zuddhAtmasvarUpanI aprApti ja che. ane jyAM zuddha AtmasvarUpa nathI, tyAM te sthitine amRtakuMbha zI rIte kahevAya ? alabatta, te uparathI ema nathI kahevAnuM ke, e pratikamaNadinI jarUra nathI. te badhAMnI jarUra to che ja; paraMtu temAM ja kRtArthatA nathI - e bAbata upara bhAra devA ja mULamAM A rIte kathana karyuM che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 sarvavizuddhajJAna AtmAnuM ka va kAI paNa dravya, pite judA judA zI rIte ? guNavALAM je pariNAme pAme che, temanAthI bhinna nathI hotuM. jema sonuM pitAnAM kaDuM vagere pariNAmothI bhinna nathI hotuM tema. te pramANe, jIva tathA ajIva dravyanAM je pariNAmo sUtramAM batAvyAM che, te pariNAmothI te te dravya anya nathI. AtmA bIjA kazAthI utpanna nathI thayo; tethI te koI anyanuM kArya nathI. te ja pramANe te bIjA koIne utpanna karato nathI, tethI kAI bIjAnuM kAraNa nathI. tethI, vastutAe jIvane jaDa karmano kartA kahe e saMbhavatuM nathI; chatAM ApaNe niyamathI joIe chIe ke, karmane kAraNe kartA (AtmA) vividha bhAgarUpe utpanna thAya che; ane kartAnA bhAvane kAraNe karmo jJAnAvaraNuyAdirUpe utpanna Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 traNa rane . thAya che; e sivAya bIjI koI rIte temanI siddhi thaI zake tema paNa nathI. te teno khulAso zo ? e vAta sAcI che ke, AtmA prakRti (eTale ke karma ane tenAM phaLa)ne kAraNe vividha vibhAvarUpe utpanna thAya che ke nAza pAme che; te pramANe prakRti paNa AtmAnA te vibhAvane kAraNe (jJAnAvaraNayAdi karmarUpe) utpanna thAya che ane nAza pAme che. jyAM sudhI ajJAnane lIdhe AtmA prakRti ane tenAM phaLamAMthI ahaM-mama-buddhine tyAga nathI karate, tyAM sudhI te ajJAnI, mithyASTi ane asaMyamI rahe che; tathA tyAM sudhI tene te kAraNe navAM karmo baMdhAtAM rahI, tene saMsAra vadhatuM jAya che. paraMtu, jyAre vivekabuddhi prApta karI, te anaMta karmaphaLamAMthI aha-mama-buddhi tajI de che, tyAre te vimukta, jJAyaka, darzaka ane muni (eTale ke saMyata) thAya che. [3.309-15] - ajJAnI prakRti svabhAvamAM sthita thaIne karmaphaLa bhogave che; paraMtu jJAnI udayamAM Avela karmaphaLane jANe che, paNa bhogavato nathI. sApa goLavALuM gaLuM dUdha roja pIvA chatAM jema jherI maTato nathI, tema ajJAnI sArI peThe zAstra bhaNavA chatAM prakRtine tyAgato nathI. paraMtu, nirvedayukta banelo jJAnI kamenAM sArAmAThAM anekavidha phaLa 1. mULa artha che. "ajJAnathI tene ane tenAM pariNAmane pitArUpa mAnIne.... - TIkA 2. "karmane ane karmaphaLane". "tyAgato nathI", eTale ke temAMthI aha--mama-buddhi tyAgato nathI- TIkA Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savavizuddhajJAna 127 jANe che, paNa temAM ahuM-mama--muddi na karatA heAvAthI temane bhAgavatA nathI. jema netra sArAnarasA padArthoM jue che, paNa tethI temanuM kartAbheAktA nathI; tema jJAnI paNa adha, meAkSa, karmanA udaya ane kSaya ( nirjarA ) jANe che; paraMtu temAM ahaM-mamamuddei na heAvAthI temane karate--bhAgavatA nathI.1 [sa.316-20] vastusvarUpanuM jemane jJAna nathI, evA ana leAkeA paradravyane peAtAnuM kahIne bhale vyavahAra kare; paraMtu jJAnI puruSa teA jANe che ke, temAM paramANumAtra paNa mAruM nathI. mithyAdaSTivALA mANasa ja paradravyane peAtAnuM mAnI ( rAgadveSameharUpe pariName che ane e rIte karmabaMdhanA ) kartA thAya che. vAstavika rIte ja AtmA karma ane kaphLezanA kartA hAya, teA AtmAne kadI mekSa ja na thAya. sAmAnya janasamudAya ema mAne che ke, deva, manuSya, vagere prANIene! kartA viSNu che. te ja pramANe jo zramaNAne mate AtmA paNa kartA hAya, te| pachI leAkeAnI peThe te zramaNAne paNa mekSa nahi saMbhave; kAraNa ke, (viSNu temaja AtmA nitya hAvAthI ) deva-manuSyAdi leAka sarAtA ja rahevAne. [sa.321-3] 1. jJAna thayuM eTale tarata mukti nathI thaI jatI. prArabdhakaryAM bhAgavavAM ja paDe che; para Mtu jJAnI te te karmAMnA udayane peAtAnAthI bhinna jANI, temAM ahaMmama-buddhi nathI karatA; tethI tene navAM kane ba`dha nathI thatA; ke temanuM sukhaduHkha tene nathI vasatuM. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 traNa ratnA paraMtu te uparathI AtmAne sarvathA akartA mAnavA e paNa TrIka nathI. AtmAne sarvathA aka harAvavA icchanArA ( sAMkhya ) vAdI AtmAmAM ajJAnathI paNa mithyAtvAdi vibhAvA nathI thatA ema manAvavA dalIla kare che ke : " mithyAtva nAmanuM jaDa karma AtmAmAM mithyAtvarUpI vibhAva utpanna kare che ema mAnazeA, te acetana prakRtine cetana jIvanA mithyAtvabhAvanI kartA mAnavI paDaze. e doSa TALavA jo ema kaheA. ke, jIva pAte mithyAtvabhAvayukta nathI thatA, paNa pudgala dravyamAM mithyAtva utpanna thAya che, tA pudgala dravya mithyAtvayukta thaze; jIva nahi thAya. ane e to tamArA zAstrathI viruddha che. e doSa TALavA ema kahe| ke, jIva ane prakRti ane maLIne pudgala dravyamAM mithyAtva kare che, te| paNa baMnee te mithyAtva karyu hovAthI anene tenuM phaLa bhAgavavuM paDaze; ane jaDa dravya phaLane bheAktA kema karIne bane ? mATe ema ja mAnavuM yeAgya che ke, jIva ke prakRti kAI pudgala dravyanuM mithyAtva karatAM nathI; pudgala dravya pAte ja svabhAvathI mithyAtva Adi bhAvarUpe thAya che. e ja vastu sAcI paNa che. karma ja badhuM kare che; ka ja Ape che, ane ka ja badhuM laI le che, jIvA te akAraka che, jJAna, ajJAna, sUvuM, jAgavuM, sukha, duHkha, mithyAtva, asaMyama, cAre gatimAM bhramaNa tathA bIjA paNa je kAMI zubha azubha bhAva che, e badhuM kama vaDe ja che; jIva tA akartA ja che. tamArAmAM ja AcArya paraparAgata evI zruti nathI ke, puruSaveda nAmanuM karma strInI abhilASA C. AtmA sarvathA artA nathI Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savizuddhajJAna karma khIjAne kare che; ane strIveda nAmanuM ka puruSanI che? mATe kAI jIva abrahmacArI ja nathI; icchA kare che. te ja rIte paradhAta nAmanuM mAre che; tethI kAI jIva hiMsaka nathI; kAraNa ke ka kane mAre che. A pramANe keTalAka zramaNA sAMkhyasiddhAMta pramANenA mata prarUpe che. temane mate prakRti ja badhuM kare che; ane AtmA te| akartA ja che. [sa.332-40] kahe che : ,, upara * AtmA, te ja sAMkhyavAdI vaLI AgaLa ema kaheA ke, kahelA deSA TALavA sAru tame AtmA vaDe ja AtmAne rAgAdibhAva yukta kare che; eTale acetana dravya cetana dravyamAM pariNAma kare che ema kahevuM nahi paDe, 'te| temAM paNa ghaNA doSa che. kAraNa ke tamArA matamAM AtmAne nitya, ane asaMkhya pradezAvALA jaNAvyA che. tevI vastune hIna ke adhika kAMI karI zakAya nahi. vaLI, tamAre mate AtmA nAyaka che ane jJAnasvabhAvamAM sthita che; te| pachI te peAtAnI meLe pAtAmAM pariNAmeA kema karIne karI zake ? " [sa.341-4] 129 abhilASA kare karma ja karmanI sAMkhyavAdIne javAkha A badhA AkSepane javAba syAdvAda che. kartA ke nau akartA mAnavA jatAM ane dalIyAne AtmAne na| kadI nirAkaraNa AvavAnuM nathI. mATe ema ja kahevuM. ThIka che ke, AtmA jJAnasvabhAve avasthita hAvA chatAM, kathI utpanna thayelA mithyAtva Adi bhAvAnA jJAnakALamAM, anAdikALathI jJeya ane jJAnanA vivekajJAnanI zUnyatAthI, Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ javAba 130 traNa ratno parane AtmA jANanAra, tathA khAsa karIne ajJAnasvarUpa pariNAmone karanAra hovAthI tene kartava che. ane e tyAM sudhI ke, jyAM sudhI geya ane jJAnanA vivekajJAnanI pUrNatAthI AtmAne ja AtmA jANanAra banI athavA khAsa karIne jJAnarUpa je pariNAma te rUpe ja pariNamI, kevaLa jJAtA banI, tene sAkSAta akartApaNuM prApta thAya. kSaNikavAdIne e ja pramANe syAdavAdathI kSaNika vAdIonA AkSepa paNa TaLI rahe che. jIvana paryAye badalAtA jAya che e vAta sAcI che; paraMtu amuka aMza te kAyama ja rahe che. tethI je atyAre bhagave che, teNe ja pUrve te karma karyuM hatuM ema ekAMtika kathana karavuM, ke teNe nahotuM ja karyuM ema ekAMtika kathana karavuM, e ThIka nathI. paryAnI apekSAe jevA jAe, te bhagavanAra chava karanAre nathI ja; ane chatAM dravyanI apekSAe jovA jAo, to karanAro jIva ja atyAre bhagave che. mATe, je jIva kare che, te ja nathI bhogavato, paraMtu anya kare che ane anya bhegave che, ema kahenAra miyAdaSTi ane arjana che. [sa.34pa-8] 1. A phakara mULamAM nathI. TIkAkAra amRtadeva A sthaLe tene umere che. te ja pUrvApara saMbaMdha kaMIke ghaTI zake che. A pachInA bhAgamAM paNa anuvAdamAM mULanI vastu spaSTa karavA athavA pUrvApara saMbaMdha jaNAvavA TIkAkArenAM vAkyomAMthI ghaNA umerA karyA che. upaghAtamAM jaNuMvyA pramANe AvA asaMbaddha bhArgone kartAe pUrvaparaMparAthI cAlatA AvelA lokonA graMthamAM karI lIdhelA ume ja gaNavA joIe. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa-vijJAna 131 jema khaDI ghara vagerene dhALAM kare che; paraMtu tethI te ghara vagere paradravyanI ke te ghara vagere paradravyarUpa nathI banI jatI; te te pote pAtArUpa ja rahe che; tema AtmA je anya dravyane jANe che, te anya dravyane ke te anya dravyasvarUpa nathI banI jatA; te tA peAte pAtArUpa ja rahe che. te ja pramANe AtmA je anya dravyAne jue che, ke tyAge che ke zraddhe che, te-rUpa nathI banatA; paraMtu peAte pAtArUpa ja rahe che. joke vyavahAramAM ema kahevAya che ke, khaDI peAtAnA svAbhAvathI ghara vagerene dhALAM kare che; te ja pramANe jIva peAtAnA bhAvathI paradravyane jANe che, . jue che, taje che ke zraddhe che ema kahI zakAya. [sa.356-65] paraMtu, paramA daSTie te AtmAne paradravyane nAyaka, darzoka, ke tyAjaka na kahI zakAya. kemake, paradravyane ane AtmAne kaze| sabaMdha ja nathI. jema cAMdanI pRthvIne ujvala kare che; paraMtu tethI cAMdanIne pRthvI sAthe kAMI levA--devA nathI, tema jJAnane svabhAva hAI anya dravyane temAM pratibhAsa paDe, tethI AtmAne paradravyaneA nAyaka na kahI zakAya. te te pote ane tene kaze| saMbaMdha nathI, jJAnasvarUpa ja che; paradravyane [sa.356-65] AtmA paradravyane jJAtA paNa nathI AtmAmAM rAgAdi nathI uparanI vastu AcAranI diSTae vicArIe. mithyAdarzana, jJAna ane cAritra kaMI acetana viSayeAmAM nathI; ke Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 traNa rane jethI viSayamAM kAMI karavAnuM hoya; ke acetana karmamAM paNa nathI; ke jethI temAM kAMI karavAnuM hoya; ke acetana zarIramAM nathI; ke jethI temAM kAMI karavAnuM hoya. jIvanA je guNe che, te paradravyamAM kyAMthI hoya? tethI, jJAnI viSayAdimAM rAgAdi nathI zodhato. AtmAnA ajJAnamaya pariNAmathI ja rAgAdi utpanna thAya che. jyAre ajJAnane abhAva thAya, tyAre samyagadRSTi jIvane viSayamAM rAgAdi nathI thatA. Ama vastutAe rAgAdi bhAvo viSayamAM paNa nathI; ane samyagadaSTimAM paNa nathI. eTale ke, te che ja nahi. jIvanI ajJAna avasthAmAM te che. te kAMI judAM dravya nathI ke judAM dravyamAM rahelA nathI; te te jIvanA ajJAnabhAvathI thAya che. samyadRSTi thaIne tattvadRSTithI jue, to kAMI nathI. bIjuM dravya bIjA dravyamAM kAMI pariNAma na nipajAvI zake, badhAM dravya pitAnA svabhAva anusAra pariNAma pAme che. tethI ema mAnavuM ke, padavya jIvamAM rAgAdi utpanna kare che, e paNa khoTuM che. AtmAnA rAgAdi e tenAM ja azuddha pariNAma che; tethI paradravya upara kApa kare nakAmo che. jemake, pudgala dravyo niMdA ke stutinAM vacanarUpe pariName che; paraMtu temane sAMbhaLIne tuM zA mATe khuza thAya che ke gusse thAya che? ane zA mATe mAne che ke tane kAMI kahyuM ? pudgala dravya bhale zubhAzubha zabdarUpe pariNamyuM; paraMtu te je tArAthI anya che, tema tArAthI tenA guNo paNa bhinna che, te pachI tane zuM thayuM, jethI tuM mUrkha gusse thAya che? te zubhAzubha zabda tane nathI kahevA Avato ke tuM mane sAMbhaLa; tema tAro AtmA zrotraMdriyagocara thayelA zabdane grahaNa Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sava vizuddhajJAna 133 karavA paNa nathI ja. te ja pramANe zubhAzubha rUpa paNa tane kahevA nathI AvatuM ke, tuM mane je; tevuM ja zubhAzubha gaMdha, rasa, sparza, guNa ke dravyanuM paNa che. alabatta, e to vastu svabhAva che ke, dareka IdriyanA viSaya te te IdriyanA gocara te jarUra banavAnA; tema karatAM temane rokI zakAvAnA nahi. paraMtu mUDha manuSya te badhAmAM upazAMta rahevAne badale te te viSayane grahaNa karavAnI IcchA kare che. tenAmAM kalyANarUpa vivekabuddhithI ja nathI. dIpakane svabhAva che ke ghaTapaTAdine prakAzavAM; te pramANe jJAnane svabhAva che ke mane jANavuM. paraMtu, zeyane jANavA mAtrathI jJAnamAM vikAra thavAnuM koI kAraNa nathI. mane jANIne tene bhaluMbU ruM mAnI AtmA rAgI TheSI ityAdi thAya che te ja ajJAna che, ane te ja karmabaMdhananI jaDa che. mATe pUrve karelAM zubhAzubha aneka prakAranAM karmamAMthI eTale tene kAraNe thatA bhavomAMthI AtmAne tuM choDAva; arthAta temane pitAnAthI para mAnI, temAM ahaM-mama-buddhi karavAne badale sva-svabhAvamAM sthita thA. tenuM nAma ja pratikramaNa che. te ja pramANe AgAmI karma ke tenA kAraNabhUta bhAvomAMthI jAtane choDAvavI tenuM nAma ja pratyAkhyAna che; tathA vartamAna doSamAMthI jAtane choDAvavI - tenuM nAma ja AlocanA che. Ama traNa kALa saMbaMdhI karmothI AtmAne bhinna jANo, zraddhA ane anubhava e ja sAcuM pratikramaNa, pratyAkhyAna ane AlecanA che. ane e ja vAstavika cAritra che. [sa.36 6-86] Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 ajJAta traNa ratna zuddha jJAnathI anya je bhAva, temAM ahaM-mama-buddhi tenuM nAma ja ajJAna. tenA be prakAra che: karmacetanA ane karmaphalacetanA jJAnathI anya bhAvomAM evuM anubhavavuM ke, "Ane huM karuM chuM' e karmacetanA ane evuM anubhavavuM ke "Ane huM bhogavuM chuM" e karmaphalacetanA. e baMne ajJAnacetanA che ane saMsAranuM bIja che. je puruSa pUrvakAlamAM ajJAnabhAvathI, karelAM karmanAM phalane svAmI thaIne nathI bhogavato, tathA pitAnA vAstavika AtmasvarUpamAM ja tRpta rahe che, tevo sarva-karmasaMnyAsI temaja sarva-karmaphala-saMnyAsI potAnA zuddha jJAnasvabhAvane prApta kare che. te jJAna eTale zAstragata jJAna nahi; e graMtha to acetana che; te kazuM jANatA nathI; mATe jJAna anya che ane zAstra anya che. te ja pramANe zabda, rUpa, varNa, gaMdha, rasa ane sparza paNa jJAna nathI; kAraNa ke te badhAM paNa kazuM jANatAM nathI; te ja pramANe karma, dharma, adharma, kAla ane AkAza e paNa jJAna nathI; adhyavasAna paNa jJAna nathI; kAraNa ke te te acetana che. AtmA pote ja jJAna che. jJAna jJAyakathI abhinna che; AtmA ane jJAna eka che. e AtmA ja samyagadaSTi, saMyama, zAstrajJAna, dharma, adharma ke saMnyAsa e badhuM che; DAhyA puruSo tene ja grahaNa kare che. [sa.390-404] Ama jenI amUrta zuddha AtmAmAM sthiti che, te karmano karmarUpa pudgala dravyano AhAra (grahaNa) kema kare ? kAraNake, pudgaladravya te mUrta che. AtmAne prAyogika Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . savizuddhajJAna 135 (karmayogajanita) ke vaiRsika (svAbhAvika che kaI guNathI padravyanuM grahaNa ke tyAga ghaTI zakatAM nathI. mATe vizuddha AtmA jaDa-cetana dravyomAMthI keIne grahaNa karata ke tyAgato nathI. [405-7 sA mokSamArga AvI jyAM vastusthiti che, tyAM mUDha leke sAdhusaMpradAyanAM ke gRhasthIonAM judAM liMge (cihna-veSa ityAdi ) dhAraNa karI ema mAne che ke, A liMga e ja mokSamArga che -- e kevI mUDhatA che? kaI paNa bAhya liMga mekSane mArga zI rIte hAI zake? kAraNake, ahaMte to dehanuM paNa mamatva cheDI, sarva liMge tajI, darzana-jJAna-cAritrarUpa mokSamArgane seve che. mATe e badhAM sAdhu ke gRhasthInAM liMge cheDI, jJAna-darzanacAritrarUpI mekSamArgamAM ja jAtane joDe. jinee e ja mokSamArga varNavyo che. te mokSamArgamAM AtmAne sthApI, tenuM ja dhyAna kare, tenuM ja ciMtana kare, ane tyAM ja haMmezAM vicare; anya dravyamAM viharavAnuM choDI do. jeo sAdhu ke gRhasthanAM bahu prakAranAM bAhya liMgamAM mamatva kare che, teo "samayasAra" (paramArtharUpa AtmA ke, A graMthanuM rahasya) jANatA nathI. vyAvahArika daSTi te mekSamArgamAM muni ane zrAvaka ema be liMge varNave che; paraMtu pAramArthika dRSTi to mekSamArgamAM koI paNa liMga IcchatI nathI. [sa.408-14] je A "samayaprAbhUtane bhaNIne tathA artha ane tattvathI tene jANIne tenA arthamAM sthita thaze, te uttama sukharUpa thaze. [sa.415] Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita samayasAra NANaguNega vihINA eyaM tu payaM bahUvi Na lahaMti / taM giNha NiyadamedaM jadi icchasi kammaparimokkhaM // nirvikAra paramAtmatatvanA jJAna vinA A parama padane game teTalAM tapasAdhana karavA chatAM koI meLavI zakatuM nathI. mATe, tAre je karmabaMdhanamAMthI mukti joItI hoya, te teno ja svIkAra kare. [25] edamhi rado NicaM saMtuTTho hohi Niccamedamhi / edeNa hohi titto hohadi tuha uttamaM sokkhaM / / tAre je pAramArthika sukha joItuM hoya, to e paramAtmatatvamAM ja nitya lIna rahe, temAM ja nitya saMtuSTa thA, ane temAM ja nitya tRpta rahe. [26] Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137. subhASita jaha baMdhe citaMto baMdhaNabaddho Na pAvai vimokkhaM / taha baMdhe citaMto jIvovi Na pAvai vimokkhaM / / koI mANasane lAMbA vakhatathI baMdhanamAM nAkhyo hoya; te mANasa te baMdha viSe game teTalA vicAra karyA kare, paNa tethI temAMthI chUTo thaI zake nahi; paraMtu te baMdhane chedI nAkhe, te ja temAMthI mukta thaI zake, te ja pramANe saMsArabaddha jIvanuM paNa samajavuM. [291] baMdhANaM ca sahAvaM viyANio appaNo sahAvaM ca / baMdhesu jo virajadi so kammavimokkhaNaM kugaI // baMdhanuM svarUpa tathA AtmAnuM svarUpa jANIne, je mANasa baMdhanathI virakta thAya che, te pitAnI mukti sAdhI zake che. [ 3] kaha so dhippai appA paNNAe sou ghippae appA / jaha paNNAi vihatto taha paNNAeva ghittavyo / e AtmAnuM jJAna prajJA vaDe ja thaI zake che. prajJA vaDe AtmAne anya drAmAMthI chUTA pADe, eno artha ja tene jANo. [26] paNNAe dhittavyo jo daTThA so ahaM tu nnicchyo| avasesA je bhAvA te maJjha paretti NAyavvA / / prajJA vaDe anubhavavuM joIe ke, je dRSTA che, te ja huM chuM; bIjA badhA je bhAvo che, te mArAthI para che. [298] Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa rane asuhaM suhaM ca rUvaM Na taM bhaNai piccha maMti so cev| . Na ya ei viNiggahiuM caka khuvisayamAgayaM evaM // eyaM tu jANiUNa uvasamaM va gacchaI mUDho / NiggahamaNA parassa ya sayaM ca buddhiM sivamapatto // zubhAzubha rUpa AvIne tene kahetuM nathI ke, tuM mane je; tema ja tene cakSunI najare paDatuM paNa rekI zakAya tema nathI. paraMtu tuM ahitakArI buddhivALe banIne tene svIkAravAtyAgavAno vicAra zA mATe karyA kare che, ane zAMta raheto nathI? [376,382] pAsaMDIliMgANi va gihaliMgANi va bahuppayArANi / ghittuM vadaMti mUDhA liMgamiNaM mokkhamaggotti // Na vi esa mokkhamaggo pAkhaMDIgihimayANi liMgANi / daMsagaNANacarittANi mokkhamaggaM jiNA viti / judA judA saMpradAyanAM saMnyAsInAM ke gRhasthIonAM cihno dhAraNa karIne mUDha loko mAne che ke, e varSa dhAraNa kare e ja mokSamArga che. paraMtu bAhya veSa e kAMI mokSamArga nathI. jinoe to spaSTa jaNAvyuM che ke, darzana, jJAna ane cAritra e ja mokSamArga che. [408,410] mokkhapahe appANaM Thavehi taM ceva jhAhi taM ceya / tattheva vihara NicaM mA viharasu aNNadabvesu // Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitA te meAkSamArgamAM ja tenuM ja dhyAna dhara, ane tenuM ja dravyamAM viharavAnuM cheADI de. [412] pravacanasAra 139 sthApita karI AcaraNa kara; anya tArA AtmAne viSayasukha : jadi saMti hi puSNANi ya pariNAmasamubbhavANi vivihANi / jaNayaMti visayata haM jIvANaM devadatANaM // vividha sukhA prApta thavAnI icchAthI karyAM hAya, te tene prabhAve devavarga sudhInA padArtho prApta thAya che tathA sAthe sAthe te) tRSNA UbhI thAya che. [1,74] te puNa uditA duhidA tahAhi visayasokkhANi / icchaMti aNuhavaMti ya AmaraNaM dukkhasaMtattA || jAgelI tRSNAovALA te jIvA tRSNAthI duHkhita thaI ne, pachI viSayasukhanI icchA kare che ane bharatA sudhI tRSNAnA du:khathI saMtapta thaI te sukhe| anubhavyA kare che. [1,75] aneka puNya vezane (te te viSaya mATe saparaM bAdhAsahidaM vicchiNNaM baMdhakAraNaM visamam / jaM iMdiehi laddhaM taM sokkhaM dukkhameva tathA // paraMtu, iMdriyethI prApta thatuM sukha duHkharUpa ja che; kAraNake, iMdriyasukha huMmezAM parAdhIna hoya che, vizrvayukta hAya Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 traNa ratnA che, vinAzI haiAya che, adhanuM kAraNa haiAya che tathA atRptikara hAya che. [1,76] ete hi deho suhaM Na dehissa kuNai saggevA / visayavaseNa du sokkhaM dukkhaM vA havadi sayamAdA // hu teA kadI A lekamAM ke svargamAM jIvane sukha ApatA nathI; peAtAne priya ke apriya viSaye| pAmIne AtmA pote ja sukha ke du:khabhAve pariName che. [1,66] payA iTThe visaye phAsehiM samasside sahAveNa / pariNamamANo appA sayameva suhaM Na havadi deho // IMdriyAne Azrita evA priya viSaye| pAmIne svabhAvathI ja sukharUpe pariNAma pamate AtmA ja sukharUpa ane che; deha sukharUpa nathI. [1,65] hiMsA-ahiMsA maradu va jivadu va jIvo ayadAcArassa NicchidA hiMsA / payadassa Natthi baMdho hiMsAmetteNa samidIsu || jIva sare ke na mare te! paNa, je sAdhaka pramAdapUrvaka AcaraNa kare che, tene jIvahiMsA acUka lAge che; paraMtu je sAdhaka apramAdI che, te kALajIpUrvaka AcaraNa karate hAya chatAM tenAthI jIvahiMsA thaI jAya, te tene tenuM pApa lAgatuM nathI. [3,17] ayadAcAro samaNo chassuvi kAyesu baMdhagotti mado / caradi jadaM jadi NicaM kamalaM va jale Niruvalevo // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitA je muni jIvajaMtu mare ke na mare tenI kALajI rAkhyA vinA pravRtti kare che, tenA vaDe eka paNa jIva mare ke na bhare to paNa tene ye jIvavargo mAryAnuM baMdhana thAya che; paraMtu, je te kALajIpUrvaka pravRtti karato hoya, to tenAthI jIvo mare te paNa te jaLamAM kamaLanI peThe nirlepa rahe che. [3,18]. aparigraha havadi va Na havadi baMdho made hi jIve'dha kAyaceTummi / baMdho dhuvamuvadhIdo idi samaNA chaMDiyA savvaM // zarIrapravRtti karavA jatAM jIva mare to baMdha thAya ke na paNa thAya; paraMtu parigrahathI to baMdha thAya che. mATe DAhyA pramANe badhA parigrahane tyAga kare che. [3,19] Na hi giravekkho cAo Na havadi bhikkhussa AsavavisuddhI / avisuddhassa ya citte kahaM Nu kammakkhao vihio // jyAM sudhI nirapekSa tyAga na karavAmAM Ave, tyAM sudhI cittazuddhi na thaI zake; ane jyAM sudhI cittazuddhi nathI, tyAM sudhI karmakSaya kevI rIte thaI zake ? [,20] kidha tammi Natthi mucchA AraMbho vA asaMjamo tassa / tadha paradavvammi rado kadhamappANaM pasAdhayadi // jene parigraha che, tenAmAM Asakti, AraMbha ke asaMyama kema na hoya ? temaja jyAM sudhI paradravyamAM Asakti che, tyAM sudhI AtmAnuM sAdhana zI rIte thavAnuM ? [3,ra1]. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 sAtheA zramaNa traNa ratnA paMcasamido tigutto paMceMdiyasaMvuDo jidakasAo / daMsaNaNANasamaggo samaNo so saMjado bhaNido || jenI pravRttie jIvajaM tune vadha na thAya te mATe kALajIvALI che, jenAM mana-vANI--kAyA surakSita che, jenI iMdriye! niyatrita che, jenA vikAreA jitAI gayelA che, jenAmAM zraddhA ane nAna paripUrNa che, tathA je saMyamI che, te zramaNa kahevAya. [3,40] samasattu baMdhuvaggo samasuhadukkho pasaMsadisamo / samaloTrkaM caNo puNa jIvidamaraNe samo samaNo // sAce| zramaNa zatru-mitramAM, sukha-duHkhamAM, niMdAprazasAmAM, mATInA DhekAmAM ane senAmAM tathA jaivata ane maraNamAM samabuddhivALe! hAya che. [3,41] daMsaNaNANacaritsu tIsa jugatraM samuTThido jo du / egagadotti mado sAmaNNaM tassa paripuNNaM // zraddhA, jJAna ane cAritra e traNemAM je ekI sAthe prayatnazIla che, tathA je ekatra che, tenuM zramapaNuM paripUrNa kahevAya che. [3,42] atthesu jo Na mujjhadi Na hi rajjadi Neva dosamupayAdi / samaNo jadi so yidaM khavedi kammANi vividhANi // padArthomAM jene rAga, dveSa, ke meha nathI, te zramaNa ja vividha karmone! kSaya karI zake che. [3,44] Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitA ihalo gaNirAvekkho appaDibaddho parammi loyammi / juttAhAravihAro rahidakasAo have samaNo || jene A leAka ke paralekamAM kazI AkAMkSA nathI, jenA AhAravihAra pramANasara che, tathA je kredhAdi vikArathI rahita che, te sAce! zramaNa che. [3,26] jassa asaNamappA taMpi tao tappaDicchagA samaNA / aNNaM bhikkhamaNesaNamadha te samaNA aNAhArA // AtmAmAM paradravyanI kAMI AkAMkSA na heAvI, e ja vAstavika upavAsa (tapa) che. sAce| zramaNa e tapanI ja AkAMkSA rAkhe che. bhikSa! vaDe bhAgI ANeluM nirdoSa anna khAvA chatAM te zramaNe! anAhArI ja che. [3,27] kevaladeho samaNo deheNa mametti rahidaparikammo | Autto taM tavasA aNigRhaM apaNo satti || sAcA zramaNane mAtra zarIra vinA bIjo parigraha hAtA nathI. e zarIramAM paNa tene mamatva na heAvAthI, tenuM te ayeAgya AhArAdi vaDe lAlana karate nathI. vaLI, jarA paNa zakti ceryAM vinA tene te tapamAM lagAve che. [3,28] bAlo vA buDDho vA samabhihado vA puNo gilANo vA / cariyaM carau sajoggaM mUlacchedaM jadhA Na havadi || 143 bALaka hAya, vRddha heAya, thAkI gayA hAya, ke rAgagrasta hAya, te paNa zramaNa peAtAnI zaktine anurUpa evuM AcaraNa kare, ke jethI peAtAnA mULa-saMyama-ne! cheda na thAya. [3,30] Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa ratno AhAre va vihAre desaM kAlaM samaM khamaM uvadhiM / jANittA te samaNo vaTTadi jadi appalevI so // AhAra ke vihAranI bAbatamAM zramaNa je deza, kALa, zrama, zakti ane (bALavRddhatvAdi) avasthAne jaI-vicArIne AcaraNa kare, te tene ochAmAM ochuM baMdhana thAya che. [3,31]. zAstrajJAna : eyaggagado samaNo eyaggaM Nicchidassa atthesu / NicchittI Agamado AgamaceTTA tado jeTTA // mumukSunuM sAcuM lakSaNa ekAgratA che. paraMtu, jene padArthone svarUpano yathArtha nizcaya thayo hoya, te ja ekAgratA prApta karI zake. padArthonA svarUpano nizcaya zAstra dvArA ja thaI zake; mATe zAstrajJAna meLavavAno prayatna sau prayatnomAM uttama che. [3,32] AgamahINo samaNo NevappANaM paraM viyANAdi / avijANato atthe khavedi kammANi kidha bhikkhU / / zAstrajJAna vinAne mumukSu na pitAnuM ke paranuM svarUpa samajI zake; ane jene padArthonA svarUpanI samaja nathI, te karmono kSaya kevI rIte karI zake? [3,33] AgamacakkhU sAhU iMdiyacakkhUNi savvabhUdANi / devA ya ohicakkhU siddhA puNa savvado rakkhU // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitA 145 sarva bhUtaprANIone iMdriyArUpI cakSu che; devAne avidhAna rUpI cakSu che; kavalajJAnI muktAtmAone saMta: cakSu che; ane mumukSune zAstrarUpI cakSu che. [3,34] save AgamasiddhA atthA guNapajjaehiM cittehiM / jANaMti AgameNa hi pechittA tevi te samaNA // badhA padArthonuM vividhaguNa-paryAyA sahita jJAna zAstramAM che. mumukSu zAstrarUpI cakSu vaDe temane joI tathA jANI zake che. [3,36] AgamaputrvA diTThI bhavadi jasseha saMjamo tassa / Natthitti bhai suttaM asaMjado havadi kidha samaNo // jenI zraddhA zAstrapUrvaka nathI, tene saMyamAcaraNa saMbhavI zakatuM nathI. ane je saMyamI nathI, te mumukSu zAne!? [3,36] Na hi AgameNa sijjhadi sadahaNaM jadi Na atthi atthesu / sahamAgI atthe asaMjado vA Na NivvAdi // zraddhA vinAnA mAtra zAstrajJAnathI mukti saMbhavatI nathI; te ja pramANe AcaraNa vinAnI mAtra zraddhAthI paNa kAMI vaLatuM nathI. [3,37] paramANupamANaM vA mucchA dehAdisu jassa puNo / vijjadi jadi so siddhiM Na lahadi savvAgamadharovi || jene dehAdimAM aNu jeTalI paNa Asakti che, te mANasa bhalene badhAM zAstra jANatA hAya, chatAM mukta thaI zakatA nathI. [3,39] 1. jenA vaDe amuka maryAdA sudhInA badhA bhUta padArthonuM jJAna thaI zake, tevI viziSTa zakti. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka bhUmi 56 'agurulaghu' paca 43 ajJAna 134 adharma 40,44,134 adhyavasAna 118,134 anubhAvamadha 77,122 aparigraha 86 apratikramaNa 120 apratyAkhyAna 120 sUci * amRtakuMbha ' 123 aleAkAkAza 34 avadhijJAna 112 avagraha 72 avAya 72 avirati 102,107,110 azubha --- 105; -pariNAma 6; bhAva 63 astikAya 38 ahiMsA 86 AkAza 40,42,134 AcAra pAMca 83 AcArAMga 118 AcArya 83 AdhAkarmika 121 A dhyAna 64 Avazyaka kriyA -7 84 Asrava 79,101,106 AhAraka deha 58 IhA 72 uddayabhAva 60 upayAga 50 upazamabhAva 60 U pracaya 45 audArika deha 58 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ audezika 121 - karma 134; -nA be prakAra 61; -nA ATha prakAra 80,98, 102,108,109; -zubha ane azubha 105; -zuddha 106 karmacetanA 51,134 karma phala cetanA 51,134 karmabaMdhana -nAM kAraNa 102; -ne prakAra 101 karmabhUmi 56 karma vagaMNA 46 (juo kArmaNa) kaSAya 79,102,107,110 kAmaNa -deha 58; -vagaNuM 102 kAla 40,41,44,45,134 kevalajJAna 74,75,76,112 kSaNikavAdI 130 kSayabhAva 60 kSapazamabhAva 60 kSAyika -jJAna (juo kevalajJAna) -bhAva (juo kSayabhAva) gati nAmakarma 56 guNa -mUrta ane amUrta 39; -ane dravyanI ananyatA 51 guNasthAna 99 cAritra 78,81 cetanA -guNa ane vyApAra 50; . nA traNa prakAra 51 jIva -nuM zuddha svarUpa 70; nI sarvajJatA 71; -nI sarva, gatatA 73; -nI phrAya ktA - 74; -nI baMdharahitatA 5; -nI pAramArthika sukharUpatA 76; -nuM rtApaNuM 60; -nA bhAva 60; -no cetanAguNa 50; -ne cetanA vyApAra 51; -nA cha prakAra pa3,55; -ekendriyAdi 56; -baMdhane rtA nathI 12; -rtA kevI rIte ? 125 -sarvathA akartA nathI 128; -jJAtA nathI 131; -mAM rAgAdi nathI 131 jJAna 51,78; -nA pAMca prakAra 112; -ane AcaraNa 97; -cetanA 51 jJAnAvaraNIya karma 80,102 jJAnI -ane baMdha 108; -ane - bhAga 111 tapa 69 tiryakapracaya 45 tejasa deha 58 darzana 51,78,118 dRSTi -be 95; -mithyA 98 deha -nA pAMca prakAra 58 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 dravya -7 34; -nI 35; -mU ane 39; sakriya ane 41; "ane guNanI ananyatA 51; - 61; -aprati *maNa 120 dravyArthina2 37,57 dharma 40,43 dhAraNA 72 dhyAna -Ata ane raudra 64 naya 37,95 narakabhUmi -sAta 56 nAmaka 56, 57 nirjarA 79,111 nirsthApaka guru 85 nizcaya naya pa nAka 109,110 padArtho -nava 78 105,118 pAriNAmikbhAva 60 saci paramANu 47 pariNAma 118 paryAyArthika naya 37,57 pAramArthika dRSTi 95,99,103, pudgala 34,46 puruSaveda 128 prakRti 126 prakRtibaMdha 77,122 vyAkhyA, amU akriya pratikramaNa 124 pratyAkhyAna 1 1 9 pradeza 38 pradezamadha 77,122 'pravacanasAra' 68 prANa 67 prAyogika guNa 135 khadhanA cAra prakAra 77; -nuM kAraNa 116 bhakti 82, 89 bhaya nA sAta prakAra 114 bhAva 118,120; -apratikramaNa. 1206 -apratyAkhyAna 1206 -ka 21 bheda -nA be prakAra 36 matijJAna 112 mana:pavajJAna 112 mithyAtva 102,106,107,10, 128 mULaguNA 84 meAkSa 81,122; -mArgo 82,135 meAha 32 yAga 102,107,110 rasa -pAMca 48 raudra dhyAna 64 lezyA pa7,64 leAka 42 va -pAMca 48 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanA 40 vinaya 91 viveka 123 viSakuMbha' 124 viSacasukha d vaikricika deha 58 vairusika guNa 135 vyavahAradRSTi 95,99,103 zabda 39,47 zAstrajJAna 31,88,134; -nA sAra cha zuddha -karmAM 106; -pariNAma 60, 95; naya 95 zubha karmo 105; -pariNAma 60; njAva 63 zrutajJAna 112 sata 35 sattA 35 sasala'gI 38 samaya 45 samayasAra - 104,135 sUci samavAya samadha para samiti -pAMca 84 samyaktva 78 samyagdarzana 78,106 samyagdaSTi 114 sajJA -cAra 79 sanyAsa 83,134 sacama 69,134 savara 79,109 sAMkhyavAdI 128,129 siddhakSetra 7 siddhva 50 sukha -pAramArthika vaicika 76 skaMdha 46 strIveda 129 sthitibaMdha 77,122 5 -ATha 48 syAdvAda 38 'svayaMbhU' AtmA 71 hiMsA 86,117 14 68, Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. suttanipAta e suprasiddha bauddha graMthanA gujarAtI anuvAda bhagavAna buddhanA pacAsa dharmavAda majhimanikAca 'nA prathama 50 savA bhagavAna mahAvIranI dhamathA zrIjJAtAdharma kathAsUtrane gujarAtI anuvAda bhagavAna mahAvIranA daza upAsakA 'vAsagadasAsutta 'neA gujarAtI anuvAda 5. jainadRSTie brahmacaya vicAra svataMtra nibaMdha 2. 3. 4. " 9. 6 6. samatiprakaraNa mULa, gujarAtI anuvAda, TippaNA i 7. jinAgamakathAsaMgraha zrI pUMjAbhAI jaina graMthamALA 13. 8. zrImadnI jIvanayAtrA prAkRta vyAkaraNa, kAza, TippaNA sAthe zrImad rAjaca'dranI jIvanakathA zrIrAjacaMdranAM vicAraratna temanAM lakhANAmAMthI viSayavAra tAravelA utArA 10. mahAvIrasvAmIne sacamadha ' zrIsUtrakRtAMgasUtra 'ne chAyAnuvAda 11. mahAvIrasvAsInA AcArathama ' zrIAcArAMgasUtra 'ne chAyAnuvAda 12. yuddhacarita mULa pAligraMtheAne AdhAre lakheluM mahAvIrasvAmInA aMtima upadeza zrIuttarAdhyayanasUtra ne chAyAnuvAda " -- 1-7. 1---- --... 01410 18-0 2-8-0 0-120 21010 0-120 1. 11010 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________