Book Title: Upmitibhav Prapancha Katha Vivaran Prastav 4 5
Author(s): Motichand Girdharlal Kapadia
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Previous | Next

Page 738
________________ પરિશિષ્ટ ૩, ૧૩૯૧ કર્તા તરીકેના અસ્તિત્વનું તેઓ અનેક દલીલોથી ખંડન કરે છે અને તેઓ છેવટે જણાવે છે કે સૃષ્ટિકતાં ઇશ્વર કોઈ પણ પ્રકારે સિદ્ધ થઈ શકતો નથી. મનુષ્ય કર્મને લય કરી મોક્ષ જાય છે. સર્વજ્ઞાપણાની સિદ્ધિ તેઓ બહુ પ્રમાણે આપી કરે છે. જૈને નવ તવ માને છે. જીવ, અજીવ, પુણ્ય, પાપ, આશ્રવ, સંવર, બંધ, નિર્જરા અને મોક્ષ. અથવા પુણ્ય પાપને બંધમાં અંતગત કરી સાત તત્વ માને છે તેની વ્યવસ્થા નીચે પ્રમાણે છે. ૧ જીવ, ચેતનાલક્ષણ જીવ. તેથી વિપરીત તે અજીવ. આ જીવ અને અજીવ એ બે પદાર્થો આખા જગત્માં રહેલા છે. તે બેમાં ગુણ કર્મ સામાન્ય વિશેષ સમવાયાદિ સમાય છે, એમની પ્રતિપત્તિ પણ જીવ અજીવ તરીકે જ થાય છે, તેમજ બૌદ્ધાદિકના દુઃખાદિત પણ એ જીવ અજીવથી જુદી જાતિવાળા નથી. એ બે પદાર્થોમાં જે સમાતું ન હોય તે સંભવતું પણ નથી, શશશૃંગવત્ છે એમ જાણવું. પુણ્યાદિ સમજવા માટે જરૂરના છે. જીવની સંપૂર્ણ વ્યાખ્યા આ પ્રમાણે છેઃ જ્ઞાનાદિ ધર્મથી ભિન્નભિન્ન, વિવુતિમાન, શુભાશુભકર્મ કર્તા, કર્મફલ ભોક્તા, ચૈતન્ય લક્ષણ છવ. જ્ઞાનાદિ ધર્મ એમ વ્યાખ્યામાં કહ્યું તે જ્ઞાન દર્શન ચારિત્ર સુખ દુઃખ વીર્ય ભવ્યત્વ અભવ્યત્વ સત્વ પ્રમેયત્વ દ્રવ્યત્વ પ્રાણધારિત્વ ક્રોધાદિપરિણતત્વ સંસારિત્વ સિદ્ધત્વ પરવરતુ વ્યાવૃતત્વ એ આદિ સ્વ અને ૫૨ પર્યાય જીવને છે તે જ્ઞાનાદિ ધર્મ કહેવાય. તેમના થકી જીવ ભિન્ન પણ નથી અને અભિન્ન પણ નથી. “વિવૃતિમાન” એટલે નર અમર આદિ પર્યાયમાં ભમવાપણું તે જેને છે તે. આથી એનું ભવાંતરગામિત્વ સમજાય છે અને ફૂટસ્થ નિત્યતા ઉડી જાય છે. ચૈતન્ય” એટલે સાકાર નિરાકાર ઉપગઆત્મકતા. કર્મકત્ત કર્મફળતા માનવાથી કરેલા શુભ કર્મોનો નાશ થત બચે છે અને નહિ કરેલી બાબત ભોગવવી પડવાના સ્પષ્ટ ખોટા ખ્યાલને દૂર કરવાનો પ્રસંગ પ્રાપ્ત થાય છે. આ પ્રમાણે જીવની વ્યાખ્યા થઈ. હવે તેના ભેદ-વિભાગો મુખ્યપણે જોઈ લઈએ. Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804