________________
૧૫
પરમાત્માને કોતરવા પીડા સહેવી પડે !
સ્વામી રામકૃષ્ણ પરમહંસે કહ્યું, “જરા જુઓ, કોઈ ધનવાનને ત્યાં કામ કરતી કામવાળી ઘરનાં બધાં જ કામ કરે છે, પણ એનું મન તો એના પોતાના ગામડામાં આવેલા ઘરમાં પરોવાયેલું હોય છે. પોતાના શેઠનાં સંતાનોને એ પ્રેમથી ઉછેરે છે. રમાડે છે. વખત આવે ‘મારો રામ' ‘મારો હરિ’ કહે છે પણ વખત આવે સમજે છે કે આમાંનું આપણું કોઈ નથી. કાચબીને તમે પાણીમાં તરતી જુઓ છો, પણ એનું મન તો કાંઠા પર પડેલાં ઇંડાં પર હોય છે.”
તો પછી સંસારમાં ઈશ્વરભક્તિનો અર્થ શો ?”
સ્વામી રામકૃષણે કહ્યું, “ઈશ્વરભક્તિ વિના સંસાર ચલાવવા જ શો તો આસક્તિમાં સપડાશો. આપત્તિ, સંતાપ કે શોક જાગતાં તમે અધીરા બની જશો. હાથે તેલ લગાડીને ફણસ ચીરવું જોઈએ, નહિ તો તેનું દુધ હાથે ચોટી જાય. ઈશ્વરભક્તિરૂપી તેલ પ્રાપ્ત કર્યા બાદ જ સંસારકાર્યમાં પડવું જોઈએ.”
સ્વામી રામકૃષ્ણ પરમહંસે જીવનમાં અલિપ્તતાની વાત કરી છે. માનવી સંસારમાં જેટલો વધુ લિપ્ત બનશે એટલો વિશેષ વ્યાકુળ બનશે. જીવનના આવેગોથી એ જેટલો ઊછળશે એટલી મોટી પછડાટ એને ખાવી પડશે. વૃત્તિઓના વાવાઝોડા એ જેટલા વધુ અનુભવશે એટલો એના જીવનના આનંદનો વિનાશ કરશે. જીવનમાં અદાકાર બનીને જીવવાનું નથી કિંતુ જીવનના દિગ્દર્શક બનીને એને દૂરથી પામવાનું છે.
એક મોટો કુસ્તીબાજ મલ્લ હતો. બંને હાથે સિંહની આકૃતિનાં છૂંદણાં છૂંદાવવા ગયો. એણે છૂંદણાં છૂંદનારને કહ્યું, “જુઓ, જ્યારે સિંહ સૂર્યરાશિમાં હતો એ વખતે મારો જન્મ થયો છે. આથી બહાદુરી અને શુરવીરતામાં હું સિંહ જેવો છું. આ બંને હાથે મને સિંહની આકૃતિ કાઢી આપો.”
પેલાએ હાથમાં સોય લઈને સહેજ શરીર પર ભોંકી કે મલ્લ આ સહન કરી શક્યો નહિ. એણે કહ્યું, “અલ્યા ઊભો રહે. પહેલાં કહે તો ખરો કે તું શું કરે છે ?”
પેલાએ કહ્યું, “કેમ વળી ! સિંહની પૂંછડી કાઢવી શરૂ કરી છે.”
આ હતો તો મલ્લ, પણ માત્ર મુક્કાબાજી જ કરી જાણે. આવી પીડા એનાથી ખમાતી નહોતી. છતાં બહાદુરીનો ડોળ કરતાં કહ્યું, “અલ્યા એ, તું કઈ દુનિયામાં જીવે છે ? આજની દુનિયામાં તો કૂતરા અને ઘોડાની પૂંછડીઓ કાપવાની ફૅશન ચાલે છે. આજે બાંડો સિંહ બળવાન ગણાય છે, માટે પૂંછડીની કોઈ જરૂર નથી. બીજા અવયવો કાઢ.”
પેલાએ ફરી પાછી મલ્લના હાથ પર સોંય ભોંકી. મલ્લથી એની વેદના સહન ન થઈ. એ તરત બોલી ઊઠ્યો, “એય, હવે પાછું શું કાઢે છે ?”
30 D શ્રદ્ધાનાં સુમન
શ્રદ્ધાનાં સુમન D 31
