________________
૪૦
સતત્ત્વોમાં શ્રદ્ધા એ સાહસ છે !
વિશેષ મને બીજું કંઈ પ્રિય નથી. જે શસ્ત્રવિદ્યા અર્જુનને શીખવી છે, તે સઘળી તને શીખવી છે. મને સમજાતું નથી કે તને આવો સંશય જાગ્યો કેમ ?”
અશ્વત્થામાએ કહ્યું, “આ સંશયનું કારણ એ કે આપે મને અને અર્જુનને સમાન વિઘા આપી હોવા છતાં શસ્ત્રવિદ્યાની કસોટી સમયે અર્જુન સમક્ષ મારી જાતને નિમ્ન અને ઊતરતી હોવાનો અનુભવ કરું છું. મારા કરતાં એ વિશેષ ચડિયાતો ધનુર્ધર લાગે છે, આથી અર્જુન પ્રત્યેના આપના પક્ષપાતનો સંશય જાગ્યો છે.”
ગુરુ દ્રોણે કહ્યું, “વત્સ, કોઈ પણ ધનુર્ધારી કે શસ્ત્રધારીને એનાં શસ્ત્ર કે વિદ્યા શ્રેષ્ઠતા આપતાં નથી. શસ્ત્ર અને વિદ્યા તો ઉપકરણ માત્ર છે. શ્રેષ્ઠતા તો એને વાપરનારના ચિત્તમાં અભયને કારણે પ્રાપ્ત થાય છે.”
આ સાંભળી અશ્વત્થામા અકળાઈ ઊઠ્યો અને બોલ્યો, “આનો અર્થ એવો કે હું કાયર છું ?”
ના. કિંતુ તારા મનમાં અર્જુનની શ્રેષ્ઠતા પ્રત્યે ઈર્ષાનો ભાવ છે અને આ ઈર્ષાનો ભાવ જ તારામાં ભય જગાડે છે, પુત્ર, ભયભીત માનવીને શ્રેષ્ઠમાં શ્રેષ્ઠ શસ્ત્ર કે વિદ્યા આપવા છતાં એ નિરર્થક સાબિત થાય છે, કારણ કે ઈર્ષા કે ભય કદી ઉત્કૃષ્ટતા આપતાં નથી."
ફરીદપુર વિસ્તારમાં એક ધાડપાડુની ધાક ચોતરફ ફેલાયેલી હતી, એ ખુંખાર ધાડપાડુ લૂંટ કરવા જતાં જરૂર પડે હત્યા કરતાં પણ સહેજે અચકાતો નહીં. મહામહેનતે પોલીસે એને પકડ્યો. ધાડપાડુને અદાલત સમક્ષ ઊભો કરવામાં આવ્યો. ન્યાયમૂર્તિ ભગવાનચંદ્ર બોઝે એને સજા ફટકારી.
ધાડપાડુના ગુસ્સાનો પાર રહ્યો નહિ. એણે મનોમન નક્ક કર્યું કે સજા પૂરી થયા બાદ સૌથી પહેલાં તો આ ન્યાયમૂર્તિ સાથે બદલો લઈશ. મને સજા ફટકારનારને હું એવી સજા કરીશ કે જે જિંદગીભર યાદ રહે ! ધાડપાડુ સજા ભોગવીને છૂટ્યો. એણે પહેલું કામ પોતાનું વેર વાળવાનું કર્યું. એણે ન્યાયાધીશ ભગવાનચંદ્ર બોઝનો બંગલો સળગાવી દીધો. એની આગમાં ન્યાયાધીશની માલ-મિલકત અને ઘરવખરી બધું જ ભસ્મીભૂત થઈ ગયું. ન્યાયાધીશ અને એમના પુત્ર સળગતી આગમાંથી માંડ બહાર નીકળી શક્યા. પોલીસે ફરી એ ધાડપાડુને પકડ્યો અને એને ફરી સજા કરી.
કારાવાસના સળિયા પાછળ રહેલા ધાડપાડુને પસ્તાવો થવા લાગ્યો. એ વિચારવા લાગ્યો કે ન્યાયાધીશે તો એમનું કર્તવ્ય બજાવ્યું હતું. મારી સામે કોઈ વેર લીધું નહોતું, પણ મેં બદલાની ભાવનાથી એમનું કેટલું બધું અહિત કર્યું !
જેલમાંથી બહાર નીકળીને ન્યાયાધીશની ક્ષમા માગવા ગયો. એણે કહ્યું, “આપ મને માફ કરો, મારી ભૂલ થઈ ગઈ. હવે
W) D શ્રદ્ધાનાં સુમન
શ્રદ્ધાનાં સુમન B 81
