________________
૬૨
મારા કરતાં તમે વધુ યોગ્ય છો !
વાત વહેતી વહેતી લંકાના રાજા રાવણ પાસે આવી. તેણે સાંભળ્યું કે રાજા રામને સેતુની વાસ્તવિધિ માટે કોઈ બ્રાહ્મણ મળતો નથી.
રાવણ બ્રાહ્મણ હતો. એ પોતાના વિરોધી રામચંદ્રની મુશ્કેલી કળી ગયો. રાવણનું બ્રાહ્મણ લોહી જાગી ઊઠ્ય..
એણે રામને સંદેશો મોકલાવ્યો અને કહ્યું કે, “કોઈ પણ મંગલ કાર્ય માટે બ્રાહ્મણ ન મળે તો તેને હું મારા બ્રાહ્મણત્વના કલંક સમાન ગણું છું. તમને વાંધો ન હોય તો હું પુરોહિત તરીકે ધર્મક્રિયા કરાવું.”
ભગવાન રામે રાવણની વાત કબૂલ રાખી. રાવણ આવ્યો. બ્રાહ્મણ તરીકે બેઠો. સેતુનું વાસ્તુ કરાવ્યું.
કામ તો બધું બરાબર ચાલ્યું, પણ વિધિ એવી હતી કે ધર્મક્રિયા પૂર્ણ થયા બાદ પુરોહિત યજમાનને આશીર્વાદ આપે. જે આશયથી રચના કરી હોય તેમાં તેને સફળતા વરે તેવાં વચનો ઉચ્ચારે.
વાસ્તુની ક્રિયા પૂર્ણ થઈ. ભગવાન રામ પુરોહિત રાવણના પગમાં પડ્યા.
રાવણે એમને આશીર્વાદ આપતાં એમ કહ્યું, “હે યજમાન, તમારું કાર્ય સિદ્ધ થાઓ. એમાં તમને યશ અને કીર્તિ મળો.”
બંગાળી ગદ્યના આઘશિલ્પી, કેળવણીકાર, અને સમાજસુધારક એવા ઈશ્વરચંદ્ર વિદ્યાસાગરે અભ્યાસનો પ્રારંભ પાઠશાળાથી કર્યો. એ પછી કોલકાતાની સંસ્કૃત કૉલેજમાં દાખલ થયા અને ઉત્તમ પરિણામ પ્રાપ્ત કરવા માટે એમને શિષ્યવૃત્તિ આપવામાં આવી. અહીં એમણે સાહિત્ય, વેદાંત, વ્યાકરણ, સ્મૃતિ, ન્યાય અને જ્યોતિષનો અભ્યાસ કર્યો. અભ્યાસમાં તેજસ્વી એવા ઈશ્વરચંદ્રને એમની શિક્ષણક્ષેત્રની સિદ્ધિઓ બદલ સંસ્કૃત કૉલેજના સંચાલકોએ ‘વિદ્યાસાગર'ની માનાર્હ પદવી આપી. વળી એમણે સંસ્કૃત કોલેજમાં સંસ્કૃત વ્યાકરણ ઉપરાંત અંગ્રેજી અને હિંદી ભાષામાં પણ નિપુણતા મેળવી.
એક વાર એક કૉલેજમાં સંસ્કૃત વ્યાકરણના અધ્યાપકની જગા ખાલી પડી. ઈશ્વરચંદ્ર વિદ્યાસાગરની વિદ્વત્તા સર્વત્ર પ્રસિદ્ધ હોવાથી એમના જેવા શિક્ષણવિદ્ અને વિદ્વાનને આ સ્થાન માટે અરજી કરવાની કોઈ જરૂર નહોતી. કૉલેજના સંચાલકોએ જ એમને સામે ચાલીને નિમંત્ર્યા અને કહ્યું, “અમે કૉલેજમાં આપની સંસ્કૃત વ્યાકરણના અધ્યાપક તરીકે નિમણૂક કરીએ છીએ. આપ એ માટે સંમતિ આપો.” આ સમયે ઈશ્વરચંદ્ર વિદ્યાસાગર પચાસ રૂપિયાના વેતનથી અન્યત્ર અધ્યાપનકાર્ય કરતા હતા, જ્યારે આ નવી નિમણુક સ્વીકારે તો એમને દર મહિને નવું રૂપિયાનું વેતન મળતું હતું.
124 | શ્રદ્ધાનાં સુમન
શ્રદ્ધાનાં સુમન B 125
