________________
પેલી વ્યક્તિ તો ગુસ્સામાં મોં ફેરવીને ચાલી નીકળી અને ભગવાન બુદ્ધની ઉપદેશધારા પુનઃ અસ્ખલિત વહેવા માંડી.
એમના મુખ્ય શિષ્ય ભિખ્ખુ આનંદથી આ સહન થયું નહિ એટલે એમણે પૂછ્યું, “આપનું આવું ઘોર અપમાન કર્યું, તેમ છતાં આપે એને કશું કહ્યું નહિ, કોઈ ઠપકો આપ્યો નહિ કે કોઈ બોધ આપ્યો નહિ. વળી વધારામાં એમ પૂછ્યું કે તારે કંઈ કહેવું છે ? આ તે કેવું ?"
ભગવાન બુદ્ધે મૌન રહ્યા. થોડા દિવસો બાદ ફરી એ વ્યક્તિ ભગવાન બુદ્ધની પાસે આવી. એને પોતાના દુર્વર્તનનો પશ્ચાત્તાપ થયો હતો. એ બુદ્ધનાં ચરણોમાં પડ્યો અને ધ્રુસકે ને ધ્રુસકે રડવા લાગ્યો. ભગવાન બુદ્ધે એ જ પ્રશ્ન કર્યો, “ભાઈ, તારે કંઈ કહેવું છે ?"
પશ્ચાત્તાપનાં આંસુથી ભરેલી આંખો અને ભીંજાયેલા હૃદયવાળી એ વ્યક્તિ કશું બોલી શકી નહિ અને બે હાથ જોડીને એણે વિદાય લીધી.
ભગવાન બુદ્ધે પોતાની પાસે ઊભેલા ભિખ્ખુ આનંદને કહ્યું, “જોયું ને. પૂર્વે પણ આ વ્યક્તિને બોલવા માટે શબ્દો મળતા નહોતા અને આજે પણ એની એ જ અવસ્થા છે. પરંતુ એ માનવી પહેલાં હતો, તેવો આજે નથી.”
14 C શ્રદ્ધાનાં સુમન
૭૩ જુઓ ! અત્યારે પણ એ જ ઉમર છું !
વિશાળ રાજ્યના અધિપતિ ખલીફા ઉંમર બિન અબ્દુલ અઝીઝ રાત્રે દીપકના પ્રકાશમાં એકાગ્રતાથી લેખન-કાર્ય કરતા હતા. એવા સમયે એકાએક એક અતિથિ આવ્યા. એમણે ખલીફાને લેખનકાર્ય કરતા નિહાળ્યા અને સાથોસાથ બુઝાવાની તૈયારી કરતી દીપકની જ્યોત પણ જોઈ. એ દીપકમાં તેલ ઓછું હતું અને એની જ્યોત કોઈ પણ ક્ષણે ઓલવાઈ શકે તેમ હતું.
અતિથિને થયું કે જો દીવો ઓલવાઈ જશે, તો ખલીફાના લેખનકાર્યમાં વિક્ષેપ પડશે.
એ બોલ્યા, “આપ મને કહો, તેલ ક્યાં છે ? હું દીપકમાં તેલ નાખી દઉં.”
ખલીફાએ કહ્યું : “ક્ષમા કરજો. આપ એવું કરશો નહીં, અતિથિને આદર આપવાનો હોય, એની સેવા લેવાની ન હોય, આપની પાસે આવું કાર્ય કરાવવું હું યોગ્ય માનતો નથી.”
અતિથિએ કહ્યું, “ખેર ! આપ અતિથિ પાસે એ કાર્ય કરાવો નહિ એ બરાબર, પરંતુ નોકર પાસે તો કરાવો. એને ઊંઘમાંથી ઉઠાડીને દીપકમાં તેલ નાંખવાનો હુકમ કરો, તો એ તેલ નાખી દેશે.”
આ સાંભળી ખલીફા બોલ્યા, “પણ કોઈની ઊંઘમાં ખલેલ પહોંચાડવી તે યોગ્ય નથી. રાત્રે આરામ કરવો એ મારા નોકરનો અધિકાર છે. હું એની પાસેથી એનો હક કઈ રીતે છીનવી શકું ?’
ઢાનાં સુમન C 147
