________________
છo
એ પ્રકાશ કદી બુઝાતો નથી !
નજીકના આશ્રમમાં ગયા, ત્યારે આ દુરાચારીએ આવીને એમની ઝૂંપડીમાં જે કંઈ હતું તે બધું ચોરી લીધું. સંત પાછા આવ્યા અને જોયું તો એમની સઘળી ઘરવખરી ચોરાઈ ગઈ હતી.
ગામલોકોને આ વાતની ખબર પડી એટલે ઝૂંપડીની બહાર ગ્રામજનો ભેગા થયા.
સંતે નિર્વિકાર ભાવથી કહ્યું, “વાહ, ભગવાનની કેવી અસીમ કૃપા ! ઘરવખરી ગઈ, પણ માથા પરની છત તો રહી ને. હવે ગમે તેટલી ગરમી પડશે, પણ આ છત મારું રક્ષણ કરશે. વળી, ઝૂંપડીને કારણે આંધી અને વરસાદ પણ કંઈ કરી શકશે નહિ. બાકીની ચીજોનો કોઈ વિશેષ ઉપયોગ નહોતો, એથી એ ચાલી ગઈ તે પણ સારું થયું.”
ગ્રામવાસીઓને સંતના ઉદાર અને ક્ષમાશીલ હૃદયનો અનુભવ | થયો. સંત દુર્જન અંગે એક શબ્દ પણ બોલ્યા નહિ. થોડા સમયમાં
તો ગામલોકો સંતને માટે જુદીજુદી સામગ્રી એકઠી કરવા લાગ્યા. નિર્વિકારી સંતની ઈશ્વરકૃપાની વાત સાંભળીને થોડા સમયમાં તો સંતનો સામાન ચોરનારી દુરાચારી વ્યક્તિ એમની પાસે આવી. અને સામાન પાછો આપવાની સાથે એણે ક્ષમા માગી.
‘શતપથબ્રાહ્મણ’ અને ‘બૃહદારણ્યક' જેવાં ઉપનિષદોમાં યાજ્ઞવક્ય ઋષિનો ઉલ્લેખ મળે છે. તેઓ ‘શુક્લ યજુર્વેદ'ના ઉદ્ભાવક અને ‘યાજ્ઞવક્યસ્મૃતિ'ના રચયિતા છે.
આવા મહાન ઋષિને એક દિવસ જનક રાજાએ પૂછવું, “હે મહાત્મા, વ્યક્તિ કયો પ્રકાશ જોઈને જીવતી હોય છે અને કામ કરતી હોય છે.”
ઋષિ યાજ્ઞવષે હસતાં-હસતાં કહ્યું, “રાજન, તમે તો કોઈ બાળસહજ જિજ્ઞાસા હોય તેવો પ્રશ્ન પૂછો છો ! સહુ કોઈ જાણે છે કે માનવી સૂર્યના પ્રકાશને જુએ છે અને એ પ્રકાશમાં પોતાનું કામ કરે છે.” '
રાજા જનકે પૂછયું, “હે ઋષિરાજ , પણ સૂર્યનો અસ્ત થઈ ગયો હોય ત્યારે એની પાસે કયો પ્રકાશ હોય છે ?”
“આવે સમયે ચંદ્રના પ્રકાશમાં મનુષ્ય એનું કાર્ય કરે છે.”
“પરંતુ ચંદ્રનો પ્રકાશ પણ દીર્ઘકાળપર્યત તો રહેતો નથી. જે ઊગે છે તે આથમે છે. ચંદ્ર આથમી જાય પછી કયો પ્રકાશ માનવીને મદદરૂપ થતો હોય છે ?” જનકે પૂછવું.
ઋષિએ ઉત્તર આપ્યો, “ત્યારે એ અગ્નિના પ્રકાશમાં જુએ
જનકે વળતો પ્રશ્ન કર્યો, “પણ અગ્નિનો પ્રકાશ ન હોય ત્યારે શું ?”
140 | શ્રદ્ધાનાં સુમન
શ્રદ્ધાનાં સુમન B 141
