________________
પપ એટલે મને ઈશ્વરે એક આંખ આપી છે !
સંભળાઈ. રાજાને આ ધૂન ખૂબ ગમી ગઈ. એનું હૃદય પુલકિત થઈ ગયું. દેહમાં કોઈ નવીન ચેતનાનો સંચાર થયો હોય તેવો અનુભવ થયો. એનાં થાક અને પીડા ભુલાઈ ગયાં.
રાજા મંત્રમુગ્ધ થઈને એ ધૂન સાંભળવા લાગ્યો. ઊભો થયો અને એ સૂર જે દિશામાંથી આવતા હતા તે દિશા તરફ ચાલ્યો. એણે જોયું કે એક વૃક્ષની નીચે એક બાળક તન્મય બનીને વાંસળી વગાડતો હતો. રાજા એના સૂરથી એટલો બધો પ્રભાવિત થયો હતો કે એ એની નજીક આવીને ચૂપચાપ બેસી ગયો. વાંસળીના સૂરનો આનંદ રાજાના મન પર છવાઈ ગયો.
રાજાએ એ ધૂન પૂરી થતાં એ બાળકને પૂછયું, “અરે, તું આવા ઘનઘોર જંગલમાં આવીને એકલો શા માટે વાંસળી વગાડે
બાળકે કહ્યું, “અરે, આ નગરના રાજાએ સંગીત પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે. હું સંગીત વિના ક્ષણ પણ રહી શકતો નથી. મને વાંસળી ખૂબ ગમે છે. એના સૂરથી અનુપમ આનંદ મળે છે, તેથી હું આવા ઘનઘોર જંગલમાં આવીને વાંસળી વગાડું છું.”
રાજાને મૂછ વળી, તે સમયે એણે પણ સંગીતના એ આનંદ અને ઉલ્લાસનો તરબતર અનુભવ કર્યો હતો. રાજાને સમજાયું કે સુખે માત્ર ભૌતિક સાધનોમાં નથી, કલા પાસે પણ સુખ અને આનંદની શક્તિ છે. પ્રજાને માટે માત્ર ભૌતિક સમૃદ્ધિ જ પર્યાપ્ત નથી, આથી પોતાના રાજ્યમાં પાછા જઈને રાજાએ સંગીત અને સાહિત્ય પરથી પ્રતિબંધ દૂર કર્યો.
| ‘પંજાબ કેસરી' તરીકે ઓળખાતા મહારાજા રણજિતસિંહે ઈ. સ. ૧૭૯૯ના જુલાઈમાં એ સમયના પંજાબના પાટનગર લાહોર પર વિજય મેળવ્યો. શીખોના ગુરુ નાનક અને ગુરુ ગોવિંદસિંહના સિક્કા એમણે ચલણમાં મૂક્યા. શીખ રાષ્ટ્રમંડળના નામથી તેઓ રાજ્યવહીવટ કરતા હતા. ઈ. સ. ૧૮૦૨માં શીખોનું પવિત્ર તીર્થધામ અમૃતસર એમણે જીતી લીધું. બહાદુર યોદ્ધા અને કુશળ સેનાપતિ એવા મહારાજા રણજિતસિહ સઘળી સત્તા ધરાવતા હતા, તેમ છતાં પોતાને ‘ખાલસાના પ્રથમ સેવક માનતા હતા. શીખ ધર્મ પ્રત્યે એમની અગાધ આસ્થા હતી.
એક વાર એક મુસલમાન લહિયો મોટી આશા સાથે મહારાજા રણજિતસિંહ પાસે આવ્યો. એણે કેટલાંય વર્ષો સુધી અથાગ પરિશ્રમ કરીને સુંદર મરોડદાર, મોતીના દાણા જેવા અક્ષરોમાં ધર્મગ્રંથ ‘કુરાને શરીફ'ની એક હસ્તપ્રત તૈયાર કરી હતી. એ હસ્તપ્રત કોઈ રાજવીને આપીને સારી એવી કિંમત મેળવવાની આશાએ એ ઠેરઠેર ઘૂમતો હતો. કેટલાય રાજાઓને મળી ચૂક્યો હતો. સહુએ એની મહેનતની પ્રશંસા કરી, પરંતુ કોઈએ મોટી કિંમત આપી એ ખરીદવાની તૈયારી બતાવી નહિ.
મહારાજા રણજિતસિંહ આ કલાકારની કલા પર ખુશ થયા અને એને મોં માગી કિંમત આપી. એમણે આ હસ્તપ્રત પોતાના અંગત સંગ્રહાલયમાં રાખવાનો હુકમ આપ્યો.
110 1 શ્રદ્ધાનાં સુમન
શ્રદ્ધાનાં સુમન H ili
