________________
મહારાજા રણજિતસિંહના મુસ્લિમ વજીર અજીજુદ્દીન ખાનને આશ્ચર્ય થયું કે મહારાજ પોતે શીખ ધર્મના અનન્ય ઉપાસક છે અને તેઓએ શા માટે અન્ય ધર્મનો ગ્રંથ આટલી મોંઘી કિંમત આપીને ખરીદ્યો ?
વજીર અજીજુદીને મહારાજાને પ્રશ્ન કર્યો, “મહારાજ, આપ તો શીખ ધર્મના ચુસ્ત ઉપાસક છો, પરંતુ આપે મુસલમાનોના આ ગ્રંથનો આટલો સ્વીકાર અને આદર કેમ કર્યો ?”
મહારાજા રણજિતસિંહે કહ્યું, “અજુદ્દીન ખાન, કદરદાનીને સીમાડા હોતા નથી અને શક્તિ કોઈ સંપ્રદાયમાં બાંધી શકાતી નથી. તમે જાણો છો કે આપણા લશ્કરમાં શીખ, હિંદુ અને મુસ્લિમ કોમના સૈનિકો અને સેનાપતિઓ છે. આપણા મંત્રીઓ પણ વિવિધ ધર્મના અનુયાયીઓ છે. આપણા પાયદળ અને તોપદળમાં તો પચાસ જેટલા વિદેશી અધિકારીઓ છે. આથી મહારાજા રણિજતિસંહના રાજમાં ધર્મ કે પંથ જોવાતો નથી, શક્તિ અને કૌશલ જોવાય છે.”
વજીર અજીજુદીને કહ્યું, “મહારાજ, આપ એક ધર્મના ઉપાસક છો, માટે આમ કહું છું.”
મહારાજા રણજિતસિંહને એક આંખ હતી. એથી એમણે માર્મિક રીતે કહ્યું, “જુઓ, બધા ધર્મ મારે માટે સમાન છે. એક આંખથી એક ધર્મને જોઉં અને બીજી આંખથી બીજા ધર્મને જોઉં તેવું ન બને તે માટે તો ખુદ ઈશ્વરે જ મને એક આંખે રોશની આપી છે, ખરું ને !"
+
112 – શ્રઢાનાં સુમન
૫૬ આજે આરણ્યમાં, તો કાલે અયોધ્યામાં !
અરણ્યમાં આવેલા રામ અને લક્ષ્મણ આશ્રમવાસીઓ સાથે બેઠા હતા. એમની સાથે બ્રહ્મર્ષિ વિશ્વામિત્ર હતા. બ્રહ્મર્ષિ વિશ્વામિત્રના યજ્ઞકાર્યમાં રાક્ષસો વિઘ્ન કરતા હતા. અયોધ્યાથી આવેલા રામને અરણ્યની સ્થિતિનો કોઈ પરિચય નહોતો, પરંતુ તાડકાવધને પરિણામે એમને રાક્ષસોના ત્રાસનો ખ્યાલ આવ્યો.
ગુરુ વિશ્વામિત્રે કહ્યું, “આ રાક્ષસો આર્ય-સંસ્કૃતિના સૌથી મોટા દુશ્મનો છે અને તેઓ આપણા વેદોને ઉપાડી જાય છે. એનો અર્થ એટલો કે તેઓ આપણા મહાન ઋષિમુનિઓ અને આપણા દ્રષ્ટાઓએ આપેલા જ્ઞાનનું હરણ કરે છે. વળી આર્ય સંસ્કૃતિના પાયારૂપ યજ્ઞની ભાવના છે અને આ રાક્ષસો યજ્ઞમાં લોહી અને પરુનો વરસાદ વરસાવી એ યજ્ઞો અગ્નિનાં તાપણાં જેવા બની જાય તેવો પ્રયત્ન કરે છે."
આશ્રમવાસીઓએ કહ્યું, “આ રાક્ષસો આવીને ઋષિઓને
ઉપાડી જાય છે અને પછી એમનાં હાડકાં અહીં નાંખી જાય છે.”
ઋષિ વિશ્વામિત્રે કહ્યું, “અરે ! આપણી કન્યાઓનું પણ હરણ કરી જાય છે. જો સમયસર જાગીશું નહિ, તો આખીય આર્ય પ્રજાનું અસ્તિત્વ ભૂંસી નાખશે.” આ સાંભળી શ્રીરામ અકળાઈ ઊઠ્યા અને લક્ષ્મણે તો ઊભા થઈને કહ્યું કે “આવા રાક્ષસોને તો પદાર્થપાઠ શીખવવો જોઈએ. શા માટે આપણે એમનો આવો ત્રાસ સહન કરીએ છીએ?”
ઋષિ વિશ્વામિત્રે કહ્યું, “કુમાર ! અયોધ્યા કે મિથિલાના
શ્રદ્ધાનાં સુમન C 113
