________________
ર૦
તમે ઠોકર મારી, તે હું ગ્રહણ કરું ?
હત્યારા જોયા. આખરે એક ક્રૂર હત્યા કરનારો કેદી જોયો. ફાંસીના માંચડે ચડવાના એના દિવસો ગણાતા હતા. એનો ચહેરો ખૂબ વિકરાળ, અવાજ ભયાનક, આંખ જુઓ તો જાણે નીતરતી દાનવતા ! ચિતારો પીંછી લઈને ચિત્ર બનાવવા બેસી ગયો. આબાદ ચિત્ર બનાવ્યું. એની આંખમાં શેતાન તો શું, પણ હત્યા અને હિંસાની વણછીપી તરસ પ્રગટતી હતી ! કારમાં હત્યાકાંડે જાણે માનવશરીર ધારણ કર્યું ન હોય !
કુશળ ચિત્રકાર બંને ચિત્રો લઈને ખૂંખાર કેદી પાસે ગયો અને એનું ચિત્ર બતાવ્યું. કેદી એકીટસે પોતાનું ચિત્ર જોઈ રહ્યો, પછી ચિત્રકારે એને ખુદાઈ નૂરવાળા ખેડૂતનું ચિત્ર બતાવ્યું. કેદી તો એ જોઈને ખડખડાટ હસવા લાગ્યો. આશ્ચર્યચકિત થયેલા ચિત્રકારે પૂછ્યું, “અરે ! આટલું બધું હસે છે કેમ ?”
કેદી કહે, “શું હસું નહિ, ત્યારે રડું ?”
ચિત્રકાર બોલ્યો, “આ ચિત્ર તો ઈશ્વરની ઝાંખી કરાવતા ખેડૂતનું છે.”
“એ જોઈને જ હસવું આવે છે ને !”
શા માટે ?” ચિત્રકારે પૂછવું.
કેદી કહે, “અરે ! ભલા ભાઈ ! પેલું વિકરાળ ચિત્ર મારું છે, તેમ આ ચિત્ર પણ મારું જ છે. હું જ એ ખેડૂત હતો !” - ચિત્રકાર સ્તબ્ધ બની ગયો. એને ખ્યાલ આવ્યો કે એક જ માનવીના દિલમાં દેવ અને દાનવ બંને વસે છે. પ્રેમરૂપી પાંડવો અને ક્લેશરૂપી કૌરવો સાથે રહે છે. જે આંખમાંથી પરમાત્મા પ્રગટ થાય છે, તે આંખમાંથી શેતાન પણ પ્રગટ થઈ શકે છે !
જ્યેષ્ઠબંધુ ધૃતરાષ્ટ્રની ઉપેક્ષા અને અહંકારી દુર્યોધનના વ્યવહારથી મહાત્મા વિદુર અત્યંત વ્યથિત રહેતા હતા. નીતિવેત્તા મહાત્મા વિદુરને કૌરવોનો પાંડવો પ્રત્યેનો દુર્વ્યવહાર પસંદ પડતો નહિ. એક સમય એવો આવ્યો કે આવી પરિસ્થિતિથી તેઓ ગૂંગળામણ અનુભવવા લાગ્યા અને વિચાર્યું કે આવા લોકો સાથે રહેવાથી અને એમનું અન્ન ખાવાથી ચિત્ત પર દૂષિત પ્રભાવ પડશે, આથી પત્નીને લઈને હસ્તિનાપુર નગરની બહાર વનમાં કુટિર બાંધીને રહેવા લાગ્યા. ભોજન માટે જંગલમાંથી જે કંઈ ફળફળાદિ મળતાં, તેનાથી સંતુષ્ટ રહેવા લાગ્યા અને પોતાનો મોટા ભાગનો સમય સત્કાર્ય અને ઈશ્વર-સ્મરણમાં વ્યતીત કરવા લાગ્યા.
એ સમયે પાંડવોના દૂત તરીકે ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ વિષ્ટિ માટે હસ્તિનાપુર આવ્યા હતા અને અભિમાની તથા સત્તાલોભી દુર્યોધને એમની સમાધાનની વાતોનો સદંતર અસ્વીકાર કર્યો. આ સમયે મહારાજ ધૃતરાષ્ટ્ર અને ગુરુ દ્રોણાચાર્યે ભગવાન શ્રીકૃષ્ણને પોતાના આતિથ્યનો સ્વીકાર કરવા કહ્યું; પરંતુ એને બદલે શ્રીકૃષ્ણ નગરની બહાર જંગલમાં ઝૂંપડીમાં વસતા વિદુરને ત્યાં ગયા અને ભોજનની ઇચ્છા પ્રગટ કરી.
વિદુરને અતિ સંકોચ થયો કે કઈ રીતે જંગલમાં મળતી શાકભાજી શ્રીકૃષ્ણને ભોજનમાં આપી શકાય ? આથી એમણે
40 | શ્રદ્ધાનાં સુમન
શ્રદ્ધાનાં સુમન D 41
