________________
ફી આપવી તે મારું કર્તવ્ય છે
ઘોડેસવારે કહ્યું, “ભાઈ, ઘણી વાર એવું બને છે કે નાનીનાની બાબતમાં બીજાની મદદ લઈએ, તો સમય જતાં દરેક બાબતમાં સહાય લેવાની આદત પડી જાય છે. આવું થાય એટલે માનવી વધુ ને વધુ પરાવલંબી થતો જાય છે. નાનાં કામ પણ જાતે કરી શકે નહિ અને સામાન્ય કામો માટે પણ એને બીજાનો આધાર લેવો પડે, આથી જ્યાં સુધી કોઈ મુશ્કેલી ન હોય ત્યાં સુધી જાતે કામ કરવું જોઈએ. પોતાનો થોડો આરામ છોડીને કોઈની મદદ વિના સ્વાવલંબનથી જીવવું જોઈએ. જેને મદદની જરૂર નથી તે આવી રીતે વારંવાર મદદ માગવા માંડે, તો પછી જેને મદદની જરૂર છે એનું શું થાય ?”
રાહદારીઓને ઘોડેસવારની ભાવના સમજાઈ અને એની પાસેથી સ્વાવલંબનનો મહિમા સમજ્યા.
ભારતના ઔદ્યોગિક વિકાસના દ્રષ્ટા ‘ભારતરત્ન' મોક્ષગુંડમ્ વિશ્વેશ્વરૈયા એક સમયે મૈસૂર રાજ્યના દીવાન હતા. એક વાર તેઓ રાજ્યના પ્રવાસે નીકળ્યા, ત્યારે એકાએક એમની આંગળી કચરાઈ ગઈ અને ઊંડો જખમ થયો.
ગામના ડૉક્ટરને આની જાણ થતાં એ દોડી આવ્યા અને વિશ્વેશ્વરૈયાની સારવાર કરી. નાનકડા ગામના ડૉક્ટરને માટે તો આ સદ્ભાગ્યની ઘડી હતી. આવા મહાન ઇજનેર અને રાજ્યના દીવાનની સારવાર કરવાની તક મળે, તે કેવું ? પ્રવાસેથી પાછા ફેર્યા બાદ વિશ્વેશ્વરૈયાએ ગામના એ ડૉક્ટરને એમના મહેનતાણાની રકમનો ચેક મોકલી આપ્યો. ડૉક્ટર આશ્ચર્ય પામ્યો. “અરે ! રાજના દીવાન પાસેથી કંઈ આવી રકમ લેવાતી હશે?”
એણે એ ચેક વટાવવાને બદલે પોતાની પાસે રાખ્યો અને મૈસૂર જઈને સ્વયં દીવાન વિશ્વેશ્વરૈયાને મળ્યો. પેલો ચેક એમની સામે ધરતાં ડૉક્ટરે કહ્યું, “દીવાનસાહેબ, આપના જેવાની સારવાર કરવાની મને સુવર્ણ તક મળી. મારું આ સભાગ્ય ગણાય. આને માટે આપે કશી ફી આપવાની ન હોય.”
વિશ્વેશ્વરૈયાએ કહ્યું, “ભાઈ, તમે સારવાર કરી એની ફી તો મારે તમને ચૂકવવી જોઈએ ને !”
અરે ! એવું તે હોય ? સારવાર કરીને હું સ્વયં કૃતાર્થ થયો
62 1 શ્રદ્ધાનાં સુમન
શ્રદ્ધાનાં સુમન D છે
