________________
તમે એમનું થોડું પણ દુઃખ દૂર કરી શકો નહિ, તો ભગવાં ધારણ કરવાનો શો અર્થ ? બીજાના કલ્યાણ માટે સર્વસ્વનો ત્યાગ કરવો એનું નામ જ સંન્યાસ.”
સ્વામીજીએ રાષ્ટ્રમાં ભાઈચારો અને ધર્મભાવનાના લોપથી વ્યથિત થઈને કહ્યું, “આ દેશમાં દીન, દુઃખી અને દલિત વિશે કોઈ વિચાર કરતું નથી. હકીકતમાં આ લોકો જ રાષ્ટ્રના આધારસ્તંભ છે. એમના શ્રમથી જ ખેતર ખેડાય છે અને અન્ન પાકે છે, પરંતુ એમના પ્રત્યે હિંદુઓની સહાનુભૂતિ ન હોવાને કારણે અનેક અસ્પૃશ્યો પરધર્મનો સ્વીકાર કરી રહ્યા છે. પેટનો ખાડો પૂરવા માટે તેઓ ખ્રિસ્તી ધર્મનો સ્વીકાર કરે છે તેવું ધારશો નહીં. એનું કારણ એટલું જ છે કે તેમના પ્રત્યે તમે સહાનુભૂતિ દાખવતા નથી."
સંન્યાસીઓ સ્વામીજીના શબ્દોને સાંભળી રહ્યા. સ્વામીજીએ કહ્યું, “આ શરીર શા કામનું છે ? બીજાને મદદ કરવામાં ભલે એ ખપી જાય. દરેક જીવમાં શિવ વસતો હોવાથી જીવ-સેવા એ જ શિવ-સેવા છે.”
72 C શ્રદ્ધાનાં સુમન
૩૬ | ભીતરમાં થોડી આગ બાકી છે ખરી ?
ગુરુના આશ્રમમાં શિક્ષા પૂર્ણ થતાં શિષ્યે વિદાય માગી. ગુરુની અગ્નિપરીક્ષામાંથી આ શિષ્ય બરાબર ઉત્તીર્ણ થયો હતો, આમ છતાં ગુરુએ વિચાર્યું કે હજી એક કસોટી કરવાની બાકી છે. તેથી ગુરુએ શિષ્યને વિદાય આપવાને બદલે થોડા વધુ દિવસ આશ્રમમાં રહેવાનું કહ્યું. ગુરુની આજ્ઞા શિરોધાર્ય માનીને શિષ્ય આશ્રમમાં રહીને અધ્યયન અને સેવાકાર્યમાં ડૂબી ગયો.
એક દિવસ ગુરુએ પોતાની કુટિરની સામે અગ્નિ સળગાવ્યો અને અંતે એની ધૂણી નીકળ્યા બાદ એમાં રાખ પડી રહી. ગુરુએ શિષ્યને કહ્યું, “મારે થોડી આગની જરૂર છે, તો પેલી ધૂણીમાંથી મને કાઢી આપ.” શિષ્ય ધૂણીની ચારેબાજુથી રાખ ફેંદી વળ્યો; પરંતુ એમ કંઈ અગ્નિ મળે ખરો ? આથી એણે જઈને કહ્યું, “ગુરુજી, આમાં આગ નથી. આપ કહો તો હું ક્યાંક બીજેથી આગ લઈ આવું.”
ગુરુએ કહ્યું, “વત્સ ! બીજે ક્યાંય જવાની જરૂર નથી. મને તો આ ધૂણીમાં જ સાક્ષાત્ અગ્નિનાં દર્શન થઈ રહ્યાં છે. તું ફરી મહેનત કરીને એમાંથી અગ્નિ કાઢી આપ.”
ગુરુની આજ્ઞા હોવાથી શિષ્યે ફરી ધૂણી ફેંદવાનું શરૂ કર્યું. પણ આ ધૂણી તો સાવ બુઝાઈ ગઈ હતી. માત્ર રાખ જ બાકી હતી. તેમાં આગ તો શું, પણ અંગારો કે તણખોય નહોતો. આથી
શ્રદ્ધાનાં સુમન C 73
