________________
૩૦,
સત્યવાદી હરિશ્ચન્દ્ર-૧
હતી. સ્નાનાથીએ ગંગા સ્નાન કરીને પાછા ફરી રહ્યા હતા. બ્રાહ્મણ વિગેરે અછૂતે-ચંડાળાથી બચીને ચાલી રહ્યા હતા. ક્યાંક કયાંક ઊંટ ફરી રહ્યાં હતાં. જેને કેટલાક લેકે જવને બાંધેલો લોટ ખવડાવી રહ્યા હતા. બજારની આ હલચલને રેહિત ઘણા ધ્યાનથી જોઈ રહ્યો હતો. એકદમ ચમકી જતાં રાણી સુતારાએ મહારાજ હરિશ્ચન્દ્રને કહ્યું–
આર્યપુત્ર! આજે એક મહિનો પૂરો થઈ ગયો. બ્રાહ્મણનું ઋણ ચૂકવવાનો આજે છેલ્લો દિવસ છે.”
“અરે! તે આ ત્રીસ દિવસ યાત્રામાં જ નીકળી ગયા? પ્રિયે! હવે હું શું કરું! આટલું ધન કયાંથી લાવીશ?
સ્વામી! તમે તે ધર્મને જાણવાવાળા છો, પછી આટલા લાચાર કેમ થાય છે? કાશીના બજારમાં મને વેચી દો. તમારું સત્યવ્રત અખંડિત રહેશે.”
“તને વેચી દઉં? તે ધર્મની દુહાઈ પણ ખૂબ આપી. પિતાની પત્નીને વેચવાને જ તો પતિને ધર્મ હોય છે? મારે જીવ અત્યારે નીકળી કેમ નથી જત?”
માથું પછાડીને મહારાજ હરિશ્ચન્દ્ર ધરતી પર બેસી ગયા, ત્યારે હિત ભૂખ-ભૂખ બૂમે પાડવા લાગ્યો. ડેસી દ્વારા અપાયેલી થેડી સરખી મિઠાઈથી તેનું શું થાય? આ તરફ બ્રાહ્મણની ચિંતા, ત્યાં પુત્રની ભૂખ! રાણીએ
