________________
૩૮૨
સત્યવાદી હરિશ્ચન્દ્ર-1
છે. અને રાત્રે આ વૃક્ષની નીચે પડે રહે છે.
જયારે કેઈ શબને અગ્નિ સંસ્કાર માટે લાવવામાં આવે છે તે તે તરત જ સમજી જાય છે કે કેઈ આવી ગયું છે. રાતના શાંત વાતાવરણમાં ડાઘુઓનો પગરવ તે સ્પષ્ટ સાંભળી લે. મોટા ભાગના શબેની સાથે તેમનાં સ્વજનો, પરિવાર રડતાં રડતાં આવે છે. અને તેમના કરુણ વિલાપાએ જાણે તેમના હૃદયને પત્થરનું બનાવી દીધું છે. હરિયાને તો કરુણ આક્રંદ સાંભળવાનો અભ્યાસ જ થઈ ચૂક્યા છે. તેથી જરા પણ પ્રેમ બતાવ્યા વિના તે પરિવારના માણસ પાસેથી અડધું કફન માગી લે છે. કઈ કઈ શું, વધારે પડતાં લેકે તેમને ધમકાવે છે. મહારાજ હરિશ્ચન્દ્રને બધું જ સાંભળવું પડે છે. કોઈ કહે છે –
“ઊભો રહે. હમણ દઈએ છીએ. અમારું તો માણસ ગયું અને તને કફનની પડી છે.”
હા, આ લોકેનું તે આ જ કામ છે. જમદ્દત જેવા આવીને ઊભા રહે છે. આપીએ છીએ ભાઈ, બેસવા તે દે
કેઈ કહેતું
“ચંડાળનો આ દાસ તે એવી જ પ્રાર્થના કરતે હશે કે વધારે મરે તે વધારે વસ્ત્ર મળે.'
