________________
૨૩૨
પરિચ્છેદ-૭ સૂત્ર-૫૫ રત્નાકરાવતારિકા ભાગ-૩ त्वया । यद्येवम्, प्रतिपन्न आत्मा तर्हि त्वयाऽप्येतदात्मशब्दाभिधेयः, मच्छब्दवाच्ये तत्र विवादात् । प्रतिपन्ने च विवादः सापवादः, स्ववचनविरोधबाधितत्वात् ॥
ચાર્વાક– હે જૈન ! વીરઃ માત્મા (દુલ્લી મુઠ્ઠી વા) આજે “મારો આત્મા” બહુ દુઃખી છે. બહુ સુખી છે. મારો આત્મા પ્રસન્ન છે. મારો આત્મા અપ્રસન્ન છે. અર્થાત્ આજે મારો જીવ બહુ બળે છે. ઈત્યાદિ બોલાતાં વાક્યોમાં પણ કુષ આ ભેદ પ્રતીતિ તો થાય જ છે. ત્યાં તમે જૈનો મત શબ્દથી ષષ્ઠી વિભક્તિ હોવા છતાં, તે મત્ શબ્દથી વાચ્ય એવો બીજો આત્મા તો માનતા જ નથી. એટલે કે માત્મા શબ્દથી વાચ્ય જે પદાર્થ છે. તે જ પદાર્થ મન શબ્દથી લો છો. કારણકે “મારો આત્મા સુખી છે. “આ વાક્યમાં મારા શબ્દથી અને આત્મા શબ્દથી કંઇ બે આત્મા સમજાતા નથી. પરંતુ એક જ આત્મા મ શબ્દથી અને માત્મન્ શબ્દથી લેવાય છે. એવી જ રીતે મીર્થ રીરમ્ ઇત્યાદિ સ્થલોમાં પણ શરીરમ્ શબ્દથી વાચ્ય જે પદાર્થ હોય તે જ પદાર્થ મલય શબ્દથી પણ લેવો જોઇએ. ન્યાય તો સર્વત્ર સમાન જ હોય. આ રીતે મલય શરીર (ામ શરીર) ઇત્યાદિ વાક્યોમાં પણ અભેદ જ સિદ્ધ થાય છે. આત્મા સિદ્ધ થતો નથી.
જૈન- યહિ વ જો તું આ પ્રમાણે કહે છે તો તારા વડે પ્રતિકાત્મ જામય: =આ આત્મા નામના શબ્દવડે વાચ્ય એવો “આત્મા” નામનો પદાર્થ તો સ્વીકારાયો જ છે. ફક્ત મ શબ્દથી શું લેવું તેમાં જ વિવાદ બાકી રહે છે. આત્મા તો સ્વીકારાઈ ગયો હોવાથી તેમાં તો વિવાદ રહેતો જ નથી. કારણકે સ્વીકાર કરી લીધેલી વસ્તુમાં વિવાદ કરવો એ સાવિત્ (સદોષ) છે. પોતાના અને પોતાના જ વચનનો તેમાં વિરોધ આવે. એક બાજુ આત્મા સ્વીકારી લો છો અને બીજી બાજુ તેમાં વિવાદ કરો છો. આ ઉચિત નથી.
___अथ मम शरीरमित्यादिषु शरीरव्यतिरिक्तमालम्बनं ममेति ज्ञानस्याभ्युपगच्छतो ममात्मेत्यत्राप्यात्मव्यतिरिक्तमालम्बनं प्रसज्यत इत्यनिष्टापादनार्थत्वाददोषोऽयमिति चेत्, तदचतुरस्त्रम् , अप्रतिभासनाद् । न हि ममायमात्मेति प्रत्यये शरीरादिवद् मत्प्रत्ययविषयादन्य आत्मा प्रतिभाति । किन्त्वहमित्यात्मानं प्रत्यक्षतः प्रतिपद्यात्मान्तरव्यवच्छेदेन परप्रतीत्यर्थं ममात्मेति निर्दिशति, ममात्मा अहमेवेत्यर्थः । यदा पुनः शरीरमात्मशब्देन निर्देष्टुमिच्छति तदा ममात्मेति भेदाभिधानमेवेदम्, शरीरस्यात्मोपकारकत्वेनात्मत्वेनोपचारात्, अत्यन्तोपकारके भृत्येऽहमेवायमितिवत् ॥
ચાર્વાક હે જૈન ! “મન કીર” આ મારું શરીર છે.” એવા વાક્ય
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
