________________
૩૬૦
પરિચ્છેદ-૮ : સૂત્ર-૩
રત્નાકરાવતારિકા ભાગ-૩ વળી વ્યક્તિ પણ પુરુષો જ હોવા જોઇએ કે સ્ત્રીઓ જ હોવી જોઇએ એવો પણ કોઈ નિયમ નથી. તેથી વચનસંબંધી ને વ્યક્તિસંબંધી અતત્રતા (અનિયમ) છે. આ રીતે અનેક વાદી વડે કરાયેલો અથવા સ્ત્રીઓ વડે કરાયેલો વાદ પણ હોય છે. એમ જાણવું. | ૮-૨
अवतरण-तत्र जिगीषोः स्वरूपमाहुः
स्वीकृतधर्मव्यवस्थापनार्थं साधनदूषणाभ्यां परं पराजेतुमिच्छुનિપુ: ૮-૩
અવતરણાર્થ- ત્યાં જિગીષ વાદી કોને કહેવાય ? તેનું સ્વરૂપ કહે છે
સુત્રાર્થ- પોતાના માનેલા ધર્મની વ્યવસ્થા કરવા માટે સાધન અને દૂષણ વડે પરનો (પ્રતિવાદીનો) પરાભવ કરવાની ઇચ્છાવાળો એવો જે વાદી તે જિગીષ વાદી કહેવાય છે. II ૮-૩
स्वीकृतो धर्मः शब्दादेः कथञ्चिद् नित्यत्वादिर्यः, तस्य व्यवस्थापनार्थम् , यत्सामर्थ्यात् तस्यैव साधनं परपक्षस्य च दूषणम् , ताभ्यां कृत्वा परं पराजेतुमिच्छर्जिगीषुरित्यर्थः ॥
વિવેચન- વાદ પ્રારંભ કરનાર જે હોય તેને વાદી કહેવાય છે. તેના ૨ ભેદ છે. (૧) જિગીષ અને (૨) તત્ત્વનિર્ણિનીષ. ત્યાં જિગીષ વાદી કોને કહેવાય ? તે આ સૂત્રદ્વારા સમજાવે છે. કે વાદીએ પોતે માનેલો (સ્વીકારી લીધેલો) જે ધર્મ છે. ધારો કે વાદી જૈન હોય તો તેણે માનેલો ધર્મ, શબ્દાદિ પદાર્થોનું કથંચિ નિયત્વ છે. તે ધર્મને સ્થાપવા માટે અર્થાત્ તે ધર્મની સિદ્ધિ કરવા માટે પોતાનું જે સામર્થ્ય હોય, તેનાથી સ્વપક્ષનું સાધન અને પરપક્ષનું દૂષણ આપવા દ્વારા, આમ બન્ને વડે કરીને પરને (પ્રતિવાદીને) જીતવાની ઇચ્છાવાળો એવો જે વાદી તે જિગીષુવાદી કહેવાય છે. આ વાદી પોતે માનેલા ધર્મની કેમ સિદ્ધિ થાય તેવી જે દલીલો આપે તેને સ્વપક્ષસાધન કહેવાય છે. અને સામેના પ્રતિવાદીએ માનેલા ધર્મનું જે રીતે ખંડન થાય તેવી જે દલીલો આપે તેને પરપક્ષનું દૂષણ કહેવાય છે. આમ બન્ને પ્રકારની દલીલો કરતો વાદી યેન-કેન પ્રકારેણ પ્રતિવાદીને હરાવીને પોતાની જીત કેમ થાય ? તેવી રીતે જ વાદ કરે છે.
एतेन यौगिकोऽप्ययं जिगीषुशब्दो वादाधिकारिकनिरूपणप्रकरणे योगरूढ इति પ્રર્શિતમ્ ૮-૩
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
