________________
૨૦.
૧૧.દેસાઈ, મહેબૂબ, શમે ફરોઝાં, કુસુમ પ્રકાશન, અમદાવાદ, ૧૮. નવજીવન, ૨૩ જાન્યુઆરી ૧૯૨૭, પૃ.૧૬૪ | પૃ.૩૭
૧૯. હરિજનબંધુ, ૨૯ ઑક્ટોબર ૧૯૩૯, પૃ.૨૭૧ ૧૨. હરિજનબંધુ, ૮ ઑગષ્ટ ૧૯૩૯, પૃ. ૨૫૮
હરિજનબંધુ, ૧૪ જુલાઈ ૧૯૪૦, પૃ.૧૪૩ ૧૩. ઈમામ બુખારી શરીફ (ગુજરાતી), ભાગ ૧૧ થી ૧૫ ૨૧. એજન, પૃ.૧૪૨ ૧૪. પંડિત સુંદરલાલ, હઝરત મહંમદ અને ઈસ્લામ, ૨૨. હરિજનબંધુ, ૮ ઑક્ટોબર ૧૯૩૯, પૃ. ૨૪૬
પૃ.૧૩૭ – ૧૩૮ ૧૫. નવજીવન, ૨૩ જાન્યુઆરી ૧૯૨૭, પૃ.૧૬૪
૩૦૧/ડી, રોયલ અકબર રેસિડેન્સી, ૧૬. ગાંધીજીનો અક્ષરદેહ, ભાગ-૪૦, પૃ.૫૭
સરખેજ રોડ, અમદાવાદ - ૩૮૦૦૪૪. ૧૭. એજન, ભાગ-૨૧, પૃ.૧૯૫-૧૯૬
સંપર્ક : ૯૮૨૫૧૧૪૮૪૮ | ખ્રિસ્તી ધર્મમાં અહિંસાનો સિદ્ધાંતો
ડો. થોમસ પરમાર
પરિચય : ભારતીય સંસ્કૃતિના પ્રસિદ્ધ વિદ્વાન ડૉ. હરિપ્રસાદ શાસ્ત્રીના માર્ગદર્શન હેઠળ “હિંદુ એઝ જૈન ટેમ્પલ્સ ઓફ ગુજરાત બિલ્ટ ડ્યુરીંગ ધ મુઘલ પિરીયડ'' વિષય પર મહાનિબંધ લખીને ડૉ. થોમસ પરમાર ૧૯૯૧માં ગુજરાત યુનિવર્સિટીમાંથી પી.એચ.ડી થયેલા છે. ડૉ. થોમસ ગુજરાત વિદ્યાપીઠમાં જૈન વિદ્યાના પી.એચ.ડી ના ગાઈડ રહી ચૂક્યા છે. તેમની પાસેથી ભારતીય સંસ્કૃતિની ઝલક (પ્રાચીનકાળ) ભારતીય નાગરિક સ્થાપત્ય', ‘વિશ્વનું શિલ્પ
સ્થાપત્ય' “હિંદુ લગ્ન - સંસ્કૃતિ અને કલાની દ્રષ્ટીએ” જેવા ગણનાપાત્ર પ્રકાશનો પ્રાપ્ત થયા છે. કેથલિક સામયિક ‘દૂત'ના તંત્રી તરીકે ૨૦૧૧ થી તેઓ સેવાઓ આપી રહ્યા છે.
વિશ્વને પ્રેમ, સહિષ્ણુતા અને માનવતાનો મહાસંદેશ આપનાર પહોંચાડનારની આંખને ઈજા કરવી અને જો દાંતને ઈજા પહોંચાડી ખ્રિસ્તી ધર્મ ઈસુખ્રિસ્ત દ્વારા પ્રસ્થાપિત થયો. તેનો ઉદ્દભવ પશ્ચિમ હોય તો ઈજાગ્રસ્ત સામેવાળાના દાંતને જ ઈજા પહોંચાડવી અર્થાત એશિયામાં થયો પરંતુ તેનો પ્રસાર અને પ્રચાર મહદ અંશે યુરોપ જેવા સાથે તેવા થવું એમ ફલિત થાય છે. હિંસા સામે હિંસા પણ અને અમેરિકામાં થયો. સેમેટીક ધર્મો પૈકી ખ્રિસ્તી ધર્મમાં અહિંસા મર્યાદિત. બીજી રીતે કહીએ તો અપકારની સામે અપકાર. ઈસુએ પર વિશેષ ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. ઈસુએ પોતાના સમગ્ર આ ચાલી આવતી માન્યતાને સદંતર બદલી નાખી. હિંસા સામે જીવન દરમ્યાન અહિંસાનો ઉપદેશ આપ્યો અને તેને જીવનમાં હિંસા નહિ પણ અહિંસા. અપકાર પર અપકાર નહિ પણ ઉપકાર. આચરી પણ દર્શાવ્યો. તેમણે હિંસાના ત્યાગ પર સવિશેષ ભાર મહાત્મા કશિયસના મતે ઉપકારનો બદલો ઉપકાર પરંતુ મૂક્યો છે. મન, વચન અને કર્મથી મનુષ્ય અહિંસક બનવું જોઈએ. અપકારનો બદલો અપકાર નહિ પણ ન્યાય વડે નિર્ધારિત સજા
બાઈબલના ન્યૂ ટેસ્ટામેન્ટ અંતર્ગત શુભસંદેશમાં ઈસુ અહિંસા હોવી જોઈએ. આ સંદર્ભમાં ઈસુ તો અપકારની સામે પણ ઉપકાર વિશે ઉપદેશ આપતા સંબોધે છે કે, “આંખને સાટે આંખ અને અર્થાત હિંસાની સામે અહિંસા આચરવાનું જણાવે છે. અહિંસા દાંતને સાટે દાંત'' એમ કહેલું છે તે તમે જાણો છો. એથી ઊલટું વિશેના ઈસુના ઉપદેશ વિશે ફાધર વાલેસનું મંતવ્ય જાણવા યોગ્ય હું તમને કહું છું કે તમારું બૂરુ કરનારનો સામનો કરશો નહિ. છે – “બોધ સાદો છે પણ સાધના અઘરી છે, હજી દુ:ખથી નહિ બલ્ક, જો કોઈ તારા જમણા ગાલ ઉપર તમાચો મારે, તો તેની પણ શરમથી આખું મોં લાલચોળ છે, હજી શ્વાસ ઊંચો છે ને આગળ બીજા ધરવો. કોઈ તારા પહેરણ માટે દાવો કરવા તાકે, ગુસ્સાના ધડામથી છાતી ફૂટી જવાની છે એમ લાગે છે – અને સામે તો તેને તારો ડગલો સુધ્ધાં આપી દેવો. અને જે કોઈ તને એક કોસ હાથ ઉગામવાને બદલે વધુ જુલમ કરવા સગવડ કરી આપવાનું ચાલવાની ફરજ પાડે તેની સાથે બે કોસ ચાલવા. જે કોઈ તારી કહે છે, બમણા જોરથી એને તમાચો મારવાને બદલે એ સુખેથી પાસે માગે તેને આપ અને જો કોઈ ઊછીનું લેવા આવે તો માં ન બીજો મારે માટે કોરો ગાલ ધરવાનું કહે છે. નિસ્પૃહી સલાહ છે ફેરવીશ.'' (માથ્થી, ૩૮-૪૨)
પણ વિરલ સિદ્ધિ છે. ઓછા માણસો ગુસ્સો ને ક્રોધ કાબૂમાં રાખી ઈસુના આ ઉપદેશમાં ભારોભાર અહિંસાનો ખ્યાલ રહેવો શકે. હિંસાનો પ્રતિકાર હિંસાથી ન થાય, પણ ઉલટું : સહન કરવું, જોવા મળે છે. ઈસુની અગાઉ એવી ન્યાયપ્રથા હતી કે કોઈકે જો માફી આપવી, ચલાવી લેવું, બીજો ગાલ ધરવો, ડગલો આપવો, કોઈની આંખને ઈજા પહોંચાડી હોય તો ઈજાગ્રસ્ત પણ ઈજા બે કોસ ચાલવું – એમાં ઉગાસે છે. એમાં અંતિમ વિજય છે. હિંસક
પ્રબુદ્ધ જીવન :અહિંસા વિશેષાંક
|
મે - ૨૦૧૯
