________________
માણસ અહિંસક માણસને મારવા જાય ત્યારે એના હાથ ઢીલા પડે. વોરા)માં ઈસુના અહિંસાના ઉપદેશને .... સમજાવ્યો છે. અહિંસાની સામે હિંસા બુઠ્ઠી પડે.'' (ગિરિપ્રવચન)
મેનોનાઈટસ, હર્નહટર્સ અને ક્વેકર્સ તરીકે ઓળખાતા કેટલાક ઈસુએ અહિંસાનું પાલન પોતાના જીવનમાં કરી બતાવ્યું. સંપ્રદાયો છે જેઓ કદી ખ્રિસ્તીઓ માટે શસ્ત્રનો વપરાશ મંજૂર તેમના વિરોધીઓએ જ્યારે તેમની ધરપકડ કરીને કેદ કર્યા એવામાં રાખતા નથી. તેઓ સૈન્યમાં નોકરી કે ફરજ સ્વીકારતા નથી. તેમના એક સાથીએ પોતાની તલવાર કાઢી, વડા પુરોહિતના ક્વેકર્સના મતે અનિષ્ટનો સામનો હિંસા વડે નહિ કરવાના પ્રભુ નોકર ઉપર ઘા કરી, તેનો કાન ઉડાવી દીધો. ત્યારે ઈસુએ તેને ઈસુના આદેશનું પાલન કરવાનું એક ખ્રિસ્તીની ફરજમાં સમાયેલું કહ્યું, “તારી તલવાર પાછી મ્યાન કરી દે. જે કોઈ તલવાર છે. અહિંસાની ચર્ચા કરતા ટોલ્સટોયે એડીન બેલોના વિચારો પણ ઉગામશે તે તલવારથી નાશ પામશે.'' (માથ્થી, ૨૬-૫૧-૫૨). રજૂ કર્યા છે. બેલો (૧૮૦૩-૧૮૯૦) શાંતિવાદી અને ગુલામોની આમ ઈસુએ પોતાને બચાવનાર સાથીની હિંસાના કૃત્યને વખોડ્યું મુક્તિના જાણીતા અમેરિકન હિમાયતી અને ચર્ચના ધર્મગુરુ હતા. હતું. ઈસુની પર રાજદ્રોહનો આક્ષેપ મૂકીને તેમને મૃત્યુદંડની સજા હિંસા વડે અનિષ્ટનો પ્રતિકાર નહિ કરવા (નોન-રેજિસ્ટન્સ) ફરમાવવામાં આવી. તેમની મશ્કરી કરવામાં આવી. તેમને કોરડાનો અંગે તેમણે પચાસ વર્ષ સુધી ઝુંબેશ ચલાવી હતી. નવ હજાર માર મારવામાં આવ્યો. મસ્તક ઉપર કાંટાવાળો તાજ પહેરાવવામાં વાર્તાલાપ આપ્યા અને પાંચ હજાર લેખો લખ્યા. બેલો જણાવે છે આવ્યો. તેમને હાથ અને પગે ખીલા ઠોકવામાં આવ્યા અને ક્રોસ કે, “અપ્રતિકાર રક્ષ છે, પ્રતિકાર સંહારે છે. જો કોઇપણ વ્યક્તિ ઉપર જડી દેવામાં આવ્યા. આટલું ભયંકર અપમાન કરી દેહકષ્ટ અનિષ્ટનો પ્રતિકાર અનિષ્ટ વડે ન કરતી હોત તો આપણી દુનિયા આપનારાઓ તરફ ઈસુએ ક્રોધ કે તિરસ્કાર ન દર્શાવ્યો. મૃત્યુ આજે વધુ સુખી હોત. આ સિદ્ધાંતને વળગી રહેનાર ભલે ને કોઈ વખતે તેમના અંતિમ શબ્દો હતા, “હે પિતા, આ લોકોને માફ એકાદ જ હોય અને ભલે ને તેને વધસ્થંભે ચડાવી દેવામાં આવે, કર, પોતે શું કરે છે એનું એમને ભાન નથી.'' (બૂક ૨૩, ૩૪) પણ એ પ્રેમનો વિજય હશે. એ વિજય હિંસક પ્રતિકારમાં રહેંસી પરમેશ્વરની દસ આજ્ઞામાંથી પાંચમી આજ્ઞા છે કે, “ખૂન કરવું નાખેલાના સીઝરના વિજય વડે લોહિયાળ મુકુટ કરતાં વધુ ભવ્ય નહિ.' ઈસુ જણાવે છે કે, “પોતાના ભાઈ ઉપર ગુસ્સો કરશે હશે. શાંતિ યોજનાર શાંતિને પામે. જે અનિષ્ટ છે તેનો હિંસા વડે તેણે અદાલતમાં જવાબ દેવો પડશે.'' આમ ખ્રિસ્તી ધર્મમાં ક્રોધને પ્રતિકાર નહિ કરવાના ભગવાન ઈસુના સિદ્ધાંતને માથે ચડાવનાર પણ હિંસાનું કૃત્ય ગણાવ્યું છે.
દરેકને સેવા પ્રેમનો વારસો પ્રાપ્ત થાઓ, જે અવિનાશી છે અને લીઓ ટોલ્સટોયે તેમના પુસ્તક ‘ધ કિંગડમ ઓફ ગોડ ઈઝ જે સર્વવિજયી છે.'' વિધિન યુ' (વૈકુંઠ તારા હૃદયમાં છે અનુ. ચિત્તરંજન મહેશભાઈ
સંપર્ક : ૯૮૨૫૩૮૪૬૨૩ | યુદ્ધ સંદર્ભે હિંસા, અહિંસા ધર્મ અને નીતિ
ગુણવંત બરવાળિયા પરિચય : જૈન સાહિત્યના અભ્યાસી ગુણવંત બરવાળિયા પાસેથી વિભિન્ન વિષય પરના સંપાદનના પુસ્તકો પ્રાપ્ત થાય છે. જૈન-જૈનેતર સાહિત્ય વિશેના પરિસંવાદો યોજી તેમના શોધનિબંધોના સંપાદનો તેમની પાસેથી મળતા રહે છે. જૈન ધર્મ વિષે તેમણે પરિચય પુસ્તિકા પણ આપી છે. વિવિધ સેમિનારોના આયોજનમાં તેઓ મહત્વની ભૂમિકા ભજવતા હોય છે. જૈન વિશ્વકોશ અને અન્ય પ્રકાશનનું કાર્ય કરે છે.
વિશ્વની કોઈપણ ધર્મપરંપરાએ યુદ્ધની તરફેણ કરી નથી. ઉપદેશનો સાર તેમના અહૂરમઝદના કરારનામામાં સમાઈ જાય યહૂદી પ્રજા જેને પવિત્ર ગણે છે તે મુસા પયગંબરને યહોવાહ દેવે છે. પવિત્ર વિચાર, પવિત્ર વાણી અને પવિત્ર કર્મ તેનું મૂળ છે. સિનોય પર્વત પર જે કરારો આપ્યા તેના સાતમા કરારમાં જણાવ્યું સૂર્યપૂજા, સમુદ્રપૂજા અને અગ્નિપૂજા જીવનની પવિત્રતા માટે છે. છે કે કોઈ પણ પ્રાણીની હિંસાથી વિરામ પામ.' નવા કરારની જરથોસ્તી પ્રજાના પ્રભુનું નામ જ જો પાક છે તો દયા, પવિત્રતા હસ્તી ઈસુ પછી થઈ છે. ઈસુના જીવન અને ઉપદેશમાં પ્રેમ, ક્ષમા અને પરોપકાર તેને પ્રિય કેમ ન હોય? અને પરોપકારનાં તત્ત્વો ખીલેલાં છે. ઈસુ વેરનો બદલો લેવાની તમામ ભારતીય ધર્મોએ અન્યના જીવનનો અધિકાર ઝૂંટવી સાફ ના પાડતા કહે છે તમારા ડાબા ગાલે કોઈ તમાચો મારે તો લેવા માટે યુદ્ધની તરફેણ કરી નથી. છતાંય વિશ્વના ઈતિહાસ તરફ જમણો ધરવો.’
દષ્ટિપાત કરીશું તો જણાશે કે અસંખ્ય યુદ્ધો પ્રાચીન કાળમાં થયાં કુરાને શરીફના ખુદાનું નામ જ ‘રહિમાન' છે. જેના જીવનમાં છે, મધ્યકાળમાં પણ અનેક યુદ્ધ થયાં અને સાંપ્રત કાળમાં પણ યુદ્ધ પ્રાણીમાત્ર પ્રત્યે દયા અભિપ્રેત છે તે ‘રહિમાન છે. અશો જરથુષ્ટ્રના થઈ રહ્યા છે. આશ્ચર્યની વાત તો એ છે કે મોટા ભાગનાં યુદ્ધો મે - ૨૦૧૯
પ્રબુદ્ધ જીવન :અહિંસા વિશેષાંક
