________________
જીવન ટકાવી રાખવા માટે આવશ્યક ન્યૂનતમ હિંસાની સ્પષ્ટ નિષેધ કરે છે. વ્યાખ્યા બતાવી માર્ગદર્શન આપેલ છે અને આ માર્ગદર્શન માત્ર આધુનિક વિજ્ઞાન પણ સ્વીકારે છે કે બેઈન્દ્રિય, તેઈન્દ્રિય, શ્રાવક અને શ્રાવિકા વર્ગ માટે જ છે. જ્યારે સાધુ સાધ્વીએ સંપૂર્ણપણે ચઉરિન્દ્રિય કે પંચેન્દ્રિય જીવોની હિંસા કરવાથી પર્યાવરણની સમતુલા અહિંસા અને અપરિગ્રહનું પાલન કરવું જોઈએ.
ભયંકર હદે ખોરવાઈ જાય છે. ન્યૂનતમ હિંસાની જૈન વ્યાખ્યાઃ
મુનિશ્રી ન્યાયવિજયજીના આ અંગેના મૂળ ગુજરાતી લેખ • જૈન દર્શન માને છે કે હિંસાની તરતમતા હિંસાનો ભોગ અને તેના હિન્દી તથા અંગ્રેજી અનુવાદ વાંચવા માટે અમારી
બનનાર જીવના જ્ઞાન ગુણના વિકાસ સાથે છે પણ તે જીવોની વેબસાઈટની નીચેની લિંક ઉપર ક્લિક કરો. સંખ્યા ઉપર નથી. અને જીવના જ્ઞાન ગુણનો વિકાસ તેની ગ જરાતી લેખક
| ગુજરાતી લેખ - http://www.jainlibrary.org/book. ઈન્દ્રિયોના વિકાસના આધારે છે. અર્થાત્ વધુ ઈન્દ્રિયવાળા
php?file=2000278 જીવોનો જ્ઞાન ગુણ ઓછા ઈન્દ્રિયવાળા જીવોના જ્ઞાન ગુણ
હિન્દી લેખ - http://www.jainlibrary.org/book. કરતાં ઘણો જ વધારે વિકસિત હોય છે તેથી તે જીવોની
php?file=200027 હિંસાથી ઘણુ જ વધુ પાપ લાગે છે અને ઓછી ઈન્દ્રિયવાળા
અંગ્રેજી લેખ - http://www.jainlibrary.org/book. જીવોની હિંસાથી ઓછું પાપ લાગે છે.
php?file=200029 મનુષ્ય પંચેન્દ્રિય છે અને તેનું મગજ પણ ઘણું વિકસિત છે. માટે આપણું જીવન ટકાવવા માટે જો બીજા મનુષ્યને સતાવવામાં,
૩. માતૃત્વનો કુદરતી વૈશ્વિક નિયમઃ તેની હત્યા કરવામાં કે તેનું શોષણ કરવામાં, તેને ગુલામ
નીચે જણાવેલ માતૃત્વનો કુદરતી વૈશ્વિક નિયમ પ્રત્યેક માનવીય બનાવવામાં કે બાળક પાસે મજુરી કરાવવામાં આવે તો સૌથી માતા તથા પ્રત્યેક પશુની માતા માટે એક સરખો જ મહત્ત્વપૂર્ણ વધારે પાપ લાગે છે અને તે ભયંકર હિંસા છે.
અને સત્ય છે. તેમાં કોઈ જ વિકલ્પ નથી. ગાય, ભેંસ, ઘોડા, બળદ, કુતરા, બિલાડી વગેરે પ્રાણીઓ
• માતા ચાહે તે માનવીય માતા હોય કે ગાય, ભેંસ વગેરે પંચેન્દ્રિય છે પરંતુ તેઓનું મગજ મનુષ્ય કરતાં ઓછુ વિકસિત
કોઈપણ પશુની માતા હોય તે હંમેશા પોતાના બાળક કે હોવાથી આપણું જીવન ટકાવવા માટે, તેની હત્યા કરવામાં કે
વાછરડા માટે જ અને બાળક કે વાછરડાના જન્મ બાદ જ દૂધ તેનું શોષણ કરવામાં, તેને ગુલામ બનાવવામાં કે તેની પાસે પેદા કરે છે. તેની પહેલા કોઇ સ્ત્રી કે ગાય દૂધ પેદા ન કરી મજૂરી કરાવવામાં આવે તો મનુષ્ય કરતાં ઓછું પાપ લાગે છે
શકે. પણ બીજા ઓછી ઈન્દ્રિયવાળા જીવોની હિંસા કરતાં અત્યંત કુદરતી નિયમ અનુસાર જે રીતે માનવીય માતા પોતાના ઘણું વધારે પાપ લાગે છે
બાળક પૂરતું જ દૂધ પેદા કરે છે તે રીતે ગાય, ભેંસ વગેરે તે જ રીતે આપણું જીવન ટકાવવા માટે ચાર ઈન્દ્રિયવાળા, પ્રાણી પોતાના વાછરડા માટે જરૂરી હોય તેટલું જ દૂધ પેદા ત્રણ ઈન્દ્રિયવાળા, બે ઈન્દ્રિયવાળા જીવોની હત્યા કરવામાં કે કરે છે. તેનું શોષણ કરવામાં ઉત્તરોત્તર ઓછું પાપ લાગે છે.
જે પ્રમાણે માનવીય માતા, બાળક જ્યારે અમુક ઉંમરનું થાય માનવ જીવન માત્ર એકેન્દ્રિય જીવો (શાકભાજી, ફળો, હવા, ત્યાર પછી ધીમે ધીમે દૂધ ઉત્પન્ન કરવાનું બંધ કરી દે છે તેમ પાણી, પૃથ્વી, અગ્નિ વગેરે)ના ઉપયોગથી અર્થાત્ તેની હિંસાથી ગાય પણ વાછરડું જ્યારે અમુક ઉંમરનું થાય ત્યારે ધીમે ધીમે ટકાવી શકાય તેમ છે માટે જૈન દર્શનમાં બેઈન્દ્રિય, ઈન્દ્રિય, દૂધ ઉત્પન્ન કરવાનું બંધ કરી દે છે. ચઉરિન્દ્રિય કે પંચેન્દ્રિય જીવોની (ત્રસ જીવોની) હિંસા કરવાનો આમ કુદરતી નિયમ પ્રમાણે ગાય કે ભેંસને પોતાના વાછરડા સદંતર નિષેધ ઉપરના નિયમ પ્રમાણે કરેલ છે.
માટે આવશ્યક દૂધ કરતાં વધુ દૂધ પેદા કરવાની કોઈ વ્યવસ્થા ટકમાં એમ કહી શકાય કે જીવન ટકાવવા માટે જો આપણે એક કુદરતે કરી નથી. જ પંચેન્દ્રિય જીવની હત્યા કરીએ તો તેનું પાપ લાખો અને કરોડો અપવાદઃ એકેન્દ્રિય જીવોની હત્યાની સરખામણીમાં અત્યંત ઘણુ જ વધી જાય ૧. ગાય માતાના દૂધ ઉપર જ નભવાની વાછરડાની ઉંમર સુધીમાં, છે. આ જૈન દર્શનની ન્યૂનતમ હિંસાની વ્યાખ્યા છે.
જો ગાય કે ભેંસ માંદી પડે તો તે વાછરડા માટે જરૂરી દૂધ કરતાં તેથી જૈન દર્શન ચુસ્ત શાકાહારની હિમાયત કરે છે અને ઓછું દૂધ પેદા કરે છે. આવા સંજોગોમાં વાછરડાના યોગ્ય વિકાસ આહાર માટે પ્રાણીઓનું સંવર્ધન કરવાનો કે તેઓને પીડા કે દુઃખ માટે અન્ય પ્રકારના વૈકલ્પિક દૂધની કે દૂધની બનાવટોની જરૂર આપવાનો નૈતિક, આધ્યાત્મિક અને સાથે સાથે પર્યાવરણના કારણસર ઊભી થાય છે.
પ્રબુદ્ધ જીવળ :અહિંસા વિશેષાંક
|
મે - ૨૦૧૯
