________________
ચિત્રભાનુજી અહિંસાના સાધક
દિલીપ વી. શાહ
પરિચય : અમેરિકા સ્થિત દિલીપ શાહ JAINA સાથે જોડાયેલા છે. આ સંસ્થાના તેઓ પૂર્વ પ્રમુખ પણ રહી ચૂક્યા છે. Jain કેલેન્ડર, પાઠશાળા અને બીજા અનેક કાર્યક્રમો સાથે જોડાયેલા છે. દરવર્ષે જે જૈનોનું કન્વોકેશન થાય છે, તેમાં આયોજનકર્તામાં મહત્વની ભૂમિકા અદા કરે છે.
૧૯૭૦ નું તે વર્ષ હતું, ચિત્રભાનુજી મુંબઈમાં લોકચાહનાનો ૧૦૦ વર્ષ પૂર્વે અહિંસાનો સિદ્ધાંત પાશ્ચાત્ય જગતને આપ્યો હતો. સ્વાદ માણી રહ્યા હતા. મુંબઈના માત્ર જૈન કુટુંબો જ નહીં પરંતુ ૧૯૭૦ની ૨૯મી માર્ચે છેવટે ગુરુદેવે અનેક વિરોધો અને ટોળાઓની સામાન્યજન પણ પર તેમનો પ્રભાવ છવાયેલો હતો. તેમનું વ્યક્તિત્વ વચ્ચે સ્પિરિટ્યુઅલ સમિતિમાં જવા માટેની ઐતિહાસિક ઉડાન જ એવું હતું પ્રભાવશાળી વકૃત્વશૈલી અને જૈન ધર્મ અંગેનું ઊંડું ભરી. જ્ઞાન. જૈન ધર્મ સિવાયની વ્યક્તિઓમાં પણ તેમના માટે ખુબ આ વૈશ્વિક પરિષદમાં મુનિશ્રીએ જે સંદેશ આપ્યો તેમાં એક ખેંચાણ હતું. અન્ય ધર્મની વ્યક્તિઓ તેઓ જ્યાં પણ બોલવા છતા તરફ માનવતા માટેની આશા અને ધર્મગુરુઓની એકતા સાધવા ત્યાં તેમને સાંભળવા જતી હતી. ચોપાટી પર મહાવીર જયંતી માટે એક સામાન્ય પ્લેટફોર્મ તૈયાર કરવાની વાત કરી. આ ઐક્ય સમયના તેમના પ્રવચનો વખતે અનેક લોકોની ભીડ જમા થતી સમગ્ર વિશ્વમાં વ્યાપી શાંતિનું કાર્ય કરી શકે. જ્યાંથી તેમને વિશ્વશાંતિ હતી અને તેમાં સરકારી અધિકારીઓ પણ એમાં ભાગ લેતા લાવવાના પ્રયત્ન કરી શકાય. હતા.જેઓ મેડિટેશન અને જૈનિઝમને શીખવા માંગતા હતા, તેવા તેમણે જૈન ધર્મના નયવાદ અને અહિંસા કઈ રીતે માનવીય પશ્ચિમની સંસ્કૃતિના ચાહકોને પણ તેઓ પોતાની તરફ આકર્ષી હેતુને પાર પાડવા માટે ઉપયોગી થઇ શકે, એની વાત કરી. શકતા હતા.
જગતમાં હિંસા અને ગરીબીની સામે લડવા માટે આપણને આ સર્વ પણ મુનિશ્રી પાસે સમણ પરંપરાનું પ્રતિનિધિત્વ અપેક્ષિત માનવતાલક્ષી વ્યવહારોની આવશ્યકતા છે. આજે વિશ્વને અહિંસા, હતું, તે ચોક્કસ પરંપરાના કડક નિયમોમાં પોતાની જાતને બાંધી ભૂખ અને ગરીબીનો શ્રાપ પ્રાપ્ત થયો છે તેની સામે નયવાદ અને રાખતા નહોતા. તેઓ પ્રતિનિધિત્વ કરતા હતા મહાવીરના વિચારોનું. અહિંસા કઇ રીતે યોગદાન આપી શકે છે તેની વાત તેમણે કરી. તેઓ મહાવીરના માનવીય સંદેશને, માનવતાભર્યા સંદેશને લોકો જીનીવા એ તો માત્ર શરૂઆત કરી છે ત્યાર પછી ચિત્રભાનુજીએ સમક્ષ લઈ જવા માગતા હતા. તેઓ મહાવીરના ગરીબ અને યુરોપિયન દેશોમાં મુલાકાત લીધી. આ યાત્રાનો આરંભ જીનીવા બિમારની સેવા કરવાના માનવીય સંદેશને સંપૂર્ણ વિશ્વમાં ફેલાવવા હતો. પરંતુ ત્યાર પછી યુરોપના દેશો, અમેરિકા ની મુલાકાત ઇચ્છતા હતા, એવો મહાવીરના સંદેશને વૈશ્વિક સ્તરે લઇ જવા પ્રવાસ દરમિયાન લીધી. એક વર્ષ પછી તેઓ આફિકા ૪૫ દિવસ માંગતા હતા. તેઓ ઉપાશ્રયમાં આવનાર માત્રને વ્યાખ્યાન આપવા માટેની મુલાકાત પર ગયા. એક વર્ષ બાદ તેઓ આફિકા ૪૫ ઇચ્છતા નહોતા પરંતુ મહાવીરના સંદેશને વૈશ્વિક સ્તરે લઇ જવા દિવસની મુલાકાત પર ગયા. ત્યાં તેમને અનેક જૈન કેન્દ્રોમાં અને ઇચ્છતા હતા જે લોકો કુદરતી આફતોનો ભોગ બન્યા હતા, એવા જૈન પ્રજાઓની વચ્ચે વ્યાખ્યાનો આપ્યા. જ્યાં એ લોકોએ છેલ્લા લોકોની સેવાના રાહત કાર્યમાં તેઓ જોડાયા હતા ઉદાહરણ તરીકે ૭૫ વર્ષ કોઈ જૈન સાધુ-સંતને દરમિયાન જોયા જ ન હતા. જૈનો બિહારમાં આવેલી પૂરની આત. તેમને આફ્રિકા, યુરોપ અને ત્યાં સ્થળાંતર કરીને વેપારાર્થે ગયા હતા. ત્યાંથી તેઓ અમેરિકા અમેરિકા વગેરે જગ્યાએ ત્યાંના જૈન સંઘ અને ફોરમમાં વ્યાખ્યાન થર્ડ સ્પિરિચ્યુંઅલમાં હાજરી આપવા ગયા જે હાવર્ડ યુનિવર્સિટીમાં આપવા માટે સતત આમંત્રણ મળતો હતા.
હતી. યુનિવર્સિટીમાં ૪૦ વિવિધ ધર્મગુરુઓની વચ્ચે પોતાનું વ્યાખ્યાન જીનિવા ખાતે બીજી સ્પિરિચ્યુંઅલ સમિતિનું આયોજન આપ્યું. તેમના આ વ્યાખ્યાનને કારણે એ દિવસે હીટ સ્પીકર ઓફ અમેરિકાના સમર્પિત મંદિર દ્વારા થયું હતું. ત્યાં વ્યાખ્યાન આપવાનું ધ ડે'નું બિરુદ પ્રાપ્ત થયું. બોસ્ટનના લોકલ ન્યુઝ પેપરમાં આ આમંત્રણ ચિત્રભાનુજીને મળ્યું હતું. આમંત્રણને કારણે તેઓ સમાચાર છપાયા હતા, તેને કારણે તેમને અનેક જગ્યાઓથી વિદેશમાં મુસાફરી કરવા માટે તૈયાર થયા હતા. એક જૈન સાધુ અનેક વ્યાખ્યાનોના આમંત્રણ પ્રાપ્ત થયા, ત્યાર બાદ ચિત્રભાનુજીએ જેમને ૩૦ વર્ષમાં ૩૦ હજાર માઈલનું અંતર ખુલ્લા પગે કાપ્યું અમેરિકામાં સ્થાયી થવાનો નિર્ણય લીધો. તેમને પોતાના ઘરના હતું તેમનો વિમાન દ્વારા પ્રવાસ કરવાનોએ એક નિર્ણય ખરેખર વિસ્તાર તરીકે ન્યુયોર્કને પસંદ કર્યું. ક્રાંતિકારી અને વિવાદાસ્પદ હતો. પરંતુ છેવટે એમને વીરચંદ ચિત્રભાનુજીએ વિવિધ કોલેજમાં ધ્યાન- મેડીટેશન' અંગેનું રાઘવજી ગાંધીના આદર્શ અને અનુસરવાનું મુનાસિબ માન્યું. જેને શિક્ષણ આપ્યું. પોતે જે શિક્ષણના વ્યવસાયમાંથી પૈસા બચાવ્યા મે- ૨૦૧૯O
પ્રબુદ્ધ જીવન :અહૈિંસા વિશેષાંક
૮૭
