________________
,
તા. ૧૬-૩-૯૪ અને તા. ૧૬-૪-૯૪
પ્રબદ્ધ જીવન
-
નરકના
0 ડૉ. બિપિનચંદ્ર હીરાલાલ કાપડિયા ચૌર્યાસીની ચકડોળમાં રાગદ્વેષથી કલુષિત આત્મા અનંતાનંત જૈનોની માન્યતા પ્રમાણે કૃષ્ણ અત્યારે ત્રીજી નરકમાં છે. ભગવાન પુદગલપરાવર્તન સમય સુધી ભટક્યા કરે છે. સમ્યગૃજ્ઞાન, દર્શન અને નેમિનાથના સાધુવૃન્દની ભાવવિભોર ભક્તિથી સાતમી નરકમાંથી ચારિત્રની ઉચ્ચ આરાધનાના ફળસ્વરૂપે આત્મા શિવપદ પ્રાપ્ત કરે ત્રીજીમાં અત્યારે હોઇ ભાવી ચોવીસીમાં બારમા અમમ નામે તીર્થકર છે. સમ્યકત્વ પ્રાપ્તિ પછીના ભવોની કિંમત અંકાય છે. ભવોની ગણના થશે. તીર્થકરોની ત્યારપછી કરાય છે. આ રીતે સૌથી વધારે ભવો કુરુક અને ઉત્સુક બે ભાઇઓએ દીક્ષા લીધા પછી ઉત્કટ તપશ્ચર્યા મહાવીરસ્વામીના ૨૭, ઋષભદેવના ૧૩, શાંતિનાથના ૧૨, નેમિનાથના કરી અનેક પ્રકારની લબ્ધિઓ હાંસલ કરી હતી. એક વખત વિહાર કરતાં ૯, પાર્શ્વનાથના ૧૦, તથા બાકીના તીર્થકરોના ૩ ભવ ગણ્યા છે.' કરતાં તેઓ કુણાલા નગરીમાં આવ્યા. ત્યાં વરસાદ ન થયો. લોકો એમ
તીર્થકરો તથા ચક્વર્તીઓ પણ પૂર્વ ભવમાં નરકના મહેમાન બને માનવા લાગ્યા કે આ બંનેએ વરસાદને બાંધી રાખ્યો છે. છે. મહાવીરના ૨૭ ભવોમાંથી ૧૮માં ભવમાં ત્રિપૃષ્ઠ વાસુદેવનું આયુષ્ય આ સ્થિતિથી તંગ આવીને કેટલાંક લોકો તેમના ઉપર પત્થર ફેંકવા પૂર્ણ થતાં તમસ્તમા નામની સાતમી નરકમાં ગયા કેમકે ત્યારે લાગ્યા, કેટલાક ઘૂંકવા લાગ્યા, કેટલાંક ગાળો દેવા લાગ્યા, વળી કેટલાંક શપ્યાપાલકના કાનમાં ધગધગતું સીસું રેવડાવ્યું હતું. ૨૧મા ભવમાં ફરી તેઓને લાકડીઓથી પ્રહાર કરવા લાગ્યા. તેમની સહિષ્ણુતાની રૂપેરી ચોથી નરકમાં ગયા હતા. ત્રિપૃષ્ઠીના ભાવમાં વગર શસ્ત્ર સિંહને ચીરી ચાદરમાં તેઓનું મુનિપણું દીપતું હતું. તપથી કૂશ બનેલી કાયા પર નાંખ્યો હતો તેવી રીતે ૧૬મા ભવમાં ગાયને બે શીંગડાથી પકડી લાઠીઓ ઝીંકવા લાગ્યા. લોહી ટપકંવા લાગ્યું. સહિષ્ણુતાની મર્યાદા ગોળગોળ આકાશમાં ભમરડી ઉછાળી હતી.તે સમયે વિશ્વભૂતિએ
આવી ગઇ. ભવા તંગ બન્યા. સૌમ્યતાને સ્થાને રૌદ્રતા મુખ પર કંડરાઈ. વિશાખાનંદીને મારવાનું નિયાણું કર્યું હતું (ભગવતી સૂત્ર શતક ૧૩,
ચિત્તમાં ખળભળાટ થયો. આંતરિક કષાયોનો વંટોળિયો ઊઠ્યો.
ચિત્તમાં ખળભળાટ થયા ઉદેશક ૨).
નગરજનોને પરચો બતાવવા કુરુક મુનિ ગુસ્સામાં આકાશ સામે . * જૈનદર્શન કહે છે કે સમક્તિના અભાવમાં ગમે તેટલાં ઉચ્ચ
GS
જાઈ
જેઈ બોલ્યા : વર્ષદેવ ! કુણાલાયા. ચારિત્રના બળે વ્યક્તિ નવરૈવેયક સુધી જાય તો પણ મોક્ષમાં ન માને ઉકુરુકે આગળ ચલાવ્યું: દિનામિ દશ પંચ ચ: કે મિથ્યાત્વ દૂર ન થયું હોય તો તે નરકે પણ જાય. આટલા ઉપોદઘાત
પણ તે વરસાદ ઝરમર ઝરમર નહીં કુરુકે પાદપૂર્તિ કરી:-નિત્ય પછી નરકે કેમ ગયા તેની મીમાંસા કરીએ.
મુશલધારાભિઃ(નિત્ય મુશળધારાથી) તેમને આટલાથી સંતોષ ન થયો. પ્રસન્નચંદ્ર રાજર્ષિ આતાપના લઈ રહ્યા છે. દીક્ષા લીધેલી છે,
જે દિવસે અને તે પણ બે ક્લાક જ વરસે તો ? આગળ બોલ્યા: યથા ભગવાનને વાંદવા તથા વાણી સાંભળવા શ્રેષિક રાજા જઇ રહ્યા છે. તેના
રાત્રી તથા દિવા (રાત અને દિવસે પણ) બે સૈનિકો વાત કરે છે. આ સાધુના બાળકુંવરની ગાદી સલામત નથી.
કુણાલા નગરીમાં વિહરાર્થે આવેલા લબ્ધિ સંપન્ન મુનિનું વચન પોતે શત્રુ તરફના પુત્રના ભયને લીધે એક પછી એક શસ્ત્રો લઈ યુદ્ધ
નિષ્ફળ તો ન જાયને ! આકાશ કાળા ડિબાંગ વાદળોથી ઘેરાઈ ગયું. કરે છે. એક પછી એક આયુધો ઉપાડે છે તથા એક પછી એક નરકે
મુશળધાર વરસાદ વરસ્યો. લોકો આનંદ વિભોર થઇ નાચવા લાગ્યા, જાય છે; સાતમી સુધી પહોંચી જાય છે. મસ્તકનું આયુધ ઉગામતા
ખુશખુશ થઈ ગયા સાચી સ્થિતિનું ભાન થતાં પલ્ટો થાય છે. વિચારમાં અને તેથી દુંદુભિનાદ
વરસાદ વણ થંભ્યો એક દિવસ, બે દિવસ, ત્રણ દિવસ, ચાર-પાંચ, અને મોક્ષના અતિથિ. કેમકે 'મન: એવ મનુષ્યાણાં કારણે બંધમોક્ષયો:
: છ દશ-બાર દિવસ. પંદર દિવસમાં તો નાચી ઉઠેલા લોકો તૂટી રહેલા
* અધ્યવસાયોમાં શુભ પરિણતી અને શ્રેષ્ઠ શુભ ફળ.
વૃક્ષો જુવે છે; ઝુપડા તણાવા લાગ્યા, ઢોરો તણાયા, મકાનો પડવા લાગ્યા, તંદલિયો મત્સ્ય નાના ચોખાના દાણા જેટલો હોય છે. મહામસ્યની
માણસો પણ છેવટે તણાયા, સર્વત્ર જળબંબાકાર થઇ ગયું.
કુણાલા નગરી તારાજ થઇ ગઈ. નગરજનોને સજા કરી મુનિઓએ પાંપણમાં રહી તેના મુખમાંથી પસાર થતાં જીવોને જોઈ ખિન્ન થાય
સહિષ્ણુતાને નેવે મૂકી દીધી હતી. ક્રોધાવેશમાં આ લબ્ધિસંપન્ન મુનિવરો. છે. આની જગાએ હું હોઉં તો એકેને જીવતા ન જવા દઉં. અહીં પણ
ત્યાંથી મૃત્યુ પામી સીધા અસહ્ય, અકાય વેદનાની ગર્તા સમી સાતમી અશુભ માનસિક અધ્યવસાયો નરકનું અનન્ય કારણ બને છે અને તે
નરકના મહેમાન થયા ! ઘોર સાધના, ઉગ્ર તપશ્ચર્યા, સંયમની પવિત્ર સાતમી નરકે જાય છે.
ચર્ચાઓ નિરર્થક બની. નરકે જવાથી તેના પર પણ પાણી ફરી વળ્યું ! કૂવામાં પાડા ચીતરી મારવાનો મનસુબો માત્ર કરનાર કાલસૌકસરિક
શલાકાપુઓમાં અગ્રીવ પ્રતિવાસુદેવ સાતમી નરકે, ત્રિપૃષ્ઠ પણ અધ્યવસાયોના બળે જ નરકે ગયો ને !
વાસુદેવ સાતમી નરકે, તારક પ્રતિવાસુદેવ છઠ્ઠી નરકે, દ્વિપૃષ્ઠ વાસુદેવ એક વખતના નાસ્તિક અને શિકારાદિ વ્યસનોમાં મસ્ત એવા શ્રેણિકનો ભેટો અનાથમુનિ સાથે થયો ત્યારપછી તેઓ સમક્તિ બનવા
છઠ્ઠી નરકે, સ્વયંભૂ વાસુદેવ છઠ્ઠી નરકે, મેરક પ્રતિવાસુદેવ છઠ્ઠી નરકે, પ્રયત્નશીલ રહ્યા. પરંતુ, મૃગલીની હત્યા અને તે અંગે ઉત્કટ આનંદ
પુરુષોત્તમ વાસુદેવ છઠ્ઠી નરકે, મધુ પ્રતિવાસુદેવ છઠ્ઠી નરકે, પુષસિંહ થવાથી પહેલી નરક ગયા. પછીથી આરાધનાના પરિપાક રૂપે ક્ષાયિક
વાસુદેવ છઠ્ઠી નરકે, પુરુષ પુંડરિક વાસુદેવ છઠ્ઠી નરકે, સુભૂમ ચક્રવર્તી * સમક્તિ થઈ. આવતી ચોવીસીમાં પ્રથમ તીર્થંકર પદ્મનાભ થશે.'
સાતમી નરકે, દત્ત વાસુદેવ પાંચમી નરકે, લક્ષ્મણ (નારાયણ) વાસુદેવ અવાંતર બીના પણ જોઈ લઈએ. માંસાહારી અને મોટી વય સુધી
ચોથી નરકે, રાવણ (દશમુખ) ચોથી નરકે, કૃષ્ણ વાસુદેવ ત્રીજી નરકે, જૈન દર્શનનો તિરસ્કાર કરનાર કુમારપાળ, કલિકાલ સર્વજ્ઞ હેમચંદ્રાચાર્યના
જરાસંધ પ્રતિવાસુદેવ ચોથી નરકે, બ્રહાદત્ત ચવર્તી સાતમી નરકે ગયા સંપર્કમાં આવ્યા પછી જે દ્રઢતાથી આરાધના કરી તેથી તેમને પરમાર્વતનું
સામાન્યત: વાસુદેવો અને પ્રતિવાસુદેવો જૈન માન્યતા મુજબ નરકે બિરૂદ આપવામાં આવ્યું. તેઓ પ્રથમ તીર્થંકર પનાભના પ્રથમ ગણધર
જતાં હોય છે. તેવી રીતે ચક્રવર્તીને જે મોક્ષ પામવા જેવાં શુભ કર્મોદય
થશે !
