________________
તા. ૧૬-૩-૯૪. અને તા. ૧૬-૪-૯૪ પ્રબુદ્ધ જીવન
૧૫ 2 સમીકીતના સડસઠ બોલ :
છે. મનુષ્ય અને તીર્થંચને અવધિજ્ઞાન ગુણવિકાસ દ્વારા થાય છે. તીર્થંકર - શ્રી ઉષાબહેન મહેતાએ આ વિષય પર વક્તવ્ય આપતાં
ભગવાનને અવધિજ્ઞાન જન્મથી થાય છે. અનુગામી, અનનુગામી, જણાવ્યું હતું કે વ્યવહાર સમકિતનું પાલન કરવા માટે સડસઠ ભેદોનું
વર્ધમાન, હિયમાન, પ્રતિપાતિ અને અપ્રતિપાતિ એવા પ્રકારો પણ અવધિ જ્ઞાન આવશ્યક છે. ચાર સદુહણા, ત્રણ લિંગ, દશ પ્રકારનો વિનય, ત્રણ જ્ઞાનમાં બતાવવામાં આવે છે. અવધિજ્ઞાની જીવ વર્તમાન સમય ઉપરાંત પ્રકારની શુદ્ધિ, પાંચ દુષણોનો ત્યાગ, આઠ પ્રભાવકો, પાંચ લક્ષણો, પાંચ ભૂતકાળ અને ભાવથકાળમાં પણ પોતાની સ્થળ કાળની મયદા ભૂષણો, છ જયણાં, છ આગારો, છ ભાવનાઓ અને છ સ્થાનકો એમ અનુસાર રૂપી પદાર્થોને જોઈ શકે છે. અવધિજ્ઞાન સમકિતી જીવને તથા સડસઠ ભેદોથી યુક્ત હોય તે સમ્યકત્વ શુદ્ધ કહેવાય. સમકીત પામેલો
દ્ધ કહેવાય. સમકિત પામેલો મિથ્યાત્વીને પણ હોઈ શકે છે. મિથ્યાત્વીના અવધિજ્ઞાનને વિભંગ જ્ઞાન જીવ સમકિત સાચવવા સડસઠ બોલની આરાધના કરતો હોય છે. કહેવામાં આવે છે. કારણ કે તે મલિન પ્રકારનું હોય છે. મન:પર્યવજ્ઞાન, નિશ્ચિયથી સમકિતની આરાધના, મોહનીય કર્મની સાત પ્રકૃતિઓ,
અવધિજ્ઞાન કરતા ચઢિયાતું છે. કારણ કે તે ફક્ત સમકિતી જીવોને જ અનંતાનુબંધી બ્રેધ, માન, માયા, લોભ તથા મિથ્યાત્વ, મોહનીય, મિશ્ર થઈ શકે છે. વર્તમાન સમયમાં ટી. વી. અને વિડિયોની શોધ થઈ છે મોહનીય અને સમકિત મોહનીય આ સાત પ્રકૃતિનો ઉપશમ, કાયોપશમ જે અવધિજ્ઞાનનો કંઈક અણસાર આપે છે, પરંતુ તે પૂર્ણ નથી. કારણ કે ક્ષય હોવો જોઇએ, તે જ સાચી આરાધના છે.
કે ટી. વી. અને વિડિયો ભવિષ્યકાળની ઘટનાને ક્યારેય બતાવી નહિ 0 લોચન-કાજલ સંવાદ :
શકે. વળી તેના દૃશ્યો બે પરિમાણમાં છે. અવધિજ્ઞાનમાં જીવંત દૃશ્યની ડૉ. કીર્તિદા જોશીએ આ વિષય પર બોલતા કહ્યું હતું કે લોચન
જેમ ત્રણ પરિમાણ હોય છે. અવધિજ્ઞાન અને મન:પર્ય જ્ઞાન એક કાજલ સંવાદ કવિ જયવંતસૂરિની રચના છે. જયવંતસૂરિ મધ્યકાલીન
પ્રકારની લબ્ધિ છે. મોક્ષમાર્ગની આરાધનામાં તે અનિવાર્ય નથી. જે ગુજરાતી સાહિત્યના ગણનાપાત્ર કવિઓમાંના એક છે. તેમની
મહાત્માઓએ અવધિજ્ઞાન અને મન:પર્યવજ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યા વિના સીધું કવિત્વશક્તિ અસાધારણ છે. તેઓ વડતપગચ્છની રત્નાકર શાખાના
કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું હોય એવા કેટલાય ઉદાહરણો જોવા મળે છે. સાધુ હતા. કવિની જીવન ઘટનાઓના સમય નિર્દેશો મળતા નથી. તેમની D ગુણોપાસના : કૃતિઓમાં મળતા સમયને આધારે તેમનો કવનકાળ સોળમી સદીનો પ્રા. તારાબહેન રમણલાલ શાહે આ વિષય પર બોલતાં મધ્યભાગ અને ઉત્તરાર્ધ નિશ્ચિત થાય છે. લોચન-કાજલ સંવાદ કહ્યું હતું કે જૈનધર્મમાં ગુણોપાસનાનું ઘણું મહત્ત્વ છે. માનવભવ. એ જયવંતસૂરિની બે ઢાળ અને ૨૯ કડીની રચના છે. આ કૃતિ ટૂંકી છે ગુણ પ્રાપ્ત કરવાનો અમૂલ્ય અવસર છે. ગુણ અનંત છે, દોષો પણ અનંત, પરંતુ કથનના ચાતુર્ય અને સ્નેહભાવના વિલક્ષણ નિરૂપણની દૃષ્ટિએ છે. દોષો દૂર કરી ગુણ પ્રાપ્ત કરવા એ પરમ પુરુષાર્થ છે. ક્યાં ગુણો આકર્ષક છે. આમ તો સમાન રૂપ ગુણ વ્યસનેષુ મૈત્રી એમ કહેવાય પામવા ? પરંપરાથી જે ઉત્તમ મનાયા છે, જે સ્વ૫ર કલ્યાણકારી છે, છે. પણ નિર્ગુણ સાથે પણ સંબંધ હોય શકે એ વિશિષ્ટ વિચાર આ સંતો અને પ્રજ્ઞાવાન પુરુષો જેની પ્રસંશા કરતા થાકતાં નથી તે ગુણો. નાનકડી કૃતિનું આકર્ષણ છે. આ લઘુકૃતિ તેના કથનના ચાતુર્ય વિષયની જૈનધર્મ પ્રમાણે શુભલક્ષણ તે ગુણ છે. અશુભ લક્ષણ તે દોષ છે. રજૂઆતની વિલક્ષણતા, ઉત્તમ દૃષ્ટાંત કલા અને પરંપરા કરતાં નવા પંચમહાવ્રત તે ગુણ છે. બાકીના વ્રતો તે ઉત્તરગુણ અથવા મૂળગુણને વિષયની પસંદગીને કારણે ધ્યાનપાત્ર બની રહે છે. .
પોષક ગુણ છે. ગુણ પ્રાપ્તિના ઉપાયો અનેક છે. તેમાં મુખ્યત્વે પ્રભુદર્શન, અન્ય નિબંધો : દ્રિતીય બેઠકમાં ઉપરોકત નિબંધોની રજૂઆત પ્રભુ સ્તવન, પ્રભુ ભક્તિ છે. એ ઉપરાંત શાસ્ત્રવચન, ચિંતન, મનન, ઉપરાંત (૧) ર્ડો. ધવલ ગાલાએ Cosmic Universel without સંતસમાગમ, સદગુરુ શરણ, મહાન વ્યક્તિના ચરિત્રનું વાચન, કડક Beginning and without End એ વિષય પર, (૨) શ્રી પ્રકાશ આત્મપરીક્ષણ અને પ્રકૃતિ નિરીક્ષણને ગણાવી શકાય. પી. વોરા એ "જિનેશ્વર પરમાત્માનું વિજ્ઞાન' એ વિષય પર એને (૩) સમ્યગ જ્ઞાન ઔર તર્ક : શ્રી હસમુખ શાંતિલાલ શાહે 'અહિંસા પાલનમાં જૈન સાહિત્યનું યોગદાન શ્રી જોહરીમલ પારેખે આ વિષય પર વક્તવ્ય આપતાં જણાવ્યું એ વિષય પર નિબંધ વાંચન કર્યું હતું.
હતું કે તર્કથી ધર્મને સિદ્ધ કરવો, પરિપુષ્ટ કરવો વ્યર્થ છે. પરંભાવમાંથી. 0 તુતીય બેઠક :
સ્વભાવમાં પહોંચવું એનું નામ જ ધર્મ છે. સ્વભાવના અભાવમાં તર્કના સોમવાર, તા. ૨૧મી માર્ચ, ૧૯૯૪ના રોજ સવારના સાડા નવ માધ્યમથી જ્ઞાન પ્રાપ્તિની આશા નિષ્ફળ છે. સ્વભાવ કોઇ દિવસ તર્ક વાગે ઉપાશ્રય ખંડમાં તૃતીય અને અંતીમ બેઠક મળી હતી જેમાં નીચેના પ્રતિષ્ઠિત નહિ થાય. તેથી અપરિપક્વ લોકોની શ્રદ્ધા ડામાડોળ થવાની વિદ્રાનો એ પોતાના નિબંધો રજૂ કર્યા હતા.
શક્યતા છે. 2 અવધિજ્ઞાન :
0 ભકતામર સ્તોત્ર - પાઠ અને પઠન : ડૉ. રમણલાલ ચીમનલાલ શાહે આ વિષય પર વક્તવ્ય પ્રા. યંતભાઈ કોઠારીએ આ વિષય પર બોલતા કહ્યું હતું 4 આપતાં જણાવ્યું હતું કે જૈનધર્મમાં જ્ઞાનના મુખ્ય પાંચ પ્રકાર બતાવ્યા કે ભકતામર સ્તોત્ર એ સુંદર ભક્તિ રચના જ નહિ સરસ કાવ્યકૃતિ ' છે. મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાન, મન:પર્યવજ્ઞાન અને કેવળજ્ઞાન. ' પણ છે. આ રચના સંસ્કૃત ભાષામાં છે. તેમાં કેટલાક કઠિન શબ્દો આવે
જીવ ચાર પ્રકારના ઘાનિકર્મનો સર્વથા ક્ષય કરે ત્યારે તેને કેવળજ્ઞાન છે. ભક્તામર સ્તોત્ર જૈનોમાં ઘણું પ્રચલિત છે. એથી એની ઘણી . પ્રગટ થાય છે, જે મુક્તિ અપાવે છે. જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ક્ષયપક્ષમ પુસ્તિકાઓ છપાય છે. અને કેટલીક કેસેટો પણ ઉતરી છે. આવી અનુસાર જીવને મતિ, શ્રુત, અવધિ અને મન:પર્યવ જ્ઞાન થાય છે. પુસ્તિકાઓ શુદ્ધ છપાય અને કેસેટોમાં તદૃન શુદ્ધ ઉચ્ચારણ થાય એ અવધિ એટલે મર્યાદા. સ્થળ અને કાળની અમુક મર્યાદામાં રહેલા રૂપી જરૂરી છે. કેટલીક નામાંકિત વ્યક્તિઓની કેસેટોમાં પણ અશુદ્ધ ઉચ્ચારણ પદાર્થોને આત્મ પ્રત્યક્ષ કરવાની શક્તિ તે અવધિજ્ઞાન છે. આંખ અને સાંભળવા મળે છે એથી ઉદ્વેગ થાય છે. મનની સહાય વગર કેવળ આત્મભાવે રૂપીપદાર્થને જોવા જાણવા તે તે તમિળના સંત કવયિત્રી - અબૂઇયાર : અવધિજ્ઞાન છે. અવધિજ્ઞાન બે પ્રકારના છે : ભવ પ્રત્યયિક અને ગુણ શ્રી નેમચંદ એમ. ગાલાએ આ વિષય પર વક્તવ્ય આપતાં પ્રત્યયિક. દેવો અને નરકગતિના જીવોને અવધિજ્ઞાન જન્મની સાથે થાય જણાવ્યું હતું કે દ્રાવિડ પરિવારની, તમિળભાષા ભારતની પ્રાચીનતમ
