________________ પ્રબુદ્ધ જીવન તા. 16-11-94 અને તા. 16-12-94 * ભાઈ બનવું પડે તો કંડરિકના ભાઈ પુંડરિક બનવું. આવી રીતે તીર્થંકરની દેશના સાંભળનાર એક દેવે પૂછયું કે હું પુત્ર બનવું પડે તો રામ કે ભરત બનવું. મરીને ક્યાં જઈશ? તું વનમાં વાંદરો થશે. તેથી ધ્રુજી ઉઠેલો દેવ પુણ્યથી પુત્રી બનવું પડે તો મયણાસુંદરી બનવું. દેવપદ પરંતુ હવે વાંદરાનો અવતાર ! સાસુ બનવું પડે તો કૌશલ્યા બનવું. - દેવે ભાવી સુધારવા તે જંગલના પ્રત્યેક પત્થર પર નવકારમંત્ર વહુ બનવું પડે તો સીતા બનવું. કોતરાવ્યો, જેમાં ઝીણા ઝીણા રત્નો કેમ જાણે ન ભર્યા હોય. સાળા-બનેવી બનવું પડે તો ધન્ના-શાલિભદ્ર બનવું. દેવ જ્યારે મૃત્યુ પામીવાંદરો થયો ત્યારે દરેક સ્થળે એક જ પ્રકારના સસરા બનવું પડે તો દશરથ રાજા બનવું. અક્ષરો જોઇ જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થતાં પોતે ધર્મ પામવા માટે જ આ કર્યું ભગવતિસૂત્રમાં તિર્યંચો પણ દેશવિરતિ ધર્મ સ્વીકારી દેવલોક કે છે તેમ જાણી દેવભવ વિષય વિલાસોમાં બરબાદ કરી હું અહીં વાનર મનુષ્યલોક મેળવવા માટે ભાગ્યશાળી બને છે. તેના દાંતોમાં બન્યો. પશુ યોનિમાં પટકાઈ ગયો ! આ વાતનો આનંદ થયો કે ચંડકૌશિક નાગરાજ, હાથીના શરીરધારી રૂપસેનનો જીવ, કાબરી દેવભવમાં નવકારમંત્ર કોતર્યા તેથી જે મને જ્ઞાન થયું તેથી કદાકદ અને અટવીમાં પાર્શ્વનાથ પ્રભુને પૂજતો મદોન્મત્ત હાથી, પરમાત્માની હુપાહુપ કરવાનું બંધ કરી પાપ પ્રવૃત્તિઓ રોકી બને તેટલું કરી લણ. અક્ષતપૂજા કરતું કીર યુગલ, જટાયુ પક્ષી આદિ લોકજીભ પર રમી રહ્યાં આમ વિચારી વાનરે અનશન કર્યું, નવકારના ધ્યાનમાં લીન થયો. આયુષ્ય પૂર્ણ થતાં ફરી દેવલોકમાં ગયો. લોકાલોકમાં રહેતી જીવંત સૃષ્ટિ આ પ્રમાણે કંઈક નિમિત્ત, ટકોર, ઉપરગણાવેલાં સંસારનાં સગાંઓને તેમની સાથે સંકળાયેલા અન્ય વસ્ત. વિચાર, ભાવ, અધ્યવસાયાદિથી કેવી રીતે જીવનને વળાંક જીવોને પ્રતિબોધિત કરી પરિણતિથી પાવન પંથે પ્રયાણ કરાવવા માટે આપી પ્રોત્સાહિત થઈ પ્રતિબોધિત થઈ જાય છે. અનન્ય કાર્ય કરી પોતાનું તથા પરનું જીવન માંગલ્યમય બનાવી ભાવી આ લેખ વધુ લાંબો ન કરતાં વિહંગાવલોકન રૂપે નિશ્લિખિત જીવોને જીવન જીવવાનો મધુરો માર્ગ બતાવ્યો છે. દ્રષ્ટાંતો નવકારના શ્રવણથી પ્રાણિવર્ગ અજ્ઞાની છતાં, મીંઠ અને પર્યુષણ મહાપર્વમાં જેનું વાંચન ઉત્સાહપૂર્વક સંભળાવવામાં આવે કિલષ્ટકર્મી છતાં નવકારથી સુખી થયો. છે તે કલ્પસૂત્રમાં જણાવ્યા પ્રમાણે આભીર દંપતીના વિવાહ પ્રસંગે આવશ્યકમાં ત્રિદંડી નવકારથી આલોકમાં સુખી થયો એવું કહ્યું છે. મળેલી મદદના બદલામાં તે શ્રાવકને દબાણપૂર્વક ઈચ્છા ન હોવા છતાં પ્રહાર વિધુર યુગ બાહુને મદનરેખાએ નવકાર સંભળાવ્યાથી પણ તેઓ બે બળદની જોડી તેમને ત્યાં મૂકી જાય છે. તેઓ જ્યારે તિથિને પાંચમાં દેવલોકમાં ગયા. દિવસે પૌષધ કરતા ત્યારે તે બળદો તૃણાદિ ન ખાતાં, આથી શ્રાવકને જંબુસ્વામીના પિતા ઋષભદેવ લઘુ ભાઈ જિનદાસને નવકાર ઘણાં પ્રિય થઈ પડ્યાં. એકવાર જિનદાસના મિત્રે સુંદર બળદો જાણી વગેરે ક્રિયા કરાવ્યાથી તુ જંબુદ્વીપનો અધિપતિ અણાઢિયો દેવ થયો. વગર પૂછે તેને લઈ ગયો, તથા તેઓ દ્વારા ગજા ઉપરાંત કામ કરાવ્યાથી તિર્યંચોમાં કેટલાંકને મહર્ષિઓએ અને કેટલાંકને શ્રાવકોએ પર્વત તૂટી પડ્યાં. તેઓને તે શ્રાવકે ભક્ત પ્રત્યાખ્યાન, નમસ્કારાદિથી ક્રિયા કરતાં નવકારનો પ્રભાવે દેવપણું તથા બોધિબીજ મળ્યા છે. પરિકર્મિત કર્યો. મૃત્યુ બાદ તે બંને નાગકુમાર દેવો થયા. હોડીમાં જઈ દાખલા તરીકે પાર્શ્વનાથનો જીવ હાથી, મુનિસુવ્રતસ્વામી પ્રતિબોધિત રહેલા ભગવાન મહાવીરસ્વામીને એકે હોડીનું રક્ષણ કર્યું. જ્યારે અશ્વ, સોદાનો જીવ ગેંડો, સહદેવીનો જીવ વાઘણ, વૈતરણીનો જીવ બીજાએ પ્રભુને ઉપસર્ગ કરનાર સુદંષ્ટ્ર અસુરનો વધ કર્યો. બળદો પણ વાનર, ભદ્રક મહિષ, કંબળ સંબળ નામે બે બળદ, શ્રેષ્ઠિ પુત્રનો જીવ પ્રતિબોધિત થઈ કેવું કાર્ય કરે છે. મસ્ય, નંદમણિયારનો જીવ દેડકો, સુલકનો જીવ શુક, બીજા ભુલકનો પંદરમાં તીર્થકર ધર્મનાથને સમવસરણમાં પ્રશ્ન પૂછ્યો કે આ જીવ પાડો, રંજકૌશિક સર્પ, ભરૂચની શકુનિકા, સડકનો જીવ દેડકો, ત્રિવિક્રમ ભટ્ટનોબોકડો, કમઠની પંચાગ્નિમાં બળતો સાપ, કુરગુકના જન્મજાત વૈર ભૂલી ગયેલા પશુ-પક્ષીમાંથી કોઈ ભાવી જીવ મોક્ષ મેળવનારો છે? તેના જવાબમાં ભગવાને કહ્યું કે સામેથી આવી રહેલો પૂર્વભવનો જીવ દ્રષ્ટિવિષસર્પ, પ્રદ્યુમનની માનો જીવ કૂતરી, ચારુદત્તે આ ઉંદર મારા પહેલાં મોક્ષે જશે. આરાધના કરાવેલો બોકડો, સિંહસેન રત્નનો જીવ હાથી વગેરે અનેક જીવોનું કલ્યાણ નવકારમંત્રથી થયું છે. * . વિંધ્યવાસ નામે નાનકડા સંનિવેશમાં તેના રાજારાણીને તારાચંદ્ર એકડા મંત્રથી નૃપતિ રાજમહેલની અગાશી પર ચઢી નગરની નામે પુત્ર હતો. યુદ્ધમાં મહેન્દ્ર રાજાનું મૃત્યુ થતાં શીયળ બચાવવા રાણી શોભા નિહાળી રહ્યાં છે; સમય સંધ્યાનો હતો આકાશ ક્ષણવારમાં પત્ર લઇ ભાગી છૂટી. ભરુચ સુધી પહોંચી ધર્મસ્થાનકમાં જઈ વાદળોથી ઘેરાઈ ગયું, બીજી ક્ષણે તે વિખરાઈ ગયું. ઉત્તમ પુરુષોને રાણીપુત્રને શ્રાવકના ઘેર લઈ ગયા. વૈરાગ્યવાણી સાંભળતા રાણી તથા આટલું નિમિત્ત બસ હતું. તેઓ આ સામાન્ય નિમિત્તથી વૈરાગી બની પુત્ર સંયમ સ્વીકાર્યું. ચૌદમા અનંતનાથ ભગવાનના શાસનમાં સારી સારી - ત્યાગી બને છે, અને સંસારની સમસ્ત સુખ સાહ્યબીને તણખલા તુલ્ય રીતે આરાધના કરી. તુચ્છ સમજી ત્યજીને સાચા અણસાર બને છે, પ્રત્યેક બુદ્ધ બને છે. એકવાર તારાચંદ્ર મુનિ વાસનાથી વ્યાકુળ થઇ પ્રકૃતિને જોતાં જ્ઞાન, ધ્યાન અને તપની સાધના દ્વારા જીવનને અજવાળતા ઉંદરનાં ટોળાને ગેલ કરતાં જોઈ તેનું મન ચકડોળે ચઢ્યું. સાધુ જીવન દમદંત રાજર્ષિના પુનિત પગલે હસ્તિનાપુરી પાવન થઈ. ધ્યાનની કરતાં આ ઉંદરોનું જીવન સુંદર છે. અશુભ ભાવના આલોચ્યા વિના ધૂનમાં આત્માનો અનેરો આનંદ લૂંટવા લીગ્યા; નિજમાં ખોવાઈ ગયા. મૃત્યુ પામી અલ્પ આયુષ્યવાળા દેવ થયા. ઉપરના વિચારોને લીધે દેવનું ફરવા નીકળેલા પાંડવોએ દમદત રાજર્ષિ છે એમ જાણી ત્રણ આયુષ્ય પૂર્ણ થતાં ઉંદર બનવું પડ્યું. ભગવાનની વાણી સાંભળી સભા પ્રદક્ષિણા દઈ ભાવભર્યા હૈયે મુનિને નમસ્કાર કર્યો. જ્યારે દુષ્ટ દુર્યોધને છક થઈ ગઈ; અશ્રુભીની આંખે ઉદરે ભગવાનને ઉદ્ધાર માટે માર્ગ આપણો કદ્દો વૈરી છે, દુશ્મન છે ત્મ માની તેનું મુખ જોવામાં પાપ માન્યું; પૂછયો. અનશન કરીશ તો બાજી સુધરી જશે. તેથી તેણે અનશન કર્યું. તેમના ઉપર બીજોરાનું ફળ ફેંકી ચાલતી પકડી. પાપનો તીવ પશ્ચાતાપ કરી ઉંદરડીઓથી વશ ન થઈ, વૈરાગ્યથી વાણી મુનિશ્રીને પાંડવો તરફથી સત્કાર તથા દુર્યોધન તરફથી દુઃખદ દ્વારા જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થતાં ક્ષપકશ્રેણિએ ચઢી ભાવચારિત્ર મેળવી તે પરિચય છતાં રાગદ્વેષમાં ક્ષમતા રાખી, ન કર્યો તોષ કે ન કર્યો રોષ. મોક્ષે ગયો. ક્ષમાનો આદર્શ રજુ કર્યો. * * * | માલિક : શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંધ - મુદ્રક, પ્રકાશક : શ્રી ચીમનલાલ જે. શાહ, પ્રકાશન સ્થળ : 38 5, સરદાર વી. પી. રોડ, મુંબઈ-૪૦૦ 004 | ફોન : 382029, મુદ્રણસ્થાન : રિલાયન્સ ઓફસેટ પ્રિન્ટર્સ, 69, ખાંડિયા સ્ટ્રીટ, મુંબઇ-૪૦૦ 008, લેસરટાઇપસેટિંગ મુદ્રીકન, મુંબઈ-૪૦૦ 0EUR. | == = =
