________________
૧૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૧૧-૯૪ અને તા. ૧૬-૧૨-૯૪
5
તેઓ રાજા ન થઇ શકે. પદ્માવતી તેથી તેતલપુત્ર નામના અમાત્યની તેને તરફડતી જોઇને એને નવકારમંત્ર સંભળાવે છે. તેણે બહુ ધ્યાનપૂર્વક પત્નીની મૃત પુત્રી સાથે પોતાની પુત્રની અદલાબદલી કરે છે. રાજાના નવકાર સાંભળી દેહત્યાગ કર્યો. મૃત્યુ પામી તે સમડી સિંહલદ્વીપની મૃત્યુ બાદ પ્રજામાં પદ્માવતીનો પુત્ર છે તેવો વિશ્વાસ ઉત્પન્ન કરાવી રાજકુંવરી થઇ. એક વખત ઋષભદત્તને રાજસભામાં છીંક આવતાં કનકધ્વજને રાજ્યગાદી મળે છે. અમાત્યનો પત્ની પ્રત્યે પ્રેમ ઓસરવા નવકારનું પ્રથમ પદ “નમો અરિહંતાણં' બોલ્યા. રાજકુમારીને થયું કે માંડ્યો ત્યારે પોઢિલા સાધ્વી બને છે. કનકધ્વજ તરફથી અપમાનિત આવું પોતે ક્યાંક સાંભળ્યું છે. તરત ચિંતનધારાએ ચઢતાં જાતિસ્મરણ થતા તેતલિપુત્રને સાધ્વી બનવા માટેની શરત પ્રમાણે દેવ થયા બાદ જ્ઞાન થયું; જેવી રીતે મહાવીરસ્વામીના સમજાવાથી મેઘકુમારને તેટલીપુત્રને પ્રતિબોધે છે.
હાથીના ભવનું સુમેરૂપ્રભ તરીકેનું જ્ઞાન થયું હતું. મેતરાજ પૂર્વ ભવ પુરોહિત પુત્ર હોય છે. રાજપુત્ર સાથે સાધુની આર્તધ્યાનમાં મગ્ન બનેલ કીરયુગલ અરિહંત પરમાત્માની અક્ષત મશ્કરી કરે છે. સાધુ તેના હાડકાં સરખા કરે છે. અને રાજપુત્રને પૂજાથી શુદ્ધ ઉદીરણા વડે દેવલોકમાં ગયું છે. પ્રાયશ્ચિત રૂપે ચારિત્ર પકડાવ્યું.
બાવળના કાંટાની અસહ્ય વેદનાને સહન કરતું કેળનું પાંદડું દુર્ભાવથી દુર્લોભિપણાનું કર્મ બાંધ્યું. સાધુ સ્નાન ન કરે તેવું કેમ મરૂદેવીમાતાના અવતારને પામી એક જ ભવમાં શી રીતે મોલમાં ગયા ભગવાને કહ્યું તે દુર્ભાવથી નીચગોત્ર કર્મ બાંધ્યું. મુનિને પૂછ્યું છે કે મને હશે? ઘર્મ મળશે કે? હું ક્યાં જન્મીશ? તું ભંગણીના પેટે જન્મીશ; દુર્લભબોધિ સુનંદા સાધ્વીજીને જોઇને પ્રતિબોધિત થયેલો હાથી હોય છે. હોઈ ઘર્મ જલ્દી નહિ મળે. તેથી મિત્ર દેવ પાસે કોલ લે છે કે “દંડા મારીને ગોવિંદ પંડિત જૈનધર્મનો કટ્ટો દ્વેષી. શ્રી ગુસૂરિને હરાવવા મને સંસાર છોડાવજે.”
જિનાગમોના અધ્યયનની જરૂર જણાઈ. વેષ મૂકી ત્રણ વાર આચાર્ય નીચગોત્ર કર્મ ભોગવાઈ જતાં શેઠાણીના મૃત બાળક સાથે સાથે વાદ કરવા આવ્યો. પ્રત્યેકવાર ઘોર પરાજયનું કલંક પામ્યો. છેલ્લા અદલાબદલી થાય છે. સોળ વર્ષની વયે મેતરાજ આઠ કન્યા સાથે લગ્ન પ્રયત્નમાં આચારાંગસૂત્રનું ષડજીવનિકાય અધ્યયન તૈયાર કરવાના કરવા ઘોડે ચઢે છે. દેવતા યાદ કરાવી ચારિત્ર લેવા કહે છે. દેવતાએ પ્રયત્નમાં વનસ્પતિ આદિ જીવોના જીવતત્ત્વની સિદ્ધિના તર્કોથી ભંગણીના શરીરમાં પેસી, ઉતર મારા રોયા કહી નીચે ઉતરાવ્યો. ચમત્કત થઇ ગોવિંદ મુનિએ પોકાર કર્યો અહો આવું સુંદર જિનદર્શન! દેવ કહે છે કેમ પરણી લીધું?
તેની સાથે રમત રમી હું ભવ હારી ગયો !' ઘોર પશ્ચાતાપ કર્યો, પુનઃ ફજેત થઈને સાધુ ન થાઉં. આબરૂ પાછી લાવી આપ. દીક્ષા, કેવો અનોખો જીવન પલટો !'
રત્નની લીંડી કાઢતી બકરીથી શ્રેણિક પોતાની કન્યા મેતરાજને નળ જ્યારે રાત્રે ઊંઘી ગયેલી દમયંતીને છોડીને ચાલી જાય છે. પરણાવે છે. તેથી પૂર્વના આઠ કન્યાના પિતા પણ પરણાવવા આવ્યા. ત્યારે સતીના જેવું વ્યતીત કરતી જીંદગી જીવી રહેલી દમયંતીના આમ નવ કન્યા પરણે છે.
ઉપદેશથી નાગરાજ દેશવિરતિ ધર્મને સ્વીકારી દેવલોકનો માલિક બને ઉઠ ચારિત્ર લો' એમ દેવ કહે છે.
છે. દમયંતીના લલાટમાં રત્નસ્વરૂપ તિલક જન્મથી હતું. અમાસની | દુર્લભ બોધિ હોઇ બાર વરસની મહેતલ માંગે છે. દેવતા આવ્યા. રાત્રે તેના તેજથી વિરાટ સૈન્ય અઘોર જંગલ પાર કરી શકતું. પૂર્વભવમાં ચારિત્રલો. પત્નીઓપાસે બીજા બાર વર્ષની મહેતલ માંગે છે. હવે દુષ્ટ તેણે તીર્થકર તપ કર્યું. હતું. સેંકડો જિનબિંબને ભારે ઉલ્લાસથી લલાટે કર્મ ખપી ગયું.
હીરાનાં તિલકો કરાવ્યા હતા. તે દમયંતીને નળ ત્યજી ચાલી નીકળે છે ' હવે દેવ આવતા દુષ્ટ કર્મ ખપી ગયું. ચારિત્ર લે છે. માસખમણના ત્યારે ધર્મના સહારે દુઃખી દિવસો વ્યતીત કરે છે. સાત સાત વર્ષો કેવળ પારણે સોની લાડુ વહોરાવે છે. સોનીના જ્વાલા અલોપ. વહેમાયાથી ઘર્મના સહારે જીવન પસાર કરે છે, તથા સતીત્વ પ્રજ્વલિત રાખે છે. સોની માથે વાઘર વટે છે. સુકોશળ જેવા મહાત્માઓને યાદ કરી સૌધર્મેન્દ્રના સવાલના જવાબમાં મહાવીરસ્વામીએ કહ્યું કે મારા
ભાવનામાં ચઢી ગયા અને કેવળજ્ઞાન પામ્યા. અહીં દેવ દ્વારા મેતરાજ નિર્વાણ પછી હજાર વર્ષે ચૌદ પૂર્વોનો નાશ થશે. એ વખતે દેવર્ધિગણિ. - પ્રતિબોધિત થાય છે.
ક્ષમાશ્રમણ થશે તે આ બેઠેલો હરિગમૈષીનો આત્મા છે. તે દેવાયુપૂર્ણ આદ્રકુમારના પિતા અને શ્રેણિક રાજાને મૈત્રી હતી. આર્દ્રકુમાર કરી વેરાવળના રાજા અરિદમનની રાણી કલાવતીના પુત્ર તરીકે પિતાની શ્રેણિકરાજા સાથેની મૈત્રી જાણી પોતે પણ તેના પુત્ર સાથે મૈત્રી જન્મશે; પરંતુ દુર્લભબોધિ હોવાથી ઝટ ધર્મ પામશે નહિ. બાંઘવા ઇચ્છે છે. આદ્રકુમાર જે અનાર્ય દેશમાં હતા તેને પ્રતિબોધવા આ સાંભળીને ઇન્દ્રને તેણે કહ્યું કે વફાદારીપૂર્વકની સેવાના કલ્યાણમિત્ર તરીકે જાતિવંત રત્નોની બનાવેલી સુરમ્ય શ્રી આદિનાથની બદલામાં આટલું માંગું છું કે મને રાજપુત્રના ભવમાં ધર્મ માર્ગે ચઢાવવો. ભવ્ય મૂર્તિ સુંદર પૂજાની સામગ્રી સાથે પેટીમાં મૂકી વ્યવસ્થિત પહોંચી દેવરાજે કહ્યું કે તારા વિમાનની દીવાલ પર લખ કે મારા પછી જે જાય તેમ મોકલી. આ ભેટ એકાંતમાં જોવા જણાવ્યું. તે પ્રમાણે એકાંતમાં દેવાત્મા આવે તેણે મારા રાજપુત્રના ભવમાં મને પ્રતિબોધ કરે, આ જોતાં જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થયું, પૂર્વ જન્મ સ્મૃતિપથ પર આવ્યો. ઈન્દ્રની આણ છે.
સાયિક સમક્તિ મહારાજા શ્રેણિક જ્યારે ભગવાન મહાવીર હરિર્ગેઝમેષીએ તેમ કર્યું. હજાર વર્ષ પછી કલાવતીના પુત્ર તરીકે પાસેથી જાણે છે કે તે નરકે જશે ત્યારે તેમાંથી બચાવવાનું કહે છે. તેના જન્મ્યો; પરંતુ કુમિત્રોની સોબતથી ધર્મવિમુખ બન્યો. તેને સ્થાને પ્રત્યુત્તરમાં ભગવાન જણાવે છે કે જો તું તારી દાસી કપિલા પાસે દાન આવેલા દેવે ઘણી માયાજાળો વિકુર્તીને, ભયાદિ પમાડી; પ્રતિબોધિત દેવડાવે, જો તુ પુણિયાશ્રાવકના સામાયિકનું ફળ મેળવી શકે, જો તું કર્યો. દીક્ષા લીધી. જૈન શાસનના શાસન પ્રભાવક આચાર્ય દેવગિણિ કાલસૌકરિક ને પશુ હિંસામાંથી મુક્ત કરે તો તેવું ફળ મેળવી શકે. ત્રણે ક્ષમાશ્રમણ થયા. પાસે કહેલું કાર્ય કરાવી શકતો નથી. પરંતુ કાલસૌકરિક કુવામો ઉંધો નંદમણિયાર ધના ધર્મપ્રિય વ્યક્તિ હતી. પૌષધ કર્યા પછી લટકીને ભીંત પર પાડાના ચિત્રો દોરી તે તેને મારતો હોય એમ પાણી પીવાની ઇચ્છા થઈ તેથી તેણે એક સુંદર આરામદાયી વાવડી. કલ્પનાના ઘોડા દોડાવે છે. જેથી તે સાતમી નરકે જાય છે. જડ ચિત્રો બંધાવી; જેની ચારે દિશામાં લોકભોગ્ય ચાર વસ્તુઓનું નિર્માણ કરાવ્યું. અધઃપતનનું કારણ બને છે.
તે વાવડીમાં આસક્તિ રહી જવાતી મરીને તે તેમાં દેડકો થાય છે. ભરૂચમાં નર્મદા નદીના કિનારે ઝાડ પર માળો બાંધીને એક સમડી એકવાર મહારાજા શ્રેણિક ભગવાન મહાવીરના સમવસરણમાં રહેતી હતી. એક શ્લેષ્ઠ બાણ મારી ધરતી પર પાડી. કોઈ એક મુનિ જવા નીકળે છે; ત્યારે તેમના રથના ઘોડાના પગ નીચે બહાર નીકળેલો.
