________________
તા. ૧૬-૧૧-૯૪ અને તા. ૧૬-૧૨-૯૪
પ્રબુદ્ધ જીવન *
આ દેડકો કચરાઇ જાય છે. મહાવીર પ્રભુની દેશનાના શબ્દો કાને પડતાં પાણી પીવા માટે કમંડલને યોગ્ય માનીને માત્ર કમંડલનો પરિગ્રહ અભિગ્રહ ધારણ કરે છે. પૂર્વ જન્મનું જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થતાં અનશન રાખનાર નગ્ન સાધુએ જ્યારે મોં વડે તળાવનું પાણી પીતા કૂતરાને જેવું કરી પોતે ધન્ય બને છે.
જોઇને કમંડલનો પણ પરિત્યાગ કરી દીધો ! સિંહગુફાવાસી મુનિ સિંહની બોડ આગળ રહી ચાર મહિનાના હાથ વાળીને તેનું ઓશીકું બનાવી માથું ટેકવી સૂતા રાજર્ષિ ઉપવાસ કર્યા ત્યારે સિંહોએ મુનિની પ્રતિભાથી હિંસા ન કરી; તેઓ ભતૃહરિની કોઇએ ટીકા કરી કે હજી ઓશિકાની ટેવ પણ છૂટતી નથી?' ક્ષેમકુશળ રહ્યા. બીજા મુનિએ આ ચાર મહિનાના સાપના દર આગળ બસ. તે સાંભળી હાથ વાળી, માથું ટેકવવાનું પણ છોડી દીધું ! રહી તપ કર્યું છતાં પણ સર્પોએ કરડવાનું માંડી વાળ્યું હતું . તપથી કોઇ રાજાનું સૈન્ય ખૂંખાર જંગ લડી રહ્યું હતું. થોડે દૂર ઉદ્યાનમાં પ્રભાવિત થયેલાને! .
કેટલાંક મુનિઓ પધાર્યા હતા. યુદ્ધમાં થાકેલા હાથીને ઉદ્યાનમાં એક વૈદ્ય હતા. વૈદક કરવામાં દોષોનું સેવન કર્યું. જેવા કે સ્ત્રીઓ બાંધવામાં આવ્યો હતો. તેની દષ્ટિ સતત મુનિઓની જીવનચર્યા તરફ સાથે તપાવાસના બહાના હેઠળ કામુક ચેષ્ટ, ઓછી દવા આપી દરદ રહેવા લાગી. તેઓના જીવનનું પ્રધાનકાર્ય જીવદયા હતું તે જોઇને લંબાવવું, દરદીના રોગને સાજો કરવામાં વિલંબ વગેરે. તેથી તે મૃત્યુ 'હાથીના પરિણામ જીવદયામય થઇ ગયા. યુદ્ધ ભૂમિ પર લઈ જવાયો પામી વાંદરો થયા.
ત્યારે લડવા માટે સજ્જ ન થતાં બધાં આશ્ચર્યાન્વિત થયાં! એકવાર જંગલમાં તે કોઈ મુનિને અસ્વસ્થ જુએ છે. તેને સમજ પડે કરોડની સંપત્તિ લાવનાર બત્રીસ પત્નીઓ સાથે તેનું પાણિગ્રહણ છે કે તેમના પગમાં કાંટો વાગ્યો લાગે છે. તે જંગલમાંથી ઔષધિ રૂપે થયું છે; તેઓના આલિશાન ભવ્ય રાજમહેલની વચ્ચે રહેનાર યોગ્ય પાંદડા લાવી તેની લુદી બનાવી મુનિના ચરણે લગાવે છે. કાંટો થાવસ્ત્રાપુત્ર ભગવાન નેમિનાથની વાણી સાંભળી દીક્ષિત થઈ ગયા નીકળી જાય છે. ઉપચાર વિધિથી મુનિ સમજી ગયા કે આ કોઇ પૂર્વ આ થાવસ્ત્રાપુત્ર આચાર્યે સુદર્શન શેઠને જૈનધર્માનુરાગી બનાવ્યો તથા ભવમાંથી ભૂલો પડેલો જીવ છે. ગમે તે હિસાબે પૂર્વ ભવનું જ્ઞાન થયું તેણે પોતાના ગુરુ શુક્ર પરિવ્રાજકને થાવસ્ત્રાપુત્ર પાસે લાવી શંકાનું લાગે છે. આ કોઈ વનસ્પતિશાસ્ત્રનો જાણકાર વૈદ્ય હોવો જોઈએ. હવે સમાધાન કરાવી આત્મ કલ્યાણના પંથે વાળી દીધા. પ્રતિબોધિત ભવ્ય તે રૂદન કરે છે તેથી તેને મનુષ્યભવ એળે ગયાનો પસ્તાવો થતો લાગે જીવો હતા ને ! ' છે. મુનિ ઉપદેશ આપે છે કે ધર્મ ભૂલી પાપો કરી તિર્યંચ યોનિમાં તું લગ્નના બીજે દિવસે દીક્ષા લેવાનું સ્વીકારાય તો લગ્ન માટે તૈયાર આવી ગયો લાગે છે. તે પસ્તાવા સાથે ધર્મનું શરણ લે. પાપોથી બચવા થયેલા જંબુ(સ્વામી)કુમાર પાંચસે ચોરોને, આઠ નવોઢા પત્નીઓને, ઉત્તમ વ્રત દેશાવકાશિક લેવડાવે છે. તેની સાથે નવકારમંત્ર અને પોતે પોતાના માતા-પિતાને તથા કન્યાઓના માતા-પિતાને એમ અરિહંતનું ધ્યાને લેવાનું. આથી બહારની દુનિયાના આ સ્થળની પાંચસો સત્તાવીશ વ્યક્તિઓને એકીસાથે પ્રતિબોધિત કરનાર પરિમિતિ બહારના પાપોથી બચી જશે.
જંબુસ્વામી સુધર્માસ્વામીની પાટે છેલ્લા પૂર્વધર હતા. એકવાર જંગલમાં શિલા પર બેઠો છે. ભૂખ્યો સિંહ શિકાર અર્થે આગમોમાં ૧૧ ગણધરોમાંથી જીવીત રહેલા સુધર્માસ્વામી અને - બહાર નીકળેલો છે. તેના પર ત્રાડ પાડી કૂદે છે. શું વાદરો ગભરાય છે? જંબુસ્વામી વચ્ચે ઘણા પ્રસંગો યોજાયા છે. હાયવોય થાય છે. ના, હવે તે સમજ્યા પછી કાયાની માયા શા માટે . ધારાનગરીનો શ્રેષ્ઠીપુત્ર અભય, ભરયૌવનમાં વિરક્ત થઈ રાખે? તે વિચારે છે તે કુટિલ કાયા ! સિંહના જડબામાં ભલે ચવાઈ જિનેશ્વરસૂરિ પાસે દીક્ષા લે છે. પુણ્યના સ્વામી અભયકુમાર મુનિ જાઓ” મારે નવકાર ધ્યાન, અરિહંત ધ્યાન મૂકવું નથી. વાંદરા મરીને બનીને વિદ્વતા, રૂપ, વ્યાખ્યાનશક્તિથી એકવાર એમના મધુર કંઠથી દેવ થાય છે. કારણ કે તે શુભ ધ્યાનમાં નિશ્ચળ છે. નરકની અસંખ્ય રાજકુમારી મોહી પડી. વળી બીજા પ્રસંગે વીરરસોચિત યુદ્ધના વર્ણન વર્ષોની પીડા આગળ આ કંઈ વિસાતમાં નથી. સમાધિથી તે મર્યો તેથી દરમિયાન રાજપુત્રોએ મ્યાનમાંથી તલવારો ખેંચી કાઢી. ભવનિપતિમાં દેવતા તરીકે જન્મ્યો. ત્યારબાદ ઉપકારી સાધુને શાસન આ પ્રસંગોમાંથી અભયમુનિના પતનને ખતમ કરવા આજીવન છે પ્રભાવનાના કાર્યોમાં શાસન પ્રભાવનાના કાર્યોમાં સહાય કરશે તેમ વિગયના ત્યાગની તથા જુવારનું દ્રવ્ય વાપરવાની પ્રતિજ્ઞા આપી. જણાવે છે.
મુનિમાંથી અભયસૂરિ બનાવી ગુરુદેવ મૃત્યુ પામ્યા. તેમને કોઢ જૈન દર્શનમાં તીર્થકરના ૩૪ અતિશયો માનવામાં આવ્યા છે. આ થયો.ચેપી અને મહાપીડાકાર. સહન કરવાનું મુશ્કેલ થતાં ખંભાત પાસે અતિશયોથી સમવસરણમાં જન્મજાત વૈર કે શત્રતા ધરાવનારા આવેલી સેઢી નદીના કિનારે અનશન કરવાની પૂરી તૈયારી કરી લીધી. પશુ-પંખીઓ જેવાં કે ઉંદર-બિલાડી, કૂતરા-બિલાડી, સાપ-નોળિયો, તે સમયે પદ્માવતીએ પ્રગટ થઈ અનશન કરતા વાય, રોગની પીડાને મોર-સાપ, વાઘ-સિંહ વગેરે દિવ્ય વાણીના પ્રભાવથી એકબીજાની સાથે શાંત કરી, સહ્ય બનાવી શેષ જીવન આગમગ્રંથોની ટીકા લખવા નમ્ર બેસી પ્રભુની માલકોશમાં અપાઈ રહેલી દેશના સાંભળે છે. શું આ કંઈ વિનંતી કરી. તદનુરૂપ નવ અંગોની ટીકા લખનાર નવાંગી ટીકાકાર ઓછો પ્રતિબોધ છે?
અભયદેવસૂરીશ્વરે જૈનશાસનની બેનમૂન સેવા કરી જીવનને કૃતકૃત્ય મહારાજા દશરથે કંચુકીનો ઘરડો થયાનો દિદાર જોઈ પ્રતિબોધ કરી દીધું. યતમાંથી ઉન્નતિ જૈનશાસનમાં સુલભ છે. પામ્યા હતા.
વાંકી ડોકવાળા મુનિને ગુરુએ સાપના દાંત ગણી લાવવા કહ્યું. તેવી રીતે ગૌતમ બુદ્ધ રોગી, ઘરડો માણસ તથા મૃત્યુ પામેલાને સાપને દાંત ન હોય તેમ જાણતો હોવા છતાં પણ ગુરુની આજ્ઞાને જોઈ વૈરાગ્યવાસિત થઇ ગયા હતા.
શિરસાવંદ્ય ગણી તહત્તિ કરી સાપના રાફડા પાસે પહોંચી કાંકરા મારી કાકા લક્ષ્મણનું મૃત્યુ થઈ ગયું. ભત્રીજા લવ અને કુશે યમરાજની સાપને છંછેડી બહાર કાઢયો. બહાર આવેલા સાપે ફૂંફાડો માર્યો. તેના એક કે સમેટાઈ જતાં સંસારને જોઇ વૈરાગ્ય થઇ ગયો દીક્ષા લઈ લીધી! ડરથી પાછળ હટી ગયેલા શિષ્યને ઝાટકો લાગ્યો; અને તેની વાંકી ડોંક
આવી રીતે પિતાના મૃતકનું કલાકો સુધી ધ્યાન ધરતા વેંકટરામને સીધી થઈ ગઈ ! પ્રજ્ઞાપનીય શિષ્ય હતો ને ! તેથી અવળું કાર્ય તેના સંસાર ત્યાગનો માર્ગ પકડી ભવિષ્યના રમણ મહર્ષિ બન્યા. આ માટે સવળું થયું! આજ્ઞા ગુરુશાં અવિચારનિયા.
ભગવાન થનારા નેમિનાથ દ્વારા અપરિણિત રહેલી રાજીમતી પંથ, સુખ સમૃદ્ધિની છોળો ઉડતી હતી, માતા-પિતાની છત્રછાયા હતી, ભૂલેલા અને દીક્ષા લીધેલા એવા દિયરને સદુપદેશ દ્વારા સાચા રાહ પર મિત્રમંડળ તથા સુશીલ પત્ની વગેરેનું વૈભવસુખ જેની પાસે હતું તે લાવી દે છે.
રાજવીની અચાનક આંખમાં અસહ્ય કારમી પીડા થઈ આવી. નોકર-
