________________
- પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૩-૯૪ અને તા. ૧૬-૪-૯૪ છે. પ્રત્યેક ભવમાં ગુણસેનનો જીવ સુકૃત્યોના પરિણામ સ્વરૂપ દેવ બને આથી દુષ્કર તપ ૫૦ વર્ષ કર્યા છતાં પણ લમણા સાધ્વીએ ગુર છે અને અગ્નિશર્મા નરકે જાય છે. બધાં ભવો ગણીએ તો વૈરનું કારણ સમક્ષ સાચી પરિસ્થિતિ ન જણાવી તથા તે વગર તેનું ઉત્કટ તપ એળે સત્તર-સત્તર ભવો સુધી ચાલુ રહે છે. ગિરિસેનના નવમાં મનુષ્ય તરીકેના ગયું. ૮૦ ચૌર્યાશી સુધી સંસારમાં ભટક્યા કરશે જે પરિસ્થિત નરક ભવમાં સમરાદિત્યને સળગાવી દે છે આ રીતે અગ્નિશર્માના નવ ભવો કરતાં પણ નિકૃષ્ટ ગણાવી શકાય. કારણ કે નરકનું વધુ વધુમાં આયુનરકના જાય છે.
સ્થિતિ ૩૩ સાગરોપમની જ હોઇ શકે. જયારે ક્યાં ૮૦ ચૌર્યાશી ! પરંતુ સોળ ભવના વૈરની પરંપરા આગળ વધતાં અગ્નિશર્માનો ૮૦ ચોવીશી સુધી સંસારમાં ભટકનારી લમણા ક્યાં અને ૮૪ જીવ ગિરિમેન તરીકે આવું સળગાવી દેવાનું નિકૃષ્ટતમ અધમ કૃત્ય કરે ચોવીસી સુધી અમર રહેનાર કામવિજેતા મુનિસમ્રાટ સ્યુલિભદ્ર ક્યાં ! છે ત્યારે તેના મુખમાં હૃદયપૂર્વકના પશ્ચાત્તાપના બોલ પુણ્ય સ્વરૂપે ગાયની ગૌશાળામાં જન્મ થવાથી ગોશાલક તરીકે ઓળખાતો મંખલિપુત્ર બીજરૂપે પલ્લવિત થાય છે. છેવટે સત્તર સત્તર ભવની વૈર પરંપરા ગોશાલો ભગવાન મહાવીરનો સમકાલીન મિથ્યાત્વી જીવ હતો. ભગવાન વધારનાર ગિરિસેન સમરાદિત્યના આ કેવળીના મહોત્સવમાં પુણ્ય મહાવીરસ્વામીની રિદ્ધિસિદ્ધિ, માનપાનથી આકર્ષાઈ માન કે ન માન મેં બીજવાળો થયો. જગતમાં રાગ અને દ્વેષ જન્મ મરણની ઘટમાળ પાછળ તેરા મહેમાન એ ન્યાયે ભગવાનનો તે પોતાની મેળે બની બેઠેલો શિષ્ય મુખ્ય ભાગ ભજવે છે. સાતમી નરકે ગયેલો ગિરિસેન વિચારે છે કે મેં હતો. મહાવીરસ્વામીની સાથે લગભગ ફર્યા કરતો અને તે માર, ધિક્કાર, ઉપસર્ગ કર્યો તે સારું કર્યું નથી. આ કોઈ મહાનુભાવ છે; આ ભાવના ધૃણા વગેરેનો પાત્ર થતો. શિતલેશ્યા વડે જેનું રક્ષણ કરાયું છે તે દયાના ગિરિસેનને અનેક ભવપરંપરામાં તારનારી થશે અસંખ્ય ભવબાદ તે સાગર ભગવાન પાસેથી તોલેશ્યા કેવી રીતે પ્રાપ્ત થઈ શકે તે જાણી, સંખ્યા નામનો વિપ્ર બની નિર્વાણ પામશે.
છ મહિનામાં તેજેલેક્ષા પ્રાપ્ત કરી લે છે. જેની પાસેથી તે શીખ્યો છે નરક નહીં પણ તેના જેવા અનેકાનેક ભવોમાં દુઃખની પરંપરાથી તેના ઉપર તેનો પ્રયોગ કરે છે; કેવી ભવિતવ્યતા ! તે માને છે કે આકુળ વ્યાકુળ થનારા જીવો પણ હોય છે.
મહાવીરનું મૃત્યું થશે પણ તીર્થકરોને આવી શક્તિ અભિભૂત કરી શકતી ' 'બારસો સાધ્વીના ઉપરી રજજા આર્યો હતો. પૂર્વકર્મના ઉદયથી નથી; ઉલટું સોળ વર્ષ અસ્વસ્થ રહી પોતાનું ઉચિત કાર્યક્તાપ કરતા તેમને પાછલી જીંદગીમાં કોઢ થયો, અસહ્ય વેદના થઈ. વ્યાધિ શાથી રહ્યાં. થયો? તેમ પૂછતાં કહ્યું કે ઉકાળેલું પાણી પીવાથી થયું. કેવળીએ કોઢનું ગોશાલકે જે અગમ્ય ધૃણાસ્પદ કાર્યો કર્યા છે તે અંગે મૃત્યુ પૂર્વે કારણ સમજાવ્યું. ઉકાળેલું પાણી કોઢ કરનાર નથી પણ દ્રવ્ય અને ભાવ તીવ્ર પશ્ચાત્તાપ કર્યો તેથી અસંખ્ય ભવોમાં ભવાટવીમાં ભટકી કલ્યાણ રોગ હરનનાર છે. હે રજૂજા તુ શરીરનો રોગ મટાડવા તલસે છે પણ કરશે. કોઇએ પણ ગુરુની આજ્ઞાનું ઉલ્લંધન તે ગુરુનું અકલ્યાણ થાય ભાવરોગ ભયંકર ઊભો કર્યો તેનું શું? કેવળીનો ઉપદેશ સાંભળી બીજી તેવી વર્તણુંક કે અપમાન ન કરવું તેવું પોતે ઉપદેશમાં જણાવે છે. તીવ્ર સાધ્વીઓ માર્ગે આવી. પશ્ચાત્તાપ રજજા એ કર્યો પરંતુ દુર્વચન બોલવાથી પશ્ચાત્તાપ મોક્ષનું કારણ બને છે! એવું પાપ કર્યું કે અનેક ભવભ્રમણ કરે તો પણ તે જલદી છૂટે તેમને ક્ષીરકદમ્બક પાઠક ત્રણ વિદ્યાર્થીઓના શિક્ષક છે. તેમાં પોતાનો જ નથી. (ઉપદેશપ્રાસાદ)
પુત્ર અને વિદ્યાર્થી નરકગામી તેમ જાણતાં સન્યાસ લઈ લીધો ! - આવો બીજો કિસ્સો લક્ષ્મણા સાધ્વીશ્રીનો છે. લક્ષ્મણા જે રાજકુંવર પોતાના પુત્ર સાથે બીજો પણ નરકે જનાર છે તે જાણી ઉદ્ધિન્ન થઈ
સાથે ચોરીમાં ચાર ફેરા ફરી ત્યાં રાજકુમારને કોઈ ઓચિંતી વ્યાધિ થઈ. સન્યાસના પવિત્ર માર્ગે ડગ ભરી દીધા. ત્રણમાંથી બે શિયો નરકગામી 1. લક્ષ્મણા જે મંડપમાં સ્વયંવરે વરી તેજ મંડપમાં તેજ વખતે રંડાઈ. થયા.
લકમણાએ આશ્વાસન પામી ચિત્તને વૈરાગ્ય માર્ગે વાળી પ્રતિષ્ઠિત નગરમાં ઉપર જણાવેલાં દૃષ્ટાંતોની સમીક્ષા પર અનુપ્રેક્ષા કરતાં તારવી જિનેશ્વર ભગવંત પધાર્યા, દેશના સાંભળી સાધ્વી થયા.
શકાય કે તીવ્ર ભાવનાપૂર્વક આરંભસમારંભો કે પાપાચાર આચરી એક વખત પ્રવર્તિની સાધ્વીએ વસતિ ગવેષણા કરવા મોકલી. પશ્ચાત્તાપ કે દિલમાં વેદના ન થાય તો તે જીવ અવશ્ય નરકગામી બને ચક્લા-ચક્લીનું મૈથુન, રતિક્રીડા જોઈ, વૈરાગ્ય વિરોધી વિચારોથી વાસિત છે. જીવહિંસા, માયાકપટથી દુરાચાર, મોહાસક્તિથી માનવતા વિરૂદ્ધ થઈ બ્રહ્મચર્ય માટે ભગવાન સવેદીની સ્થિતિ શું સમજે એમ દુષ્ટ વિચાર આચરણ, શ્રેણિક રાજાની જેમ મૃગલીની હત્યા પછી ઉત્કટ આનંદ,
ર્યા. પાછળથી પસ્તાવો થયો. પોતાને આવા વિચારો થયા છે એમ ન કકઉત્સુકની જેમ અસહિષ્ણુતાથી લબ્ધિનો દુરુપયોગ, ચક્રવર્તી પદ જણાવતા, આવા પ્રકારના વિચારો માટે શું પ્રાયશ્ચિત્તત હોઇ શકે તેમ મેળવી સંસારનો ત્યાગ ન કરી નરકના અતિથિ થવું પડતું હોય છે. પૂછ્યું, પણ સાચી પોતાની સ્થિતિ છૂપાવી. તેણે પચાસ વર્ષ સુધી ગુરુએ સામાન્યત: જૈન માન્યતા પ્રમાણે વાસુદેવ-પ્રતિવાસુદેવ નરકગામી હોય જણાવેલ ઉગ્ર તપશ્ચર્યા કરી વાસના મુક્ત હૃદય થયું પણ, આલોચના છે કારણ કે તે પદ દ્વારા અનેકાનેક પ્રકારના પાપો આચરવાના પ્રસંગો લીધા વિનાની તપશ્ચર્યા શુદ્ધ ન કરી શકી. કાયા ફોગટ દમી તપ એળે પ્રાપ્ત થતા હોય છે. કંડરિકને રસનાની લાલસાથી નરકે જવું પડ્યું, ગયું. આર્તધ્યાનથી મરીને વેશ્યા થઈ અનંત સંસાર રખડી અંતે કલ્યાણ સંભૂતિ મુનિને વાસનાની આગ ઓલવવા નિયાણા સુધી જવું પડ્યું, સાધશે.
પૂર્વભવમાં નિપૂણતાપૂર્વક તીવ્ર પાપ કરવાથી નરકે જવાનું થાય છે, ઉપયોગ મૂડી ગુરએ આ પ્રમાણે પ્રાયશ્ચિત આખું :- છઠ્ઠ પછી કમલ પ્રભાચાર્યની જેમ ઉસૂત્ર ભાષણ નરકનું કારણ બને છે. અઠ્ઠમ, અઠ્ઠમ પછી દસમ, તે પછી દવાલસ દસ વર્ષ કરવા જોઇએ. અનેક પ્રકારની હિંસા, ખોટા દંડો, ખોટા કરવેરા, અનાચાર, તેના પારણે વિગય રહિત એકાસણું કરવું. સોળ વર્ષ માસખમણ, ૨૦ દેવગુરુની નિંદા તથા તેમના પ્રત્યેનીક થવું, નરકના કારણો છે. કોણિકની વર્ષ આયંબિલ અને બે વર્ષ ઉપવાસ કરવા જોઈએ. આમ ૫૦ વર્ષની જેમ ભયંકર યુદ્ધ કરનાર નરકે જાય છે. મમ્મણની જેને આર્તધ્યાન કે તપશ્ચર્યામાં માત્ર બે વર્ષ જ ખાવાનું આવે. આ ૫૦ વર્ષની તપશ્ચર્યા રૌદ્રધ્યાન ધરનારા નરકે જાય છે. તંદુલિયા મલ્યની જેમ માનસિક ર્યા છતાં પણ તે ગર સમક્ષ પોતાના નામ થકી આલોચે નહિ તો મનસૂબા નરકે લઈ જાય છે. ભયંકર વૈરભાવ અગ્નિશર્માની જેમ નરકનું તેને શુદ્ધ થવું ઘણું કઠણ છે. (શ્રાદ્ધવિધિ, ઉપદેશ પ્રાસાદ)
કારણ બને છે. લક્ષ્મણા સાધ્વીની જેમ તીવ્ર તપો પાપની આલોચના
