________________
૩૫
અનંતો ગયો, અનંતકાળમાં અનંતા સંબંધ થયા, પ્રાયઃ બધા જીવોની સાથે બધા સંબંધો થયા હશે ! માતા, પિતા, પુત્ર, પત્ની તરીકેના સંબંધો કર્યા પણ સાધર્મિક સંબંધો કર્યા નથી.
સાધર્મિક વાત્સલ્ય અંગે આપણે તો ત્યાં સુધી કહેવામાં આવ્યું છે કે બુદ્ધિરૂપી ત્રાજવાનાં બે પલ્લાંઓમાંના એક પલ્લામાં જો સઘળાય ધર્મોને મૂકવામાં આવે અને બીજા પલ્લામાં જો એક માત્ર સાધર્મિકવાત્સલ્યને મૂકવામાં આવે તો પણ જો બે પલ્લાઓમાંથી એકેય પલ્લું ઊંચું પણ ચઢે નહિ કે.નીચું પણ જાય નહિ. એટલે જે સાધર્મિકવાત્સલ્ય કરે તેને તો બધા પ્રકારોને સેવવાનો લાભ મળી
જાય....
ધર્મ કરવામાં ય ધર્મ, ધર્મ કરાવવામાં ય ધર્મ, અને ધર્મ કરનાર તથા ધર્મ કરાવનારની અનુમોદના કરવામાં પણ ધર્મ. સાધર્મિકવાત્સલ્ય કરવા દ્વારા સાધર્મિકો તરફથી સેવાતા ધર્મના પ્રકારોના સેવનનો પણ લાભ મળી જાય. માટેજ એક બાજુ સર્વ પ્રકારના ધર્માચરણો હોય અને બીજી બાજુ એંકલું સાધર્મિકવાત્સલ્ય હોય તો પણ તેની સમાનતા ગણાય.
સાધર્મિક વાત્સલ્ય કરનાર ભરત,નરદેવ,દંડવીર્ય અને કુમારપાળ આદિ રાજાઓના વૃત્તાંતોનું સૂચન શાસ્ત્રમાં આવે છે. શાસ્ત્રમાં સાધર્મિક વાત્સલ્યના ઘણા પ્રસંગો વર્ણવાયેલા છે. એમાંથી આપણે એક માત્ર મહારાજા ભરતનો જ પ્રસંગ જોઈએ. કેમકે, આ અવસર્પિણી કાળમાં સાધર્મિકવાત્સલ્ય સૌથી પહેલું એમણે કર્યું હતું.
મહારાજા ભરત જેવા ભદ્રિક હૈયાવાળા હતા, તેવા જ ભકિતથી ભરેલા હૈયાવાળા હતા. એ કાળ ભદ્રિકતાનો હતો. ભગવાન શ્રી ઋષભદેવસ્વામીજી ચોરાસી હજાર મુનિઓની સાથે પધાર્યા છે. એમાં શ્રી ભરત મહારાજાના ભાઈઓ પણ છે કે જેઓ દીક્ષિત થઈ ગયેલા છે. તેમને જોઈને શ્રી ભરત મહારાજાને કંઈ કંઈ થઈ જાય છે. આ બધાને મૂકીને હું ભોગોને ભોગવું છું તે હું કેટલો બધો હીન છું. એમ એમને થઈ ગયું છે. એટલે સરળતાથી એમણે હાથ જોડીને ભગવાનની સમક્ષ ભાઈઓને ભોગ માટે નિમંત્રણ કર્યું છે.
ભગવાને સમજાવ્યું કે તારા ભાઈઓએ તો સંસારની અસારતાને જાણીને મહાવ્રતોને સ્વીકાર્યા છે એટલે એ ભોગોને ગ્રહણ કરે જ નહિ, ભગવાને આ પ્રમાણે કહ્યું એટલે પશ્ચાત્તાપવાળા બનેલા શ્રી ભરત મહારાજાએ વિચાર કર્યો કે, આ બધાએ સંગને તજયો છે. એટલે ભોગોને ભલે ન ભોગવે પણ આહાર તો લેશે ને! આવો વિચાર કરીને શ્રી ભરતે પાંચસો ગાડાં આહારની વિવિધ સામગ્રઓથી ભરાવ્યાં, અને એ બધાંને લઈને ભગવાનની પાસે એ આવ્યા.
એમને હવે મુનિઓને આહાર વહોરાવી ભક્તિ કરવી છે. મુનિઓ પણ ઘણા છે, આહારની સામગ્રીથી ભરેલાં પાંચસો ગાડાં લઈ આવીને શ્રી ભરતે ભગવાનને પહેલાંની જેમ પ્રાર્થના કરી. ભગવાને આ વખતે પણ પહેલાંની જેમ જ નિષેધ કર્યો અને સમજાવ્યું કે, સાધુઓને આવો આધાકર્મી અને અભ્યાહ્નત આહાર લેવો એ કલ્પે નહિ. આથી શ્રી ભરતમહારાજાએ મુનિઓને માટે એવા આહારને ગ્રહણ કરવાની વિનંતિ કરી કે, જે અમૃત હોય ને અકારિત પણ હોય, એ વખતે પણ ભગવાને એનો નિષેધ કર્યો કે, મુનિઓને રાજપિંડ પણ કલ્પે નહિ આમ સમજાવ્યું.
