________________
૧૩૧
શ્રદ્ધાને ટકાવનાર જ્ઞાન છે, ચારિત્રને લાવનાર પણ શાન છે. જ્ઞાનની આરાધના ન હોય તો મૂંઝવણ છે. જેની પાસે પરિણતિ નથી તે સાચો જ્ઞાની નથી. પણ જ્ઞાની જ ઈર્ષ્યાને બદલે મિત્રતા રાખી શકે. જ્ઞાની જ પ્રેમ રાખી શકશે.
પઢમં નાણું તઓ દયા... સંસારનો સ્વભાવ, પડતો કાળ, મોહની દશા આ બધું કલિકાળના પ્રભાવે છે. પણ તેમાં ય જ્ઞાન એ મુખ્ય છે. આત્મ દયા એટલે આત્માને ખોટા વિચારોમાં ન લઈ જવો તે. બીજાઓને ખોટા ભાવો ઊભા ન કરવા તે પરદયા છે. સાધુને ઉભયદયા છે, જેની પાસે વિવેકદૃષ્ટિ છે તે જ આ રાખી શકે. છોકરો કહે, પપ્પા, મારે તમારી સાથે નથી જમવું ? પપ્પા કહે કાંઈ નહિ બેટા, હું તારી સાથે જમીશ આ વિવેક કહેવાય..
લક્ષ્મી સરસ્વતીનો સંવાદ
આરાધનાનું નામ નથી, આશાતનાનો પાર નથી.
વરદત્તનો ભવ... મૂરખને જ્યારે ખાવું હોય ત્યારે ખાઈ શકે, ઊંઘવું હોય ત્યારે ઊંઘી શકે, તંદુરસ્ત શરીર, ખાઈપીને તગડો રહે. ગુણમંજરીનું દૃષ્ટાંત. જ્ઞાનની આશાતના શાથી થાય ? એંઠામોંએ બોલવાથી, સંડાસ બાથરૂમમાં વાંચવાથી, ચીવડા પેંડા છાપાં પર ખાવાથી, ફટાકડા ફોડવાથી થાય... એક અક્ષર મફતનો લખો તો પણ આયંબિલનું પ્રયાશ્ચિત્ત છે. તમો તો નવરા બેઠા ય કાંઈને કાંઈ લખ્યા કરો છો. જાપ છોડીને પણ ગાથા કરવાની છે. છ મહિને એક ગાથા તો કરવાની જ છે. બાર મહિને માતૃષ, માતૃષ ગોખનારો, કૈવલ્ય પામી ગયો. ગોખવાની મહેનત કરશો તો તત્ત્વજ્ઞાન વિકસશે, એકવાર વાંચોને ગાથા યાદ રહી જાય તે આ ભવની હોંશિયારી નથી પણ પૂર્વની જ્ઞાનની સાધનાનું પરિણામ છે. ચાર કલાકે પણ ગાથા નથી આવડતી તો છતાં ગોખો, આરાધના કરવાથી ક્ષયોપશમ ખીલશે. જ્ઞાનથી જ સમતા સમાધિ ખીલશે.
યવરાજર્ષિની કથા
જીંદગી સુધી વિદ્યાર્થી જ રહેવાનું છે. જેને ખબર છે કે હું ભણેલો છું, તે આગળ વધી શકતો નથી. હું ચાર જ્ઞાનનો ધણી છું આવું મનમાં હોત તો ગૌતમ દેશનામાં બેસતા ન હોત. વૈયાવચ્ચ એટલે રોકડિયો વ્યાપાર પણ તે કરતાં કોને આવડે ? ગીતાર્થની જ ગોચરી છે. નિશિથ ન ભણે તે અગીતાર્થ છે. અજ્ઞાની મુનિ વૈયાવચ્ચ, ગોચરી, નિર્યામણા પણ કરાવી ન શકે. બધે જ જ્ઞાનની ગોચરી છે. પ્રાકૃત માણસોની પ્રાકૃત સામાન્ય ભાષા આપણને યાદ રહે છે, પણ પરમાત્માની ગાથા યાદ રહેતી નથી. ટીપે ટીપે સરોવર ભરાય, જે પાટે ગાડી ન ચાલે તે પાટા કટાઈ જાય તેમ ગાથા ગોખો નહિ તો યાદ ન રહે. રોજ ના કલાક પણ ગોખો, નવું નહિ તો જૂનું, તે ન બને તો વાંચો.
બારવ્રતની વિશેષ માહિતી
પરમાત્મા મહાવીરદેવની પ્રથમ દેશના નિષ્ફળ ગઈ. કેમ ? સત્તા, સંપત્તિ, સુંદરીથી શાસન ચાલતું નથી, દરેક અરિહંતો કેવલજ્ઞાનના દિવસે જ શાસનની સ્થાપના કરે છે. તે દિવસે કોઈને પણ વિરતિનો પરિણામ જાગ્યો નહિ. બીજા દિવસે જાગ્યો. પાટમાં ચાર, પલંગમાં ચાર, ગાડીમાં
