________________
૧૩૬ પર્યુષણપર્વ તૃતિયદિન પાંચ કર્તવ્ય (૧) અમારિપ્રવર્તન (૨) સાધર્મિક ભક્તિ (૩) અઠ્ઠમ તપ (૪) ચૈત્યપરિપાટિ (૫) ક્ષમાપના.
ભગવાન મહાવીરેની હાજરીમાં આનંદશ્રાવકને પરમાહતનું બિરૂદ મળેલું, ભગવાનની ગેરહાજરીમાં કુમારપાલને પરમહંતનું બિરૂદ શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ મ. આપેલું. ઉત્તરાધ્યયનમાં કહ્યું છે, અપ્પા ! તું જ તારો મિત્ર છે. તું જ તારો શત્રુ છે. વરસાદનાં ટીપાં છીપમાં પડે તો સ્વાતિ નક્ષત્રનાં મોતી બની જાય, સર્પના મુખમાં પડે તો ઝેર બને. ધર્મની ક્રિયા ધર્મના ઉપયોગમાં ધર્મ બને છે. કુમારપાળ પૂર્વભવમાં જયતાક લૂંટારો. આઢવ શેઠ તે ઉદાયનમંત્રી, યશોભૂષણ તે હેમચંદ્રસૂરિ મ. ધનસાર્થવાહ તે સિદ્ધરાજ.
ગુરૂ બિન જ્ઞાન ન ઉપજે, ગુરૂ બિન મિટે ન દોષ;
ગુરૂ બિન લિખે ન સત્યકો, ગુરૂ બિન મિલે ન મોક્ષ. ત્રણ પ્રકારના જીવો પ્રથમ નંબરના માણસો પોતે જીવે બીજાને મારે. બીજા નંબરના માણસો પોતે જીવે બીજાને જીવાડે. ત્રીજા નંબરના માણસો પોતે મરીને પણ બીજાને જીવાડે.
અમારિ પ્રવર્તન દરેકમાં ગૂંથાયેલું છે અને એ આવે તો જ સાચી સાધર્મિક ભક્તિ આવે. જેના જીવનમાં અમારિ આવે તે જ સાધર્મિક ભક્તિ કરી શકે. ક્ષમા જેનામાં છે તૈનામાં અમારિ પ્રવર્તન છે. બીજાની ભૂલનો એકરાર તે ક્ષમાપના છે. ત્રણ દિવસ સુધી પકાયને અભયદાન આપ્યું તે જ અઠ્ઠમ છે. જીવ અજીવની ઓળખાણ આપે તે જ ચૈત્યપરિપાટી. બીજાનો વિચાર તે અમારિ આ ચારે કર્તવ્યમાં સમાયેલી છે. ડગલે ને પગલે બીજાનો વિચાર તે તેનો અર્થ છે:
સાચું સગપણ સાધર્મિકનું. શાન્તનુ શેઠનું દષ્ટાંત. જે ખમાવે તે આરાધક, ન ખમાવે તે વિરાધક. ક્ષમા વીરસ્ય ભૂષણ, અપકારી ઉપર ઉપકાર કરનારા. એક દિવસમાં વીશ ઉપસર્ગ સંગમદેવે કર્યા. જગતના જીવો સાથે ક્ષમાપના કર્યા વિના કોઈ જીવ અરિહંત કે સિદ્ધ થતો નથી. જીવ પ્રત્યે ધિક્કારભાવ તે મિથ્યાત્વ છે. જીવ પ્રત્યે સન્માનભાવ તે સમ્યગદર્શન. ૧ ક્ષમાપના માંગવા જાઓ. ૨ ક્ષમાપના કરો. ગુરૂએ ૫૦૦ શિષ્યોને ઘાણીમાં પલાતાં પીલાતાં પણ આરાધના કરાવી કેવલજ્ઞાનની ભેટ અપાવી દીધી. પણ પોતાના આત્માને આરાધક બનાવી ન શકવાથી ક્રોધના તાપથી બળી નગરીને બાળી નાખી. ચૈત્યપરિપાટી. આ ઉપકાર પરમાત્માનો છે. માતપિતાનો ઉપકાર આ ભવનો છે પણ પ્રભુનો ઉપકાર ભવો ભવનો છે. અહીં સુધી પહોંચાડ્યા તેમાં પ્રભુનો જ મુખ્ય ઉપકાર છે.
સમાપ્ત
