________________
એકલા તપથી તો પાપ ન જ જાય. આલોચના શુદ્ધભાવે, વિધિ બહુમાનપૂર્વક કરાય તો જ એવો તપ કરવાથી પાપની શુદ્ધિ થાય. સામાન્ય તપ પણ જો નિરાશસભાવે, ભગવાને આ તપ કર્મક્ષય માટે કહ્યો છે, આ ભાવે અને શલ્યરહિતપણે કરાય તો ય મહાલાભ થાય. બાકી તો દુષ્કર તપ પણ આ રીતે નિષ્ફળ નીવડે.
ચોથું કર્તવ્ય. અઠ્ઠમ તપનો મહિમા નાગ કેતુનું દૃષ્ટાંત વાત્સલ્યમૂર્તિ માતાની મમતાભરી મીઠી હુંફમાં પોઢેલો બાળક કેટકેટલા ઉપાયો કરવા છતાં ય સ્તનપાન કરતો નથી. માતાને ખૂબ ખૂબ દુઃખ લાગે છે, ચિંતા થાય છે, પોતાના પ્રાણેશ્વર શ્રીકાંતને જણાવે છે કે,
પ્રિય, આજે બાળક સ્તનપાન કરતો નથી, વિચાર કરી વૈદ્યો બોલાવ્યા, અનેક ઉપચારો કરાવ્યા છતાં તેમનો તેમ બાળક મૂચ્છિત બન્યો. સગાસંબંધી આવ્યા, તપાસ કર્યા બાદ મૃત્યુ પામેલો જાણી જમીનમાં દાટી દીધો.
ચન્દ્રકાંતા નગરી, વિજયસેન રાજા, અને તે જ નગરીમાં વસતો શ્રીકાંત વેપારી, તેની શ્રી સખી પત્નીએ ઘણા જ ઉપાયો બાદ પુત્રરત્નને જન્મ આપ્યો. પર્યુષણાના મંગલકારી દિવસો નજીકમાં આવતાં ઘરના કુટુંબીઓ વાત કરે છે કે, અમે અઠ્ઠમ તપ કરીશું, અમ કરીશું, આ વચનો સાંભળી માતાની મમતાભરી ગોદમાં પોઢેલા બાળકને જાતિસ્મરણ જ્ઞાન ઉદ્ભવ્યું. અને તેથી અઠ્ઠમતપ કર્યો. આ કારણથી બાળક સ્તનપાન કરતો ન હતો. માતાને ખૂબ દુઃખ થયું આ નાનકડો બાળ! કેમ દૂધ નહિ પીતો હોય? ખૂબ ઉપાયો કર્યા. પણ એક વાતે ફાવ્યા નહિ. બાળક તો કોમળ હોઈ કરમાઈ ગયો. અને મૂચ્છિત થઈ ઢળી પડ્યો. સંબંધીઓએ જાણ્યું કે, બાળક મૃત્યુ પામ્યો છે. તેથી જમીનમાં દાટી દીધો.
આ બાજુ તેના પિતા પુત્રવિરહના અત્યંત આઘાતથી મૃત્યુ પામ્યા. નગરીના રાજા વિજયસેનને જાણ થઈ કે, પિતાપુત્ર બંને મૃત્યુના ખોળે જઈ બેઠા છે, માટે લાવ તેનું ધન લઈ લઉં. સુભટોને મોકલ્યા ધન લેવા. એટલામાં આ બાજુ બાળકના અઠ્ઠમતપના અચિન્ય પ્રભાવથી પાતાલલોકમાં ધરણેન્દ્રનું આસન કંપાયમાન થયું. જુઓ! તપનો કેવો અચિંત્ય પ્રભાવ! વગર વાયરલેસે કે વગર રોકેટે તપના પ્રભાવથી પાતાલલોકથી ધરણેન્દ્રનું આવાગમન થયું. ધરણેન્દ્ર દેવે અવધિજ્ઞાનના પ્રયોગથી સર્વ વૃત્તાંત જાણી, નીચે ઉતરી ભૂમિમાં દાટેલા બાળકને અમૃત છાંટી સ્વસ્થ કર્યો. બાદમાં બ્રાહ્મણરૂપે બાળકના ઘેર આવી ધન ગ્રહણ કરતાં સુભટોને અટકાવ્યા.
આ સમાચાર સાંભળી રાજા પણ ત્યાં આવ્યો. અને કહેવા લાગ્યો કે, હે બ્રાહ્મણ! પરંપરાથી ચાલી આવતી આ રીત તું શા માટે અટકાવે છે? ધરણેન્દ્ર કહ્યું, રાજન્ ! શ્રી કાંતનો પુત્ર તો જીવંત છે. તેથી તમો કઈ રીતે ધન ગ્રહણ કરો છો? નરપતિએ પૂછયું કે, બાળક કઈ રીતે જીવે છે? અને તે ક્યાં છે? ધરણેન્દ્ર બાળકને ભૂમિમાંથી જીવંત કાઢી નિધાનની જેમ રાજાને બતાવ્યો. બાલકને જીવંત જોઈ સર્વે આશ્ચર્યચક્તિ બન્યા. અને પૂછયું, સ્વામિ! આપ કોણ છો?
