________________
૫૭
તુકારામે કહ્યું, એમ કરો ત્યારે, સૌ પ્રથમ તમે શિવાભાઈની પાસે જાવ. એ લખાવશે એટલે હું લખાવીશ. બ્રહ્મદેવે કહ્યું, હું તો પરદેશી છું. શિવાભાઈને તો હું ઓળખતો પણ નથી. ભલે, હું એક ભાઈને તમારી સાથે મોકલું છું. તમને શિવાભાઈનું ઘર એ બતાવશે.
તુકારામે મંડળીના એક ભાઈને બોલાવ્યો, અને કહ્યું, ભાઈ ! આ બ્રહ્મદેવને શિવાભાઈને ત્યાં લઈ જા. અને જો, શિવાભાઈ કાંઈ ન લખાવે ત્યાં સુધી પાછા ફરતા નહિ. મંડળીનો ભાઈ તો અવાક્ થઈ ગયો અને બોલ્યો, ભગત ! સવારના પહોરમાં શિવા કંસારાને ત્યાં ક્યાં મોકલો ? તમારૂં નામ સાંભળાતાં જ એ તો મણમણની જોખવાનો ? સંત બોલ્યા, એ ગમે તેમ બોલે, તમે શાંતિ જાળવજો. તમારે તો એક જ વાત કહેવાની. તમે કંઈક પણ ભરો. બંને જણા શિવા કંસારાને ત્યાં ઉપડ્યા. તે વખતે શિવાભાઈ દાતણ કરતા હતા. સવારના પહોરમાં તુકારામના માણસને આંગણે જોતાં જ એમની લૂલી ચાલવા માંડી. બે પાંચ મિનિટમાં તો કંઈનું કંઈ કહી નાખ્યું.
જ્યારે શાંત થયો, ત્યારે મંડળીના ભાઈએ કહ્યું, શિવાભાઈ ! તમારે જેમ કહેવું હોય તેમ કહો, પણ આ બ્રહ્મદેવની ટીપમાં કાંઈક લખાવો, જ્યાં સુધી તમે નહિ લખાવો ત્યાં સુધી અમે તો અઠે દ્વારિકા કરવાના છીએ. શિવાભાઈ ક્રોધમાં ને ક્રોધમાં ઘરમાં ગયા, ઘરમાંથી ઘસાઈ ગયેલો તાંબાનો મોટો ઢબુ (પૈસો) કાઢ્યો, અને તેમની સામે ફેંકતા કહ્યું, લો, બાળો, આ મારા બે પૈસા.
બ્રહ્મદેવે ટીપ કાઢી લખ્યું, શિવાભાઈ કંસારાના બે પૈસા. બંને આવ્યા તુકારામ પાસે, અને કહ્યું, ભગત ! હું પહેલેથી જ કહેતો હતો કે, એ કંસારા પાસે ન મોકલો. એ વાત પછી પણ એણે આપ્યું શું ? તુકારામે પૂછ્યું. આ ઘસાયેલો ઢબુ. બ્રહ્મદેવે તુકારામના હાથમાં ઢબુ મૂક્યો. તુકારામે તે ઢબુ, આગળ પડેલી સગડીમાં મૂક્યો. થોડીવાર પછી તેને બહાર કાઢી, તેના ઉપર રાખ ઘસી. ચમત્કાર તો એ થયો કે, તાંબાનો ઢબુ સોનાનો થઈ ગયો.
તુકારામે તે ઢબુ બ્રહ્મદેવને આપ્યો, અને કહ્યું, બ્રહ્મદેવ, હવે ટીપ કરવાની જરૂર નથી. બે તોલા સોનામાં તમારી દીકરીનું લગન પતી જશે. બ્રહ્મદેવ તો હરખાતા હરખાતા ચાલ્યા ગયા. આ વાત વાયુવેગે ગામમાં પ્રસરી ગઈ. શિવા કંસારાએ પણ આ વાત જાણી તેણે વિચાર કર્યો, કહો, ન કહો, પણ તુકારામ પાસે પારસમણિ હોવો જોઈએ, નહિતર તાંબાનું સોનું બનાવે કઈ રીતે ? શિવો કંસારો આ પારસમણિના લાભે-લોભે તુકારામ પાસે આવ્યો, લાકડી પડે તેમ પગમાં પડી ગયો. ચોધાર આંસુએ રડ્યો અને પોતાની વર્તણુક બદલ માફી માગી. ભોળા ભગતે ઉદાર દિલે માફી આપી.
હવે તો શિવાભાઈ તુકારામની સાથે ને સાથે રહે છે. ભગત પણ સ્વજનની જેમ સાથે ને સાથે રહે છે. સાથે બેસે ને ઊઠે છે. કોઈ વાતમાં શિવાભાઈનો અણવિશ્વાસ નથી. પહેલાંની વાત ભગતને યાદ પણ આવતી નથી. શિવાભાઈના દિલમાં એક જ વાત છે, ભગત પાસે પારસમણિ છે. એ ક્યાં મૂકે છે એ જ એમને જાણવું છે.
આમને આમ છ મહિના વહી ગયા. શિવાભાઈએ સ્નેહીજનના દાવે ભગતનું આખું ઘર ફેંદી નાંખ્યું. પણ પારસમણિ ન જડ્યો. એક દિવસ શિવાભાઈએ પૂછ્યું, ભગત ! મેં એમ સાંભળ્યું છે કે, તમારી પાસે પારસમણિ છે એ વાત સાચી ?
