________________
૮૪
પગના જોડાથી માંડી, વાસણ વગેરેમાં પણ અક્ષરે હોય છે. ચપૂથી કાઢીને વાપરવા, જેથી હૃદયમાં આશાતનાના પરિણામ ન આવે અક્ષર પ્રત્યે બહુમાનભાવ ઉત્પન્ન થાય.
અક્ષરવાળી પ્લાસ્ટીકની થેલીઓ નીચે ન મૂકાય. ન્યૂઝપેપરમાં ચેવડા-સેવ વાપરવાથી જ્ઞાનની આશાતના લાગે છે. વળી પેપરનો યુઝ બાળકોની અશુચિ માટે તો ન જ કરાય. ખાવાપીવા, ઊંઘવા, માટે કરવાથી મૂર્ખ બનાય. જ્ઞાન અને તેજ જેના શરીરમાં હોય તેને વળગાડ ન વળગે. સામે કોઈ વ્યક્તિ પ્રયોગ કરે તો આપણું તે જોઈને એ આપણા તેજને સહન ન કરી શકે. પાછળ જ હેરાન કરે જ્ઞાનની આરાધનાથી શુદ્ર ઉપદ્રવો ન થાય.
ચૌદ વિદ્યાના પારગામી સિદ્ધસેનદિવાકર વૃદ્ધવાદિસૂરિ સાથે વાદ કરવા ગયા. તેઓએ વિહાર કર્યો હતો સિદ્ધસેનને થયું કે, મારાથી ડરીને ગયા છે. તેથી પાછળ જંગલમાં ગયા. વાદ ચાલુ થયો. પહેલા સિદ્ધસેન સંસ્કૃતમાં બોલે છે. પાછળથી વૃદ્ધવાદી રાસડો લે છે. વાદ નથી કરતા. સામી વ્યકિત જયારે સમજે નહિ એ વાતનું વિવરણ કરવાથી જ્ઞાનાવરણનો પોપશમ થતો નથી. આવેશમાં જીવની કેવી દશા થાય? છદ્મસ્થ માણસ કયાંક તો ભૂલ કરી બેસે છે જ્ઞાનના ઉપયોગ, સાવધાની વગરનો એક સમય પણ પસાર ન કરવો એટલે જ મહાવીરપ્રભુએ ચારે જ્ઞાનના ધણીને પણ સમય ગોયમ મા પમાયએ કહીને વારંવાર ચેતાવ્યા હતા. તેઓ પણ ભૂલ્યા હતા. અક્ષરવાળી જે ચીજો હોય તેના અક્ષર નાબૂદ કરવાથી પાપ લાગે? હા. અક્ષરો કાઢી નાખવાથી ઓછું લાગે. પગલૂછણિયા પર પણ અક્ષરો હોય છે. પુસ્તક તથા અક્ષરવાળી વસ્તુઓ નીચે તથા જયાં ત્યાં ને મૂકવી.
જાની મૂર્તિ ખંડીત થઈ હોય તો ભરસમુદ્રમાં તેને પધરાવી દેવી અથવા ઊંડો ખાડો કરી પધરાવાય. પુસ્તકોની સફાઈ કરવી જોઈએ. નહિતર ઉધઈ થઈ જાય. પુસ્તકો અસ્તવ્યસ્ત પડ્યા રહે તે પણ આશાતના છે. એંઠા મોંએ ન બોલાય. મોઢાનું થુંક સતત અપવિત્ર હોય છે. તેની શુદ્ધિ ન થાય. પણ થંકને અમૃતરસ કહેવાય. બહાર નીકળે ત્યારે અશુચિ માટે મોટું બાંધી પૂજા થાય છે. અશુચિ સ્થાનમાં ઊભા રહીને વાતો ન થાય. આપણી વાણી સ્વાર્થ વિનાની, ક્રોધ, માન-માયા વિનાની જોઈએ. ગુરૂના ઉપકારને ઢાંકવાથી, પ્રષ, મત્સર, અંતરાય કરવાથી અપલાપ કરવાથી પણ જ્ઞાનાવરણ બંધાય.
બીજાને છેતરવાની બુદ્ધિ કરવાથી પોતાનો આત્મા અવશ્ય છેતરાય. જડતા ઊભી થાય. આળ આપવું તે પણ જ્ઞાનનો દુરૂપયોગ જ છે. ભગવાનને સાડાબાર વર્ષમાં કાનમાં ખીલા ઠોકવાનો સંગમનો, ગોવાલનો ઉપસર્ગ થયો. પણ કયા કારણે? આજ્ઞાપાલનના ભંગના કારણે. ત્રિપૃષ્ઠવાસુદેવે નિયાણું કર્યું તે પણ આજ્ઞાભંગ છે. સત્તાના રાગના કારણે પોતાના વચનની મહત્તાના કારણે પણ કાનમાં ખીલા નાંખવાનું કર્મ ઉપાર્જન કર્યું.
કરગડને તપના મદથી અંતરાય થયો. તેમ જ્ઞાનના મદથી પોતાની હોંશિયારીની બડાઈથી . જ્ઞાનાવરણ બંધાય. જ્ઞાનનો બેફામ રીતે દુરૂપયોગ કરવાથી, તિરસ્કારથી તેમ જ કાળવેળાએ ભણે ગણે નહિ તો પણ જ્ઞાનાવરણ બંધાય. ચોથા આરામાં જ્ઞાનનું કારણ એકલા સાધુઓ જ હતા..
