________________
૧૨૪
દિવાળીનાં વ્યાખ્યાન શરૂ અંતિમ દેશના
ધનતેરસ - કાળી ચૌદશ
વ્યાખ્યાનકાર : શ્રી અજિતશેખર વિજયજી મ.સા.
ઘાટકોપર આ.વ. ૧૩ તા. ૨૯-૧૦-૧૯૯૭
-
ભગવાન મહાવીરની અડતાલીશ કલાકની દેશના હતી. ચોપન પુન્યનાં, ચોપન પાપનાં અધ્યયન અને છત્રીશ ઉત્તરાધ્યયનનાં અધ્યયન પ્રભુએ પ્રકાશ્યાં. પ્રથમ આરો સુષમ સુષમ. બીજો સુષમ. ત્રીજો સુષમ – દુષમ. યુગલિયાનો કાળ, છ માસમાં જ યુવાન બને, મરણ પહેલાં છ માસ પહેલાં જ માતપિતા યુગલને જન્મ આપે. છીંક, બગાસું આવે ને મૃત્યુ થાય. વિશેષ કોઈ જ પીડા નહિ. આગળ જતાં અસમાનતા વધી. અસમાનતા આવે ત્યાં જ વિરોધ આવે. સામાન્ય પ્રજા બીજાને વિશેષ ધનવાન જુએ ત્યાં ઈર્ષ્યા થાય. અહંકારમાંથી ઈર્ષ્યાનો જન્મ થાય છે. અહંકારને ઊભો થવા સાધનો જોઈએ અને પુષ્ટ કરવા માણસો જોઈએ. અહંકારી ઈચ્છતો હોય છે કે, મારૂં સુખ જોઈ બીજા બળે, માકુરૂ માફુરૂ મકા૨નીતિ, નાના અપરાધમાં હા હા હકાર. મોટા અપરાધમાં મકાર ધિક્કાર ત્રીજી નીતિ.
ૠષભદેવ રાજા થવા પહેલાં લગભગ કલ્પવૃક્ષ નષ્ટ થવા લાગ્યા હતાં, પહેલા આરાના જીવોને ક્યારેક જ કહેવું પડતું હતું. બીજા આરામાં થોડું વધારે, ત્રીજા આરામાં થોડું વધારે, ચોથા આરામાં વધારે વરસે. પાંચમા આરામાં રોજ શીખામણ આપવી પડે. ઋષભદેવે બીજાં શીલ્પો શીખવ્યાં, અગ્નિ નહિ, કારણ પૃથ્વી અત્યંત સ્નિગ્ધ હતી. અત્યંત પ્રેમ હોય ત્યાં સંઘર્ષની આગ લાગે. કુંભાર-લુહારની વ્યવસ્થા ત્રીજા આરાના અંતમાં થઈ. દુષમા સુષમામાં દુઃખ વધારે સુખ ઓછું. મહેનત કરવા છતાં ફળ પૂરું ન મળે. મોક્ષની પરંપરા ચાલી અને સિદ્ધ કરંડિકા થઈ. ભરત ચક્રવર્તીથી માંડી સગર ચક્રવર્તી સુધી બધા જ રાજાઓએ દીક્ષા લીધી. પહેલાં અસંખ્ય મોક્ષે જાય, એક અનુત્તરમાં જાય. પછી એક મોક્ષે જાય, અસંખ્ય અનુત્તરમાં જાય આ રીતે પરંપરા ચાલી.
(૧) વિચિત્ર કાળ, સંઘર્ષ કાળ આવ્યો, કષ્ટ ઘણું ને સુખ એકદમ અલ્પ. આ પાંચમો આરો. (૨) બીજાનું ગમે તેટલું સારૂં કરવા જાઓ તો સારૂં થાય જ નહિ એ પાંચમો આરો. કુંડા અવસર્પિણીનો કાળ. બધું જ ઘટતું જાય. પાંચમો આરો એટલે વિરાધનાનો કાળ.
ત્રણ પ્રકારના સાધુ
૧. ઉત્કૃષ્ટપાલન – ઉત્કૃષ્ટ શ્રદ્ધા ઉત્કૃષ્ટ. ૧
૨. શ્રદ્ધામાં મજબૂત - પાલનમાં શિથિલ - મધ્યમ ૨
૩. પાલન પણ નહિ ને શ્રદ્ધા પણ નહિ - જધન્ય ૩
