________________
૫૯
થાય છે. એકવાર પાછલી રાત્રે જાગી જતાં પંચપરમેષ્ઠિ નમસ્કાર મહામંત્રનું સ્મરણ કર્યા બાદ મનમાં વિચાર કરે છે કે, જેના ઘેર કર્કેટક, હંસગર્ભ આદિ રત્નો છે, તે મહાન ધનવાન છે. બીજા ધનથી શું ? આ પ્રમાણે વિચાર કરી શેઠ રત્નો મેળવવા માટે પોતાના નગરથી નીકળી, ગામોગામ ફરે છે. તેવામાં એકવાર રસ્તામાં લૂંટારા મળતાં વિશાખાદત્ત પાસે જે હતું, તે બધું લૂંટી લીધું.
ધનરહિત વિશાખાદત્ત એકાકી ભમી રહ્યો છે, ત્યાં એક કાપાલિક મળ્યો. પોતાના કાર્ય માટે લક્ષણવાળો જાણી કાપાલિકે પૂછ્યું કે, મહાભાગ ! તમે ચિંતાવાળા કેમ દેખાઓ છો ? તમારે શી ચિંતા છે ? વિશાખાદત્તે પોતાની સઘળી વાત કાપાલિકને જણાવી. પછી કાપાલિકે કહ્યું કે, જો તારે ખૂબ ધન મેળવવાની ઈચ્છા હોય તો મારી સાથે ચાલ. સરળ આત્મા વિશાખાદત્ત નિર્ભયપણે તેની સાથે ચાલવા લાગ્યો. કાપાલિક તેને એક પર્વતના શિખર ઉપર કાલિકાદેવીના ભવન પર લઈ ગયો. અને કહ્યું કે, આ દેવી મહાપ્રભાવવંતી છે. નર્મસ્કાર કર. આના પ્રભાવથી તને ઘણો લાભ થશે.
વિશાખદત્તે કહ્યું કે, હું જિનેશ્વરદેવને મૂકીને અન્ય દયાહીન કોઈ દેવદેવીને નમસ્કાર કરતો નથી. જેણે શ્રી જિનેશ્વરદેવને નમસ્કાર કર્યા છે, તે બીજા દેવને કેમ નમે ? જેણે અમૃતપાન કર્યું છે, તે કાંજી કેમ પીએ ? આ સાંભળી કાપાલિક રોષાયમાન થઈને બોલ્યો, અરે ! જો તું નહિ નમે તો તારા આ મસ્તકથી આ દેવીનું હું પૂજન કરીશ. આમ બોલી તરવારથી ઘા કરવા જાય છે, તેટલામાં તે મંદિરના એક ખૂણામાં વિશ્રામ કરી રહેલ શુદ્ધવ્રતવાળા વાત્સલ્યમતિવાળા, વિદ્યાસિદ્ધ ધન નામના શ્રાવકે કાપાલિકને પડકાર્યો કે, અરે ! પાપી ! સદાચારવાળા આ શ્રાવકને મૂકી દે ! આમ કહીને વિદ્યાથી કાપાલિકને સ્તંભિત કરી દીધો. સ્તંભિત થઈ જતાં કાપાલિક કરગરવા લાગ્યો એટલે વિદ્યાસિદ્ધે દયાથી તેને છૂટો કર્યો, તે પોતાના સ્થાને ચાલ્યો ગયો.
પછી વિદ્યાસિન્દ્રે વિશાખદત્તની બધી વાત સાંભળીને સાધર્મિક વાત્સલ્યથી સ્ત્યના ગુણદોષ, પરિક્ષા, કિંમત વિગેરે રત્નો સંબંધી જ્ઞાન આપ્યું અને સાથે સાથે કહ્યું કે, ઘણો આરંભ – પરિગ્રહ, સંપદાની મૂર્છા, વગેરેના યોગે પરલોકમાં દુઃખી થવાય છે. માટે સુકૃતમાં ઉત્તમ એવું સાધર્મિક વાત્સલ્ય કરી, ભક્તિ કરી, અક્ષય એવું પુણ્યાનુંબંધી પુણ્ય ઉપાર્જન કરવાનું ધ્યેય ચૂકશો નહિ.
શ્રી તીર્થંકર ભગવંતોએ પણ સાધર્મિક ભક્તિ કરવા માટે ભાર મૂકેલો છે. સુકૃતની ઈચ્છાવાળા તમારે હંમેશાં સાધર્મિક વાત્સલ્ય કરવું. વિદ્યાસિદ્ધની પ્રેરણાનું આકંઠ પાન કરીને વિશાખદત્તે કહ્યું કે, હું હંમેશાં ઓછામાં ઓછા એક સાધર્મિકને જમાડીને પછી જ ભોજન કરીશ. આ પ્રમાણે નિયમ અંગીકાર કર્યો.
વિશાખદત્ત પોતાના નગર તરફ પ્રયાણ કરતાં વજની ખાણવાળા ધનપુર નગરમાં આવ્યો. ત્યાં શ્રી જિનેશ્વર ભગવંતના મંદિરમાં દર્શન કરી ભોજન તૈયાર કર્યું. ભોજન કરતાં પહેલાં સાધર્મિકની તપાસ કરે છે, ત્યાં જિનમંદિર નથી એમ માની કપડું પાથરીને પંચાંગ પ્રણિપાત કરવા પૂર્વક શ્રી જિનેશ્વર ભગવંતની સ્તુતિ કરતો એક માણસ જોવામાં આવ્યો. એટલે વિશાખદત્તે તેની પાસે જઈ પ્રણામપૂર્વક પૂછ્યું કે, તમે ક્યાંથી આવો છો અને ક્યાં જાવ છો ? તેણે કહ્યું કે, હું ભરતક્ષેત્રના
