________________
૫૮ ભગતે હસીને કહ્યું, શિવાભાઈ ! આટલા દિવસ તમે મારી સાથે રહ્યા છતાં ય જાણ્યું નહિ? અમારી પાસે તો પારસમણિ નહિ, આખો રસમણિ છે. પારસમણિ તો લોઢાને સોનું બનાવે, જ્યારે અમારો રામનામરૂપી આ રસમણિ તો બીજો પારસમણિ સર્જે છે. શિવાભાઈના અંતરમાં રહ્યું-સહ્યું અજ્ઞાન હતું એ પણ આ શબ્દોથી ટળી ગયું. પછીથી તો તે તુકારામના પરમ હિતસ્વી બની રહ્યા.
વિરોધીને પરમહિતસ્વી બનાવવો હોય તો તેને ઉદારદિલ માફી આપવી જોઈએ. આપણી માનસિક અને શારિરીક સ્વસ્થતા માટે એ એટલું જ આવશ્યક છે.
ભગવાન શ્રી મહાવીરદેવે કહ્યું છે, તેમ એકવાર નહિ, અનેકવાર થતી ભૂલો માટે, દોષો માટે બીજા પાસે ક્ષમા માંગીએ અને આપીએ. આવી ભાવના જેમ જેમ ફાલતી જશે, તેમ તેમ એકબીજાના સંબંધ પણ સુદઢ બનશે. ત્યારે જ આપણા જીવનમાં સાચી સુખ શાંતિ માણી શકીશું. ખરેખર, સંસારનું સાચું અમૃત ક્ષમા જ છે.
વ્યાખ્યાન નવમું
સાધર્મિક ભક્તિનો પ્રભાવ સંસારમાં પરિભ્રમણ કરતા જીવને મનુષ્યભવની પ્રાપ્તિ દુર્લભ છે. તેમાં આર્યક્ષેત્રાદિ યુક્ત, સુંદર સામગ્રી સહિત મનુષ્યભવ, અતિશય દુર્લભ છે. મનુષ્યભવાદિ સામગ્રી પામીને એકમાત્ર ધર્મનું સેવન કરવું જોઈએ. નિરંતર ધર્મ નહિ કરી શકનારા જીવોએ અઠ્ઠાઈઓ આદિ પૂર્વ દિવસોએ અવશ્ય ધર્મની આરાધના કરવી જોઈએ. સર્વ પર્વમાં શિરોમણી, કર્મના મર્મને ભેદવામાં સમર્થ આ પર્યુષણ મહાપર્વ છે. આ પર્વમાં પાંચ કર્તવ્યોનું સેવન કરવા દ્વારા જ સુંદર આરાધના થઈ શકે છે. માટે પાંચ કર્તવ્યોના પાલન કરવામાં પ્રમાદ ન કરવો જોઈએ.
પાંચ કર્તવ્યો પૈકી સાધર્મિક ભક્તિ અંગેનું પણ સ્વરૂપ જાણવા જેવું છે. શ્રી જિનેશ્વર ભગવંતના શાસનમાં શ્રી જિનભક્તિ, ગુરૂભક્તિ ઉપર ભાર મૂકેલો છે. તેમ સાધર્મિક ભક્તિ કરવાનું પણ વિધાન કરેલ છે. સમાન ધર્મમાં રહેલા હોય, અથવા સમાનધર્મનું આચરણ કરતા હોય તે, સાધર્મિક કહેવાય.
સાધર્મિક બે પ્રકારના
સાધુને સાધુ સાધર્મિક, અને શ્રાવકને શ્રાવક સાધર્મિક સાધર્મિકનું બહુમાન અને પૂજાસત્કાર કરવો જોઈએ. સંસારના કોઈ પણ પદાર્થની ઈચ્છા રાખ્યા સિવાય સાધર્મિકને દાન કરવું જોઈએ. સાધર્મિક શ્રાવક શ્રાવિકાની પણ જે જે જરૂરી વ્યક્તિ હોય તે કરવી જોઈએ. આ ઉપર વિશાખાદત્તનું દૃષ્ટાંત પ્રસિદ્ધ છે.
કૌશાંબી નામની નગરીમાં ધર્મથી યુક્ત વિશાખાદત્ત નામે શેઠ વસે છે. એકદા શ્રી ધર્મઘોષસૂરિજી નામના આચાર્ય મહારાજ તે નગરમાં પધારતાં, અને તેમનો ઉપદેશ સાંભળ્યા બાદ વિશાખાદત્ત શેઠે શ્રાવકના બારવ્રતો ગ્રહણ કર્યા બારવ્રતોનું સુંદર રીતે પાલન કરતાં દિવસો પસાર
