________________
૫૦
૩. વાર્ષિક કર્ત્તવ્ય ત્રણ યાત્રા
(૧) અષ્ટાન્તિકા મહોત્સવરૂપી યાત્રા, (૨) રથયાત્રા, (૩) તીર્થયાત્રા
આ ત્રણ પ્રકારની યાત્રા શાસ્ત્રકારોએ ફરમાવી છે. સર્વ અઠ્ઠાઈ પર્વોમાં સર્વ ચૈત્યોમાં પૂજા ભણાવવી. આઠ દિવસનો મહોત્સવ કરવો. (૧) પ્રથમ અષ્ટાન્તિકા યાત્રા જાણવી.
(૨) બીજી રથયાત્રા. તે મહારાજા કુમારપાળે કરી હતી તે આ પ્રમાણે... ચૈત્ર મહિનાની શાશ્વત અઠ્ઠાઈના પ્રથમ દિવસે ચોથે પ્રહરે મોટા આડંબર સહિત સંપત્તિ તથા હર્ષસહિત એક્ઝા થયેલા લોકોએ કરેલા જય - જય શબ્દના ઘોષ સાથે શ્રી જિનેશ્વર દેવનો સોનાનો રથ તૈયાર કર્યો. તે રથ ચાલતો હતો ત્યારે મેરૂપર્વત જેવો શોભતો હતો.
તે રથ ઉપર મોટા દંડવાળી ધ્વજા હતી અને છત્ર ધરેલાં હતાં. તથા બંને બાજુએ વીંઝાતા મનોહર ચામરની શ્રેણિઓથી તે શોભતો હતો. આ રથમાં પ્રક્ષાલન, વિલેપન, ફુલ વગેરેથી અંગરચના કરેલી શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુની મૂર્તિ સ્થાપન કરી હતી. સમસ્ત મહાજને ઉત્સાહભેર તે ૨થને કુમારપાળ રાજાના રાજદ્વાર પાસે મોટી ઋદ્ધિ સહિત લાવીને સ્થાપન કર્યો. તે વખતે વાજિંત્રોના નાદ દશે દિશાઓને પૂરી રહ્યા હતા, અને સુંદર એવી તરૂણ સ્ત્રીઓનો સમૂહ રથની આગળ નૃત્ય કરતો હતો.
આવા રથને સામંતો તથા પ્રધાનો રાજમહેલમાં લઈ ગયા. પછી કુમારપાળ રાજાએ રથમાં રહેલી પ્રભુની મૂર્તિની પટ્ટવસ્ત્ર તથા સોનાના અલંકારાદિ વડે પોતાની જાતે પૂજા કરી અને વિવિધ જાતિનાં નૃત્ય કરાવ્યાં. ધાર્મિક આનંદપૂર્વક રાત્રિ પસાર કરીને. રાજા રથસહિત નગર બહાર નીકળ્યા. ત્યાં ધ્વજસહિત વસ્ત્રનો સુંદર મંડપ બાંધેલો હતો. તે મંડપમાં રથને રાખ્યો. ત્યાં રાજાએ રથમાં રહેલી જિનપ્રતિમાની પૂજા કરી અને ચતુર્વિધ સંઘ સમસ્ત પોતે જ આરતિ ઉતારી. પછી હાથી જોડેલા તે રથને આખા નગરમાં ફેરવીને ઠામે ઠામે બાંધેલા મંડપમાં વિસ્તારવાળી રચના કરાવી તે ઉત્સવને દીપાવ્યો. આ પ્રમાણે (૨) રથયાત્રા જાણવી.
(૩) ત્રીજી યાત્રા તીર્થયાત્રાઃ તીર્થો એટલે શ્રી શત્રુંજ્ય, શ્રી ગિરનારજી અને શ્રી સમ્મેતશિખરજી આદિ....
વળી શ્રી તીર્થંકરદેવોના જ્યાં જન્મ, દીક્ષા, કેવલ તથા નિર્વાણ કલ્યાણક થયા હોય, તે પવિત્ર ભૂમિઓ, વિહાર ભૂમિઓ પણ તીર્થો ગણાય છે. ઘણા ભવ્ય પ્રાણીઓને શુભ ભાવના ઉત્પન્ન કરાવીને ભવોદધિથી તારે તેથી તેને તીર્થ કહેવાય છે. તેવા તીર્થોમાં દર્શનાદિની શુદ્ધિને માટે વિધિપૂર્વક યાત્રા કરવી જોઈએ.
પૂ. શ્રી સિદ્ધસેનદિવાકરસૂરીશ્વરજી મહારાજાના ઉપદેશથી પ્રતિબોધ પામેલા મહારાજા વિક્રમાદિત્યે શ્રી શત્રુંજ્ય મહાતીર્થની યાત્રાનો છરી પાળતો બહુ મોટો સંઘ કાઢ્યો હતો. તેમાં ૧૬૯ સોનાના જિનાલયો, ૫૦૦ હાથીદાંતના તથા સુખડના જિનાલયો હતાં. શ્રી સિદ્ધસેન દિવાકરસૂરિજી વગેરે ૫૦૦૦ હજાર આચાર્યો હતા. ૧૪ મુકુટબદ્ધ રાજાઓ, ૭૦ લાખ શ્રાવકના કુટુંબો, એક કરોડ, દશ લાખ, નવ હજાર ગાડાં, ૧૮ લાખ ઘોડા, સાત હજાર છસો હાથી અને મોટા
