________________
૫૪ વ્યાખ્યાન આઠમું
ક્ષમાનું અમૃત સુંદર દૃષ્ટાંતો ૧. ક્ષમા એ સંસારનું અમૃત છે ભારતીય દષ્ટાંત)
ભારતીય વિજ્ઞાની જગદીશચંદ્ર બોઝ. તેમના પિતા ભગવાનચંદ્ર ફરીદપુરમાં ન્યાયાધીશ હતા. એક વખત તેમની પાસે એક લૂંટારાનો કેસ આવ્યો. એની ભયંકરતાને લક્ષમાં રાખીને ભગવાનચંદ્ર એને આકરી સજા ફટકારી. લૂંટારાએ સજા પૂરી કરી. પણ મનમાં એક ગાંઠ વાળેલી કે, સજા પૂરી કરૂં અને સાથે સાથે ભગવાનચંદ્રને પણ પૂરા કરૂં.
સજા પૂરી કરી લૂંટારો ભગવાનચંદ્રને બંગલે આવ્યો. રાતે બધાં ઘસઘસાટ ઊંઘતાં હતાં. લૂંટારાએ બહારથી બંગલો સળગાવ્યો. ઊંઘતા ભગવાનચંદ્ર નાનકડા જગદીશચંદ્રને લઈને બહાર આવ્યા. બહાર લૂંટારો ઊભો જ હતો. ભગવાનચંદ્રની અને તેની આંખો એક થઈ. છતાં ભગવાનચંદ્ર એક શબ્દ શુદ્ધાં ન બોલ્યા. એ ધારત તો એ લૂંટારાને પલવારમાં પકડાવી શકત. પણ એમ ન કરતાં એ મૌન રહ્યા.
લૂંટારાના મનમાં વિચાર આવ્યો, મેં આનો બંગલો સળગાવી માર્યો, છતાંય મુખ પર કેવી શાંતિ છે? એમની આંખમાંથી કેવી કરૂણા ટપકે છે! લૂંટારો ભગવાનચંદ્રના પગમાં પડી ગયો, તે રડી પડ્યો, ભગવાનચંદ્રે કહ્યું, ભાઈ ! તને માણસનું તન મળ્યું છે, એનાથી કાળાં કર્મો કરવાં છોડી દઈ નીતિનો રોટલો ખા, એમાં તારું કલ્યાણ છે. લૂંટારાએ મનોવેદના ઠાલવતાં કહ્યું પણ નીતિનો રોટલો કોણ ખાવા દે છે! મારે મહેનત મજૂરી કરીને પેટગુજારો કરવો છે, પણ મને કામ કોણ આપે છે? આથી જ મારે લૂંટનો ધંધો કરવો પડે છે.
ભગવાનચંદ્ર તેને નાનકડા જગદીશને નિશાળેથી લાવવા - લઈ જવાનું કામ સોંપ્યું. લૂંટારે લૂંટનો ધંધો છોડી દીધો. સારઃ ક્ષમા આપવાથી ઉભયની ચિત્તવૃત્તિ શાંત અને નિર્મળ થાય છે અને પોતાને પોતાનું સાચું કર્તવ્ય સમજાય છે. જ્યારે ક્રોધની સામે ક્રોધ કરવાથી બન્નેની વિવેકબુદ્ધિ ભ્રષ્ટ થાય છે. અને ન કરવાના કામો કરી બેસે છે. જીવનમાં સાચી શાંતિ મેળવવી હોય તો, ક્ષમાને ધારણ કરવી જ પડશે. દુનિયાના દરેક ધર્મમાં દરેક સમાજમાં માને ઉચ્ચ સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે. માનસિક અને શારિરીક સ્વાથ્ય માટે ક્ષમા અજોડ ઔષધ છે.
૨. ઈસુ ખ્રિસ્તની મનોભાવના
ઘરમાં કોઈની સાથે બોલાચાલી થાય છે, ત્યારે આપણું મન કેવું દુઃખી બની જાય છે? ઘરની કોઈ વાતમાં રસ રહેતો નથી. કોઈને બોલાવવાનું મન થતું નથી. મનમાં અનેક જાતના માઠા વિચારો આવે છે. આ બધા વેરઝેર, કકળાટ, કજીયો, ‘ષ વગેરેને દબાવવાં હોય તો, આપણે કાં તો બીજાને ક્ષમા આપવી જોઈએ, કાં તો બીજાની ક્ષમા માંગવી જોઈએ. આ વિના વેરઝેર, કજીયા, કંકાસનો અંત આવતો જ નથી.
