________________
૧૯૪ યેગીદુદેવવિરચિત
[२. २ हो। २८ण्येकानि भवन्ति जीवपुद्गलकालद्रव्याणि पुनरनेकानि भवन्ति । 'खेत्त' सर्वद्रव्याणामवकाशदानसामर्थ्यात् क्षेत्रमाकाशमेकं शेषपञ्चद्रव्याण्यक्षेत्राणि । 'किरिया य' क्षेत्रात्क्षेत्रान्तरगमनरूपा परिस्पन्दवती चलनवती क्रिया सा विद्यते ययोस्तो क्रियावन्तौ जीवपुद्गलौ धर्माधर्माकाशकालद्रव्याणि पुननिष्क्रियाणि । 'णिचं' धर्माधर्माकाशकालद्रव्याणि यद्यप्यर्थपर्यायत्वेनानित्यानि तथापि मुख्यवृत्या विभावव्यअतपर्यायाभावात् नित्यानि द्रव्यार्थिकनयेन च, जीवपुद्गलद्रव्ये पुनर्यद्यपि द्रव्यार्थिकनयापेक्षया नित्ये तथाप्यगुरुलघुपरिणति रूपस्वभावपर्यायापेक्षया विभावव्यअनपर्यायापेक्षया चानित्ये । 'कारण' पुद्गलधर्माधर्माकाशकालद्रव्याणि व्यवहारनयेन जीवस्य शरीरवाङ्मनःप्राणापानादिगतिस्थित्यगाहवर्तनाकार्याणि कुर्वन्ति इति कारणानि भवन्ति, जीवद्रव्यं पुनर्यद्यपि गुरुशिष्यादिरूपेण परस्परोग्रहं करोति तथापि पुद्गलादिपञ्चद्रव्याणां किमपि न करोतीत्यकारणम् । 'कत्ता' शुद्धपारिणामिकपरमभावग्राहकेण शुद्धद्रव्यार्थिकनयेन यद्यपि बन्धभोक्षद्रव्यभावरूप पुण्यपापघटपटादीनामकर्ता जीवस्तथाप्यशुद्धनिश्चयेन शुभाशुभोपयोगाभ्यां परिणतः सन् ( ४ ) 'सपदेस' मात्र प्रभा५५ २८! असण्यात
प्र वद्रव्यथा माने પંચાસ્તિકાય નામના પાંચ દ્રવ્યો સપ્રદેશ છે, જ્યારે કાલદ્રવ્ય તે બહુપ્રદેશ જેનું લક્ષણ છે એવા કાયત્વનો અભાવ હોવાથી અપ્રદેશ છે.
(५) · एय ' द्रव्यार्थिनयथी. धर्म, अधम अने २॥४वार द्रव्ये। એક એક છે, જ્યારે જીવ, પુદ્ગલ અને કાલ એ ત્રણ દ્રવ્યો અનેક છે.
(६) • खेत्त ' स द्रव्याने २०१४। वानु सामथ्य वाथी मा ४ જ ક્ષેત્ર છે, જ્યારે બાકીના પાંચ દ્રવ્યો તે અક્ષેત્ર છે.
(७ ) · किरिया य ' मे क्षेत्रथी भी क्षेत्रमा मन३५ परि२५४ाणी-यसनવાળી-કિયા તે જેમને વર્તે છે એવા જીવ અને પુલ એ બે દ્રવ્ય ક્રિયાવાન છે, જ્યારે ધર્મ, અધમ આકાશ અને કાલ એ ચાર દ્રવ્ય તે નિષ્ક્રિય છે.
( ८ ) · णिच्च ' धर्म, अधम, मा४२५ अने त थे या२ द्रव्येने અર્થપર્યાયની અપેક્ષાએ અનિત્ય છે તો પણ-મુખ્યપણે તેમને વિભાવવ્યંજનપર્યાય નહિ હોવાથી દ્રવ્યાર્થિક નયથી નિત્ય છે જ્યારે જીવપુલ દ્રવ્ય તેજે કે દ્રવ્યાર્થિક ની અપેક્ષાએ નિત્ય છે તે પણ અગુરુલઘુપરિણતિરૂપ સ્વભાવપર્યાયની અપેક્ષાએ અને વિભાવવ્યંજનપર્યાયની અપેક્ષાએ અનિત્ય છે.
पाहान्त२:-रूप-स्वरूप
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
