Mahatma Gandhi Santvani 06

Author(s): Meera Bhatt
Publisher: Navjivan Prakashan Mandir Ahmedabad

Page 8

૧. સામાન્યતાને ઓવારે જન્મેલો મોહન
‘ગાંધીજી એ પુરાતન પરંપરાનું ફળ હતા અને નૂતન પરંપરાના બીજ હતા' આવું વિનોબાએ ગાંધીજી અંગે એક વાર કહેલું. ગાંધીજીના સમસ્ત બાહ્યાંતર વ્યક્તિત્વને સાગર જેવડી એમની જીવનયાત્રાને અને એમના વિરાટ કાર્યકલાપને જોઈએ છીએ ત્યારે વિનોબાની આ વાત તદ્દન સાચી લાગે છે. હકીકતમાં ગાંધીજી એક વ્યક્તિ કે સંસ્થા સુધ્ધાં નહોતા, તેઓ તો હતા એક ‘વિચાર'. એટલે જ એમને જ્યારે વિચારરૂપે જોઈએ છીએ, મૂલવીએ છીએ, આત્મસાત્ કરીએ છીએ ત્યારે તે ગાંધીજી, મહાત્મા કે બાપુ મટીને કેવળ ‘ગાંધી’ બની જાય છે, અને આપણી સાથે એકાકાર થઈ જાય છે.
ગાંધી પહેલાં, માનવીય સમાજમાં મૂલ્ય, નીતિ, સદાચાર નહોતાં તેવું તો ક્યાંથી જ હોય ? ગાંધીએ તપી તપીને પરિપુષ્ટ કરેલાં સત્ય, પ્રેમ, અહિંસા, ક્ષમાનાં આ મૂલ્યો પૃથ્વી પર માનવસમાજમાં આ પહેલાં પણ હતાં જ. રામ, કૃષ્ણ, ઈશુ, બુદ્ધ, મહાવીર આદિ મહાનુભાવોની પરંપરા આ મૂલ્યોને જીવી ગઈ અને પૃથ્વી પર મૂલ્યવંતી માનવતાની એક મીઠી મહેક મૂકતી ગઈ અને એ સઘળી મહેકના પરિપાક રૂપે જાણે પૃથ્વીને ગાંધી ફળ્યા. અગાઉના સૌ કરતાં ગાંધી એક નવતર ચીજ લઈને આવ્યો, જેમાં ‘ગાંધીત્વ' ઝળહળી ઊઠે છે. તે છે એનું ‘સનાતન મૂલ્યોનું સામાજીકરણ'. અત્યાર સુધીના માનવીય ઇતિહાસમાં સત્ય, અહિંસા વગેરે સઘળાં મૂલ્યો વ્યક્તિગત ધોરણે જિવાતાં જઈ હિમશિખરો ચડી ગયાં હતાં, પરંતુ એ