________________ द्वितीयः सर्गः अर्थ-प्रबलशौर्यशाली वह नरेश की जिसने अपने शत्रुओं को हर प्रकार से वश में कर लिया है जब पृथ्वी का शासन कर रहा था. तब केवल भूधर घोरणी-पर्वतों की पंडियां ही-पक्षों की क्षतिवाली थी और निकुञ्जों में ही पराग के प्रति राग था वहां के मनुष्यों में न अपने प्रतिपक्ष रखने वालों की कमी थी और न दूसरों के अपराधों के प्रति राग था // 48 // - ઉત્કટ શૌર્યવાળો તે રાજા કે જેણે પિતાના શત્રુઓને દરેક રીતે વશ કરી લીધા છે તે જ્યારે પૃથ્વી પર અધિકાર કરી રહ્યા હતા ત્યારે કેવળ ભૂધર ધરિણ–પર્વતની પંક્તિઓ જ પક્ષે વિનાની હતી. ગુફાઓમાં જ પરાગ પ્રત્યે રાગ હતો ત્યાંના મનુષ્યમાં પિતાના શત્રુઓનું કમી પણું ન હતું તેમજ બીજાઓને અપરાધો પ્રત્યે રાગ ન હતો. 48 'मदतिमत्तगजेन्द्रपङ्क्तौ मिलिन्दवृन्देषु च कार्यमुग्रम् / - पयोधरास्येजघनस्थलीषु नखक्षते वाऽरुणिभैव यत्र // 49 // अर्थ-उस नरेश के शासन काल में मदोन्मत्त हाथियों में ही मद का स्राव होता था. मिलिन्दवृन्दों में-भ्रमर पंक्तियों में, कुचों के-अग्रभाग में तथा जघनस्थल में ही बहुत अधिक कालापन था और नखक्षत में ही ललाई थी वहां के मनुष्यों में आनन्द का अभाव नहीं था, पाप करने के प्रति अनुराग रूप कालापन नहीं था. और न कषाय के कारण उनके चेहरों पर ललाई थी // 49 // એ રાજાના શાસન સમયમાં મદોન્મત્ત હાથીઓમાં જ મદસ્રાવ થતો હતો અને ભ્રમર સમૂહમાં, સ્તનના અગ્રભાગમાં અને જઘન રથળે જ વધારે કાળાશ હતી. અને નક્ષતમાં જ લાલાશ હતી. ત્યાંના મનુષ્યમાં આનંદને અભાવ ન હતે પાપ કરવા પ્રત્યે અનુ માંગરૂપ કાળાશ ન હતી. અને કષાયના કારણે તેમના ચેહરા પર લાલાશ ન હતી 49 तर्के च सिद्धान्तपयोधि मध्ये शब्दागमे छंदसि काव्यबंधे / स राज्यचिन्ताभरतो निवृत्तो निनाय कालं कलयाऽवशिष्टम् // 50 // . अर्थ-वह नरेश जब राज्य काजको चिन्ता से निवृत्त होता तो वह अपना समय कभी न्याय शास्त्र के विचार में, कभी सिद्धान्त ग्रन्थों के अनुशीलन में कभी व्याकरण के शब्दों की सिद्धिकरने में, कभी नवीनछंदो की रचना करने में एवं कभी काव्य शास्त्र के विनोद में व्यतीत किया करता था // 50 // તે રાજો જ્યારે રાજકારોબારની ચિંતાથી નિવૃત્ત થતા ત્યારે તે પિતાને સમય કઈક અવાર ન્યાયશાસ્ત્રના ચિંતનમાં કઈ વાર સિદ્ધાંત ગ્રંથના પરિશીલનમાં કઈ વાર વ્યાકરણના
