Book Title: Jinsutra
Author(s): Chandraprabh
Publisher: Jain Shwe Nakoda Parshwanath Tirth
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002278/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-vANI sUri zrI candraprabha Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 bhagavAna mahAvIra kI 2600 vIM janma jayaMtI ke pavitra avasara para janahitArtha prasArita Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinasUtra svastha, naitika aura AdhyAtmika jIvana kI rAha dikhAne vAlI prakAza-kiraNa [mahAvIra-vANI] prastuti zrI candraprabha prakAzaka zrI jaina zve. nAkor3A pArzvanAtha tIrtha Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ preraNA gaNivara zrI mahimAprabha sAgara jI prakAzaka: zrI jaina zve. nAkor3A pArzvanAtha tIrtha, po.mevAnagara,jilA : bAr3amera (rAja) prakAzana-varSa : 6 aprela,2001 pratiyA~ : pacAsa hajAra mUlya : tIna rupaye mudraka jayapura priMTarsa,jayapura Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya . bhagavAna mahAvIra ke 2600 veM janma-jayaMtI-varSa para zrI jaina zve. nAkor3A pArzvanAtha tIrtha dvArA jinasUtra' kA prakAzana karate hue hameM hArdika prasannatA hai / jaina-dharma eka mAnavatAvAdI dharma hai, jisakI sadaiva ahiMsA, aparigraha aura anekAnta meM AsthA rahI hai / bhagavAna mahAvIra jaina dharma ke caubIsaveM tIrthaMkara haiN| bhagavAna mahAvIra kA jIvana divya sAdhanAmaya aura atizaya mahimAyukta rahA hai, lekina unake upadeza aura saMdeza to usase bhI adhika jIvanta aura sakala vizva ke lie kalyANakArI rhe| bhagavAna mahAvIra ke saMdeza unake samaya meM jitane lAbhaprada siddha hue, Aja ke sandarbho meM unakI upayogitA aura adhika hai| yadyapi bhagavAna mahAvIra ke upadeza AgamoM meM saMkalita haiM, para zAstroM kI prAcIna bhASA aura unakA parimANa atyadhika vistRta hone ke kAraNa Ama janamAnasa kI pahu~ca ke bAhara haiM / Aja ke sandarbho meM eka aise sAra-saMkalana kI AvazyakatA rahI, jo bhagavAna mahAvIra kI mUla jIvana-dRSTi ko ujAgara kara sake, Ama janamAnasa ke lie jIvana jIne kI samyak zailI upalabdha karavA sake / prastuta pustaka 'jinasUtra' bhagavAna mahAvIra kI vANI kA suvyavasthita sAra-saMkalana hai / yaha AgamoM kA navanIta hai aura jana-jana ke lie eka jJAnadAyI vrdaan| prasiddha cintaka evaM Agama-marmajJa pUjya zrI candraprabha jI ke prati hama apanA AbhAra samarpita karate haiM jinhoMne 'jinasUtra' jaisA eka sundara, sarala aura sarvagrAhya saMkalana taiyAra kiyaa| isakA nitya paThana aura manana hamAre lie dharma, adhyAtma aura mukti ke dvAra kholegaa| Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya zrI candraprabha jI ne ThIka hI kahA hai ki bhagavAna mahAvIra kI chabbIsasauvIM janma-jayaMtI para svayaM bhagavAna kI hI mUla vANI ko prakAzita karane se bar3hakara unake caraNoM meM samarpita kiyA jAne vAlA aura kauna-sA behatarIna puSpa hogaa| nAkor3A tIrtha TrasTa dvArA 'jinasUtra' kI pacAsa hajAra pratiyA~ prakAzita kI jA rahI haiN| hamArA anurodha hai ki Apa svayaM isa pavitra pustaka kA pArAyaNa aura manana kareM aura kama-se-kama apanI ora se isakI dasa pratiyA~ apane mitroM taka phuNcaaeN| zrI jaina zve. nAkor3A pArzvanAtha tIrtha TrasTa kI ora se janma-jayaMtI-varSa para zramaNa bhagavAna zrI mahAvIra svAmI ke caraNoM meM koTi-koTi namana / pArasamala bhaMsAlI, adhyakSa, -- zrI jaina zve. nAkor3A pArzvanAtha tIrtha TrasTa Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA 'jinasUtra' bhagavAn mahAvIra kI pavitra vANI kA sAra-saMkalana hai / bhagavAn ke 2600 veM janma-jayaMtI-varSa para unake zrIcaraNa meM samarpita karane ke lie isase behatarIna puSpa aura kauna-sA ho sakatA hai ! bhagavAna ke upadeza aura Adeza to vartamAna kI AvazyakatA hai / jinasUtra kA pArAyaNa aura prasAraNa ghara-ghara meM sadAcAra aura sadvicAra kI gaMgA-yamunA pahu~cAne jaisA puNyakArI hai| ___'jinasUtra' jaina dharma kA pratinidhi grantha hai| isakI saMracanA meM 'samaNa- suttaM' ko AdhAra banAyA gayA hai / 'samaNa-suttaM' jina dharma kA sarvamAnya grantha hai / 'samaNa-suttaM' kA svarUpa aura adhika sarala, saMkSipta evaM sahaja bodhagamya ho, jinasUtra' kI saMkalanA ke pIche yahI bhAvanA rahI 'jinasUtra' meM hamAre sAmAjika, naitika evaM sAdhanAtmaka jIvana kA patha prazasta huA hai / isameM hamArA apanA kucha nahIM, jo kucha hai vaha svayaM bhagavAnazrI kI dezanA hai / bhagavAn ke sUtroM para bhUmikA yA upasaMhAra dene vAlA maiM kauna hotA hU~ ! bhagavAn kI vANI svayaM hI apanI bhUmikA hai| merI ora se itanA hI anurodha hai ki hama paramAtmA kI vANI kA punaH punaH svAdhyAya kareM, manana kareM / manana se mArga khulate haiM / jIvana kA patha isase svataH rUpAntarita/prakAzita hogaa| bhagavAn kI vANI ko jIvana meM utAranA apane-Apa meM unakA maMdira nirmANa karanA hai / bhagavAn kare aise maMdira ghara-ghara baneM, aise dIpa ghaTa-ghaTa jleN| -candraprabha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-krama ..... 42 . . . ..... 1. maMgalasUtra ...... 9 18. vratasUtra 2. saMsAracakrasUtra ..... 11 19. samiti-guptisUtra ..... 3. mithyAtvasUtra ..... 12 20. AvazyakasUtra 4. karmasUtra ..... 13 21. tapasUtra 5. rAga-parihArasUtra 15 22. dhyAnasUtra 6. dharmasUtra 16 23. anuprekSAsUtra 7. ahiMsAsUtra 20 24. lezyAsUtra 8. saMyamasUtra 22 25. guNasthAnasUtra 9. apramAdasUtra 25 26. saMlekhanAsUtra 10. AtmasUtra 26 27. nirvANasUtra 11. mokSamArgasUtra ..... 28 samApana 12. ratnatrayasUtra .... 13. samyagdarzanasUtra .... 14. samyagjJAnasUtra ..... 34 15. samyak cAritrasUtra...... 16. zrAvakadharmasUtra ..... 17. zramaNadharmasUtra ..... Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 1. maGgalasUtra Namo arihaMtANaM / Namo siddhANaM / Namo AyariyANaM / Namo uvajjhAyANaM / Namo loe savvasAhuNaM // 1 // arhatoM ko nmskaar| siddhoM ko nmskaar| AcAryoM ko nmskaar| upAdhyAyoM ko nmskaar| lokavartI sarva sAdhuoM ko namaskAra / eso paMcaNamokkAro, savva paavppnnaasnno| maMgalANaM ca savvesiM, paDhamaM havai maMgalaM // 2 // yaha paMca namaskAra saba pApoM kA nAza karane vAlA aura samasta maMgaloM meM prathama maMgala hai| 3-5. arihaMtA maMgalaM / siddhA maMgalaM / sAhU maMgalaM / kevalipaNNatto dhammo maMgalaM / / 3 / / arihaMtA loguttamA / siddhA loguttamA / sAhU loguttmaa| kevalipaNNatto dhammo loguttamo / / 4 / / arihaMte saraNaM pavvajjAmi / siddhe saraNaM pavvajjAmi / sAhU saraNaM pvvjjaami| kevalipaNNattaM dhamma saraNaM pavvajjAmi / / 5 / / maGgalasUtra/9 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arhat maMgala haiM / siddha maMgala haiM / sAdhu maMgala haiN| kevali-praNIta dharma maMgala hai| arhat lokottama haiM / siddha lokottama haiM / sAdhu lokottama haiN| kevali-praNIta dharma lokottama hai| arhatoM kI zaraNa letA hU~ / siddhoM kI zaraNa letA huuN| sAdhuoM kI zaraNa letA huuN| kevali-praNIta dharma kI zaraNa letA huuN| usabhamajiyaM ca vaMde, saMbhavamabhiNaMdaNaM ca sumiNc| paumappahaM supAsaM, jiNaM . ca caMdappahaM vaMde // 6 // maiM 1. RSabha, 2. ajita, 3. sambhava, 4. abhinandana, 5. sumati, 6. padmaprabhu, 7. supArzva tathA 8. candraprabhu ko vandana karatA huuN| suvihiM ca puSpadaMtaM, sIyala seyaMsa vAsupujjaM ca / vimalamaNaMtaM ca jiNaM, dhamma saMtiM ca vaMdAmi // 7 // maiM 9. suvidhi (puSpadanta), 10. zItala, 11. zreyAMsa, 12. vAsupUjya, 13. vimala, 14. ananta, 15. dharma, 16. zAnti ko vandana karatA huuN| kuMthu araM ca malli, muNisuvvayaM nami jiNaM c| vaMdAmi riTThaNemi, pAsaM taha vaDDhamANaM ca // 8 // maiM 17. kunthu, 18. ara, 19. malli, 20. munisuvrata, 21. nami, 22. ariSTanemi, 23. pArzva tathA 24. vardhamAna-ina caubIsa tIrthaMkaroM ko vandana karatA huuN| caMdesu NimmalayarA Aiccesu ahiyaM pyaasyraa| sAyaravaragaMbhIrA, siddhA siddhiM mama disaMtu // 9 // candra se adhika nirmala, sUrya se adhika prakAzamAna aura sAgara kI bhA~ti gambhIra siddha bhagavAn mujhe siddhi pradAna kare / 10. jaya vIyarAya ! jagaguru ! hou mama tuha pabhAvao bhayavaM! bhavaNivveo maggANusAriyA iTThaphalasiddhI // 10 // he vItarAga ! he jagadguru ! he bhagavan ! Apake prabhAva se mujhe saMsAra se virakti, jinasUtra/10 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArga kA anusaraNa tathA iSTaphala kI prApti hotI rahe / jamallINA jIvA, taraMti saMsArasAyaramaNaMtaM / taM savvajIvasaraNaM, NaMdadu jiNasAsaNaM suiraM / / 11 / / jisameM lIna hokara jIva ananta saMsAra-sAgara ko pAra kara jAte haiM tathA jo samasta jIvoM ke lie zaraNabhUta hai, vaha jinazAsana cirakAla taka samRddha rhe| . 2. saMsAracakrasUtra adhuve asAsayammi, saMsArammi dukkha-paurAe / kiM nAma hojja taM kammayaM, jeNA'haM duggaiM na gacchejjA? // 1 // adhruva, azAzvata aura duHkha-bahula saMsAra meM aisA kauna-sA karma hai, jisase maiM durgati meM na jaauuN| 13. khaNamittasukkhA bahukAladukkhA, pagAmadukkhA annigaamsukkhaa| saMsAramokkhassa vipakkhabhUyA, khANI aNatthANa u kAmabhogA // 2 // ye kAma-bhoga kSaNabhara sukha aura cirakAla taka duHkha dene vAle haiM, bahuta duHkha aura thor3A sukha dene vAle haiM, saMsAra-mukti ke virodhI aura anarthoM kI khAna haiN| 14. suTThavi maggijjato, kattha vi kelIi natthi jaha saaro| iMdiavisaesu tahA, nasthi suhaM suTTha vi gaviTuM // 3 / / bahuta khojane para bhI jaise kele ke per3a meM koI sAra dikhAI nahIM detA, vaise hI indriya-viSayoM meM bhI koI sukha dikhAI nahIM detaa| 15. jaha kacchullo kacchaM, kaMDayamANo duhaM muNai sukkhaM / mohAurA maNussA, taha kAmaduhaM suhaM biMti // 4 // khujalI kA rogI jaise khulajAne para duHkha ko bhI sukha mAnatA hai, vaise hI mohAtura manuSya kAmajanya duHkha ko sukha mAnatA hai| 16. jANijjai cintijjai, jammajarAmaraNasaMbhavaM dukkhaM / na ya visaesu virajjaI, aho subaddho kavaDagaMThI // 5 // saMsAracakrasUtra/11 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva janma, jarA (bur3hApA) aura maraNa se hone vAle duHkha ko jAnatA hai, usakA vicAra bhI karatA hai, kintu viSayoM se virakta nahIM ho pAtA / aho ! mAyA kI gA~Tha kitanI sudRr3ha hotI hai / 17. jammaM dukkhaM jarA dukkhaM, rogA ya maraNANi ya / aho dukkho hu saMsAro, jattha kIsanti jaMtavo // 6 // janma duHkha hai, jarA duHkha hai, roga aura mRtyu duHkha hai / aho ! saMsAra duHkha hI hai, jisameM jIva kleza pA rahe haiM / 3. mithyAtvasUtra 18. hA ! jaha mohiyamaiNA, suggaimaggaM ajANamANeNaM / bhIme bhavakaMtAre, suciraM bhamiyaM bhayakarammi // 1 // hA ! kheda hai ki sugati kA mArga na jAnane ke kAraNa maiM mUDhamati bhayAnaka tathA ghora bhava-vana meM cirakAla taka bhramaNa karatA rahA / 19. micchattaM vedaMto jIvo, vivarIyadaMsaNo hoi / Naya dhammaM rocedi hu, mahuraM pi rasaM jahA jarido // 2 // 1 jo jIva mithyAtva se grasta hotA hai usakI dRSTi viparIta ho jAtI hai / use dharma bhI rucikara nahIM lagatA, jaise jvaragrasta manuSya ko mIThA rasa bhI acchA nahIM lagatA / 20. micchattapariNadappA, tivvakasAeNa suTTha AviTTho / jIvaM dehaM ekkaM maNNaMto hodi bahirappA // 3 // mithyAtvagrasta jIva tIvra kaSAya se AviSTa hokara jIva aura zarIra ko eka mAnatA hai / vaha bahirAtmA hai / 21. jo jahavAyaM na kuNa, micchAdiTThI tao hu ko annA / vaDDaD ya micchattaM parassa saMkaM jaNemANo // 4 // jo tattva- vicAra ke anusAra nahIM calatA, usase bar3A mithyAdRSTi dUsarA kauna ho sakatA hai ? vaha dUsaroM ko zaMkAzIla banAkara apane mithyAtva ko bar3hAtA rahatA hai / jinasUtra / 12 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. karmasUtra 22. jaM jaM samayaM jIvo, Avisai jeNa jeNa bhAveNa / so taMmi taMmi samae, suhAsuhaM baMdhae kammaM // 1 // jisa samaya jIva jaise bhAva karatA hai, vaha usa samaya vaise hI zubha-azubha karmoM kA bandha karatA hai| 23. na tassa dukkhaM vibhayanti nAio, na mittavaggA na suyA na bNdhvaa| ekko sayaM paccaNuhoi dukkhaM, kattArameva aNujAi kamma // 2 // jAti, mitra-varga, putra aura bAndhava usakA duHkha nahIM ba~TA sakate / vaha svayaM akelA duHkha kA anubhava karatA hai / kyoMki karma kartA kA anugamana karatA hai / 24. kammaM ciNaMti savasA, tassudayammi u paravvasA hoti| rukkhaM duruhai savaso, vigalai sa paravvaso tatto // 3 // jIva karma bA~dhane meM svataMtra hai, parantu usa karma kA udaya hone para bhogane meM usake adhIna ho jAtA hai / jaise koI puruSa svecchA se vRkSa para to car3ha jAtA hai, kintu pramAdavaza nIce girate samaya paravaza ho jAtA hai| kammavasA khalu jIvA, jIvavasAiM kahiMci kmmaaii| katthai dhaNio balavaM, dhAraNio katthaI balavaM // 4 // kahIM jIva karma ke adhIna hote haiM to kahIM karma jIva ke adhIna hote haiM / jaise kahIM RNa dete samaya to dhanI balavAn hotA hai to kahIM RNa lauTAte samaya karjadAra balavAn hotA hai| 26. kammaM puNNaM pAvaM, heU tesiM ca hoMti sacchidarA / maMdakasAyA sacchA, tivvakasAyA asacchA hu // 5 // karma do prakAra kA hai--puNyarUpa aura pAparUpa / puNyakarma ke bandha kA hetu svaccha yA zubhabhAva hai aura pApa karma ke bandha kA hetu asvaccha yA azubha bhAva hai| mandakaSAyI jIva zubha bhAva vAle hote haiM tathA tIvra kaSAyI jIva azubha bhAva vaale| karmasUtra/13 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. rAgaddosapamatto, iMdiyavasao karei kammAI / AsavadArehiM avi-guhehiM tiviheNa karaNeNaM // 6 // rAga-dveSa se pramatta banA jIva indriyAdhIna hotA hai / usake AsravadvAra (karmadvAra) barAbara khule rahane ke kAraNa mana-vacana-kAyA ke dvArA nirantara karma karatA rahatA hai 1 28. AsavadArehiM sayA, hiMsAIehiM kammamAsavai / jaha nAvAi viNAso, chiddehiM jalaM uyahimajye // 7 // hiMsA Adi AsravadvAroM se sadA karmoM kA Asrava (Agamana) hotA rahatA hai, jaise ki samudra meM jala ke Ane se chidra - yukta naukA DUba jAtI hai / 29. ruMdhiyachiddasahasse, jalajANe jaha jalaM tu NAsavadi / micchattAi - abhAve, taha jIve saMvaro hoi // 8 // jaise jalayAna ke hajAroM cheda banda kara dene para usameM pAnI praveza nahIM karatA, vaise hI mithyAtva Adi ke dUra ho jAne para jIva meM saMvara (karma-nirodha) hotA hai / 30. savvabhUya'ppabhUyassa, sammaM bhUyAiM pAsao / pihiyAsavassa daMtassa, pAvaM kampaM na baMdhaI // 9 // jo samasta prANiyoM ko Atmavat dekhatA hai aura jisane karmAsrava ke sAre dvAra banda kara diye haiM, usa saMyamI ko pApakarma kA bandha nahIM hotA / 31. seNAvammi Nihae, jahA seNA paNassaI / evaM kammANi NassaMti, mohaNijje khayaM gae // 10 // jaise senApati ke mAre jAne para senA naSTa ho jAtI hai, vaise hI eka mohanIya karma ke kSaya hone para samasta karma sahaja hI naSTa ho jAte haiM / 32-33. nANassAvaraNijjaM daMsaNAvaraNaM tahA | veyaNijjaM tahA mohaM, AukammaM taheva ya // 11 // nAmakammaM ca goyaM ca, aMtarAyaM taheva ya / evameyAI kammAI, adveva samAsao // 12 // jinasUtra / 14 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma (deha-bheda), gotra (kulabheda) aura antarAya-saMkSepa meM ye ATha karma haiM / 5. rAga-parihArasUtra 34. rAgo ya doso vi ya kammabIyaM, kammaM ca mohappabhavaM vyNti| kammaM ca jAI maraNassa mUlaM, dukkhaM ca jAImaraNaM vayaMti // 1 // rAga aura dveSa karma ke bIja haiM / karma moha se utpanna hotA hai / vaha janma-maraNa kA mUla hai / janma-maraNa ko duHkha kA mUla kahA gayA hai| 35. na vitaM kuNai amitto, suTTha vi ya virAhio samattho vi| jaM do vi aniggahiyA, karaMti rAgo ya doso ya // 2 // atyanta tiraskRta samartha zatru bhI utanI hAni nahIM pahu~cAtA, jitanI anigRhIta/aniyaMtrita rAga aura dveSa pahu~cAte haiN| 36. na ya saMsArammi suhaM, jaaijraamrnndukkhghiyss| jIvassa asthi jamhA, tamhA mukkho uvAdeo // 3 // isa saMsAra meM janma, jarA aura maraNa ke duHkha se grasta jIva ko koI sukha nahIM hai / ataH mokSa hI upAdeya hai| 37. jai taM icchasi gaMtuM, tIraM bhavasAyarassa ghorss| to tavasaMjamabhaMDaM suvihiya ! giNhAhi tUraMto // 4 // yadi tUghora bhavasAgara ke pAra jAnA cAhatA hai, to he suvihita ! zIghra hI tapa-saMyama rUpI naukA ko grahaNa kr| 38. kAmANugiddhippabhavaM khu dukkhaM, savvassa logassa sdevgss| jaM kAiyaM mANasiyaM ca kiMci, tassaMtagaM gacchai viiyraago||5|| sarva loka aura devatAoM kA jo kucha kAyika aura mAnasika duHkha hai, vaha kAma-bhogoM kI satata abhilASA se utpanna hotA hai / vItarAgI usa duHkha kA anta pA jAtA hai| rAga-parihArasUtra/15 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39. jeNa virAgo jAyai taM taM savvAyareNa krnnijj| muccai hu sasaMvegI, aNaMtavo hoi asaMvegI / / 6 / / jisase virAga utpanna hotA hai, usakA AdarapUrvaka AcaraNa karanA caahie| virakta vyakti saMsAra-bandhana se chUTa jAtA hai aura Asakta vyakti kA saMsAra ananta hotA jAtA hai| . 40. evaM sasaMkappavikappaNAsuM, saMjAyaI smymuvtttthiyss| atthe ya saMkappayao tao se, pahIyae kAmaguNesu taNhA / / 7 / / 'rAga-dveSamUlaka saMkalpa-vikalpa hI saba doSoM ke mUla haiM, indriya-viSaya nahIM'-jo isa prakAra kA saMkalpa karatA hai, usake mana meM samatA utpanna hotI hai / usase usakI kAma-guNoM meM hone vAlI tRSNA kSINa ho jAtI hai| 41. bhAve viratto maNuo visogo, eeNa dukkhohaparaMpareNa / na lippaI bhavamajhe vi saMto, jaleNa vA pokkhariNI-palAsaM // 8 // bhAva se virakta manuSya zoka-mukta bana jAtA hai / jaise kamalinI kA patra jala meM lipta nahIM hotA, vaise hI vaha saMsAra meM rahakara bhI duHkhoM kI paramparA se lipta nahIM hotaa| 42. samikkha paMDie tamhA, pAsajAipahe bhuu| appaNA saccamesejjA, mettiM bhUesu kappae / / 9 // isalie jJAnI anekavidha pAza yA bandhanoM kI, jo ki janma-maraNa ke kAraNa haiM, samIkSA karake svayaM satya kI khoja kare aura saba prANiyoM ke prati maitrI-bhAva rkheN| 6. dharmasUtra 43. dhammo maMgalamukkiTTha, ahiMsA saMjamo tvo| devA vi taM namasaMti, jassa dhamme sayA maNo // 1 // dharma utkRSTa maMgala hai / ahiMsA, saMyama aura tapa usake lakSaNa haiM / jisakA mana sadA dharma meM ramA rahatA hai, use deva bhI namaskAra karate haiN| jinasUtra/16 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44. uttamakhamamaddavajjava-saccasauccaM ca saMjamaM cev| tavacAgamakiMcaNhaM, bamha idi dasaviho dhammo // 2 // uttama kSamA, mArdava (mRdutA), Arjava (saralatA), satya, zauca (pavitratA), saMyama, tapa, tyAga, AkiMcanya (aparigraha) tathA brahmacarya-ye dasa dharma haiN| 45. khAmemi savvajIve, savve jIvA khamaMtu me| mittI me savvabhUesu, veraM majhaMNa keNa vi // 3 // maiM saba jIvoM ko kSamA karatA huuN| saba jIva mujhe kSamA kareM / merA saba prANiyoM ke prati maitrIbhAva hai / merA kisI se bhI vaira nahIM hai| jai kiMci pamAeNaM, na suTu bhe vaTTiyaM mae pudi| taM me khAmemi ahaM nissallo nikkasAo a||4|| kiMcit pramAdavaza yadi mere dvArA Apake prati ucita vyavahAra nahIM kiyA gayA ho to maiM niHzalya aura kaSAya-rahita hokara Apase kSamA-yAcanA karatA huuN| (yaha kSamA-dharma hai|) 47. kularUvajAdibuddhisu, tavasudasIlesu gAravaM kiNci| jo Navi kuvvadi samaNo, maddavadhammaM have tassa / / 5 / / jo kula, rUpa, jAti, jJAna, tapa, zruta aura zIla kA kiMcit bhI garva nahIM karatA, usake mArdava-dharma hotA hai| . 48. jo ciMtei Na vaMkaM, Na kuNadi vaMkaM Na jaMpade vaMkaM / Na ya govadi NiyadosaM, ajjava-dhammo have tassa // 6 // jo kuTila vicAra nahIM karatA, kuTila kArya nahIM karatA, kuTila vacana nahIM bolatA aura apane doSoM ko nahIM chipAtA, usake Arjava-dharma hotA hai| 49. paratAvayakAraNa-vayaNaM, mottUNa saparahidavayaNaM / jo vadadi bhikkhu turiyo, tassa du dhammo have saccaM / / 7 / / jo dUsaroM ko santApa pahu~cAne vAle vacanoM kA tyAga karake sva-para-hitakArI vacana bolatA hai, usake satya-dharma hotA hai| dharmasUtra/17 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50. patthaM hidayANiTuM pi, bhaNNamANassa sgnnvaasiss| kaDugaM va osahaM taM, mahuravivAyaM havai tassa // 8 // apane gaNavAsI (sAthI) dvArA kahI huI hitakara bAta, bhale hI vaha mana ko priya na lage, para kaTuka auSadha kI bhA~ti pariNAma meM madhura hI hotI hai / 51. vissasaNijjo mAyA va, hoi pujjo guru bva loass| sayaNu vva saccavAI, puriso savvassa hoi pio||9|| satyavAdI manuSya mAtA kI taraha vizvasanIya, janatA ke lie guru kI taraha pUjya aura svajana kI bhA~ti sabako priya hotA hai| 52. saccammi vasadi tavo, saccammi saMjamo taha vase sesA vi gunnaa| saccaM NibaMdhaNaM hi ya, guNANamudadhIva macchANaM // 10 // satya meM tapa, saMyama aura zeSa samasta guNoM kA vAsa hotA hai / jaise samudra matsyoM kA kAraNa (utpatti-sthAna) hai, vaise hI satya samasta guNoM kA kAraNa hai| 53. jahA lAho tahA loho, lAhA loho pvdddduii| domAsakayaM kajjaM, koDIe vina niTThiyaM // 11 // jaise-jaise lAbha hotA hai, vaise-vaise lobha hotA hai| lAbha se lobha bar3hatA hai| do mAzA sone se niSpanna hone vAlA kArya tRSNA ke kAraNa karor3oM svarNa-mudrAoM se bhI pUrA nahIM hotaa| 54. suvaNNaruppassa u pavvayA bhave, siyA hu kelAsasamA asNkhyaa| narassa luddhassa na tehi kiMci, icchA hu AgAsasamA aNaMtiyA / / 12 / / kadAcit sone aura cA~dI ke kailAsa ke samAna asaMkhya parvata ho jAyeM, to bhI lobhI puruSa ko unase tRpti nahIM hotI, kyoMki icchA AkAza ke samAna ananta 55. samasaMtosajaleNaM, jo dhovadi tivv-lohml-puNj| bhoyaNa-giddhi-vihINo, tassa sauccaM have vimalaM // 13 // jo samatA aura santoSa rUpI jala se tIvra lobha rUpI mala-samUha ko dhotA hai aura jisameM bhojana-lipsA nahIM hai, usake vimala zaucadharma hotA hai| jinasUtra/18 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56. vaya-samidi-kasAyANaM, daMDANaM taha iMdiyANaM paMcaNhaM / dhAraNa-pAlaNa-Niggaha-cAya-jao saMjamo bhaNio // 14 // vrata-dhAraNa, samiti-pAlana arthAt samyak pravRtti, kaSAya-nigraha, mana-vacana-kAyA kI pravRttirUpa daNDa arthAt hiMsA kA tyAga aura paMcendriya-jaya-ina sabako saMyama kahA jAtA hai| 57. visayakasAya-viNiggahabhAvaM, kAUNa jhaannsjjhaae| jo bhAvai appANaM, tassa tavaM hodi NiyameNa // 15 // indriya-viSayoM tathA kaSAyoM kA nigraha kara dhyAna aura svAdhyAya ke dvArA jo AtmA ko bhAvita karatA hai, usake tapadharma hotA hai| je ya kaMte pie bhoe, laddhe vipiTThi kuvvai / sAhINe cayai bhoe, se hu cAi tti vuccaI // 16 // tyAgI vahI kahalAtA hai, jo kAnta aura priya bhoga upalabdha hone para unakI ora se pITha phera letA hai aura svAdhInatApUrvaka bhogoM kA tyAga karatA hai| ahamikko khalu suddho, daMsaNaNANamaio sdaa'ruuvii| Na vi asthi majjha kiMci vi, aNNaM paramANumittaM pi // 17 / / maiM eka, zuddha, darzana-jJAnamaya, nitya aura arUpI hU~ / isake atirikta anya paramANu mAtra bhI vastu merI nahIM hai / yaha AkiMcanya-dharma hai| 60. jIvo baMbha jIvammi, ceva cariyA havija jA jdinno| taM jANa baMbhaceraM, vimukka paradehatittissa // 18 // jIva hI brahma hai / dehAsakti se mukta vyakti kI brahma ke lie jo caryA hai, vahI brahmacarya hai| jahA pommaM jale jAyaM, novalippai vaarinnaa| evaM alittaM kAmehi, taM vayaM bUma mAhaNaM // 18 // jisa prakAra jala meM utpanna huA kamala jala se lipta nahIM hotA, isI prakAra kAma-bhoga ke vAtAvaraNa meM utpanna huA jo manuSya usase lipta nahIM hotA, use hama brAhmaNa kahate haiN| dharmasUtra/19 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62. tellokkADa - viDahaNo, kAmaggI visayarukkha- pajjalio / jovvaNa-taNillacArI, jaM Na Dahai so havai dhaNNo // 20 // viSaya rUpI vRkSoM se prajvalita kAmAgni tInoM loka rUpI aTavI ko jalA detI hai / yauvana rUpI tRNa para saMcaraNa karane meM kuzala kAmAgni jisa mahAtmA ko nahIM jAtI, vaha dhanya hai / 63. jA jA vajjaI rayaNI, na sA paDiniyattaI / ahammaM kuNamANassa, aphalA janti rAio // 21 // jo-jo rAta bIta rahI hai, vaha lauTakara nahIM AtI / adharma karane vAle kI rAtriyA~ niSphala calI jAtI haiM / 64. jarA jAva na pIlei, vAhI jAva na vaDDaI / jAviMdiyA na hAyaMti, tAva dhammaM samAyare // 22 // isalie jaba taka bur3hApA nahIM satAtA, vyAdhiyA~ nahIM bar3hatI aura indriyA~ azakta nahIM ho jAtI, taba taka dharma kA AcaraNa kara lenA cAhie / 7. ahiMsAsUtra 65. evaM khu nANiNo sAraM, jaM na hiMsai kaMcaNa / ahiMsAsamayaM ceva, etAvaMte viyANiyA // 1 // jJAnI hone kA sAra yahI hai ki kisI bhI prANI kI hiMsA mata kro| itanA jAnanA hI paryApta hai ki samatvabhAva hI ahiMsA hai / 66. savve jIvA vi icchaMti, jIviDaM na marijjiuM / tamhA pANavahaM ghoraM, niggaMthA vajjayaMti NaM // 2 // sabhI jIva jInA cAhate haiM, maranA nahIM / isalie prANavadha ko bhayAnaka jAnakara nirgrantha/vivekazIla puruSa usakA varjana karate haiM / 67. jaha te na piaM dukkhaM, jANia emeva savvajIvANaM / savvAyaramuvautto, attovammeNa kuNasu dayaM // 3 // jinasUtra / 20 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaise tumheM duHkha priya nahIM hai, vaise hI saba jIvoM ko duHkha priya nahIM hai - aisA jAnakara, pUrNa Adara aura sAvadhAnIpUrvaka, Atmaupamya kI dRSTi se saba para dayA karo / 68. jIvavaho appavaho, jIvadayA appaNo dayA hoi| tA savvajIvahiMsA, paricattA attakAmehiM // 4 // jIva kA vadha apanA hI vadha haiM / jIva kI dayA apanI hI dayA hai / ataH AtmahitaiSI puruSoM ne sabhI taraha kI jIva hiMsA kA parityAga kiyA hai / 69. tumaM si nAma sa ceva, jaM haMtavvaM ti mannasi / tumaM si nAma sa ceva, jaM ajjAveyavvaM ti mannasi // 5 // 1 jise tU hanana yogya mAnatA hai, vaha tU hI hai / jise tU AjJA meM rakhane yogya mAnatA hai, vaha bhI tU hI hai / 70. rAgAdINamaNuppAo, ahiMsakattaM tti desiyaM samae / tesiM ce uppattI, hiMsetti jiNehi NiddiTThA // 6 // 72. jinezvaradeva ne kahA hai- rAga Adi kI utpatti na honA ahiMsA hai aura unakI utpatti honA hiMsA / 71. ajjhavasieNa baMdho, satte mArejja mA tha mArejja / eso baMdhasamAso, jIvANaM NicchayaNayassa // 7 // hiMsA karane ke adhyavasAya (vicAra yA bhAva) se hI karma kA baMdha hotA hai, phira koI jIva mare yA na mare / nizcayanaya ke anusAra saMkSepa meM jIvoM ke karma-baMdha kA yahI svarUpa hai / I hiMsAdo aviramaNaM, vaha pariNAmo ya hoi hiMsA hu / tamhA pamattajogo, pANavvavarovao NiccaM // 8 // hiMsA se virata na honA aura hiMsA kA pariNAma rakhanA hiMsA hI hai / isalie pramAda kA yoga nitya-prANaghAtaka hai / ahiMsAsUtra/21 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73. attA ceva ahiMsA, attA hiMsati Nicchao sme| jo hodi appamatto, ahiMsago hiMsago idaro // 9 // AtmA hI ahiMsA hai aura AtmA hI hiMsA hai--yaha siddhAnta kA nizcaya hai| jo apramatta hai vaha ahiMsaka hai aura jo pramatta hai vaha hiMsaka hai| 74. tuMgaM na maMdarAo, AgAsAo visAlayaM natthi / jaha taha jaMyami jANasu, dhammamahiMsAsamaM natthi // 10 // jaise jagat meM meru-parvata se U~cA aura AkAza se vizAla aura kucha nahIM hai, vaise hI ahiMsA ke samAna koI dharma nahIM hai / 75. abhayaM patthivA! tabbhaM, abhayadAyA bhvaahiy| aNicce jIvalogammi, kiM hiMsAe pasajjasi / / 11 / / pArthava ! tujhe abhaya hai aura tU bhI abhayadAtA bana / isa anitya jIva-loka meM tU kyoM hiMsA meM Asakta ho rahA hai? 76. jaMicchasi appaNato, jaMca Na icchasi appnnto| taM iccha parassa vi yA, ettiyagaM jiNasAsaNaM / / 12 / / jo tuma apane lie cAhate ho, vahI dUsaroM ke lie bhI cAho / jo tuma apane lie nahIM cAhate, vaha dUsaroM ke lie bhI mata cAho / yahI jinazAsana hai-tIrthaMkara kA upadeza hai| 8. saMyamasUtra 77. appA naI veyaraNI, appA me kuuddsaamlii| appA kAmaduhA gheNU, appA me naMdaNaM vaNaM / / 1 / / AtmA hI vaitaraNI nadI hai / AtmA hI kUTazAlmalI vRkSa hai / AtmA hI kAmaduhA dhenu hai aura AtmA hI nandanavana hai| 78. appA kattA vikattA ya, duhANa ya suhANa y| appA mittamamittaM ca, duSpaTThiya suppttttio||2|| AtmA hI sukha-duHkha kA kartA aura vikartA (bhoktA) hai| satpravRtti meM sthita jinasUtra/22 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA hI apanA mitra hai aura duSpravRtti meM sthita AtmA hI apanA zatru hai / 79. egappA ajie sattU, kasAyA iMdiyANi ya / te jiNittu jahAnAyaM, viharAmi ahaM muNI ! // 3 81. avijita eka apanI AtmA hI zatru hai / avijita kaSAya aura indriyA~ zatru haiM / mune ! maiM unheM jItakara yathAnyAya vicaraNa karatA hU~ / 80. jo sahassaM sahassANaM, saMgAme dujjae jiNe / egaM jiNejja appANaM, esa se paramo jao // 4 // jo durjeya saMgrAma meM hajAroM-hajAra yoddhAoM ko jItatA hai, usakI apekSA jo eka apane ko jItatA hai, usakI vijaya paramavijaya hai / appA ceva dameyavvo, appA hu khalu duddmo| appA daMto sahI hoi, assi loe parattha ya // 6 // svayaM para hI vijaya prApta karanA caahie| apane para vijaya prApta karanA hI kaThina hai / Atma-vijetA hI isa loka aura paraloka meM sukhI hotA hai / I 82. varaM me appA daMto, saMjameNa taveNa ya / mA'haM parehiM dammaMto, baMdhaNehiM vahehi ya // 7 // ucita yahI hai ki maiM svayaM hI saMyama aura tapa ke dvArA apane para vijaya prApta karU~ / bandhana aura vadha ke dvArA dUsaroM se maiM damita- pratAr3ita kiyA jAU~, yaha ucita nahIM hai / 83. egao viraIM kujjA, egao ya pavattaNaM / asaMjame niyatiM ca, saMjame ya pavattaNaM // 8 // -- eka ora se nivRtti aura dUsarI ora se pravRtti karanI cAhie - asaMyama se nivRtti aura saMyama meM pravRtti / 84. rAge dose ya do pAve, pAvakamma pavataNe / je bhikkhU bhaI niccaM, se na acchai maMDale // 9 // rAga aura dveSa--ye do pApa pApakarma ke pravartaka haiN| jo sadA inakA nirodha karatA saMyamasUtra / 23 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai vaha saMsAra-maMDala se mukta ho jAtA hai| aNathovaM vaNathovaM, aggIthovaM kasAyathovaM ca / na hu bhe vIsasiyavvaM, thovaM pi hu taM bahu hoi // 10 // RNa ko thor3A, ghAva ko choTA, Aga ko tanika aura kaSAya ko alpa mAna, vizvasta hokara nahIM baiTha jAnA caahie| kyoMki ye thor3e bhI bar3hakara bahuta ho jAte haiN| koho pIiM paNAsena mANo vinnynaasnno| mAyA mittANi nAser3a, loho svvvinnaasnno||11 / / krodha prIti ko naSTa karatA hai, mAna vinaya ko naSTa karatA hai, mAyA maitrI ko naSTa karatI hai aura lobha saba kucha naSTa karatA hai| 87. uvasameNa haNe kohaM, mANaM maddavayA jinne| mAyaM ca'jjavabhAveNa, lohaM saMtosao jiNe // 12 / / kSamA se krodha kA hanana kareM, mArdava (mRdutA) se mAna ko jIteM, Arjava (saralatA) se mAyA aura santoSa se lobha ko jiiteN| 88. jahA kumme saaMgAI, sae dehe samAhare / evaM pAvAiM mehAvI, ajjhappeNa samAhare // 13 // jaise kachuA apane aMgoM ko apane zarIra meM sameTa letA hai, vaise hI medhAvI puruSa pApoM ko adhyAtma ke dvArA sameTa letA hai| se jANamajANaM vA, kaTuM AhammiaM payaM / saMvare khippamappANaM, bIya taM na samAyare // 14 // jAna yA anajAna meM koI adharma kArya ho jAya to apanI AtmA ko usase turanta haTA lenA cAhie, phira dUsarI bAra vaha kArya na kiyA jaaye| 90. dhammArAme care bhikkhU, dhiimaM dhmmsaarhii| dhammArAmarae daMte, baMbhacera-samAhie // 15 // dhairyavAn, dharma ke ratha ko calAne vAlA, dharma ke ArAma meM rata, dAnta aura brahmacarya jinasUtra/24 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM citta kA samAdhAna pAne vAlA bhikSu dharma ke ArAma meM vicaraNa kare / 91. savvagaMthavimukko, sIIbhUo pasaMtacitto / jaM pAvai muttisuhUM, na cakkavaTTI vitaM lahai // 16 / / sampUrNa granthiyoM se mukta, zItIbhUta aura prasannacitta vyakti jaisA muktisukha pAtA hai vaisA sukha cakravartI ko bhI nahIM miltaa| 9. apramAdasUtra 92. sItaMti suvaMtANaM, atthA purisANa logsaartthaa| tamhA jAgaramANA, vidhuNadha porANayaM kammaM // 1 // jo puruSa sote haiM unake jagat meM sArabhUta artha naSTa ho jAte haiN| ataH satata Atma-jAgRta rahakara pUrvArjita karmoM ko naSTa kro| 93. jAgariyA dhammINaM, ahammINaM ca suttayA seyaa| vacchAhivabhagiNIe, akahiMsu jiNo jyNtiie||2|| 'dhArmikoM kA jAganA zreyaskara hai aura adhArmikoM kA sonA'-aisA bhagavAn mahAvIra ne vatsadeza ke rAjA zatAnIka kI bahana jayantI se kahA thaa| 94. suttesu yAvI paDibuddhajIvI, na vIsase paNDie aasupnnnne| ghorA muhuttA abalaM sarIraM, bhAraMDa-pakkhI va care'ppamatto // 3 // AzuprajJa paMDita soye hue vyaktiyoM ke bIca bhI jAgRta rahe / pramAda meM vizvAsa na kare / muhUrta ghora nirdayI hote haiN| zarIra durbala hai, isalie vaha bhAraNDa pakSI kI bhA~ti apramatta hokara vicaraNa kare / 95. pamAyaM kammamAhaMsu, appamAyaM tahA'varaM / tabbhAvAdesao vAvi, bAlaM paMDiyameva vA // 4 // pramAda ko karma kahA hai aura pramAda ko akarma / pramAda ke hone se manuSya bAla hotA hai, pramAda ke na hone se pNddit| apramAdasUtra/25 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96. na kammuNA kamma khaveMti bAlA, akammuNA kamma khaveMti dhiiraa| medhAviNo lobhamayA vatItA, saMtosiNo no pakareMti pAvaM // 5 // ajJAnI sAdhaka karma ke dvArA karma kA kSaya nahIM kara sakate / dhIra-puruSa akarma (saMyama) ke dvArA karma kA kSaya karate haiM / medhAvI puruSa lobha aura mada se atIta tathA santoSI hokara pApa nahIM krte| 97. savvao pamattassa bhayaM, savvao appamattassa natthi bhayaM // 6 // pramatta ko saba ora se bhaya hotA hai / apramatta ko koI bhaya nahIM hotaa| nA''lasseNa samaM sukkhaM, na vijjA saha niddyaa| na veraggaM mamatteNaM, nAraMbheNa dayAluyA // 7 // AlasI sukhI nahIM ho sakatA, nidrAlu vidyAbhyAsI nahIM ho sakatA, mamatva rakhane vAlA vairAgyavAna nahIM ho sakatA aura hiMsaka dayAlu nahIM ho sktaa| 99. jAgaraha narA! NiccaM, jAgaramANassa vaGgate buddhii| jo suvati Na so dhanno, jo jaggati so sayA dhanno / / 8 / / ataH manuSyo ! satata jAgRta raho / jo jAgatA hai usakI buddhi bar3hatI hai / jo sotA hai vaha dhanya nahIM hai; dhanya vaha hai, jo sadA jAgatA hai| 100. AdANe Nikkheve, vosiraNe tthaanngmnnsynnesu| savvattha appamatto, dayAvaro hodu hu ahiMsao // 9 // vastuoM ko uThAne-rakhane meM, mala-mUtra kA tyAga karane meM, baiThane tathA calane-phirane meM, aura zayana karane meM jo dayAlu puruSa sadA apramAdI arthAt vivekazIla rahatA hai, vaha nizcaya hI ahiMsaka hai| 10. AtmasUtra 101. jIvA haMvati tivihA, bahirapyA taha ya aMtarapyA ya / tacvANa paraM taccaM, jIvaM jANeha Nicchayado // 1 // jinasUtra/26 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva (AtmA) tIna prakAra kA hai--bahirAtmA, antarAtmA aura paramAtmA / paramAtmA ke do prakAra haiM-arhat aura siddha / 102. Aruhavi aMtarappA, bahirappo chaMDiUNa tiviheNa / jhAijjai paramappA, uvaiTuM jiNavariMdehiM // 2 // jinezvaradeva kA kathana hai ki tuma mana, vacana aura kAyA se bahirAtmA ko chor3akara, antarAtmA meM ArohaNa kara paramAtmA kA dhyAna kro| 103. NiiMDo NibaMdo, Nimmamo Nikkalo nniraalNbo| NIrAgo Niddoso, NimmUDho Nibbhayo appA // 3 // AtmA vacana-vacana-kAyarUpa tridaMDa se rahita, nirdvandva, nirmama mamatvarahita, niSkala-zarIrarahita, nirAlamba, rAgarahita, nirdoSa, moharahita tathA nirbhaya hai| 104. NiggaMtho NIrAgo, Nissallo syldosnnimmumko| NikkAmo Nikkoho, NimmANo Nimmado appA / / 4 / / vaha AtmA nirgrantha--granthirahita, nIrAga, niHzalya sarva doSa mukta, niSkAma, niSkrodha, nirmAna tathA nirmada hai| 105. Navi hodi appamatto, Na pamatto jANao dujo bhaavo| evaM bhaNaMti suddhaM NAo jo so u so ceva // 5 // AtmA jJAyaka hai / jo jJAyaka hotA hai, vaha na apramatta hotA hai aura na pramatta / jo apramatta aura pramatta nahIM hotA vaha zuddha hotA hai / AtmA jJAyakarUpa meM jJAta hai aura vaha zuddha artha meM jJAyaka hI hai / usameM jJeyakRta azuddhatA nahIM hai / 106. NAhaM deho Na maNo, Na ceva vANI Na kAraNaM tesiN| kattA Na Na kArayidA, aNumaMtA Neva kattINaM // 6 // maiM (AtmA) na zarIra hU~, na mana hU~, na vANI hU~ aura na unakA kAraNa hU~ / maiM na kartA hU~, na karAne vAlA hU~ aura na kartA kA anumodaka hI huuN| 107. ko NAma bhaNijja buho, gAuM savve parAie bhaave| majjhamiNaM ti ya vayaNaM, jANato appayaM suddhaM // 7 / / AtmasUtra/27 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA ke zuddha svarUpa ko jAnane vAlA tathA parakIya bhAvoM ko jAnane vAlA aisA kauna jJAnI hogA, jo yaha kahegA ki 'yaha merA hai|' 108. ahamikko khalu suddho, Nimmamao nnaanndNsnnsmggo| tamhi Thio taccitto, sabve ee khayaM Nemi // 8 // maiM eka hU~, zuddha hU~, mamatArahita tathA jJAnadarzana se paripUrNa huuN| apane isa zuddha svabhAva meM sthita aura tanmaya hokara maiM ina saba parakIya bhAvoM kA kSaya karatA huuN| 11. mokSamArgasUtra 109. maggo maggaphalaM ti ya, duvihaM jiNasAsaNe samakkhAdaM / maggo khalu sammattaM maggaphalaM hoi NivvANaM // 1 // jinazAsana meM 'mArga' tathA 'mArgaphala' ina do prakAroM se kathana kiyA gayA hai| 'mArga' 'mokSa' kA upAya hai / usakA 'phala' 'nirvANa' yA 'mokSa' hai| 110. daMsaNaNANacarittANi, mokkhamaggo tti sevidvvaanni| sAdhUhi idaM bhaNidaM tehiM du baMdho va mokkho vA / / 2 / / darzana, jJAna, cAritra mokSa kA mArga hai / sAdhuoM ko inakA AcaraNa karanA caahie| yadi ve svAzrita hote haiM to inase mokSa hotA hai aura parAzrita hone se bandha / 111. saddahadi ya pattedi ya, rocedi ya taha puNo ya phaasedi| dhamaM bhogaNimittaM, Na du so kammakkhayaNimittaM // 3 // abhavya jIva yadyapi dharma meM zraddhA rakhatA hai, usakI pratIti karatA hai, usameM ruci rakhatA hai, usakA pAlana bhI karatA hai, kintu yaha saba vaha dharma ko bhoga kA nimitta samajhakara karatA hai, karmakSaya kA kAraNa samajhakara nhiiN| 112. suhapariNAmo puNNaM, asuho pAva tti bhnniymnnesu| pariNAmo Nannagado, dukkhakkhayakAraNaM samaye // 4 // (vaha nahIM jAnatA ki) paradravya meM pravRtta zubha-pariNAma puNya hai aura azubha-pariNAma pApa hai| dharma ananyagata arthAt sva-dravya meM pravRtta pariNAma hai jinasUtra/28 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo yathAsamaya duHkhoM ke kSaya kA kAraNa hotA hai| 113. puNNaM pi jo samicchadi saMsAro teNa Ihido hodi| puNNaM sugaIhehU~, puNNakhaeNeva NivvANaM // 5 // jo puNya kI icchA karatA hai, vaha saMsAra kI hI icchA karatA hai / puNya sugati kA hetu hai, kintu nirvANa to puNya ke kSaya se hI hotA hai| 114. kammamasuhaM kusIlaM, suhakammaM cAvi jANa va susiilN| kaha taM hodi susIlaM, jaM saMsAraM pavesedi // 6 // azubha-karma ko kuzIla aura zubha-karma ko suzIla jAno / kintu use suzIla kaise kahA jA sakatA hai jo saMsAra meM praviSTa karAtA hai ? 115. sovaNiyaM pi NiyalaM, baMdhadi kAlAyasaM pijaha purisN| baMdhadi evaM jIvaM, suhamasuhaM vA kadaM kammaM // 7 // ber3I sone kI ho cAhe lohe kI, puruSa ko donoM hI ber3iyA~ bA~dhatI haiM / isI prakAra jIva ko usake zubha-azubha karma bA~dhate haiN| 116. tamhA du kusIlehiM ya, rAyaM mA kuNaha mA va saMsaggaM / sAhINo hi viNAso, kusIlasaMsaggarAyeNa // 8 // ataH paramArthataH donoM hI prakAra ke karmoM ko kuzIla jAnakara unake sAtha na rAga karanA cAhie aura na unakA saMsarga / kyoMki kuzIla karmoM ke prati rAga aura saMsarga karane se svAdhInatA naSTa hotI hai| 117. varaM vayatavehi saggo, mA dukkhaM hou Nirai iyrehi| chAyAtavaTThiyANaM, paDivAlaMtANa gurubheyaM // 9 // (tathApi) vrata va tapAdi ke dvArA svarga kI prApti uttama hai| inake na karane para narakAdi ke duHkha uThAnA ThIka nahIM hai / kyoMki kaSTa sahate hue dhUpa meM khar3e rahane kI apekSA chAyA meM khar3e rahanA kahIM jyAdA acchA hai| 118. khayarAmaramaNuya-karaMjali-mAlAhiM ca saMthuyA viulaa| cakkahararAyalacchI, labbhaI bohI Na bhavvaNuA // 10 // mokSamArgasUtra/29 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubha bhAva se vidyAdharoM, devoM tathA manuSyoM kI karAMjali-baddha stutiyoM se stutya cakravartI samrAT kI vipula rAjyalakSmI taka upalabdha ho sakatI hai, kintu bhavya jIvoM ke dvArA AdaraNIya samyak sambodhi prApta nahIM hotI / 12. ratnatrayasUtra 119. dhammAdIsaddahaNaM, sampattaM NANamaMgapuvvagadaM / ciTThA tavaMsi cariyA, vavahAro mokkhamaggo ti // 1 // dharma Adi kA zraddhAna karanA samyagdarzana hai / aMgoM aura pUrvoM arthAtat dharmazAstroM kA jJAna samyagjJAna hai / tapa meM prayatnazIlatA samyak cAritra hai / yaha vyavahAra mokSamArga hai / 120. nANeNa jANaI bhAve, daMsaNeNa ya saddahe / caritteNa nigiNhAi, taveNa parisujjhaI // 2 // manuSya jJAna se jIvAdi padArthoM ko jAnatA hai, darzana se unakA zraddhAna karatA hai, cAritra se karmAsrava kA nirodha karatA hai aura tapa se vizuddha hotA hai / 121. nAdaMsaNissa nANaM, nANeNa viNA na huMti caraNaguNA / aguNissa natthi mokkho, natthi amokkhassa nivvANaM // 3 // samyagdarzana ke binA jJAna nahIM hotA / jJAna ke binA cAritraguNa nahIM hotA / cAritraguNa ke binA mokSa (karmakSaya) nahIM hotA aura mokSa ke binA nirvANa nahIM hotA / 122. hayaM nANaM kiyAhINaM, hayA aNNANao kiyA / pAsaMto paMgulo daDDho, dhAvamANo ya aMdhao // 4 // kriyA-vihIna jJAna vyartha hai aura ajJAniyoM kI kriyA vyartha hai / jaise paMgu vyakti vana meM lagI Aga ko dekhate hue bhI bhAgane meM asamartha hone se jala maratA hai aura andhA vyakti daur3ate hue bhI dekhane meM asamartha hone se jala maratA hai 1 123. saMjoasiddhIi phalaM vayaMti, na hu egacakkeNa raho payAi / aMdhoya paMgU ya va samiccA, te saMpauttA nagaraM paviTThA // 5 // jinasUtra / 30 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna aura kriyA ke saMyoga se hI phala kI prApti kahI gaI hai, jaise ki paMgu aura andhe ke milana para donoM pArasparika sahayoga se vana se nagara meM praviSTa ho jAte haiM / Akhira, eka pahiye se ratha nahIM calatA / 124. sammaddaMsaNaNANaM, eso lahadi tti Navari vavadesaM / savvaNayapakkharahido, bhaNido jo so samayasAro ||6 // jo saba naya-pakSoM se rahita hai vahI samayasAra hai, usI ko samyagdarzana tathA samyagjJAna kI saMjJA prApta hotI hai / 125. daMsaNaNANacaritANi, sevidavvANi sAhuNA NiccaM / tANi puNa jANa tiNi vi, appANaM ceva Nicchayado // 7 // sAdhu ko nitya darzana, jJAna aura cAritra kA pAlana karanA cAhie / nizcayadRSTi se ina tInoM ko AtmA hI samajhanA caahie| ye tInoM AtmasvarUpa hI haiM / ataH nizcaya se AtmA kA sevana hI ucita hai / 126. NicchayaNayeNa bhaNido, tihi tehiM samAhido hu jo appA | Na kuNadi kiMci vi annaM, Na muyadi so mokkhamaggo tti // 8 // jo AtmA ina tInoM se samAhita ho jAtA hai, na anya kucha karatA hai aura na kucha chor3atA hai, usI ko nizcayanaya se mokSamArga kahA gayA hai I 127. appA appammi rao, sammAiTThI havei phuDu jIvo | jANai taM saNNANaM, caradiha cAritamaggu tti // 9 // isa dRSTi se AtmA meM lIna AtmA hI samyagdRSTi hotA hai / jo AtmA ko yathArtharUpa meM jAnatA hai vahI samyagjJAna hai, aura usameM sthita rahanA hI samyak cAritra hai / 128. AyA hu mahaM nANe, AyA me daMsaNe caritte ya / AyA paccakkhANe, AyA me saMjame joge // 10 // I AtmA hI merA jJAna hai / AtmA hI darzana aura cAritra hai / AtmA hI pratyAkhyAna (niyama) hai aura AtmA hI saMyama aura yoga hai / arthAt ye saba AtmarUpa hI haiM / ratnatrayasUtra / 31 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. samyagdarzanasUtra 129. sammattarayaNasAraM, mokkhamahArukkhamUlamidi bhaNiyaM / taM jANijjai Nicchaya-vavahArasarUva-dobheyaM // 1 // ratnatraya meM samyagdarzana zreSTha hai aura isako mokSarUpI mahAvRkSa kA mUla kahA gayA hai / yaha nizcaya aura vyavahAra ke rUpa meM do prakAra kA hai| 130. jIvAdI saddahaNaM, sammattaM jiNavarehiM paNNattaM / vavahArA Nicchayado, appA NaM havai sammattaM / / 2 / / vyavahAradRSTi se jIva Adi,tattvoM ke zraddhAna ko jinadeva ne samyaktva kahA hai| nizcaya se to AtmA hI samyagdarzana hai| 131. jaM moNaM taM sammaM, jaM sammaM tamiha hoi moNaM ti| nicchayao iyarassa u sammaM sammattaheU vi||3|| nizcaya se jo mauna hai vahI samyagdarzana hai aura jo samyagdarzana hai vahI mauna hai| . vyavahAra se jo nizcaya-samyagdarzana ke hetu haiM, ve bhI samyagdarzana haiN| 132. nissaMkiya nikkaMkhiya nivvitigicchA amUDhadiTThI y| uvabUha thirIkaraNe, vacchalla pabhAvaNe aTTha // 4 // niHzaMkA (saMzayarahita), niSkAMkSA (AkAMkSArahita), nirvicikitsA (jugupsArahita), amUr3hadRSTi (nirdhAnta dRSTi), upagUhana (Atma-niyantraNa), sthirIkaraNa (sudRr3hatA), vAtsalya aura prabhAvanA (dharma-vistAra)--samyagdarzana ke ye ATha aMga haiN| 133. sammattavirahiyA NaM, suTTha vi uggaM tavaM caraMtA nnN| Na lahaMti bohilAhaM, avi vAsasahassakoDIhiM // 5 // samyaktvavihIna vyakti hajAroM-karor3a varSoM taka bhalI bhA~ti ugra tapa karane para bhI bodhilAbha prApta nahIM krtaa| 134. daMsaNabhaTTA bhaTThA, daMsaNabhaTThassa Natthi nnivvaannN| sijhaMti cariyabhaTTA, daMsaNabhaTThA Na sijhaMti / / 6 / / jinasUtra/32 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo darzana se bhraSTa hai vaha bhraSTa hai / darzana-bhraSTa ko nirvANa-prApti nahIM hotii| cAritrarahita kadAcita siddhi prApta kara lete haiM, kintu samyagdarzana se rahita siddhi prApta nahIM kara skte| 135. sammattassa ya laMbho, telokkassa ya havejja jo lNbho| sammaiMsaNalaMbho, varaM khu telokkalaMbhAdo // 7 // eka ora samyaktva kA lAbha aura dUsarI ora trailokya kA lAbha hotA ho, to trailokya ke lAbha se samyagdarzana kA lAbha zreSTha hai / 136. kiM bahuNA bhaNieNaM, je siddhA NaravarA gae kaale| sijjhihiMti je vi bhaviyA, taM jANai sammamAhappaM // 8 // adhika kyA kaheM ? atItakAla meM jo zreSThajana siddha hue haiM aura jo Age siddha hoMge, vaha samyaktva kA hI mAhAtmya hai| 137. jaha salileNa Na lippai kamaliNipattaM shaavpyddiie| taha bhAveNa Na lippai kasAyavisaehi sppuriso||9|| jaise kamalinI kA patra svabhAva se hI jala se lipta nahIM hotA, vaise hI satpuruSa samyaktva ke prabhAva se kaSAya aura viSayoM se lipta nahIM hotaa| 138. uvabhogamidiyehi dvvaannmcednnaannmidraannN| jaM kuNadi sammadiTThI, taM savvaM NijjaraNimittaM // 10 // samyagdRSTi manuSya apanI indriyoM ke dvArA cetana tathA acetana dravyoM kA jo bhI upabhoga karatA hai, vaha saba karmoM kI nirjarA meM sahAyaka hotA hai| 139. sevaMto viNa sevai, asevamANo vi sevago koii| pagaraNaceTThA kassa vi, Na ya pAyaraNo tti so hoI // 11 // koI to viSayoM kA sevana karate hue bhI sevana nahIM karatA aura koI sevana na karate hue bhI viSayoM kA sevana karatA hai / jaise atithirUpa se AyA koI puruSa vivAhaAdi kArya meM lagA rahane para bhI usa kArya kA svAmI na hone se kartA nahIM hotaa| samyagdarzanasUtra/33 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140. na kAmabhoga samayaM uveMti, na yAvi bhogA vigaI uveNti| je tappaosI ya pariggahI ya, so tesu mohA vigaiM uvei // 12 // (isI taraha- kAmabhoga na samabhAva utpanna karate haiM aura na vikRti/vissmtaa| jo unake prati dveSa aura mamatva rakhatA hai vaha unameM vikRti ko prApta hotA hai / 141. daMsaNasuddho suddho saNasuddho lahei nnivvaannN| daMsaNavihINa puriso, na lahai taM icchiyaM lAhaM // 13 // ataH jo samyagdarzana se zuddha hai vahI nirvANa prApta karatA hai / samyagdarzana-vihIna puruSa icchita lAbha nahIM kara paataa| 14. samyagjJAnasUtra 142. soccA jANai kallANaM, soccA jANai paavgN| ubhayaM pi jANae soccA, jaM cheyaM taM samAyare // 2 / / sunakara hI kalyANa kA mArga jAnA jA sakatA hai aura sunakara hI pApa kaa| donoM ko sunakara jo zreyaskara ho usakA AcaraNa karanA caahie| 143. NANA''NattIe puNo, daMsaNatavaniyamasaMjame tthiccaa| viharai visujjhamANo, jAvajjIvaM pi nikkaMpo // 3 // aura phira jJAna ke Adeza dvArA samyagdarzana-mUlaka tapa, niyama, saMyama meM sthita hokara karma-mala se vizuddha sAdhaka jIvana paryanta niSkampa (sthiracitta) hokara vihAra karatA hai| 144. jaha jaha suyabhogAhar3a, aisayarasapasarasaMjuyamapuvvaM / taha taha palhAi muNI, navanavasaMvegasaMddhAo // 4 // jaise-jaise muni atizayarasa ke atireka se yukta apUrvazruta kA avagAhana karatA hai, vaise-vaise nita-nUtana vairAgya yukta zraddhA se AhlAdita hotA hai / 145. sUI jahA sasuttA, na nassaI kayavarammi paDiA vi| jIvo vi taha sasutto, na nassai gao vi saMsAre // 1 // jinasUtra/34 . Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaise dhAgA piroyI huI suI kacare meM gira jAne para bhI khotI nahIM hai, vaise hI sasUtra arthAt zAstrajJAna-yukta jIva saMsAra meM par3akara bhI naSTa nahIM hotaa| 146. jeNa taccaM vibujhejja, jeNa cittaM nnirujjhdi| jeNa attA visujjhejja, taMNANaM jiNasAsaNe / / 5 / / jisase tattva kA bodha hotA hai, citta kA nirodha hotA hai tathA AtmA vizuddha hotI hai, use jinazAsana meM jJAna kahA gayA hai| 147. jeNa rAgA virajjejja, jeNa seesu rjjdi| jeNa mittI pabhAvejja, taM NANaM jiNasAsaNe // 6 // jisase jIva rAga-vimukha hotA hai, zreya meM anurakta hotA hai aura jisase maitrIbhAva bar3hatA hai, use jinazAsana meM jJAna kahA gayA hai| 148. jo passadi appANaM, abaddhapuDhe aNaNNamavisesaM / apadesasuttamajhaM, passadi jiNasAsaNaM savvaM // 7 // jo AtmA ko abaddhaspRSTa (dehakarmAtIta) ananya, (anya se rahahita) avizeSa (vizeSa se rahita), tathA Adi-madhya aura antavihIna (nirvikalpa) dekhatA hai, vahI samagra jinazAsana ko dekhatA hai| 149. jo appANaM jANada, asui-sarIrAdu taccado bhinnaM / jANaga-rUva-sarUvaM, so satthaM jANade savvaM // 8 // jo AtmA ko isa apavitra zarIra se tattvataH bhinna tathA jJAyaka-bhAvarUpa jAnatA hai, vahI samasta zAstroM ko jAnatA hai / 150. je egaM jANai se savvaM jaanni| je savvaM jANai se egaM jANai // 9 // jo eka(AtmA) ko jAnatA hai vaha saba (jagat) ko jAnatA hai / jo sabako jAnatA hai, vaha eka ko jAnatA hai| 151. edamhi rado NiccaM, saMtuTTho hohi Niccamedamhi / edeNa hohi titto, hohidi tuha uttamaM sokkhaM // 10 // samyagjJAnasUtra/35 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ataH tU jJAna meM sadA lIna rahe / isI meM sadA saMtuSTa rahA / isI se tRpta ho / isI se tujhe uttama sukha prApta hogaa| - -1 gamyamANita - - - 152. subahuM pi suyamahIyaM, kiM kAhii crnnvipphiinnss| aMdhassa jaha palittA, dIvasayasahassakoDI vi // 1 // cAritra-zUnya puruSa kA vipula zAstrAdhyayana bhI vaise hI vyartha hai, jaise andhe ke Age lAkhoM-karor3oM dIpaka jlaanaa| 153. thovammi sikkhide jiNai, bahusudaM jo crittsNpunnnno| jo puNa carittahINo, kiM tassa sudeNa bahueNa / / 2 / / cAritrasampanna kA alpatama jJAna bhI bahuta hai aura cAritravihIna kA bahuta zrutajJAna bhI niSphala hai| 154. NicchayaNayassa evaM, appA appammi appaNe surdo| so hodi hu sucaritto, joI so lahai NivvANaM // 3 // nizcaya dRSTi ke anusAra AtmA kA AtmA meM AtmA ke lie tanmaya honA hI samyak cAritra hai / aise cAritrazIla yogI ko nirvANa kI prApti hotI hai| 155. jaM jANiUNa joI, parihAraM kuNai punnnnpaavaannN| taM cArittaM bhaNiyaM, aviyappaM kammarahiehiM // 4 // jise jAnakara yogI pApa va puNya donoM kA parihAra kara detA hai, use hI karmarahita nirvikalpa cAritra kahA gayA hai| 156. abbhaMtarasodhIe, bAhirasodhI vi hodi nniymenn| abbhaMtara-doseNa hu kuNadi Naro bAhire dose / / 5 / / Abhyantara-zuddhi hone para bAhya-zuddhi bhI niyamataH hotI hI hai / Abhyantara-doSa sehI manuSya kAvadakaratA hai| jinasUtra/36 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157. madamANamAyaloha-vivajjiyabhAvo du bhAvasuddhi tti / parikahiyaM bhavvANaM, loyAloyappadarisIhiM // 6 // mada, mAna, mAyA aura lobha se rahita bhAva hI bhAvazuddhi hai, aisA lokAloka ke jJAtA-draSTA sarvajJadeva kA bhavya jIvoM ke lie upadeza hai| 158. jaha va NiruddhaM asuhaM suheNa suhamavi taheva suddhnn| tamhA eNa kameNa ya, joI jhAeu NiyaAdaM // 7 // zubha ke dvArA azubha kA nirodha kiyA jAtA hai aura zuddha ke dvArA zubha kaa| yogI isI krama se AtmA kA dhyAna kare / 16. zrAvakadharmasUtra 159. do ceva jiNavarehiM jAijarAmaraNaviSyamukkehiM / logammi pahA bhaNiyA, sussamaNa susAvago vA vi // 1 // janma-jarA-maraNa se mukta jinendradeva ne isa loka meM do mArga batalAye haiM--eka hai suzramaNa kA aura dUsarA hai suzrAvaka kaa| 160. dANaM pUyA mukkhaM, sAvayadhamme Na sAvayA teNa vinnaa| jhANAjjhayaNaM mukkhaM, jaidhamme taM viNA tahA so vi / / 2 / / zrAvaka-dharma meM dAna aura pUjA mukhya haiM, jinake binA zrAvaka nahIM hotA tathA zramaNa-dharma meM dhyAna va adhyayana mukhya haiM, jinake binA zramaNa nahIM hotaa| 161. santi egehi bhikkhUhi gAratthA sNjmuttraa| gAratthehiM ya savvehi sAhavo saMjamuttarA // 3 // sAdhujana sabhI gRhasthoM se saMyama meM zreSTha hote haiM, kintu kucha gRhastha bhikSuoM kI apekSA saMyama meM zreSTha hote haiN| 162. paMcuMvarasahiyAI, satta vi visaNAI jo vivajjei / sammattavisuddhamaI, so daMsaNasAvao bhaNio // 4 // jisakI mati samyagdarzana se vizuddha ho gayI hai vaha vyakti pA~ca udumbara zrAvakadharmasUtra/37 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phala-sahita sAta vyasanoM kA tyAga karane se dArzanika zrAvaka kahA jAtA hai| 163. itthI jUyaM majjaM, migavva vayaNe tahA pharusayA y| daMDapharusattamatthassa, dUsaNaM satta vasaNAiM // 5 // strI, juA, zarAba, zikAra, vacana-paruSatA, kaThora daNDa tathA artha-dUSaNa (corI Adi) ye sAta vyasana haiN| 164. mAMsAsaNeNa vaDDai dappo dappeNa majjamahilasai / jUyaM pi ramaI to taM, pi vaNNie pAuNai dose // 6 // mAMsAhAra se darpa bar3hatA hai / darpa se manuSya meM madyapAna kI abhilASA jAgatI hai aura taba vaha juA bhI khelatA hai / isa prakAra mAMsAhAra se manuSya sarva doSoM ko prApta ho jAtA hai| 165. majjeNa Naro avaso, kuNei kammANi jiNdnnijjaaiN| ihaloe paraloe, aNuhavai aNaMtayaM dukkhaM / / 7 / / madyapAna se manuSya madahoza hokara nindanIya karma karatA hai aura phalasvarUpa isa loka tathA paraloka meM ananta duHkhoM kA anubhava karatA hai| 166. saMvegajaNidakaraNA, NissallA maMdaro vva nnikkNpaa| jassa diDhA jiNabhattI. tassa bhayaM Natthi saMsAre // 8 // jisake hRdaya meM saMsAra ke prati vairAgya utpanna karane vAlI,zalyarahita tathA meruvat niSkampa aura dRr3ha jina-bhakti hai, usa saMsAra meM kisI taraha kA bhaya nahIM hai| 167. sattU vi mittabhAvaM, jamhA uvayAi vinnysiilss| viNao tiviheNa tao, kAyavvo desaviraeNa // 9 // zatru bhI vinayazIla vyakti kA mitra bana jAtA hai| isalie dezavirata yA aNuvratI zrAvaka ko mana-vacana-kAya se samyaktva Adi guNoM kA tathA guNIjanoM kA vinaya karanA caahie| jinasUtra/38 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168. pANivahamusAvAe, adattaparadAraniyamaNehiM ca / aparimiicchAo'vi ya, aNuvvayAI viramaNAI // 10 / / prANi-vadha, mRSAvAda, (jhUTha) binA dI huI vastu kA grahaNa, parastrI-sevana tathA aparimita icchA--ina pA~coM pApoM se virati aNuvrata hai| 169. AhArosaha-satthAbhaya-bheo jaMcauvvihaM daannN| taM vuccai dAyavvaM, NiTuimuvAsayajjhayaNe // 11 / / AhAra, auSadha, zAstra aura abhaya ke rUpa meM dAna cAra prakAra kA kahA gayA hai| upAsakAdhyayana (zrAvakAcAra) meM use dene yogya kahA gayA hai| 170. dANaM bhoyaNamettaM, dijjai dhanno havei saayaaro| pattApattavisesaM, saMdaMsaNe kiM viyAreNa // 12 / / bhojana mAtra kA dAna karane se bhI gRhastha dhanya hotA hai| isameM pAtra aura apAtra kA vicAra karane se kyA lAbha? 171. sAhUNaM kappaNijjaM, jaM na vi diNNaM kahiM pi kiMci thiN| . dhIrA jahuttakArI, susAvayA taM na bhuMjaMti // 13 / / jisa ghara meM sAdhuoM ko kalpanIya (unake anukUla) kiMcit bhI dAna nahIM diyA jAtA, usa ghara meM zAstrokta AcaraNa karane vAle dhIra aura tyAgI suzrAvaka bhojana nahIM krte| 172. jo muNibhuttavisesaM, bhuMjai so bhuMjae jiNuvadihu~ / saMsArasArasokkhaM, kamaso NivvANavarasokkhaM // 14 // jo gRhastha muni ko bhojana karAne ke pazcAt bacA huA bhojana karatA hai, vAstava meM usI kA bhojana karanA sArthaka hai / vaha jinopadiSTa saMsAra kA sArabhUta sukha tathA kramazaH mokSa kA uttama sukha prApta karatA hai / 173. jaM kIrai parirakkhA, NiccaM maraNa-bhayabhIru-jIvANaM / taM jANa abhayadANaM, sihAmaNi savvadANANaM // 15 / / mRtyu-bhaya se bhayabhIta jIvoM kI rakSA karanA hI abhaya-dAna hai / yaha abhaya-dAna saba dAnoM kA ziromaNi hai| zrAvakadharmasUtra/39 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. zramaNadharmasUtra 174. sIha-gaya-vasaha-miya-pasu, maarud-suuruuvhi-mNdriNdu-mnnii| khidi-uragaMvarasarisA, parama-paya-vimaggayA sAhU // 1 // paramapada kI khoja meM nirata sAdhu siMha ke samAna parAkramI, hAthI ke samAna svAbhimAnI, vRSabha ke samAna bhadra, mRga ke samAna sarala, pazu ke samAna nirIha, vAyu ke samAna nissaMga, sUrya ke samAna tejasvI, sAgara ke samAna gambhIra, meru ke samAna nizcala, candramA ke samAna zItala, maNi ke samAna kAMtimAna, pRthvI ke samAna sahiSNu, sarpa ke samAna aniyata-AzrayI tathA AkAza ke samAna niravalamba hote haiM / (sAdhu kI ye caudaha upamAe~ haiN|) 175. na vi muNDieNa samaNo, na oMkAreNa bNbhnno| na muNI raNNavAseNaM, kusacIreNa na tAvaso // 2 // kevala sira muMDAne se koI zramaNa nahIM hotA, om kA japa karane se koI brAhmaNa nahIM hotA, araNya meM rahane se koI muni nahIM hotA aura kuza-cIvara dhAraNa karane se koI tapasvI nahIM hotaa| 176. samayAe samaNo hoi, baMbhacereNa bNbhnno| nANeNa ya muNI hoi taveNa hoi tAvaso // 3 // vaha samatA se zramaNa hotA hai, brahmacarya se brAhmaNa, jJAna se muni aura tapa se tapasvI hotA hai| 177. guNehi sAhU aguNehi sAhU giNhAhi sAhUguNa muNc'saahuu| viyANiyA appagamappaeNaM, jo rAgadosehiM samo sa pujjo // 4 // guNoM se sAdhu hotA hai aura aguNoM se asAdhu / sAdhu ke guNoM ko grahaNa karo aura asAdhutA kA tyAga karo / AtmA ko AtmA ke dvArA jAnate hue jo rAga-dveSa meM samabhAva rakhatA hai, vaha pUjya hai| 178. sajjhAyajjhANajuttA, rattiM Na suyaMti te payAmaM tu| suttatthaM ciMtaMtA, NihAya vasaM Na gacchaMti // 5 // svAdhyAya aura dhyAna meM lIna sAdhu rAta meM bahuta nahIM sote haiN| sUtra aura artha jinasUtra/40 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA cintana karate rahane ke kAraNa ve nidrA ke vaza nahIM hote| 179. nimmamo nirahaMkAro, nissaMgo cttgaarvo| samo ya savvabhUesu, tasesu thAvaresu a||6|| sAdhu mamatvarahita, nirahaMkArI, nissaMga, gaurava kA tyAgI tathA trasa aura sthAvara jIvoM ke prati samadRSTi rakhatA hai| 180. lAbhAlAbhe suhe dukkhe, jIvie maraNe thaa| samo niMdApasaMsAsu, tahA mANAvamANao // 7 // vaha lAbha aura alAbha meM, sukha aura duHkha meM, jIvana aura maraNa meM, niMdA aura prazaMsA meM tathA mAna aura apamAna meM samabhAva rakhatA hai| 181. kiM kAhadi vaNavAso, kAyakaleso vicitta uvvaaso| ajjhayaNamoNapahudI, samadArahiyassa samaNassa // 8 // samatA-rahita zramaNa kA vanavAsa, kAyakleza, vividha upavAsa,adhyayana aura mauna Adi vyartha hai| 182. buddhe parinivbuDe care, gAma gae nagare va sNje| saMtimaggaM ca bUhae, samayaM goyama! mA pmaaye||9|| prabuddha aura upazAnta hokara saMyata bhAva se grAma aura nagara meM vicaraNa kara / zAnti kA mArga bar3hA / he gautama ! kSaNamAtra bhI pramAda mata kara / 183. na hu jiNe ajja dissaI, bahumae dissaI mggdesie| saMpai neyAue pahe, samayaM goyama! mA pamAyae // 10 // bhaviSya meM loga kaheMge, Aja 'jina' dikhAI nahIM dete aura jo mArgadarzaka haiM ve bhI ekamata ke nahIM haiN| kintu Aja tujhe nyAyapUrNa mArga upalabdha hai| ataH gautama ! kSaNamAtra bhI pramAda mata kara / 184. bhAvo hi paDhamaliMgaM, Na davvaliMgaM ca jANa paramatthaM / bhAvo kAraNabhUdo, guNadosANaM jiNA biMti // 11 // bhAva hI prathama yA mukhya liMga hai / dravya liMga paramArtha nahIM hai, kyoMki bhAva ko zramaNadharmasUtra/41 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hI jinadeva guNa-doSoM kA kAraNa kahate haiN| .. 185. bhAvavisuddhiNimittaM, bAhiragaMthassa kIrae caao| bAhiracAo vihalo, abbhaMtaragaMthajuttassa // 12 / / bhAvoM kI vizuddhi ke lie hI bAhya parigraha kA tyAga kiyA jAtA hai / jisake bhItara parigraha kI vAsanA hai usakA bAhya tyAga niSphala hai| 186. dehAdisaMgarahio, mANakasAehi sylprictto| appA appammi rao, sa bhAvaliMgI have sAhU // 13 // jo deha Adi kI mamatA se rahita hai, mAna Adi kaSAyoM se pUrI taraha mukta hai tathA jo apanI AtmA meM lIna hai, vaha sAdhu bhAvaliMgI hai| 18. vratasUtra 187. ahiMsA saccaM ca ateNagaM ca, tatto ya baMbhaM apariggahaM c| paDivajjiyA paMca mahavvayANi, carija dhammaM jiNadesiyaM viU // 1 // ahiMsA, satya, asteya (acaurya), brahmacarya aura aparigraha-ina pA~ca mahAvratoM ko svIkAra karake jJAnI puruSa jinopadiSTa dharma kA AcaraNa kre| 188. savvesimAsamANaM, hidayaM gabbho va svvstthaannN| . savvesiM vadaguNANaM, piMDo sAro ahiMsA hu // 2 // ahiMsA saba AzramoM kA hRdaya, saba zAstroM kA rahasya tathA saba vratoM aura guNoM kA piNDabhUta sAra hai| 189. appaNaTThA paraTThA vA, kohA vA jai vA bhyaa| hiMsagaM na musaM bUyA, no vi annaM vayAvae / / 3 / / svayaM apane lie yA dUsaroM ke lie krodha Adi yA bhaya Adi ke vaza hokara hiMsAtmaka asatya vacana na to svayaM bolanA cAhie aura na dUsaroM se bulavAnA caahie| yaha dUsarA satyavrata hai| jinasUtra/42 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190. gAme vA Nayare vA, raNNe vA pecchiUNa paramatthaM / jo muMcadi gahaNabhAvaM, tidiyavadaM hodi tasseva / / 4 / / grAma, nagara athavA araNya meM dUsare kI vastu ko dekhakara use grahaNa karane kA bhAva tyAga dene vAle ke tIsarA acauryavrata hotA hai| 191. mAdusudAbhagiNI viya, TuNitthittiyaM ya paDirUvaM / itthikahAdiNiyattI, tiloyapujjaM have baMbhaM // 5 // vRddhA, bAlikA aura yuvatI strI ke ina tIna pratirUpoM ko dekhakara unheM mAtA, putrI aura bahana ke samAna mAnanA tathA strI-kathA se nivRtta honA cauthA brahmacarya-vrata hai| yaha brahmacarya tInoM lokoM meM pUjya hai / 192. na so pariggaho vutte, nAyaputteNa taainnaa| mucchA pariggaho vutto, ii vuttaM mahesiNA // 6 // jJAtaputra mahAvIra ne vastugata parigraha ko parigraha nahIM kahA hai / una maharSi ne mUrchA ko hI parigraha kahA hai| 193. kiM kiMcaNatti takkaM, apuNabbhava-kAmiNoda dehe vi| saMga tti jiNavariMdA, NippaDi kammattamuTThiA // 7 / / jaba jinezvaradeva ne mokSAbhilASI ko 'zarIra bhI parigraha hai' kahakara deha kI upekSA karane kA upadeza diyA hai, taba anya parigraha kI to bAta hI kyA hai| 19. samiti-guptisUtra 194. iriyAbhAsesaNA''dANe, uccAre samiI iy| maNaguttI vayaguttI, kAyaguttI ya aTThamA // 1 // IryA, bhASA, eSaNA, AdAna-nikSepaNa aura uccAra-prasravaNa-ye pA~ca samitiyA~ (samiti = samyak pravRtti) haiM / manogupti, vacanagupti aura kAyagupti--ye tIna guptiyA~ (gupti = gopana/niyaMtraNa) haiN| samiti-guptisUtra/43 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195. eyAo paMca samiIo, caraNassa ya pavattaNe / guttI niyattaNe vattA, asubhatyesu savvaso // 3 // ye pA~ca samitiyA~ cAritra kI pravRtti ke lie haiM aura tIna guptiyA~ sabhI azubha viSayoM se nivRtti ke lie haiN| 196. maradu va jiyadu va jIvo, ayadAcArassa NicchidA hiMsA / payadassa Natthi baMdho, hiMsAmetteNa samidIsu // 4 // jIva mare yA jIye, ayatanAcArI ko hiMsA kA doSa avazya lagatA hai / kintu jo samitiyoM meM prayatnazIla hai usase bAhya hiMsA ho jAne para bhI use karmabandha nahIM hotA / 197-8 Ahacca hiMsA samitassa jA tU sA davvato hoti Na bhAvato u / bhAveNa hiMsA tu asaMjatassA, je vA vi satte Na sadA vadheti // 5 // saMpatti tasseva jadA bhavijjA, sA davvahiMsA khalu bhAvato ya / ajjhatthasuddhassa jadA Na hojjA, vagheNa jogo duhato va'hiMsA // 6 // samiti kA pAlana karate hue sAdhu se jo Akasmika hiMsA ho jAtI hai, vaha kevala dravya-hiMsA hai, bhAva-hiMsA nahIM / bhAva-hiMsA to asaMyata se hotI hai aise loga jina jIvoM ko kabhI mArate nahIM, unakI hiMsA kA doSa bhI inheM lagatA hai / kisI prANI kA ghAta ho jAne para jaise asaMyata vyakti ko dravya tathA bhAva donoM prakAra kI hiMsA kA doSa lagatA hai, vaise hI citta-zuddhi se yukta samitiparAyaNa sAdhu dvArA manaHpUrvaka kisI kA ghAta na hone ke kAraNa unheM dravya tathA bhAva donoM prakAra kI ahiMsA hotI hai / 199. jayaNA u dhammajaNaNI, jayaNA dhammassa pAlaNI ceva I tavvuDDIkarI jayaNA, egaMtasuhAvahA jayaNA // 7 // yatanAcAritA dharma kI jananI hai / yatanAcAritA dharma kI pAlanahAra hai yatanAcAritA dharma ko bar3hAtI hai / yatanAcAritA ekAnta sukhAvaha hai / 1 1 200. jayaM care jayaM ciTTe, jayamAse jayaM sae / jayaM bhujaMto bhAsato, pAvaM kammaM na baMdhai // 8 // yatanA (viveka) pUrvaka calane, yatanApUrvaka rahane, yatanApUrvaka baiThane, yatanApUrvaka jinasUtra / 44 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sone, yatanApUrvaka khAne aura yatanApUrvaka bolane se pApa-karma kA baMdha nahIM hotaa| 201. phAsuyamaggeNa divA, jugaMtarappehiNA skjjenn| jaMtuNa pariharaMte-NiriyAsamidI have gamaNaM // 9 // kAryavaza dina meM prAsukamArga se (jisa mArga para pahale se AvAgamana zurU ho cukA ho) cAra hAtha bhUmi ko Age dekhate hue, jIvoM kI virAdhanA bacAte hue gamana karanA IryA-samiti hai / arthAt vivekapUrvaka calanA IryA-samiti hai| 202. pesunnnnhaaskkks-prnniNdaappppsNsaa-vikhaadii| vajjittA saparahiyaM, bhAsAsamidI have kahaNaM // 10 // paizunya, hAsya, karkaza-vacana, paranindA, AtmaprazaMsA, vikathA (strI, rAja Adi kI vikAravardhaka kathA) kA tyAga karake sva-para hitakArI vacana bolanA hI bhASA-samiti hai / arthAt vivekapUrvaka bolanA bhASA-samiti hai| 203. taheva pharusA bhAsA, gurubhUovaghAiNI / saccA-vi sA na vattavvA, jao pAvassa Agamo // 11 // kaThora aura prANiyoM kA upaghAta karane vAlI, coTa pahu~cAne vAlI bhASA na boleN| aisA satya-vacana bhI na boleM jisase pApa kA bandha hotA ho| 204. NANAjIvA NANAkammaM, NANAvihaM have lddhii| tamhA vayaNavivAdaM, sagaparasamaehiM vajjijjA / / 12 / / isa saMsAra meM nAnA prakAra ke jIva haiM, nAnA prakAra ke karma haiM, nAnA prakAra kI labdhiyA~ haiM, isalie koI svadharmI ho yA paradharmI, kisI ke bhI sAtha vacana-vivAda karanA ucita nhiiN| 205-6. jahA dumassa puphphesu, bhamaro Aviyai rsN| Na ya puSpaM kilAmei so ya pINei appayaM // 13 // emee samaNA muttA, je loe saMti saahunno| vihaMgamA va pupphesu, dANabhattesaNerayA // 14 // jaise bhramara puSpoM ko tanika bhI pIr3A pahu~cAye binA rasa grahaNa karatA hai aura apane ko tRpta karatA hai, vaise hI loka meM vicaraNa karane vAle parigraha-mukta samiti-guptisUtra/45 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa dAtA ko kaSTa diye binA usake dvArA diyA gayA grAhya AhAra grahaNa karate haiM / yahI unakI eSaNA samiti hai / arthAt vivekapUrvaka AhAra-caryA karanA eSaNA-samiti hai| 207. cakkhusA paDilehittA, pamajjejja jayaM jaI / Aie nikkhivejjA vA, duhaovi samie syaa||15|| yatanA (viveka) pUrvaka pravRtti karane vAlA apane donoM prakAra ke upakaraNoM ko A~khoM se dekhakara tathA pramArjana karake uThAye aura rakhe / yahI AdAna-nikSepaNa samiti hai / arthAt kisI bhI vastu ko vivekapUrvaka uThAnA-rakhanA caahie| 208. egate accitte dUre, gUDhe visAlamavirohe / uccArAdiccAA, padiThAvaNiyA have samidI // 16 // mala-mUtra Adi kA tyAga aise sthAna para karanA cAhie jahA~ ekAnta ho, harit vanaspati se rahita ho, gA~va Adi se dUra ho, oTa meM ho, vizAla-vistIrNa ho, koI virodha na karatA ho / yaha pratiSThApanikA yA utsarga samiti hai / arthAt vivekapUrvaka mala-mUtra kA tyAga karanA caahie| 209. saMraMbha-samAraMbhe, AraMbhe ya taheva y| maNaM pavattamANaM tu, niyattejja jayaM jaI // 17 // yatanAsampanna yati (sAdhaka) saMrambha, samArambha va Arambha (hiMsAyukta pravRti) meM pravartamAna mana ko roke--usakA gopana kare / yaha manogupti hai| 210. saMraMbhasamAraMbhe, AraMbhe ya taheva y| vayaM pavattamANaM tu, niyattejja jayaM jaI // 18 // yatanAsampanna yati saMrambha, samArambha va Arambha meM pravarttamAna vacana ko roke--usakA gopana kare / yaha vacanagupti hai| 211. saMraMbhasamAraMbhe, AraMbhammi taheva ya / kAyaM pavattamANaM tu, niyattejja jayaM jaI // 19 // yatanAsampanna yati saMrambha, samArambha va Arambha meM pravarttamAna kAyA ko roke--usakA gopana kare / yaha kAyagupti hai arthAt mana, vacana aura kAyA ke jinasUtra/46 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvArA kisI bhI prakAra kI anucita pravRtti hone lage, to usa para aMkuza lgaaeN| 212. khettassa vaI Nayarassa, khAiyA ahava hoi paayaaro| taha pAvassa Niroho, tAo guttIo sAhussa // 20 // jaise kheta kI rakSA bAr3a aura nagara kI rakSA khAI yA prAkAra karate haiM, vaise hI pApa-nirodhaka guptiyA~ sAdhu ke saMyama kI rakSA karatI haiN| 213. jaM annANI kammaM, khavei bahuAhiM baaskoddiihiN| taM nANI tihiM gutto, khavei UsAsamitteNaM // 21 / / ajJAnI vyakti tapa ke dvArA karor3oM janmoM yA varSoM meM jitane karmoM kA kSaya karatA hai, utane karmoM kA nAza jJAnI vyakti trigupti ke dvArA eka sA~sa meM sahaja kara DAlatA hai| 20. AvazyakasUtra 214. sAmAiyaM cauvIsatthao vaMdaNayaM / paDikkamaNaM kAussaggo paccakkhANaM // 1 // sAmAyika, caturviMzati jina-stava, vandanA, pratikramaNa, kAyotsarga aura pratyAkhyAna-ye chaha Avazyaka karma haiN| 215. samabhAvo sAmAiyaM, taNakaMcaNa-sattumittavisao tti| nirabhissaMgaM cittaM, uciya-pavittippahANaM ca // 2 // tinake aura sone meM, zatru aura mitra meM samabhAva rakhanA hI sAmAyika hai| nirabhiSvaMga arthAt rAga-dveSa rahita aura ucita pravRtattipradhAna citta ko sAmAyika kahate haiN| 216. jo samo savvabhUdesu, thAvaresu tasesu vaa| tassa sAmAyigaM ThAI, idi kevalisAsaNe // 3 // jo sarvabhUtoM (jIvoM) ke prati samabhAva rakhatA hai, usake sAmAyika sthAyI hotI hai, aisA kevali-zAsana meM kahA gayA hai| AvazyakasUtra/47 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217. usahAdijiNavarANaM, NAmaNiruttiM guNANukittiM ca / kAUNa accidUNa ya, tisuddhipaNAmo thavo nneo||4|| RSabha Adi caubIsa tIrthaMkaroM ke nAmoM kI nirukti tathA unake guNoM kA kIrtana karanA, pUjA-arcanA karanA, mana-vacana-kAyA kI zuddhipUrvaka praNAma karanA 'caturviMzati stava' nAmaka dUsarA Avazyaka hai| 218. davve khette kAle, bhAve ya kyaavraah-sohnnyN| jiMdaNa-garahaNa-jutto, maNavacakAyeNa paDikkamaNaM / / 5 / / nindA tathA gardA se yukta, mana-vacana-kAya ke dvArA, dravya, kSetra, kAla aura bhAva ke kRta aparAdhoM kI zuddhi karanA pratikramaNa kahalAtA hai| 219. AloyaNaNiMdaNagaraha-NAhiM abbhuTTio akrnnaae| taM bhAva-paDikkamaNaM sesaM puNa davvado bhaNiaM // 6 // AlocanA, nindA tathA gardA ke dvArA pratikramaNa karane meM tathA punaH doSa na karane meM udyata puruSa ke bhAva-pratikramaNa hotA hai / zeSa saba to (pratikramaNa-pATha Adi karanA) dravya-pratikramaNa hai| 220. icchAya aNuNNavaNA; avvAvAhaM yajatta avnnaay| avarAha-sAmaNA vi, va chaTThANA huMti vaMdaNa e||7|| vandanA ke chaha sthAna hote haiM-vaMdana kI icchA prakaTa karanA, guru ke maryAdita sthAna meM jAne kI anujJA lenA, nirvighna dharma-sAdhanA kI icchA karanA, saMyama-yAtrA aura iMdriya-jaya kA anumodana karanA tathA pramAdavaza hue AcaraNoM ke lie kSamA-yAcanA krnaa| 221. viNaovayAra mANassa-maMjaNA, pUjaNA gurujnnss| titthayarANayaH ANA-suyadhammA rAhaNA kiriyA // 8 // vaMdanA karanA upacAra nAma kA vinaya hai| isase abhimAna kA vilaya hotA hai, gurujanoM kI pUjA hotI hai, tIrthaMkaroM kI AjJA aura zrutadharma kI ArAdhanA hotI hai tathA isakA pAramparika phala akriyA-parama dhyAna hotA hai / jinasUtra/48 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222. jhANaNilINo sAhu paricAgaM kuNai savvadosANaM / tamhA du jhANameva hi savvAdicArassa paDikkamaNaM // 9 // dhyAna meM lIna sAdhu athavA vyakti saba doSoM kA parityAga karatA hai| isalie dhyAna hI samasta aticAroM (doSoM) kA pratikramaNa hai| 223. devassiya-NiyamAdisu, jahuttamANeNa uttakAlamhi / jiNaguNa-ciMtaNajutto, kAusaggo taNuvisaggo // 10 // daivasika pratikramaNa ke niyamoM ke anusAra sattAIsa zvAsocchvAsa taka athavA upayukta kAla taka jinendra bhagavAn ke guNoM kA cintavana karate hue zarIra kA mamatva tyAga denA kAyotsarga hai| 224. mottUNa sayalajappa-maNAgaya-suhamasuha-vAraNaM kiccaa| appANaM jo jhAyadi, paccakkhANaM have tassa // 11 // samasta vAcanika vikalpoM kA tyAga karake tathA anAgata zubhAzubha kA nivAraNa karake jo AtmA ko dhyAtA hai, usake pratyAkhyAna hotA hai / (tyAga kA saMkalpa hI pratyAkhyAna hai|) 225. NiyabhAvaM Na vi muccai parabhAvaM Neva gehae keiN| jANadi passadi savvaM, so'haM idi ciMtae NANI // 12 / / jo nija-bhAva ko nahIM chor3atA aura kisI bhI para-bhAva ko grahaNa nahIM karatA tathA jo sabakA jJAtA-draSTA hai, vaha paramatattva 'maiM hI hU~ / AtmadhyAna meM lIna jJAnI aisA cintana karatA hai| 226. jaM kiMci me duccaritaM, savvaM tiviheNa vosire| sAmAiyaM tu tivihaM, karemi savvaM NirAyAraM // 13 // vaha vicAra karatA hai ki jo kucha bhI merA duzcaritra hai, usa sabako maiM manavacana-kAyapUrvaka visarjita karatA hU~ aura nirvikalpa hokara trividha sAmAyika karatA huuN| AvazyakasUtra/49 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. tapasUtra 227. jattha kasAyaNiroho, baMbhaM jiNapUyaNaM aNasaNaM c| so savvo ceva tavo, visesao muddhaloyaMmi // 1 // jahA~ AtmalAbha ke lie kaSAyoM kA nirodha, brahmacarya kA pAlana, jinapUjana tathA anazana kiyA jAtA hai, vaha saba tapa hai / vizeSakara mugdha arthAt bhaktajana yahI tapa karate haiN| 228. hiyAhArA miyAhArA, appAhArA ya je narA / na te vijjA tigicchaMti, appANaM te tigicchagA // 2 // jo manuSya hita-mita tathA alpa AhAra karate haiM, unheM kabhI vaidya se cikitsA karAne kI AvazyakatA hI nahIM pdd'tii| ve to svayaM apane cikitsaka hote haiM, apanI antazuddhi meM lage rahate haiN| 229. aNasaNamUNoyariyA, bhikkhAyariyA ya rspriccaao| kAya-kileso saMlINayA ya, bajjho tavo hoi // 3 // anazana (upavAsa), avamaudarya (AvazyakatA se kama bhojana karanA), bhikSAcaryA, rasa-parityAga, kAyakleza aura saMlInatA (ekAnta zayana)--isa taraha bAhyatapa chaha prakAra kA hai| 230. je payaNubhattapANA, suyaheU te tavassiNo sme| jo a tavo suyahINo, bAhirayo so chuhaahaaro||4|| jo zAstrAbhyAsa ke lie alpa-AhAra karate haiM ve hI Agama meM tapasvI mAne gaye haiM / zrutavihIna anazana-tapa to kevala bhUkha kA AhAra karanA hai arthAt bhUkhe maranA hai| 231. so nAma aNasaNatavo, jeNa maNo'maMgulaM na ciNtei| jeNa na iMdiyahANI, jeNa ya jogA na hAyaMti / / 5 / / vAstava meM vahI anazana-tapa hai jisase mana meM amaMgala kI cintA utpanna na ho, indriyoM kI hAni (zithilatA) tathA mana-vacana-kAyarUpayogoM kI hAni (girAvaTa) na ho| jinasUtra/50 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232. balaM thAmaM ca pehAe, sddhaamaaroggmppnno| khettaM kAlaM ca vinnAya, tahappANaM nijuNje||6|| apane bala, teja, zraddhA tathA Arogya kA nirIkSaNa karake tathA kSetra aura kAla ko jAnakara apane ko upavAsa meM niyukta karanA caahie| kyoMki zakti se adhika upavAsa karane se hAni hotI hai| 233. uvasamaNo akkhANaM, uvavAso vaNNido smaasenn| tamhA bhuMjaMtA vi ya, jididiyA hoti uvavAsA // 7 // saMkSepa meM indriyoM ke upazamana ko hI upavAsa kahA gayA hai / jitendriya loga bhojana karate hue bhI upavAsI hI hote haiN| 234. chaTTaTThamadasamaduvAlasehiM abahusuyassa jA sohii| tatto bahutaraguNiyA, havijja jimiyassa nANissa // 8 // abahuzruta arthAt ajJAnI tapasvI kI jitanI vizuddhi do-cAra dinoM ke upavAsa se hotI hai, usase bahuta adhika vizuddhi nitya bhojana karane vAle jJAnI kI hotI hai| 235. pAyacchittaM viNao, veyAvaccaM taheva sjjhaavo| jhANaM ca viussaggo, eso anbhitaro tvo||9|| prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, dhyAna aura vyutsarga (kAyotsarga)-isa taraha chaha prakAra kA Abhyantara tapa hai / 236. jaha bAlo jaMpanto, kajjamakajjaM ca ujjuyaM bhnni| taM taha AloijjA, mAyAmayaviSpamukko vi // 10 / / jaise bAlaka apane kArya-akArya ko saralatApUrvaka mA~ ke samakSa vyakta kara detA hai, vaise hI hameM bhI apane samasta doSoM kI AlocanA mAyA-mada (chala-chadma) tyAgakara karanI caahie| 237-8. jaha kaMTaeNa viddho, savvaMge veyaNadio hoi / taha ceva uddhiyammi u nissallo nivvuo hoi // 11 // tapasUtra/51 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evamaNuddhiyadoso, mAillo teNaM dukkhioM hoi / so ceva cattadoso, suvisuddho nivvuo hoi // 12 // jaise kA~TA cubhane para sAre zarIra meM vedanA hotI hai aura kA~Te ke nikala jAne para zarIra niHzalya arthAt sarvAMga sukhI ho jAtA hai,vaise hI apane doSoM ko prakaTa na karane vAlA mAyAvI duHkhI yA vyAkula rahatA hai aura unako guru ke samakSa prakaTa kara dene para suvizuddha hokara sukhI ho jAtA hai / 239. jo passadi appANaM, samabhAve saMThavittu pariNAmaM / AloyaNamidi jANaha paramajiNaMdassa uvaesaM // 13 // apane pariNAmoM ko samabhAva meM sthApita karake AtmA ko dekhanA hI AlocanA hai / aisA jinendradeva kA upadeza hai| 240. abbhuTThANaM aMjalikaraNaM, tahevAsaNadAyaNaM / gurubhattibhAvasussUsA, viNao esa viyAhio // 14 // guru tathA vRddhajanoM ke samakSa Ane para khar3e honA, hAtha jor3anA, unheM ucca Asana denA, gurujanoM kI bhAvapUrvaka bhakti tathA sevA karanA vinaya tapa hai| 241. ekammi hIliyammi, hIliyA huMti te savve / ekammi pUiyammi, pUiyA huMti savve // 15 / / eka ke tiraskAra meM sabakA tiraskAra hotA hai aura eka kI pUjA meM sabakI pUjA hotI hai / (isalie jahA~ kahIM koI pUjya yA vRddhajana dikhAI deM, unakA vinaya karanA caahie|) 242. viNao sAsaNe mUlaM, viNIo saMjao bhve| viNayAo vippamukkassa, kao dhammo ko tavo? // 16 // vinaya jinazAsana kA mUla hai| saMyama tathA tapa se vinIta bananA caahie| jo vinaya se rahita hai, usakA kaisA dharma aura kaisA tapa? 243. viNao mokkhadAraM, viNayAdo saMjamo tavo nnaannN| viNaeNArAhijjadi, Airio savvasaMgho ya // 17 / / vinaya mokSa kA dvAra hai / vinaya se saMyama, tapa tathA jJAna prApta hotA hai / vinaya se jinasUtra/52 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya tathA sarvasaMgha kI ArAdhanA hotI hai / 244. viNayAhIyA vijjA, deMti phalaM iha pare ya logammi / na phalaMti viNayahINA, sassANi va toyahINAiM // 18 // vinayapUrvaka prApta kI gayI vidyA isa loka tathA paraloka meM paladAyinI hotI hai aura vinayavihIna vidyA vaise hI phalaprada nahIM hotI, jaise binA jala ke dhAnya nahIM upajatA / 245. tamhA savvapayatte, viNIyattaM mA kadAi chaMDejjA / appasudo vi ya puriso, khavedi kammANi viNaNa // 19 // isalie saba prakAra kA prayatna karake vinaya ko kabhI nahIM chor3anA cAhie / alpazruta kA abhyAsI puruSa bhI vinaya ke dvArA karmoM kA nAza karatA hai / 1 246. addhANateNa - sAvada - rAya - NadIrodhaNAsive ome vejjAvaccaM uttaM, saMgahasArakkhaNovedaM // 20 // jo mArga meM calane se thaka gaye haiM, cora, zvApada (hisra pazu), rAjA dvArA vyathita, nadI kI rukAvaTa, marI (plega) Adi roga tathA durbhikSa se pIr3ita haiM, unakI sAra-samhAla, sevA tathA rakSA karanA vaiyAvRtya hai / 247. pUyAdisu Niravekkho, jiNa-satthaM jo paDhei bhattIe / kammamala-sohaNaGkaM suyalAho suhayaro tassa // 21 // Adara-satkAra kI apekSA se rahita hokara jo karmarUpI mala ko dhone ke lie bhaktipUrvaka jinazAstroM ko par3hatA hai, usakA zrutalAbha sva-para sukhakArI hotA hai / 248. sajjhAyaM jANaMto, paMcidiyasaMvuDo tigutto ya / hor3a ya ekaggamaNo, viNaeNa samAhio sAhU // 22 // svAdhyAyI puruSa pA~coM indriyoM se saMvRta, tIna guptiyoM se yukta, vinaya se samAhita tathA ekAgramana hotA hai / tapasUtra / 53 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249. NANeNa jjhANasijjhI, jhANAdo savvakammaNijjaraNaM / NijjaraNaphalaM mokkhaM, NANababhAsaM tado kujjA // 23 // jJAna se dhyAna kI siddhi hotI hai / dhyAna se saba karmoM kI nirjarA (kSaya) hotI hai / nirjarA kA phala mokSa hai / ataH satata jJAnAbhyAsa karanA cAhie / 250. nANamegaggacitto a, Thio a ThAvayaI paraM / ANi a ahijjittA, rao suasamAhie // 24 // adhyayana ke dvArA vyakti ko jJAna aura citta kI ekAgratA prApta hotI hai / vaha svayaM dharma meM sthita hotA hai aura dUsaroM ko bhI sthira karatA hai tathA aneka prakAra ke zrutakA adhyayana kara vaha zrutasamAdhi meM rata ho jAtA hai I 251. sayaNAsaNaThANe vA, je u bhikkhU na vAvare / kAyassa viussaggo, chaTTho so parikittio / / 25 / / sAdhaka kA zayana, Asana aura khar3e hone meM vyartha kA kAyika vyApAra na karanA, kASThavat rahanA, chaThA kAyotsarga tapa hai / 252. dehamaijaDDusuddhI, suhadukkhatitikkhayA aNuppehA / jhAyai ya suhaM jhANaM, egaggo kAusaggami // 26 // kAyotsarga karane se deha aura buddhi kI jar3atA kI zuddhi hotI hai, sukha-duHkha sahane kI zakti prApta hotI hai, bhAvoM kI anuprekSA hotI hai aura zubha dhyAna ke lie ekAgratA kI prApti hotI hai / 253. tesiM tu tavo Na suddho, nikkhaMtA je mahAkulA / jaM nevanne viyANaMti, na silogaM pavejjai // 27 // una mahAkula vAloM kA tapa bhI zuddha nahIM hai, jo pravrajyA dhAraNakara pUjA-satkAra ke lie tapa karate haiM / tapa isa taraha karanA cAhie ki auroM ko patA taka na cale aura apane tapa kI kisI ke samakSa prazaMsA bhI na ho / T 254. nANamayavAyasahio, sIlujjalio tavo mao aggI / saMsArakaraNabIyaM, dahai davaggI va taNarAsiM // 28 // jJAnamayI vAyu sahita tathA zIla dvArA prajvalita tapomayI agni saMsAra ke jinasUtra / 54 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNabhUta karma-bIja ko vaise hI jalA DAlatI hai, jaise vana meM lagI pracaNDa agni tRNa-rAzi ko| 22. dhyAnasUtra 255. sIsaM jahA sarIrassa, jahA mUlaM dumassa y| savvassa sAdhudhammassa, tahA jhANaM vidhIyate // 1 // jaise zarIra meM sira aura vRkSa meM usakI jar3a mukhya hai, vaise hI sAdhu ke samasta sAdhu-dharmoM kA mUla dhyAna hai| 256. jaM thiramajjhavasANaM, taM jhANaM jaM calaMtayaM cittaM / taM hojja bhAvaNA vA, aNupehA vA ahava ciMtA // 3 // sthira adhyavasAna arthAt mAnasika ekAgratA hI dhyAna hai / citta kI jo caMcalatA hai usake tIna rUpa haiM--bhAvanA, anuprekSA aura cintA / 257. lavaNa vva salilajoe, jhANe cittaM vilIyae jss| tassa suhAsuhaDahaNo, appAaNalo payAsei // 4 // jaise pAnI kA yoga pAkara namaka vilIna ho jAtA hai, vaise hI jisakA citta nirvikalpa samAdhi meM lIna ho jAtA hai, usakI cira saMcita zubhAzubha karmoM ko bhasma karane vAlI, AtmarUpa agni prakaTa hotI hai| 258. jassa na vijjadi rAgo, doso moho va jogprikmmo| tassa suhAsuhRDahaNo, jhANamao jAyae aggI // 5 // jisake rAga-dveSa aura moha nahIM hai tathA mana-vacana-kAyarUpa yogoM kA vyApAra nahIM raha gayA hai, usameM samasta zubhAzubha karmoM ko jalAne vAlI dhyAnAgni prakaTa hotI hai| 259. puvvAbhimuho uttaramuho va, hoUNa sui-smaayaaro| jhAyA samAhijutto, sahAsaNatyo susarIro // 6 // pUrva yA uttara dizAbhimukha hokara baiThane vAlA zuddha AcAra tathA pavitra zarIra dhyAnasUtra/55 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAlA dhyAtA sukhAsana se sthita ho samAdhi meM lIna hotA hai| 260. paliyaMkaM baMdhelaM nisiddhmnn-vynnkaayvaavaaro| nAsagganimiyanayaNo, maMdIkayasAsanIsAso // 7 // vaha dhyAtA palyaMkAsana bA~dhakara aura mana-vacana-kAya ke vyApAra ko rokakara dRSTi ko nAsikAgra para sthita karake manda-manda zvAsocchvAsa le| 261. garahiyaniyaduccario, khAmiyasatto niyttiypmaao| niccalacitto tA jhAhi jAva puraovva paDihAi // 8 // vaha apane pUrvakRta bure AcaraNa kI gardA kare, saba prANiyoM se kSamAbhAva cAhe, pramAda ko dUra kare aura citta ko nizcala karake taba taka dhyAna kare jaba taka pUrvabaddha karma naSTa na ho jaayeN| 262. thirakayajogANaM puNa, muNINa jhANe sunicclmnnaannN| gAmammi jaNAiNNe, suNNe raNe va Na viseso // 9 // jinhoMne apane yoga arthAt mana-vacana-kAya ko sthira kara liyA hai aura jinakA dhyAna meM citta pUrI taraha nizcala ho gayA hai, una muniyoM ke dhyAna ke lie ghanI AbAdI ke grAma athavA zUnya araNya meM koI antara nahIM raha jaataa| 263. je idiyANaM visayA maNuNNA, na tesu bhAvaM nisire kyaai| na yA'maNuNNesu maNaM pi kujjA, samAhikAme samaNe tavassI // 10 // samAdhi kI bhAvanA vAlA tapasvI-zramaNa indriyoM ke anukUla viSayoM meM kabhI rAgabhAva na kare aura pratikUla viSayoM meM mana se bhI dveSabhAva na kre| 264. suvidiya-jagassabhAvo, nissaMgo nibbhao nirAso y| veragga-bhAviyamaNo, jhANaMmi suniccalo hoi // 11 // jo saMsAra ke svarUpa se suparicita hai, niHsaMga, nirbhaya tathA AzArahita hai tathA jisakA mana vairAgya-bhAvanA se yukta hai, vahI dhyAna meM sunizcila-bhalI-bhA~ti sthita hotA hai| jinasUtra/56 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265. purIsAyAro appA, joI vrnnaanndNsnn-smggo| jo jhAyaMdi so joI, pAvaharo havadi NibaMdo // 12 / / jo yogI puruSAkAra tathA kevalajJAna va kevaladarzana se pUrNa AtmA kA dhyAna karatA hai, vaha karmabandhana ko naSTa karake nirdvandva ho jAtA hai| 266. dehavivittaM pecchai appANaM taha ya svvsNjoge| dehovahi-vosaggaM, nissaMgo savvahA kuNai // 13 // dhyAna-yogI apanI AtmA ko zarIra tathA samasta bAhya saMyogoM se bhinna dekhatA hai| vaha deha tathA upadhi kA vyutsarga arthAt tyAga karake niHsaMga ho jAtA hai| 267. NAhaM homi paresiM, Na me pare saMti nnaannmhmekko|| idi jo jhAyadi jhANe, so appANa havadi jhAdA // 14 // vahI zramaNa AtmA kA dhyAtA hai jo dhyAna meM cintavana karatA hai ki "maiM na 'para' kA hU~, na 'para' padArtha yA bhAva mere haiM, maiM to eka zuddha-buddha jJAnamaya caitanya huuN|" 268. jhANaTThio hu joI, jaiNo saMveya NiyayaappANaM / to Na lahai taM suddhaM, bhaggavihINo jahA rayaNaM // 15 // dhyAna meM sthita yogI yadi apanI AtmA kA saMvedana nahIM karatA to vaha zuddha AtmA ko prApta nahIM kara sakatA; jaise ki bhAgyahIna vyakti ratna prApta nahIM kara sktaa| 269. bhAvejja avatthatiyaM, piMDattha-payattha-rUvarahiyattaM / chaumastha-kevalitaM, siddhattaM ceva tassattho // 16 / / dhyAna karane vAlA sAdhaka piMDastha, padastha aura rUpAtIta--ina tInoM avasthAoM kI bhAvanA kre| piMDastha dhyAna kA viSaya hai-chadyasthatva-arthAt deha-vipazyanA / padasthadhyAna kA viSaya hai kevalitva arthAta kaivalya-svarUpa kA anuciMtana aura rUpAtItadhyAna kA viSaya hai siddhatva arthAt zuddha aatmaa| 270. avi jhAi se mahAvIre, AsaNatthe akukkue jhANaM / uDDamahe tiriyaM ca pehamANe samAhimapaDiNNe // 17 // mahAvIra uka, Adi AsanoM meM sthita aura sthira hokara dhyAna karate the| ve dhyAnasUtra/57 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ U~ce-nIce aura tirache loka meM hone vAle padArthoM ko dhyeya banAte the| unakI dRSTi Atma-samAdhi para TikI huI thii| ve saMkalpa-mukta the| 271. NAtItamalR Na ya AgamissaM, aSTuM niyacchaMti tahAgayA u| vidhUtakappe eyANupassI, NijjhosaittA khavage mahesI // 18 // tathAgata atIta aura bhaviSya ke artha ko nahIM dekhate / kalpanA-mukta maharSi vartamAna kA anupazyI ho, karma-zarIra kA zoSaNa kara use kSINa kara DAlatA hai| 272. mA ciTThaha mA jaMpaha mA cintaha kiM vijeNa hoi thiro| appA appammi rao, iNameva paraM have jhANaM // 19 / / he dhyAtA ! tU na to zarIra se koI ceSTA kara, na vANI se kucha bola aura na mana se kucha cintana kara, isa prakAra triyoga kA nirodha karane se tU sthira ho jAegA-terI AtmA Atmarata ho jAyegI / yahI parama dhyAna hai / 273. na kasAyasamutthehi ya, vahijjai mANasehiM dukkhehiM / IsA-visAya-sogA-iehiM jhANovagayacitto // 20 // jisakA citta isa prakAra ke dhyAna meM lIna hai, vaha AtmadhyAnI puruSa kaSAya se utpanna IrSyA, viSAda, zoka Adi mAnasika duHkhoM se bAdhita nahIM hotaa| 274. jaha cirasaMciyamiMdhaNa-manalo pavaNasahio duyaM dhi| taha kammeMdhaNamamiyaM, khaNeNa jhANAnalo Dahai // 21 / / jaise cirasaMcita IMdhana ko vAyu se uddIpta Aga tatkAla jalA DAlatI hai, vaise hI dhyAna rUpI agni aparimita karma-IMdhana ko kSaNabhara meM bhasma kara DAlatI hai| 23. anuprekSAsUtra 275. jhANovarame'vi muNI, NiccamaNiccAi bhaavnnaaprmo| hoi subhAviyacitto, dhammajjhANeNa jo puci // 1 // mokSArthI sarvaprathama dharma-dhyAna dvArA apane citta ko subhAvita kre| bAda meM dharma-dhyAna se uparata hone para bhI sadA anitya-azaraNa Adi bhAvanAoM ke cintavana meM lIna rhe| jinasUtra/58 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276. addhvmsrnnmegtt-mnnttsNsaarloymsuittN| . AsavasaMvaraNijjara, dhammaM bohiM ca ciMtijja // 2 / / anitya, azaraNa, ekatva, anyatva, saMsAra, loka, azuci, Asrava, saMvara, nirjarA, dharma aura bodhi--ina bAraha bhAvanAoM kA cintavana karanA caahie| 277. jammaM maraNeNa samaM, saMpajjai jovvaNaM jarAsahiyaM / lacchI viNAsa-sahiyA, iya savvaM bhaMgura-muNaha / / 3 / / janma maraNa ke sAtha jur3A huA hai aura yauvana vRddhAvasthA ke sAtha / lakSmI caMcalA hai| isa prakAra saMsAra meM saba-kucha kSaNa-bhaMgura hai--anitya hai| 278. vittaM pasavo ya NAio, taM bAle saraNaM ti mnnnni| ee mama tesiM vA ahaM, No tANaM saraNaM Na vijjaI // 4 // ajJAnI jIva dhana, pazu tathA jJAtivarga ko apanA rakSaka yA zaraNa mAnatA hai ki ye mere haiM aura maiM inakA hU~ / kintu vAstava meM ye saba na to rakSaka haiM aura na zaraNa / 279. rayaNattaya-saMjutto, jIvo vi havei uttamaM titthaM / saMsAraM tarai jado, rayaNattaya-divva-NAvAe // 5 // vAstava meM ratnatraya se sampanna jIva hI uttama tIrtha (taTa) hai, kyoMki vaha ratnatraya rUpI divya naukA dvArA saMsAra-sAgara se pAra karatA hai| 280. patteyaM patteyaM niyagaM, kammaphalamaNuhavaMtANaM / ko kassa jae sayaNo? ko kassa va parajaNo bhaNio? // 6 // pratyeka jIva apane-apane karmaphala ko akelA hI bhogatA hai| aisI sthiti meM kauna kisakA svajana hai aura kauna kisakA parajana? 281. ego me sAsao appA, naanndNsnnsNjuo| sesA me bAhirA bhAvA, savve saMjogalakkhaNA // 7 // . jJAna aura darzana se saMyukta merI eka AtmA hI zAzvata hai| zeSa saba bAhya bhAva haiM, saMyoga-sambandha mAtra haiN| anuprekSAsUtra/59 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282. aNusoai annajaNaM, annabhavaMtaragayaM tu baaljnno| navi soyai appANaM, kilissamANaM bhavasamudde // 8 // ajJAnI manuSya anya bhavoM meM gaye hue dUsare logoM ke lie to zoka karatA hai, kintu bhava-sAgara meM kaSTa bhogane vAlI apanI AtmA kI cintA nahIM karatA ! 283. jo jANiUNa dehaM, jIvasarUvAdu taccado bhinnaM / appANaM pi ya sevadi, kajjakaraM tassa aNNattaM / / 9 / / jo zarIra ko jIva ke svarUpa se tattvataH bhinna jAnakara AtmA kA anucintana karatA hai, usakI anyatva bhAvanA kAryakArI hai| 284. maMsaTThiyasaMghAe, muttapurIsabharie nvcchidde| asuiM parissavaMte, suhaM sarIrammi kiM atthi? // 10 // mAMsa aura haDDI ke mela se nirmita, mala-mUtra se bhare, nau chidroM ke dvArA azuci padArtha ko bahAne vAle zarIra meM kyA sukha ho sakatA hai? 285. ede mohaya-bhAvA, jo parivajjei uvasame liinno| heyaM ti mannamANo, AsavaaNuvehaNaM tassa // 11 // moha ke udaya se utpanna hone vAle ina saba bhAvoM ko tyAgane yogya jAnakara upazama (sAmya) bhAva meM lIna vyakti inakA tyAga kara detA hai| yaha usakI Asrava-anuprekSA hai| 286. maNavayaNakAyaguttiM-diyassa samidIsu appamattassa / AsavadAraNirohe, NavakammarayAsavo Na have // 12 // manogupti, vacanagupti, kAyagupti ke dvArA indriyoM ko vaza meM karane vAlA tathA samitiyoM ke pAlana meM apramatta sAdhaka ke AsravadvAroM kA nirodha ho jAne para navIna karma-raja kA Asrava nahIM hotA hai / yaha saMvara-anuprekSA hai / 287. baMdhappadesa-ggalaNaM NijjaraNaM idi jiNe hi paNattaM / jeNa have saMvaraNaM teNa duNijjaraNa midi jANa / / 13 / / ba~dhe hue karma-pradezoM ke kSaraNa ko nirjarA kahA jAtA hai / jina kAraNoM se saMvara hotA hai, unhIM kAraNoM se nirjarA hotI hai| jinasUtra/60 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288. jarAmaraNavegeNaM, vujjhamANANa pANiNaM / dhammo dIvo paiTThA ya, gaI saraNamuttamaM / / 14 / / jarA aura maraNa ke teja pravAha meM bahate-DUbate hue prANiyoM ke lie dharma hI dvIpa hai, pratiSThA hai, gati hai tathA uttama zaraNa hai| 289. mANussaM viggahaM ladhu, suI dhammassa dullhaa| jaM soccA pavijjati tavaM khaMtimahiMsayaM // 15 // manuSya-zarIra prApta hone para bhI aise dharma kA zravaNa to durlabha hI hai, jise sunakara tapa, kSamA aura ahiMsA ko prApta kiyA jaae| 290. Ahacca savaNaM la , saddhA prmdullhaa| soccA neAuyaM maggaM, bahave paribhassaI // 16 // kadAcit dharma kA zravaNa ho bhI jAye, to usa para zraddhA honA parama durlabha hai| kyoMki bahuta-se loga nyAyasaMgata mokSamArga kA zravaNa karake bhI usase vicalita ho jAte haiN| 291. suiMca laddhaM saddhaMca, vIriyaM puNa dullahaM / bahave royamANA vi, no eNaM pddivjje||17|| dharma-zravaNa tathA zraddhA ho jAne para bhI puruSArtha honA aura durlabha hai / bahuta-se loga saMyama meM abhiruci rakhate hue bhI use samyak-rUpeNa svIkAra nahIM kara paate| 292. bhAvaNAjoga-suddhappA, jale NAvA va aahiyaa| nAvA va tIra-saMpaNNA, savvadukkhA tiuTTai // 18 // bhAvanA-yoga se zuddha AtmA ko jala meM naukA ke samAna kahA gayA hai| jaise anukUla pavana kA sahArA pAkara naukA kinAre para pahu~ca jAtI hai, vaise hI zuddha AtmA saMsAra ke pAra pahu~catI hai, jahA~ usake samasta duHkhoM kA anta ho jAtA anuprekSAsUtra/61 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. lezyAsUtra 293. jogapauttI lessA, kasAyaudayANuraMjiyA hoI // 1 // kaSAya ke udaya se anuraMjita mana-vacana-kAya kI yoga-pravRtti ko lezyA kahate haiN| 294. kiNhA NIlA kAU teU pammA ya sukkalessA y| lessANa NiddesA, chacceva havaMti NiyameNa // 2 // lezyAe~ chaha prakAra kI haiM--kRSNalezyA, nIlalezyA, kApotalezyA, tejolezyA (pItalezyA), padmalezyA aura shuklleshyaa| 295. kiNhA nIlA kAU, tiNNi vi eyAo ahmmlesaao| eyAhi tihi vi jIvo, duggaiM uvavajjaI bahuso // 3 // kRSNa, nIla aura kApota ye tInoM adharma yA azubha lezyAe~ haiN| inake kAraNa jIva vividha durgatiyoM meM utpanna hotA hai| 296. teU pamhA sukkA, tiNNi vi eyAo dhmmlesaao| eyAhi tihi vi jIvo, suggaiM uvavajjaI bahuso // 4 // pIta (teja), padma aura zukla ye tInoM dharma yA zubha lezyAe~ haiM / inake kAraNa jIva vividha sugatiyoM meM utpanna hotA hai / 297-8. pahiyA je cha ppurisA, pribhtttthaarnnnnmjhdesmhi| phalabhariyarukkhamegaM, pekhittA te viciMtaMti / / 5 / / NimmUlakhaMdhasAhu-vasAhaM chittuM ciNittu pddidaaii| khAuM phalAI idi jaMmaNeNa vayaNaM have kammaM // 6 // chaha pathika the| jagala ke bIca jAne para ve bhaTaka gye| phaloM se lade vRkSa ko dekhakara ve vicAra karane lge| eka ne socA ki per3a ko jar3a-mUla se kATakara isake phala khAye jaayeN| dUsare ne socA ki kevala skandha hI kATA jaaye| tIsare ne vicAra kiyA ki zAkhA hI tor3anA ThIka rhegaa| cauthA socane lagA ki upazAkhA (choTI DAla) hI tor3a lI jAye / pA~cavA~ cAhatA thA ki phala hI tor3e jaayeN| chaThe ne socA ki vRkSa se Tapakakara nIce gire hue pake phala hI jinasUtra/62 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cunakara kyoM na khAye jAyeM / ina chahoM pathikoM ke vicAra, vANI tathA karma kramazaH chahoM lezyAoM ke udAharaNa haiN| 299. caMDo Na muMcai veraM, bhaMDaNasIlo ya dhrmdyrhio| duTTho Na ya edi vasaM, lakkhaNameyaM tu kiNhassa / / 7 / / svabhAva kI pracaNDatA, vaira kI majabUta gA~Tha, jhagar3AlU vRtti, dharma aura dayA se zUnyatA, duSTatA, samajhAne se bhI nahIM mAnanA--ye kRSNalezyA ke lakSaNa haiN| 300. maMdo buddhivihINo, NiviNANI ya visayalolo y| lakkhaNameyaM bhaNiyaM, samAsado NIlalessassa / / 8 / / mandatA, buddhihInatA, ajJAna aura viSayalolupatA--ye saMkSepa meM nIlalezyA ke lakSaNa haiN| 301. rUsai Nidai anne, dUsai bahuso ya soybhybhulo| Na gaNai kajjAkajjaM, lakkhaNameyaM tu kAussa / / 9 / / jaldI ruSTa ho jAnA, dUsaroM kI nindA karanA, doSa lagAnA, ati zokAkula honA, atyanta bhayabhIta honA--ye kApotalezyA ke lakSaNa haiN| 302. jANai kajjAkajjaM, seyamaseyaM ca svvsmpaasii| dayadANarado ya midU, lakkhaNameyaM tu teussa / / 10 / / kArya-akArya kA jJAna, zreya-azreya kA viveka, sabake prati samabhAva, dayA-dAna meM pravRtti--ye tejolezyA ke lakSaNa haiN| 303. cAgI bhaddo cokkho, ajjavakammo ya khamadi bahugaM pi| sAhugurupUjaNarado, lakkhaNameyaM tu pammassa // 11 // tyAgazIlatA, pariNAmoM meM bhadratA, vyavahAra meM prAmANikatA, kArya meM RjutA, aparAdhiyoM ke prati kSamAzIlatA, sAdhu-gurujanoM kI pUjA-sevA meM tatparatA ye padmalezyA ke lakSaNa haiN| 304. Na ya kuNai pakkhavAyaM, Na vi ya NidANaM samo ya svvesiN| Natthi ya rAgaddosA, Neho vi ya sukkalessassa // 12 // lezyAsUtra/63 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pakSapAta na karanA, bhogoM kA nidAna na karanA, sabameM samadarzI rahanA, rAga, dveSa tathA sneha se dUra rahanA-zuklalezyA ke lakSaNa haiN| 305. lattA lessAsodhI ajjhavasANa-visodhIe hoi jiivss| ajjhavasANavisodhi, maMdakasAyassa NAyavvA // 13 // AtmapariNAmoM meM vizuddhi Ane se lezyA kI vizuddhi hotI hai aura kaSAyoM kI mandatA se pariNAma vizuddha hote haiN| 25. guNasthAnasUtra 306. jehiMdu lakkhijjate, udayAdisu saMbhavehiM bhAvehiM / jIvA te guNasaNNA, NihiTThA savvadarisIhi // 1 // mohanIya Adi karmoM ke udaya (upazama, kSaya, kSayopazama) Adi se hone vAle jina pariNAmoM se yukta jIva pahacAne jAte haiM, unako sarvadarzI jinendradeva ne 'guNa' yA 'guNasthAna' kI saMjJA dI hai| arthAt samyaktva Adi kI apekSA jIvoM kI avasthAe~-zreNiyA~--bhUmikAe~ guNasthAna kahalAtI haiN| 307.8. miccho sAsaNa misso, aviradasamo ya desavirado y| virado pamatta iyaro, apuvva aNiyaTTi suhumo y||2 / / uvasaMta khINamoho, sajogikevalijiNo ajogI y| coddasa guNaTThANANi ya, kameNa siddhA ya NAyavvA // 3 // mithyAtva, sAsAdana, mizra, avirata samyagdRSTi, dezavirata, pramattavirata, apramattavirata, apUrvakaraNa, anivRttikaraNa, sUkSmasAmparAya, upazAntamoha, kSINamoha, sayogikevalIjina, ayogikevalIjina-ye kramazaH caudaha guNasthAna haiM / siddhajIva guNasthAnAtIta hote haiN| 309. taM micchattaM jamasaddahaNaM, taccANa hodi atthaannN| saMsaidamabhiggahiyaM, aNabhiggahiyaM tu taM tivihaM // 4 // tattvArtha ke prati zraddhA kA abhAva mithyAtva hai / yaha tIna prakAra kA hai--saMzayita, abhigRhIta (satya para azraddhA) aura anabhigRhIta (janmajAta ashrddhaa)| jinasUtra/64 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310. sammattarayaNapavvaya-siharAdo micchbhaavsmbhimuho| NAsiyasammatto so, sAsaNaNAmo muNeyavvo // 5 // samyaktva-ratnarUpI parvata ke zikhara se girakara jo jIva mithyAtva-bhAva kI ora abhimukha ho gayA hai, parantu samyaktva ke naSTa ho jAne para bhI jisane abhI sAkSAt-rUpeNa mithyAtvabhAva meM praveza nahIM kiyA hai, usa madhyavartI avasthA ko sAsAdana nAmaka guNasthAna kahate haiN| 311. dahiguDamiva va missaM, pihubhAvaM Neva kAriduM sakkaM / evaM missayabhAvo, sammAmiccho tti NAyavvo // 6 // dahI aura gur3a ke mela se svAda kI taraha samyaktva aura mithyAtva kA mizrita bhAva yA pariNAma--jise alaga nahIM kiyA jA sakatA, samyak-mithyAtva yA mizra guNasthAna kahalAtA hai| 312. No iMdiesu virado, No jIve thAvare tase caavi| jo saddahai jiNattuM, sammAiTThI avirado so // 7 // jo na to indriya-viSayoM se virata hai aura na trasa-sthAvara jIvoM kI hiMsA se virata hai, lekina jinendra-prarUpita tattvArtha kA zraddhAna karatA hai, vaha vyakti avirata samyagdRSTi guNasthAnavartI kahalAtA hai| 313. jo tasavahAuvirado, No virao etth-thaavrvhaao| paDisamayaM so jIvo, virayAvirao jiNekkamaI // 8 // jo trasa (dvindriyAdi) jIvoM kI hiMsA se to virata ho gayA hai, parantu ekendriya sthAvara jIvoM (vanaspati Adi) kI hiMsA se virata nahIM huA hai tathA jinezvara bhagavAn meM ekaniSTha zraddhA rakhatA hai, vaha zrAvaka dezavirata guNasthAnavartI kahalAtA hai| 314. vattAvattapamAe, jo vasai pamattasaMjao hoi / sayalaguNasIlakalio, mahavvaI cittlaayrnno||9|| jisane mahAvrata dhAraNa kara liye haiM, sakala zIla-guNa se samanvita ho gayA hai, phira bhI abhI jisameM vyakta-avyaktarUpa meM pramAda zeSa hai, vaha pramattasaMyata guNasthAnavartI kahalAtA hai / isakA vratAcaraNa kiMcit sadoSa hotA hai| guNasthAnasUtra/65 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315. NaTThAsesapamAo, vayaguNasIlolimaMDio NANI / aNuvasamao akhavao, jhANaNilINo hu appamatto so||10 / / jisakA vyakta-avyakta sampUrNa pramAda niHzeSa ho gayA hai, jo jJAnI hone ke sAtha-sAtha vrata, guNa aura zIla kI mAlA se suzobhita haiM, phira bhI jo na to mohanIya karma kA upazama karatA hai aura na kSaya karatA hai kevala AtmadhyAna meM lIna rahatA hai, vaha jJAnI apramattasaMyata guNasthAnavartI kahalAtA hai / 316. eyammi guNaTThANe, visarisasamayaTThiehiM jIvehiM / punamapattA jamhA, hoti apuvvA hu pariNAmA / / 11 / / isa AThaveM guNasthAna meM visadRza (vibhinna) samayoM meM sthita jIva aise-aise apUrva pariNAmoM (bhAvoM) ko dhAraNa karate haiM, jo pahale kabhI bhI nahIM ho pAye the / isIlie isakA nAma apUrvakaraNa guNasthAna hai| 317. tArisapariNAmaTThiyajIvA, hu jiNehiM galiyatimirehiM / mohassa'puvvakaraNA, khavaNuvasamaNujjayA bhANayA // 12 // ajJAna-aMdhakAra ko dUra karane vAle jJAnasUrya jinendradeva ne una apUrva-pariNAmI jIvoM ko mohanIya karma kA kSaya yA upazama karane meM tatpara kahA hai / (mohanIya karma kA kSaya yA upazama to nauveM aura dasaveM guNa-sthAnoM meM hotA hai, kintu usakI taiyArI isa aSTama guNasthAna meM hI zurU ho jAtI hai / ) 318. hoti aNiyaTTiNo te, paDisamayaM jesimekkprinnaamaa| vimalayarajhANahuyavaha-sihArhi giddaDakammavaNA // 13 // ve jIva anivRttikaraNa guNasthAna vAle hote haiM, jinake pratisamaya/nirantara eka hI pariNAma hotA hai / (inake bhAva aSTama guNasthAna vAloM kI taraha visadRza nahIM hote / ) ye jIva nirmalatara dhyAnarUpI agni-zikhAoM se karma-vana ko bhasma kara dete haiN| 319. kosuMbho jiha rAo, abbhaMtarado ya suhumaratto y| evaM suhumasarAo, suhumakasAo tti NAyavvo // 14 // kusumbha (kesara) ke halke raMga kI taraha jinake antaraMga meM kevala sUkSma rAga zeSa raha gayA hai, unheM sUkSma-sarAga yA sUkSma-kaSAya jAnanA caahie| jinasUtra/66 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320. sakadakaphalajalaM vA, sarae saravANiyaM va NimmalayaM / sayalorasaMtamoho, uvasaMta-kasAyao hodi // 15 / / jaise nirmalI-phala se yukta jala athavA zaradakAlIna sarovara kA jala miTTI ke baiTha jAne se nirmala hotA hai, vaise hI jinakA sampUrNa moha upazAnta ho gayA hai, ve nirmala pariNAmI upazAnta-kaSAya kahalAte haiN| 321. NissesakhINamoho, phlihaaml-bhaaynnudy-smcitto| khINakasAo bhaNNai NiggaMtho vIyarAehiM // 16 // sampUrNa moha pUrI taraha naSTa ho jAne se jinakA citta sphaTikamaNi ke pAtra meM rakhe hue svaccha jala kI taraha nirmala ho jAtA hai, unheM vItarAgadeva ne kSINa-kaSAya nirgrantha kahA hai| 322-3. kevlnnaanndivaayr-kirnnklaav-ppnnaasiannnnaanno| Navakevala-laDuggama-pAviyaparamappa-vavaeso // 17 // asahAyaNANadaMsaNa-sahio viha kevalI ha joenn| jutto tti sajoijiNo, aNAiNihaNArise vutto // 18 // kevalajJAna rUpI divAkara kI kiraNoM ke samUha se jinakA ajJAna-andhakAra sarvathA naSTa ho jAtA hai tathA nau kevalalabdhiyoM (samyaktva, anantajJAna, anantadarzana, anantasukha, anantavIrya, dAna, lAbha, bhoga va upabhoga) ke prakaTa hone se jinheM paramAtmA kI saMjJA prApta ho jAtI hai, ve indriyAdi kI sahAyatA kI apekSA na rakhane vAle jJAna-darzana se yukta hone ke kAraNa kevalI aura kAyayoga se yukta hone ke kAraNa sayogI kevalI (tathA ghAtikarmoM ke vijetA hone ke kAraNa) jina kahalAte haiM / aisA anAdinidhana jinAgama meM kahA gayA hai / 324. selesiM saMpatto, NiruddhaNissesa-Asao jiivo| kammarayavippamukko, gayajogo kevalI hoi // 19 // jo zIla ke svAmI haiM, jinake sabhI navIna karmoM kA Asrava avaruddha ho gayA hai, tathA jo pUrvasaMcita karmoM se sarvathA mukta ho cuke haiM, ve ayogIkevalI kahalAte guNasthAnasUtra/67 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325. lAua eraNDaphale, aggIdhUme usU dhnnuvimukke| gai puvvapaogeNaM, evaM siddhANa vi gatI tu // 1 // jaise miTTI kA lepa dUra hote hI tumbI Upara tairane laga jAtI hai, eraNDa ke phala ke phUTane para usake bIja Upara ko hI jAte haiM, agni yA dhUma kI gati svabhAvataH Upara kI ora hotI hai, dhanuSa se chUTA huA bANa pUrva-prayoga se gatimAn hotA hai, vaise hI siddha jIvoM kI gati bhI svabhAvataH Upara kI ora hotI hai| 326. kammamalaviSpamukko, uDDaM logassa aNtmdhigNtaa| so savvaNANadarisI, lahadi suhamaNidiyamaNaMtaM / / 2 / / karma-mala se vimukta jIva Upara lokAnta taka jAtA hai aura vahA~ vaha sarvajJa tathA sarvadarzI ke rUpa meM atIndriya anantasukha bhogatA hai| 327. cakkikuruphaNisuredesu, ahamide jaM suhaM tikAlabhavaM / tatto aNaMtaguNidaM, siddhANaM khaNasuhaM hodi // 3 // cakravartI, phaNIndra, surendra evaM ahamindroM ko trikAla meM jitanA sukha milatA hai, usa sabase bhI anantagunA sukha siddhoM ko eka kSaNa meM anubhava hotA hai / 328. aTTavihakammaviyaDA, sIdIbhUdA NiraMjaNA nniccaa| aTThaguNA kayakiccA, loyaggaNivAsiNo siddhA // 21 / / aise siddha jIva aSTakarmoM se rahita, sukhamaya, niraMjana, nitya, aSTaguNa-sahita tathA kRtakRtya hote haiM aura sadaiva loka ke agrabhAga meM nivAsa karate haiN| 26. saMlekhanAsUtra 329. sarIramAhu nAva tti, jIvo vuccai naavio| saMsAro aNNavo vutto, jaMtaraMti mhesinno||1|| zarIra ko nAva kahA gayA hai aura jIva ko nAvika / yaha saMsAra samudra hai, jise maharSijana taira jAte haiN| 330. dhIreNa vimariyavvaM, kAuriseNa vi avassamariyavvaM / tamhA avassamaraNe, varaM khu dhIrattaNe mariThaM // 2 // jinasUtra/68 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcaya hI dhairyavAn ko bhI maranA hai aura kApuruSa ko bhii| jaba maraNa avazyambhAvI hai, to phira dhIratApUrvaka maranA hI uttama hai| 331. ikkaM paMDiyamaraNaM, chiMdai jAIsayANi bhuyaanni| taM maraNaM mariyavvaM, jeNa mao summao hoi / / 3 / / eka paNDitamaraNa (jJAnapUrvaka maraNa) saikar3oM janmoM kA nAza kara detA hai / ataH isa taraha maranA cAhie, jisase maraNa sumaraNa ho jaae| 332. care payAiM parisaMkamANo, jaM kiMci pAsaM iha mnnmaanno| lAbhaMtare jIviya vUhaittA, paccA pariNNAya malAvadhaMsI // 4 // sAdhaka paga-paga para doSoM kI AzaMkA (sambhAvanA) ko dhyAna meM rakhakara cle| choTe-se-choTe doSa ko bhI pAza samajhe, usase sAvadhAna rahe / naye-naye lAbha ke lie jIvana ko surakSita rakhe / jaba jIvana tathA deha se lAbha hotA huA dikhAI na de to parijJAnapUrvaka zarIra kA tyAga kara de| 333. saMlehaNA ya duvihA, abhitariyA ya bAhirA cev| abhitariyA kasAe, bAhiriyA hoi ya sarIre // 5 // saMlekhanA do prakAra kI hai-Abhyantara aura bAhya / kaSAyoM ko kRza karanA Abhyantara saMlekhanA hai aura zarIra ko kRza karanA bAhya sNlekhnaa| 334. na vi kAraNaM taNamao saMthAro, na vi ya phAsuyA bhuumii| appA khalu saMthAro, hoi visuddho maNo jasso // 6 // jisakA mana vizuddha hai, usakA zayyA na to tRNamaya hai aura na prAsuka bhUmi hai| usakI AtmA hI usakA saMstAraka hai| 335-6. na vitaM satyaM ca visaM ca, duppautu vva kuNai veyaalo| jaMtaM va duppauttaM, sappu vva pamAiNo kuddho // 7 // jaM kuNai bhAvasallaM, aNuddhiyaM uttmtttthkaalmmi| dullahabohIyattaM, aNaMta-saMsAriyattaM ca // 8 // duSpayukta zastra, viSa, bhUta tathA duSpayukta yantra tathA kruddha sarpa Adi pramAdI kA utanA aniSTa nahIM karate, jitanA samAdhikAla meM mana meM rahe hue mAyA, mithyAtva saMlekhanAsUtra/69 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va nidAna zalya karate haiM / isase bodhi kI prApti durlabha ho jAtI hai tathA saMsAra kA anta nahIM hotaa| 337. sammaiMsaNarattA, aniyANA sukklesmogaaddhaa| iya je maraMti jIvA, tesiM sulahA bhave bohI // 9 // jo jIva samyagdarzana ke anurAgI hokara, nidAna-rahita tathA zuklalezyApUrvaka maraNa ko prApta hote haiM, unake lie bodhi kI prApti sulabha hotI hai| 338. mokkhapahe appANaM, Thavehi taM ceva jhAhi taM cev| tatyeva vihara NiccaM, mA viharasu annandavvesu // 10 // ataH he bhavya ! tU mokSa-mArga meM hI AtmA ko sthApita kara / usI kA dhyAna kara / usI kA anubhava kara tathA usI meM vihAra kara / anya dravyoM meM vihAra mata kara / 27. nirvANasUtra 339. savve sarA niyaTuMti, takkA jattha na vijji| maI tattha na gAhiyA, oe appaiTThANassa kheyanne // 4 // jahA~ se sAre svara lauTa jAte haiM, jahA~ tarka kA praveza nahIM hai, jise buddhi grahaNa nahIM kara sakatI, jo oja-pratiSThAna-kheda rahita hai, vahI mokSa hai| 340. Na vi dukkhaM Na vi sukkhaM, Na vi pIDA Neva vijjade baahaa| Na vi maraNaM Na vi jaNaNaM, tattheva ya hoi NivvANaM // 5 // jahA~ na duHkha hai na sukha, na pIr3A hai na bAdhA, na maraNa hai na janma, vahIM nirvANa hai| 341. Na vi iMdiya uvasaggA, Na vi moho vimhayo Na NiddA ya / Na ya tiNhA Neva chuhA, tatva ya hoi NivvANaM // 6 / / jahA~ na indriyA~ haiM na upasarga, na moha haiM na vismaya, na nidrA hai na tRSNA aura na bhUkha, vahIM nirvANa hai| 342. Na vi kammaM NokammaM, Na vi ciMtA Neva aTTaruddANi / ___Na vi dhammasukkajhANe, tattheva ya hoi NivvANaM // 7 // jahA~ na karma hai na nokarma, na cintA hai na Arta-raudra dhyAna, na dharmadhyAna hai aura na jinasUtra/70 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukladhyAna, vahIM nirvANa hai| 343. vijjadi kevalaNANaM, kevalasokkhaM ya kevalaM virayaM / kevaladiTThi amuttaM, asthittaM sappadesattaM // 8 // vahA~ kevalajJAna, kevaladarzana, kevalasukha, kevalavIrya, arUpatA, astitva aura sapradezatva-ye guNa hote haiN| 344. nivvANaM ti avAhaMti, siddhI logaggameva y| khemaM sivaM aNAbAI, jaM caraMti mhesinno||9|| jo abAdha hai, siddhi hai, lokAgra hai, kSema, ziva aura anAbAdha hai vaha nirvANa hai, jise maharSi prApta karate haiN| samApana 345. evaM se udAhu aNuttaranANI, aNuttaradaMsI annuttrnnaanndsnndhre| arahA nAyaputte bhagavaM, vesAlie viyAhie tti bemi // 1 // isa prakAra yaha hitopadeza anuttarajJAnI, anuttaradarzI tathA anuttara jJAnadarzanadhArI arhat jJAtaputra bhagavAn mahAvIra ne vizAlA nagarI meM diyA thaa| 346. se savvadaMsI abhibhUyaNANI, NirAmagaMdhe dhiimaM tthiyppaa| aNuttare savvajaMgasi vijjaM, gaMthA atIte abhae aNAU / / 2 / / ve bhagavAn mahAvIra sarvadarzI, sarvajJAnI, Atmasthita, cAritrazIla, dhairyavAn, nirgrantha, abhaya, Ayukarmarahita aura sampUrNa jagat ke vidvAnoM meM anuttara the| 347. se bhUipaNNe aNieyacArI, ohaMtalare dhIre annNtckkhuu| aNuttare tavati sUrie va, vairoyaNideva tamaM pagAse // 3 // ve vIraprabhu anantajJAnI, aniyatAcArI the / saMsAra-sAgara ko pAra karane vAle, dhIra anantadarzI aura sUrya kI bhA~ti atizaya tejasvI the| jaise jAjvalyamAna agni andhakAra ko naSTa kara prakAza phailAtI hai, vaise hI unhoMne ajJAna-aMdhakAra kA nivAraNa kara satyasvarUpa ko prakAzita kiyA thaa| samApana/71 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348. jiNavayaNamosahamiNaM, visayasuha-vireyaNaM amidabhayaM / jarAmaraNavAhiharaNaM, khayakaraNaM savvadukkhANaM // 4 // yaha jinavacana viSaya-sukha kA virecana, jarA-maraNa rUpI vyAdhi kA haraNa tathA saba duHkhoM kA kSaya karane vAlA amRta tulya auSadha hai| 349. laddhaM aladdhapuvvaM, jiNavayaNa-subhAsidaM amidabhUdaM / gahido suggaimaggo, NAhaM maraNassa bIhemi / / 5 / / jo mujhe pahale kabhI prApta nahIM huA, vaha amRtamaya subhASitarUpa jinavacana Aja mujhe upalabdha huA hai aura tadanusAra sugati kA mArga maiMne svIkAra kiyA hai| ataH aba mujhe maraNa kA koI bhaya nahIM hai| 350. NANaM saraNaM me, daMsaNaM caM saraNaM cariya-saraNaM c| tava saMjamaM ca saraNaM, bhagavaM saraNo mhaaviiro||6|| jJAna merA zaraNa hai, darzana merA zaraNa hai, cAritra merA zaraNa hai, tapa aura saMyama merA zaraNa hai tathA bhagavAn mahAvIra mere zaraNa haiN| 351. jayai jagajIvajoNI-viyANao jagaguru jgaannNdo| jagaNAho jagabaMdhU, jayai jagappiyAmaho bhayavaM // 7 // jagat kI jIva-yoni ke vijJAtA, jagat ke guru, jagat ke AnandadAtA, jagat ke nAtha, jagat ke bandhu, jagat ke pitAmaha bhagavAn sadA jayavanta hoN| jinasUtra/72 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa jaina dharma : eka paricaya (sAra-saMkSepa) -mahopAdhyAya lalitaprabha sAgara udbhava aura vikAsa : jaina dharma jIvana-mUlyoM kI naitika preraNA dene vAlA eka svaccha aura ahiMsaka dharma hai| jaina zabda 'jina' se banA hai, jisakA artha hai vijetaa| ve zalAkA-puruSa jina haiM jinhoMne apane vikAroM aura kaSAyoM ko jItakara pUrNa jJAna prApta kiyA hai / jaina vaha hai jo 'jina' arthAt 'vItarAga' dvArA prarUpita mArga kA anusaraNa karatA hai| jaina dharma anAdi hai aura sRSTi ke sAtha hI AvirbhUta huA hai / yaha dharma jitanA prAcIna hai utanA hI sajIva, sakriya evaM pragatizIla bhI rahA hai| isake prathama tIrthaMkara RSabhadeva haiM / jisa vikasita yuga meM hama jI rahe haiM usake vikAsa kA prathama zreya RSabhadeva ko hI hai| unhoMne mAnavatA ko eka ora jahA~ AdhyAtmika unnati kI preraNA dI, vahIM dUsarI ora loka-jIvana ke bahumukhI vikAsa meM bhI mArgadarzana diyA / jaina dharma ke antima tIrthaMkara bhagavAn mahAvIra 2600 varSa pUrva ho gaye haiM / tathAgata buddha inhIM ke samakAlIna the| bhagavAn ke 250 varSa pUrva teisaveM tIrthaMkara zrI pArzvanAtha hue haiM jinakA nirvANa sammeMta zikhara (bihAra) meM huA thA / antima tIrthaMkara bhagavAn mahAvIra kA nAma vizeSa rUpa se isalie liyA jAtA hai kyoMki samaya ke sAtha-sAtha unhoMne dharma ko eka nizcita sUtra meM baaNdhaa| saMdeza aura avadAna : jaina dharma ne sampUrNa mAnava jAti ko mukhya rUpa se pA~ca saMdeza diye haiM ahiMsA--kisI ko kaSTa yA hAni na pahu~cAo, satya-jhUTha se paraheja rakho, acaurya--binA diye kisI cIja ko svIkAra na karo, aparigraha-jarUrata se jyAdA saMgraha mata karo aura brahmacarya-apanI pavitratA ko kAyama rakho / bhagavAn kI ye pA~ca zikSAe~ jahA~ samAja ke susaMcAlana meM mahattvapUrNa bhUmikA nibhAtI haiM vahIM manuSya ko jinasUtra/73 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana-mUlyoM kI dRSTi se U~cA uThAtI haiM / ye zikSAe~ mAnava-mAtra ke lie svIkArya aura zreyaskara haiN| bhagavAn mahAvIra kI zikSAoM meM ratnatraya kA bhI pramukha sthAna hai / ratnatraya isa prakAra hai : samyagdarzana-apanI dRSTi ko nirmala karo, samyagjJAna-jIvana aura jagata ke satya ko jAno aura samyagcAritra--apane AcAra-vyavahAra ko saMtulita aura saMyamita banAye rakho / mahAvIra kA yaha ratnatraya jaina-dharma kI mUla dhurI hai / yadi hama bhagavAn kI ina zikSAoM kA Acamana kareM to hama samAja meM rahate hue na kevala sukha-zAnti-pUrvaka jIvana-yApana kara sakate haiM, varan nirvANa-lAbha bhI prApta kara sakate haiN| mata aura sampradAya : ____ jaina dharma ke mukhya do sampradAya haiM--zvetAmbara aura digambara / kucha vidhi-vidhAnoM evaM mAnyatAoM meM matabheda hone ke kAraNa ye donoM paramparAe~ vikasita huIM, lekina mUla siddhAntoM kI dRSTi se inameM koI vizeSa pharka nahIM hai / jo matabheda haiM, ve isa prakAra haiM-digambara sampradAya meM mokSa-prApti ke lie nagnatA ko anivArya mAnA gayA hai, jabaki zvetAmbara ise Avazyaka nahIM mAnate aura ve eka vizeSa DhaMga ke zveta vastra dhAraNa karate haiM / digambara strI-mukti kA niSedha karate haiM, jabaki zvetAmbara-sampradAya meM na kevala strI-mukti ko svIkAra kiyA gayA hai, balki yaha mAnA gayA hai ki jaina dharma ke unnIsaveM tIrthaMkara mallI nArI hI thI / sthAnakavAsI aura terApaMtha ke nAma se pracalita do sampradAya bhI zvetAmbara jaina paramparA ke hI aMga haiN| ina donoM paramparAoM ke anuyAyI mu~ha para mukhavastrikA kA upayoga karate haiN| inake atirikta jaina dharma ke samasta anuyAyI maMdira-mArga kA anugamana karate haiM / ve jaina maMdiroM meM tIrthaMkaroM kI mUrtiyoM kI pUjA karate haiN| vaise digambara-paramparA meM bhI bIsapaMthI aura terahapaMthI do mata haiN| tIrtha evaM kalA : tIrtha jaina paramparA ke pavitra sthala haiN| tIrtha kA artha hai-bhava-sAgara ko pAra karanA / arthAt jisane ise pAra kara liyA ho use tIrthaMkara kahate haiM / jaina loga tIrthaMkaroM ke pavitra sthAnoM kI yAtrA aura pUjA karate haiM aura aisA karake apane janma ko saphala mAnate haiM / pAlItAnA, sammeta zikhara, giranAra, pAvApurI, AbU,zravaNabelagolA, zaMkhezvara, rANakapura, jaisalamera, nAkor3A Adi jaina dharma ke pramukha tIrtha aura pavitra sthAna mAne jAte haiM / pAlItAnA meM maMdiroM kA vaibhava gomaTeza meM sthita bhagavAn bAhubalI kI gagana cUmatI vizAla pratimA, delavAr3A(AbU) ke maMdiroM kI bArIka koraNI aura rANakapura ke bemisAla jaina dharma : eka paricaya/74 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khambhe jaina tIrthoM ko kalA kI dRSTi se aura Upara uThAte haiN| dharma-grantha : ____ Agama aura anuyoga jaina paramparA ke pUjya grantha haiM / inameM tIrthaMkaroM kI vANI ko saMkalita kiyA gayA hai / AcArAMga, uttarAdhyayana, bhagavatI sUtra, samayasAra, aSTa pAhur3a Adi vizeSa ullekhanIya zAstra haiM / kalpasUtra kI mahimA to itanI hai ki isakA jaina samAja meM vAcana aura zravaNa mahotsavapUrvaka hotA hai / jaisalamera, pATana Adi nagaroM meM vizAla jJAna bhaNDAra haiM jahA~ jaina dharma ke hajAroM grantha tAr3apatra ityAdi meM likhe hue surakSita haiN| kucha prAcIna granthoM meM to ratna-jar3ita svarNacitra bhI upalabdha haiM / samaNasuttaM pratinidhi grantha hai / 'jinasUtra' usI kA janasulabha saMskaraNa hai / parva evaM maMtra : ___'navakAra maMtra' jaina dharma kA mahAmaMtra hai aura 'paryuSaNa' isakA mahAparva / mahAmaMtra ne jaina dharma kI vibhinna zAkhAoM ko eka sUtra meM jor3a rakhA hai / paryuSaNa mahAparva bhAdrapada mAha meM nirantara ATha dina taka manAyA jAtA hai / digambara paramparA meM yaha parva dasa divasIya hotA hai| jisake daurAna jaina loga yathAzakti adhikAdhika dAna, sAmAyika, pratikramaNa, zAstra-zravaNa evaM pUjA-pATha Adi karate haiM / ve isa mahAparva meM ahiMsA kA pUrNa pAlana karane ke lie rAta ko bhojana nahIM karate evaM phala tathA harI sabjiyA~ bhI nahIM khAte haiN| isa parva kA antima dina 'saMvatsarI' kahalAtA hai jise manAkara jaina varSabhara meM jAne-anajAne kI gaI galatiyA~ aura mAnahAni ke lie paraspara kSamA-prArthanA karate haiN| jainatva kA varaNa : jaina dharma kI yaha mUlabhUta sikhAvana rahI hai ki koI bhI vyakti na to janma se brAhmaNa hotA hai, na kSatriya, na vaizya aura na zUdra / phira koI mAtra janma se jaina kaise ho sakatA hai ! hamArA deza karma-pradhAna hai aura jaina dharma karma ko hI manuSya kI avanati yA unnati kA AdhAra mAnatA hai / ve saba loga jaina haiM jo bhagavAn mahAvIra kI AsthAoM meM vizvAsa rakhate haiM aura unake kalyANa-mArga para calate haiN| maMgala bhAvanAH sarva maMgala mAMgalyam, sarva kalyANa-kAraNam / pradhAnam sarvadharmANAm, jainaM jayati zAsanam // jinasUtra/75 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAkor3A tIrtha : saMkSipta paricaya rAjasthAna kI marudharA para nirmita nAkor3A tIrtha mahimA maMDita puNyamayI garimA ko liye hue hai / yaha sarvamAnya bAta hai ki isa tIrtha-sthalI para zraddhAluoM dvArA itanA kucha nyauchAvara kiyA jAtA hai ki yahA~ kI Aya se na kevala anya choTe-moTe tIrthoM kI vyavasthA saMcAlita hotI hai, varan anekAneka vidyAlaya, mahAvidyAlaya, cikitsAlaya, dharmazAlAe~ bhI nirmita evaM prabaMdhita ho rahI haiN| bhagavAna zrI pArzvanAtha evaM tIrtharakSaka adhiSThAyaka zrI bhairavajI mahArAja kI mahimA itanI jaga vikhyAta hai ki bhaktoM dvArA inheM 'hAtha-kA-hajUra' aura 'jAgatI-jyota' mAnA jAtA hai / yahA~ ke hajAroM camatkArI prasaMga haiM / yahA~ ke nAma se kI gayI manokAmanA pUrI hotI hai / Ama janatA kI yaha mAnyatA hai ki yahA~ para car3hAyA gayA prasAda tIrtha ke saMbhAga ke antargata hI vitarita kara denA cAhiye / tIrtha ke parikSetra se prasAda ko kahIM aura le jAnA ucita nahIM mAnA jAtA / I 1 aitihAsika sandarbhoM ke anusAra nAkor3A kA sambandha vikrama pUrva tIsarI zatAbdI meM hue nAkorasena nAmaka vyakti se hai / nAkorasena ne hI nAkora nagara basAyA thA, jo Age jAkara nAkor3A ke nAma se prasiddha huA / nAkorasena ne yahA~ eka mandira banavAyA thA, jisakI pratiSThA AcArya sthUlibhadra ke karakamaloM se sampanna huI thI / nAkor3A tIrtha para kaI mahAn AcArya evaM nareza yAtrArtha Ae, jinameM AcArya suhastisUri, siddhasena divAkara, mAnatuMgAcArya, kAlakAcArya, haribhadrasUri aura rAjA saMprati tathA rAjA vikramAditya ke nAma ullekhanIya haiN| jainAcAryoM ne ina narezoM ke dvArA isa tIrtha kA jIrNoddhAra bhI karavAyA thA / bArahavIM - terahavIM zatAbdI meM isa tIrtha para muslima zAsakoM ke AkramaNa bhI hue, jisameM maMdiroM ko bhArI kSati pahu~cI / pandrahavIM zatAbdI meM tIrtha kA punaH nirmANa huA / abhI bhagavAna zrI pArzvanAtha kI jo pratimA pratiSThita hai, usakA pratiSThApana saM. 1429 meM huaa| eka mAnyatA ke anusAra yaha pratimA nAkora nagara se prApta hone ke kAraNa yaha nAkor3A pArzvanAtha ke rUpa meM prasiddha huI, jabaki prAcIna paramparAgata kivadaMtI ke anusAra jinadatta nAmaka zrAvaka dvArA siNadharI gA~va ke nAkor3A tIrtha H saMkSipta paricaya / 76 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAsa eka sarovara se ise prApta kiyA gayA thA aura AcArya zrIudayasUri ke karakamaloM se isakI pratiSThA sampanna huI thii| yahA~ ke jo pragaTa prabhAvI adhiSThAyaka deva zrI bhairavajI mahArAja haiM, unakI sthApanA saM. 1511 meM AcArya kIrtiratnasUri dvArA kI gaI thii| nAkor3A bhairava kI sthApanA ke bAda tIrtha kI niraMtara samRddhi hotI rahI / yahA~ ke camatkAra janamAnasa meM ghara karate gye| deza-dezAntara se zraddhAlu Ate rahe / samaya-samaya para tIrtha kA nava-nirmANa aura jIrNoddhAra bhI hotA rahA hai| satarahavIM zatAbdI taka tIrtha para jainoM kI vipula janasaMkhyA rahI, kintu bAda meM yahA~ ke nivAsI nAkor3A ke samIpavartI anya gA~voM tathA nagaroM meM jAkara basa gye| bhArata ke kone-kone se pratidina saiMkar3oM-hajAroM yAtriyoM kA yahA~ pahu~canA, apane vyavasAya taka meM nAkor3A bhairava ke nAma se bhAgIdArI rakhanA bhairava deva ke prati ananya zraddhA kA paricAyaka hai / pauSa kRSNA dazamI, jo bhagavAna pArzvanAtha kI janma-tithi hai, ko yahA~ virATa melA Ayojita hotA hai| mUla maMdira ke Asa-pAsa choTe-bar3e kaI anya maMdira bhI haiN| maMdira ke dAyIM ora sA~valiyA pArzvanAtha kI bhavya pratimA virAjamAna hai / isa kakSa meM mA~ sarasvatI, dAdA jinadatta sUri, AcArya kIrtiratnasUri Adi kI pratimAe~ bhI pratiSThita haiM / mUla maMdira ke pRSTha bhAga meM bhagavAna AdinAtha kA bhavya maMdira hai| isa maMdira kA parikara atyanta kalAtmaka hai| mUla maMdira ke bAhara dAyIM ora zrI zAMtinAtha bhagavAna kA bhavya maMdira nirmita hai, jahA~ bhagavAna zrI pArzvanAtha evaM zAMtinAtha ke pUrvabhava saMgamaramara para utkIrNa haiM / mUla maMdira ke bAhara bhagavAna zrI neminAtha kI do prAcIna pratimAe~ dhyAnastha mudrA meM khar3I haiN| pratimA kI saumya mukhAkRti ko dekhakara mana maMtra-mugdha ho jAtA hai / isI maMdira meM dAdA jinadatta sUri kI prAcIna caraNa-pAdukAe~ pratiSThita haiN| maMdira ke pRSTha bhAga meM choTA, para khUbasUrata siddhacakra maMdira hai| yAtriyoM kI suvidhA ke lie vizAla dharmazAlAe~ haiM, jahA~ hajAroM yAtrI ekamuzta Thahara sakate haiM / vizAla bhojanazAlA ke atirikta tIrtha ke parisara ke bAhara mahAvIra kalA maMdira darzakoM kA mana mohatA hai, jahA~ bhagavAn mahAvIra ke jIvana se sambandhita preraNAdAyI evaM nayanAbhirAma bhavya citroM kA Akalana huA hai / yahA~ kA 'maMgala kalaza stambha' evaM 'dAdAvAr3I' bhI darzanIya hai| hAla hI yahA~ karor3oM kI lAgata jinasUtra/77 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntoM kI kalAtmaka evaM vaijJAnika prastuti hogii| vizAla bhUkhaMDa para nirmita ho rahA yaha samavasaraNa maMdira adbhuta anupama hogaa| jaina-dharma va darzana ke prasAra-pracAra ke lie vizva stara kA AkarSaNa kendra bana sake isa hetu isameM jaina upAsanA paddhati, jaina bhautikI, jaina darzana evaM jaina sAhitya tathA darzanIya vastuoM kA vizAla saMgraha hogaa| isa samavasaraNa maMdira meM cAra vIthikAeM hoMgI jinameM darzana, jJAna, cAritra aura jaina saMgrahAlaya kI vIthikAeM rheNgii| pUrNa nirmita hone para yaha samavasaraNa mandira jaina-saMskRti kA anupama darzanIya sthala bana jaaegaa| camatkAra aura saMkaTa-mocana ke lie nAkor3A tIrtha jana-jana kA ArAdhya kendra hai| nAkor3A bhagavAn kA smaraNa jIvana-patha ko nirbAdha aura prazasta karatA hai| nAkor3A tIrtha :saMkSipta paricaya/78 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgala-gIta maMgalamaya jIvana ho| satyam zivam sundaram sabake jIvana kA darzana ho|| koI nahIM, parAyA, sArI dharatI ko apanAe~ / nahIM satAe~ kabhI kisI ko, sabako gale lgaaeN| zAMti, zAMti ho, vizva-zAMti ho, pragati kA sarjana ho // 1 // madhura rahe vyavahAra hamArA, jo auroM se caaheN| vipadA meM bhI kabhI na chUTe, hamase saccI rAheM / satya dharma ho, satya vijaya ho, satya hamArA praNa ho // 2 // jisakA jo adhikAra ho usako, hama kyoM bhalA curaaeN| hama mAnava haiM, mAnavatA kA, mana meM dIpa jlaaeN| karmayoga se jo kucha pAe~, vahI hamArA dhana ho // 3 // chala-prapaMca se dUra raheM hama, saMgraha para aMkuza ho / lobha-moha kA roga nivAreM, citta hamArA vaza ho / aisA ho saubhAgya ki hamase, auroM kA pAlana ho // 4 // jIvana meM anuzAsana ho, tana nirmala, mana nirmala ho| 'candra' hamArI jIvana-dRSTi, rozana ho, maMgala ho| maMgala ho, maMgala ho sabakA, hara ghara sukha-sAdhana ho // 5 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI candraprabha kI viziSTa pustakeM aise jie~ : pRSTha 110,mUlya 15/jIne kI zailI aura kalA ko ujAgara karatI vizva-prasiddha pustaka / svastha,prasanna aura madhura-jIvana kI rAha dikhAne vAlI prkaash-kirnn| mahAvIra kI sAdhanA ke rahasyaH pRSTha 100,mUlya 15/bhagavAn mahAvIra ke jIvana,siddhAnta aurarahasyadarzI sUtroM ke AdhAra parasAdhanA evaM mukti ke maulika mArga kA digdarzana karatI paThanIya pustaka / jAgo mere pArtha : pRSTha 250,mUlya 40/gItA para diye gaye viziSTa AdhyAtmika pravacanoM kA anUThA saMkalana / gItA kI samaya-sApekSa vivecanA / naI dRSTi;nayA cintana / mahAjIvana kI khoja : pRSTha 140,mUlya 25/dharma aura adhyAtma kA samanvaya sthApita karatA eka sampradAyAtIta grantha / AcArya kuMdakuMda,yogIrAja AnaMdaghana evaM zrImad rAjacandra ke sUtroM va padoM para diye gaye atyanta gahana-gaMbhIra prvcn| dhyAna kA vijJAna : pRSTha 124,mUlya 25/dhyAna kI sampUrNa gaharAiyoM ko prastuta karatA eka abhinava grantha / antararASTrIya stara para bahucarcita grnth| na janma, na mRtyuH pRSTha 160,mUlya 30/mukti aura amaratA kI khoja meM udghATita karatI antardRSTi / aSTAvakra-gItA para diye gaye adbhuta, anubhava-siddha prvcn| aba bhArata ko jaganA hogA: pRSTha 150,mUlya 30/usa mAnava-cetanA ke jAgaraNa kA AhvAna jo Aja kAyara aura napusaMka bana baiThI hai| bhAratIya dRSTi evaM mUlyoM ko naye sire se samajhane kA eka navInatama upakrama / svayaM se sAkSAtkAra : pRSTha 146,mUlya 10/mana-mastiSka kI dUSita granthiyoM ko nirmala karane ke lie dhyAna-zivira meM diye gaye amRta pravacana / aisI ho jIne kI zailI : pRSTha 176,mUlya 30/jIvana aura dharma-patha ko punarparibhASita karate hue jIne kI sApha-svaccha rAha dikhAtI pustaka / prApti sthAna zrI jitayazA phAuMDezana, 9 sI-esplAneDa ro IsTa (rUma naM. 28), kalakattA-69 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nAkor3A pArzvanAtha duniyA meM kucha ve loga haiM, jo kisI bhagavat-puruSa kA dina-rAta nAmasmaraNa kiyA karate haiN| dUsare ve haiM, jo mahApuruSoM ke batAe hue pavitra mArga para calate haiN| bhagavAna mahAvIra kahate haiM ki mujhe ve loga adhika priya haiM jo mere zAnti aura ahiMsA ke mArga para niSThApUrvaka calate haiN| mere saMdezoM ko jInA Akhira merI pUjA ke samAna hI hai| bhagavAna zrI mahAvIra ke 2600 veM janma-jayaMtI varSa para svayaM unhIM kI pavitra vANI ko prasArita karane se adhika puNyakArI kRtya aura kauna sA hogA ! bhagavAna ke upadeza aura Adeza to vartamAna kI AvazyakatA hai| jinasUtra kA pArAyaNa aura prasAraNa ghara-ghara meM sadAcAra aura sadvicAra kI gaMgA-yamunA pahu~cAne jaisA puNyakArI hai| hama bhagavAna nana aura Acamana taH rUpAntarita zrI nAkor3A tIrtha phailA -zrI candraprabha ka zrI nAkor3A bhairUjI prakAzaka : zrI jaina zve. nAkor3A pArzvanAtha tIrtha