Book Title: Ishtafal Siddhi Prakaranam
Author(s): Padmasenvijay
Publisher: Mehul Jain Mitra Mandal Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008878/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH | / zrI prema-bhuvanabhAnu-jayaghoSasUribhyo namaH // prakaraNama InTazala Tima vArasAva artha sUcaka zAsapAcho - Aravacano - prakAzakIya - tattva jijJAsuo dvArA bIjI AvRttino sAro pratisAda maLatAM amane AnaMda thayo. temanI vadhAre nakalonI AvazyakatAne pUrti karavA trIjI AvRttinA vicAro cAlu karyA. vidvAna muni bhagavaMtonI salAha pUchatAM dharmazAstranA zuddha prarUpakone anekAntavAdanA zudhdha saMskAro dRDha banAvavA tathA ekAntavAdanA kadAgrahamAMthI mukta banavA divyadarzananA lekho khUba ja upayogI nIvaDaze tevA sucano maLatAM ekAntavAda sAme lAlabattI, ISTaphalA sidhdhino zAstrIya artha Adi divyadarzananA lekho zramaNopAsakanI mati zuddha karavAmAM sahAyarUpa nIvaDaze evA zudhdha AzayathI pUjyazrIe pharIthI sudhArA-vadhArA sAthe A pustaka saMkalana karI ApIne amArA upara khUba upakAra karyo che. ame temano jeTalo AbhAra mAnIe teTalo ocho che. zrI solA roDa je.mU.jaina saMgha (lablivikramanagara, solA roDa, amadAvAda) taraphathI A pustakanA prakAzanamA jJAnanidhimAMthI suMdara sadvyaya karavAmAM Avela che. te badala te saMghano khuba AbhAra mAnIe chIe. saharSa abhinaMdana.A pustaka dvArA sau jIvo zAstra ane satyane samaje te ja zubhecchA - mehula jaina mitra maMDaLa : Arthika lAbhArthI: zrI AdinAthAya namaH vikrama saMvata 2062mAM zrI solA roDa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMghanI paryuSaNa mahAparvanI ArAdhanA mATenI vinaMtI zrI prema-bhuvanabhAnusUrIzvara samudAyanA gacchAdhipati zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnA vinaya ziSya parama pUjya AcArya zrImad vijaya jayasuMdarasUrIzvarajI mahArAjAne karatAM temane potAnA ziSya pU.muni sudhArasavijayajI AdiThANAne paryuSaNanI ArAdhanA karavA amArA zrI saMghamAM mokalela. te daramyAna khUba ja bhAvollAsapUrvaka zrI saMghamAM ArAdhanA thayela. te daramyAna thayela jJAnanI upajamAMthI A pustaka prakAzana karavAnI bhaktino lAbha amane maLatAM amane khUba ja AnaMda thAya che. li. zrI solA roDa che.mU.jaina saMgha ( lablivikramanagara, satyam epArTamenTa pAse, solA roDa, nAraNapurA, amadAvAda ) saMkalanakAra vaiyAvacca premI pa. pU. paMnyAsazrI pAsenavijayajI ma.sA. vi.saM. 2064 I.sa. 2008 AvRtti: 3jI kiMmata : 80/ prakAzaka ane prAptisthAna : mehula jaina mitra maMDaLa 4, satyaM ziva suMdara sosAyaTI, javAharanagara, pAlaDI, amadAvAda COMPOSING : MAHAVIR PRINTER, Bhattha, A bad # 98254 76871, 92283 90217 PRINTED BY: YES PRINTRI, Narol, Ahmedabad [ prApti sthAna) divyadarzana TrasTa | divyadarzana TrasTa zreyaskara aMdherI gujarAtI jaina saMgha 36, kalIkuMDa sosAyaTI vAsupujya baMgalojha | zrI AdipArtha jInAlaya maphalIpura cAra rastA, | rAmadevanagara cAra rastA IrlAbIja, esa.vI.roDa, klIkuMDa-dhoLaka seTelAITa, amadAvAda | muMbaI-4O056 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATha naM. 1 ra 3 ma 5,6,7 8 C 10 11 12,13 14 15 16 17 18 19,20, 21,22 23 24,25,26, 27,28 29,30,31, 32,33 8 * * * * * 41 - anukramaNikA - graMthanuM nAma nANu paMcamI kahAo zlo.488 thI 494 samyaktva saptatikA pR.75, zlo.26 dharmaparIkSA pR.80 dharmaparIkSA pR.133 yogabiMdu glo.140-159-163 AkhyAnaka maNikoza pR.313zlo.79 dharmaratnaprakaraNa zlo.73 jJAnasAra (Tabo) zlo. 2 aneka zAstromAM Avato zloka yogadRSTi samuccaya zlo.101-123 zrIpALacaritra (pU.ratnazekharasU.ma.) zlo.559 sirivAla kahA. pR.78 2, zlo.410-411 sirivAla kahA. zlo.771-772 zrIpALa rAsa khaMDa-3 DhALa-5 kaDI -8 SoDazaka (12) zlo.9 pU.haribhadrasUri upamiti (bhA-1) pR.42,34 zlo.561 puSpamAlA (upadezamAlA) zlo.71 puSpamAlA glo.80,277,471,472,474 uttarAdhyayana sUtra adhyayana glo.10,13,18 uttarAdhyayana sUtra (nemIcaMdrIya) zlo.44 uttarAdhyayana sUtra (kamalasaMyamopAdhyAya) capannapurisacaraaM pR.30 zrAddhavidhi-dharmasaMgraha yogazAstra (prakAza-1) zlo.10 yogazAstra (prakAza-1) zlo.15 upadezataraMgiNI pR.264 bharatasaravRtti (ArdrakumAracaritra) pR.naM. 1 ra 3 4 4 5 EUR 6 ka 8 8 * ? = ? = ? _______? % % 8 chuM ? da 10 10 11 12 18 18 pATha naM. 42 43 44 45 TE 47 48 19 49 50 51 para 58 59 60 graMthanuM nAma sukRtasAgara zlo.70thI 82 vItarAgastotra (20mo prakAzaTIkA) triSaSThi dezanA saMgraha kalpasatra (subodhikA) pra.vyA. lalitavistarA lalitavistarA (paMjikA) yogazAstra 3 124 saMghAcAravRtti paMcAzaka 4 33 pR.136 zrAddhadinakRtya (bhA-1) pR.75/1 dharmasaMgraha pR.163 praznaciMtAmaNI vRMdAruvRtti pR.54 pratimAzataka zlo,85 aSTakazAstra 8muM zlo.8 Atmaprabodha rR.42 dvAtriMzad-dvAtriMzikA-13 zlo.20-21 paMcAzaka (19) zlo.26 paMcAzaka (19) zlo.42-43 pR.naM. 19 20 20 20 21 21 21 21 21 22 22 22 22 23 23 24 25 26 26 sUyagaDAMgasUtra (zru-1/2 gA.3) zlo.15 ceIavaMdaNa mahAbhAsa zlo,862 paumacariaM (bhA-2) pR.475 thI 479, zlo.52-53-54 upadeza pada pR.119/76 upadeza pada (bhA-1) pR.1742, zlo.241-24229 upadeza pada (bhA-1) pR.1172, zlo.24-25 upadeza pada (haribhadrasU.ma.) zlo.949 thI pAMDavacaritra pR.296-2 zlo.278 hIrasaubhAgya (sarga-1) pR.35 vasudevahIMDI (khaMDa-1) pR.52-53 27 8 * 28 *Drana na Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM. OM| 8 " * * * * * * * * * * 2 4 4 4 4 4" 3 4 * chuM chu graMthanuM nAma parvakathA saMgraha (jJAnapaM0) zlo.60-61 45 AgamanI pUjA (phaLapUjA) samyakatvakaumudI pR. 210 zlo.123-124 samyakatvakaumudI zlo.154 samyakatvakaumudI pR.132 zlo.109 zAMtinAthacaritra prastAva (1) pR.3 zlo.63 thI 74 zrAdghapratikramaNasUtra zlo.40thI 50,63 kalpasUtra (subodhikA) vyA. 4 zlo.72 kUpadeSTAntavizadIkaraNa savAsogAthAstavana upadezarahasya zlo.98 upadezarahasya zlo. 21 gautamasvAmIrAsa upadezaprasAda (staMbha 29) vyA.353 maNoramA kahA. pR.328 zlo.1067 maNo2mA kahA. pR.329 zlo.1082 maNoramA kahA, zlo.1094 maNoramA kahA. pR.332 zlo.1027 paramateja prastAvanA (A.mukticaMdra sU.) zAstravArtA samu. pR.63 thI 66 sta.1 moTIzAMti jayAnaMdakevalI caritra pR.2/1, blo. 26,27,28 upamiti (bhA-1) pR.119, zlo.pa2 thI 58 ajitazAMti zlo.6 kahArayaNakosa pR.146 2 devadravyAdi sidhdhi - le.pU.A.labdhi sU.ma.sA. praznottara karNikA (khaMDa-1) pR. 360-361 vividha praznottara pR.138 pR.naM. 32 32 33 33 34 34 35 35 35 36 36 37 37 37 38 39 39 39 x 2 2 2 4 4 4 4 % pATha naM. ra 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 graMthanuM nAma dharmaratnaprakaraNa TIkA bhAga-2 pariziSTa : be AcArya ma.sA.nuM mArgadarzana upadeza ratnAkara navapada prakaraNa mU.go.11nI TIkAmAM AcArAMgasUtra a. 1 ude-4 paMcAzaka TIkA 2/30-21 lalita vistarA-zrutastava Avazyaka niryukti bhA-3 adhya-32 caturvizati prabaMdha-pra. 6 mahAnizitha adhya.2, pR.47 triSaSThi-parva-10, sarga-11, zlo.356 upadezamAlA glo. 170 umiti bhava. bhA-1, pR.256 sirisirivAla kahA zlo.188 pR.45 (a) tri.za.pu. parva-5, sarga-1, blo.458 (b) tri.za.pu. parva-5, sarga-2 tri.za.pu. parva-10, sarga-6 bhavabhAvanA zlo 500 sidhdhacakra - le.pU.sAgarAnaMdasUri ma.sA. Avazyaka niyukti - bhAga-2 dharmabindu dharma saMgraha yogadRSTisamuccaya bhAga-1 (prastAvanA) yogadRSTi samuccaya bhAga-2 (prastAvanA) mananA minArethI muktinA kinAre (prastAvanA) ekAntavAda sAme lAlabattI (divya darzana uSkRtalekho mAMthI) ISTa phala sidhdhino zAstra pATha sidhdha artha (lekhAMka 1 thI 7) dharma zA mATe karavAno (lekhAMka 1/2) Wan pR.naM. 50 51 54 55 56 56 57 5 58 59 59 60 62 62 62 63 * 64 65 66 66 66 67 108 117 123 173 202 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa bhagavaMtoe pU.A.bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnI hita zikSA have ziSyone mATe paNa jJAnIoe A dhyAna rAkhavAnuM jaNAvyuM che ke A sUrinI AjJAmAM je Ave che evA ziSyagaNa tamAre kadI paNa AcAryanI nizrA na mUkavI kAraNa ke te nizrA saMsAra sAgarane pAra karanArI che. bhale kadAca ApaNane sAraNA vAraNA kare kadAca kaDavA lAge paNa vAstavamAM eja kharekhara amRta jeva mIThA che. eja AtmAnA doSonuM nivAraNa karAve che ane AtmAne mArganI ArAdhanAmAM sthita banAve che. mATe eTaluM dhyAna rAkhavAnuM ke kadApi A AcAryane pratikuLa nahiM thavAnuM. emane anukuLa vartavAnuM emanA anuvartaka banavAnuM e rIte karo to tamAro kriyAbhyAsa saphaLa thAya. ghara choDyuM, saMsAra choDya e saphaLa tyAre ja bane ke AcAryanI nizrA rAkhIne temane jarAya pratikuLa na vartIe ane haMmezA anukuLa vartIe. nahiMtara A pramANe AcAryane jo pratikULa vartavAmAM Ave temanI IcchA na hoya tema vartIe to saMsAranI aMdara dhora vITaMbaNA prApta thAya. ahIM paNa thAya ane parabhavanI paNa thAya eTale kahyuM che. e AtmAone dhanya che je AtmAo jJAnanuM bhAjana mAtra bane che ane cAritravALA bane che te haMmezA gurunA caraNanI sevA karanArA bane che. niHprakaMpa cAritravALA bane che. eTale gurunA caraNanI sevA pahelA naMbaramAM che. jo e karavAmAM Ave to ja jJAnanI prApti thAya te pachI samyag jJAna-darzananA bhAjana banyA ane samyag cAritra niSkalaMka thAya. eTalA mATe madanuM bAraNuM karavuM. kAraNa ke AcAryanuM pratikuLa karavAnuM tyAre ja Ave che ke mada Ave che. eTalA mATe evA anAdikALathI cAlI AvatA madanuM nivAraNa karavuM. sakala pradArzanA jaLane karAvanAra evA sUripadanI samyak upAsanA enAthI madanuM nivAraNa thaze. ane zubha prakAranA evA AcAronuM pAlana karavuM. A AcAro jJAna ane darzananI saMpatti ApanAruM che. jevI rIte nadI mULamAM ati sAMkaDI-nAnI hoya che ane samudramAM maLatI vakhate eno paTa vizALa thaI gayo hoya che ema samyag jJAnadarzana-cAritranA guNothI AcAryanI sevA karatA javAthI atyAre thoDA-nAnA guNavALA paNa kAle samudra jevA moTA thaI jaze. eTale anaMta jJAna-darzana-cAritranI saMpattinAM mAlika banaze. A ziSya varge dhyAna rAkhavuM. mahA suda-13, vi.saM.2040, jalagAvamAM Apela hitazikSAmAM thI sAbhAra pU.AcArya bhagavaMtone pa.pU.A.bha. zrI vijayabhuvanabhAnu sUrIzvarajI mahArAjAnI hitazikSA juo, mahAnubhAva tamArA AtmAne dhanya che ke tamane jInAgamanI prApti thaI, jInAgamano bodha maLyo jInAgama keTalA mahAna prabhAvaka che ke saMsArarUpI parvata ne paNa bhedI nAMkhanAra che. vajra jevA jInAgamanuM uttama AtmA-dhanya AtmA zaraNa aMgIkAra kare che. A saMsAranA jIvo samajI rAkhavAnuM ke badhA bhAva rogathI pIDAtA che ane tame mukta cho. te enA bhAvathI vaidha banelA cho. eTale enA bhAva rogonuM nirAkaraNa karavA prayatna karajo. dayA bhAva karatAM rahejo. e rIte karIne prayatnapUrvaka sUripadane sArI rIte caritArtha karajo. eTale mATe A ziSya gaNane khUba ja sArI rIte sAcavajo. A prakAranI kalpavidhi che. pUrvAcAryathI Avato eka kalpa che eTale sUripade sthApita karatI vakhate upabReNA karI tamane badhAne kahevAnuM na hoya eTale Aje sArI rIte ajavALajo enAthI zAsananI zobhA karatAM rahejo. bhavyajIvonuM kalyANa karatAM rahejo. eja maMgalakAmanA. mahAsuda-13, vi.saM. 2040, jalagAvamAM AcAryapada prasaMge pa.pU.A. zrI vi.bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA.e Apela hita zikSAmAMthI sAbhAra. te jJAna bhAjanA dhanyAH, te hi nirmala darzanA: / Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. zrI mahezvarasUri viracita prAcInatama 'nALavaMsamoTAmo'. pRSTha 75/76 zloka 488 thI 44 aha saniyANaM eyaM tava caraNa paMcamIe saMbaddha, saMsAra pavaDDhaNayaM kAuNaM jujjae kahaM // 488|| atha (prazna) : pa`camI saMbaddha A tapazcaryA (saubhAgyAdi hetuthI darzAvelI) niyANAvALI (sAMsArika lAlasAvALI) hovAthI sa*sArava ka che. to kaI rIte ucita gaNAya ? evaM pi hu ajuttaM jaM bhaNiyaM suTTha dRTTha ruTThe hi / jamhA pavitti heu, niTThi evamAiyaM II482 uttara : duSTa ane ruSTa lokoe AvuM ( uparanA zlokamAM kahyuM tevuM) je kahyuM (ke sAMsArika lAlasAvALA tapa na karAya) te atyaMta ayukata che. kemake (dharmAMmAM) pravRtti karAvavA mATe AvA paNa tA kahyA che, ( arthAt sAMsArika lAlasAthI paNa tapa karavAno batAvyA che. ) paDhamaM saniyANAo vayAo jeNettha hoi loyANaM / savvavitti dhamme pAeNaM teNa na hu doso ||460 || kemake prathama tA sanidAna ( yAne sAMsArika lAlasAvAMLA) vratathI ja prAyaH leAkAnI sarva pravRtti dhamAM thatI hoya che. mATe koi doSa nathI. ( zu' sAMsArika apekSAvALA tapa dharma zreya kare ? ) saniyANaM pi hu seyaM tava caraNaM bhAvasuddhi saMjaNayaM / pAraMpareNa bhaNiyaM suddhattamamassa vi suyaMmi // 461 / / (1) ( hA, sanidAna ( yAne sAMsArika apekSAvALuM ) paNa tapazcaraNa para parAe bhAvazuddhijanaka hovAthI zreyarUpa che. zrutamAM tenuM zuddhapaNuM kahevAyuM che. su (? mu) ddhataNeNa loo saNiyANaM tAva ceva paDivajje / satthA (DDhA) i vaDDhaNehi ko vi hu tattaMpi pacchAo / / 492 / / loko mugdhapaNAne kAraNe teA ( zarUmAM ) nidAnane paNa apanAve; pAchaLathI zraddhAddhi-vRddhi thavAthI koi tattva paNa apanAve. annesu vikajjesu pAeNaM su (mu) ddhao ihaM loo / ahaNammi vicitte kiM puNa dhammassa kajjammi ||463 || anya kAryomAM paNa prAyaH loko mugdha hoya che. te pachI atigahana ane vicitra evA dharma-kAya ne viSe tA pUchavu* ja zuM ? iya nAuNa evaM avamanniya dubviyaDDhavayaNAI / kAyavvA khalu esA paMcamiyA suddhabhAveNaM / / 494 / / ema samajIne, andhAnA vacane avagaNIne A ( kathAgraMthamAM darzAvela ) paoNMcamI tapa zuddha bhAvathI ( zaMkA-kuzaMkA karyA vinA ) karavA.... 2. 'samyakatva saptatikA' pRSTha-7pa leAka 26 saTIka titthaMkara-calaNArAhaNeNa, jaM majjha sijjhai na kajjaM / vastheni tasya mana, vaiva-vise i vayamudri rA yanmama tIrthaMkara caraNArAdhanena - jinapadasevanena arthApatyA mano'bhISTo'rtho na siddhyati, na paripUrNI bhavati, tatra - tasmin prayojane anyaM devAntaraM na prArthaye na stutirUpeNa yAce / (2) Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bairityArlR - tevavizeSaM: - dairi- TUra - vinni svAvimiH / itara suravarNane samyaktvamAlinyaM atastIrthakRtprArthanAmeva karomi iti vacaH zuddhiriti gAthArthaM // 26 // arthAt tI kara-caraNanI sevAthI mAre je manane abhISTa artha siddha na thAya, te prayAjana mATe bIjA kAI harihara, brahmA-viSNu vagere devA pAse yAcanA karuM nahi. kAraNake bIjA devAnI stuti karavAthI samyakatva malina thAya. mATe tItha karane ja prArthanA karuM. Ane vacanazuddhi kahevAya. ( AnAthI e spaSTa phalita thAya che ke samitI jIve koI paNa sAMsArika-aniMdya kAryasiddhi mATe mithyAtvI deva-devIo pAse yAcanA nahi karatAM vItarAga deva pAse ja tenI yAcanA karavI joie ) 3. dhama parIkSA ( u. yazA vi. ma. ) pR. 80 api ca ' manAgapi hi tannivRttau tasyA'punarbandhakatvameva syAd' iti ( yogabindu zlo. 183 vRtti) vacanAt manAgapi saMsArAsaMganivRttI jIvasyA'punabaMdhakatvaM siddhayati tannivRttizca muktyadveSeNA'pisyAt, tasya ca carama pudgalaparAvartavyavadhAne'pi mokSahetutvamuktam / vaLI thADI paNa bhavAsaktinI nivRtti thaye te te jIvamAM apuna dhakapaNuM ja Ave' A 'yAbi'du' zAsranI vRttinA vacanathI thADIpaNa sa'sArAsaktinI nivRtti thaye chate jIvamAM apunaH "dhakapaNu siddha thAya che. anesa sArAsaktinivRtti muktinA adveSathI paNa kaika thaI zake che, ane te mukti-adveSane caramapudagala parAvartInA vyavadhAnathI paNa meAkSahetu kahyA che. (3) 4. dha parIkSA pR. 133 (u. yazA vi. ma. ) kiM ca mArgAnusAryanuSThAnamAtrameva sakAmanirjarAyAM bIjam, aviratasamyagdRSTyanurodhAt, na tu tapomAtrameveti na kApyanupapattiH / ataH eva sphuTe mokSAbhilASitve'pi mithyAdRzAM prabalA'sadgrahvatAM tadabhAvavatAmAdi dhArmikANAmiva phalato na sAmanirgA / koIpaNa mArgAnusArI anuSThAna sAmanirjarAnuM bIja che. kAraNa ke avirata samyagdaSTimAM paNa te hoya che. nahi ke tapa mAtra ja; tethI kAi anupapatti ( asaMgatatA ) nathI; eTale ja pragaTa mAkSAbhilASa hevA chatAM paNa prabaLa asagrahavALA mithyAdaSTiene, prabaLa asaha vinAnA Adi dhArmikAne hAya che evI phaLanI apekSAe jotAM sakAma nirjarA hotI nathI. kAraNake te asad AgrahavALAmAM mArgAnusArI anuSThAna hAtu nathI. tadabhAve'pi ca svAbhAvikAnukampAdiguNavatAM meghakumAra jIva hastyAdInAM phalataH sA'bAdhiteti vibhAvanIyam tyAre prabaLa asad Agraha vinAnA jIvAmAM meAkSAbhilASa na hovA chatAM, svAbhAvika anukaRpA vagere guNAvALA meghakumAranA pUrvabhavanA jIva hAthI vagerenI jema pariNAme sakAmanirjarA akhAdhita hoya che. A uMDANathI vicAravuM........ 5. yAgabiMdu gleA. 140-159-163 nAsti yeSAmayaM tatra te'pi dhanyA prakIrtitAH / bhavabIja parityAgAt tathA kalyANabhAginaH / / 140 / / jeone A muktino dveSa nathI tene paNa dhanya kahyA che kemake emaNe bhavabIjane parityAga karyAM hovAthI tevA prakAranA kalyANabhAgI che. (4) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. muktyadveSeNa manAga muktyanurAgeNa vA zubhabhAvalezasaMgamAt // 156 / / gabiMdumAM . 159 mAM taatu anuSThAna zubhabhAvalezanA yogathI jaNAvyuM che ane emAM mAtra muktinA anurAga rUpa zubhabhAva hoya te ja taatu anuSThAna ema nathI kahyuM, paNa muktino adveSa hoya te paNa taatu anukone thavAnuM kahyuM che. 7. taddhetunAmakam prAyeNa-bAhulyena jJeyamasya caramAvartabhAja Adi dhArmikasya mahAtmanaH prazastabhAvasya anAbhogAdibhyaH kadAcidanyathApi syAdidam iti prAyo grahaNam / / 163 / / caramAvartavata Adi dhArmika jIvane prAyaH ethuM (taatu ) anuSThAna hovAnuM kahyuM che ane kadAcit anAmegAdi kAraNe anya prakAranuM hovAnuM kahyuM che; paNa bhavAbhimpaMganA kAraNe viSa-garala anuSThAna hovAnuM kahyuM nathI... 9. dharmaratna prakaraNa zleka 73 svapajJa TIkA uvasamasAra biyAro vAhijjai neya rAgadosehiM / majjhattho hiyakAmI asaragahaM savvahA cayai / / 73 / / upazama- kaSAyAnudaya, tatsAraM- tatpradhAnaM vicArayati dharmAdi svarUpaM yaH sa upazamasAravicAraH bhAva zrAvako bhavati / kathaM punarevaMvidha: syAt ? ityAha yato vicAraM kurvan 'bAdhyate'= abhibhUyate naiva rAgadveSAbhyAm / tathAhi mayA'yaM pakSa kakSIkRto bahulokasamakSaM, bahubhizca lokaH pramANIkRtaH tatkathamidAnImapramANi karomi ?' ityAdi bhAvanayA svapakSA'nurAgeNa na jIyate / tathA mamaiSa pratyanIko madIyapakSaSakatvAta / tadenaM janamadhye gharSayAmIti sadasadUSaNodghaTTanAkrozadAnAdi pravRttihetunAdveSeNA'pi nAbhibhUyate, kiMtu 'madhyastha' sarvatra tulyacitto, hitakAmI = hitAbhilASI, svasya parasya copakAramicchan 'asadgrAha' = azobhanAbhinivezaM sarvathA tyajati = muJcati madhyastha gItArthaguruvacanena / bhAva zrAvakanuM eka lakSaNa A-upazama eTale kaSAyano udaya na ho te. tene mukhya karIne dharmAdinuM svarUpa vicAre te 'upazamasAra vicAravALe" bhAvazrAvaka hoya che. kaI rIte e Ave hoya? te kahe che ke vicAra karatI vakhate rAgadveSathI pIDAya nahi, te A rIte ke "meM amuka pakSa ghaNA lokonI samakSa mAnya che, ghaNA lokee ene pramANubhUta gaNyo che; have huM mArI jAtane apramANabhUta zeno TharAvu ?? ItyAdi bhAvanA vaDe svapakSanA anurAgathI abhibhUta na thAya tathA 'A te mAre damana che kAraNa ke mArA pakSane doSita TharAvI rahyo che. mATe ene lekanI vacce halake pADuM" evAM chatA-achatA duSaNe pragaTa karIne 8, AkhyAnake maNikoza (vRttikAra-Amradeva sU. ma.) pR. 313. zrI neminAtha bhagavAnanI dezana. dhammo attho kAmo mokkho cattAri haMti purisatthA / dhammAo jeNa sesA tA dhammo tesi paramataro // 76 / / dharma-artha-kAma-mekSa-A cAra puruSArtha che. dharmathI ja bAkInA traNa siddha thAya che. mATe dharma e badhAmAM ati zreSTha che...[ A uparAMta upamiti uttarAdhyayana TIkA vagere aneka zAstromAM dharmane pradhAna puruSArtha hovAnuM jaNAvyuM che; nahi ke mane ] Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Akroza varasAvavAnI pravRtti karAve evA dveSathI pazu (bhAva zrAvaka) pIDAya nahi. paNa sarvatra samAna cittavALA hitane Irachate eTale pitAnuM ane bIjAnuM bhaluM irachatA te gItArtha gurunA vacanathI khATA kadAgrahano sarvathA tyAga kare che. 10. jJAnasAra ( be ) mAdhyacca aSTaka pleka-2 manovatso yuktigavIM madhyasthasyAnudhAvati / tAmAkarSati pucchena tucchAgraha manaH kapiH / / 2 / / madhyastha puruSanuM manarUpI vAcharaDu yuktirUpI gAyanI pAchaLa doDe che. tuccha AgrahavALA puruSane manarUpI vAMdare tene puMchaDI vaDe kheMce che. ( jyAM yukti hoya tyAM madhyasthanuM citta Ave.... ane kadAgrahanuM citta yuktinI kadarthanA kare e artha che.) 11. aneka zAstramAM Avate nIceno zleka AgrahI bata ninISati yukti tatra yatra matirasya niviSTA / pakSapAta rahitasya tu yuktiH yatra tatra matireti nivezam / / AgrahI puruSa jyAM potAnI mati khUlI hoya tyAM yuktine tANI javA jhaMkhe che. pakSapAta vagaranA puruSanI mati tyAM kare che, jyAM yukti hAjara hoya che. 12. cogadaSTi samuccaya zloka 101-123 AgamenAnumAnena yogAbhyAsarasena ca / tridhA prakalpayan prajJAM labhate tattvamuttamam / / 101 / / Agama-anumAna ane (vihitAnuSThAnanA sevanarUpa ) gAbhyAsane rasa ema traNa prakAre buddhine vAparavAthI uttama tattvanI prApti thAya che. zuM mAtra AgamathI nahi. ] 13. : 2 pratidina sapUar TE: I jijJAsA tannisevA ca sadanuSThAnalakSaNam / / 123 // iSTa kRtyamAM Adara, tenA AcaraNamAM prema, nirvidhrapaNuM, te AcaravAthI puNyanA prabhAve saMpattinuM Agamana, ISTa kRtya saMbaMdhI jijJAsA ane te IcchAdinuM Asevana, A badhA sadanuSThAnanAM lakSaNa che... (bhale kadAca e saMsArahetuo karAtAM hoya.) 14. zrIpALa caritra (pU. ratnazekhara sU. ma.). cAraNamuni upadeza zloka naM. 559 bho bho mahANubhAvA ! sammaM dhamma kareha jiNakahi / jai vaMchaha kallANaM ihaloe taha ya paraloe // 559 / / re re mahAnubhAvo ! AlekamAM ane paralokamAM je kalyANa sukhane icchatA ho to jinezvara bhagavAne kahelA samyagU dharmane Acare. ( AmAM spaSTa sUcavyuM che ke A janmamAM paNa sukhanI IrachA hoya to enA mATe dharma kare.) kalyANa zabda zAstramAM aneka jAtanA sukha mATe Ave che. jyAre aleka ane paraleka zabda bhege hoya tyAre sarvatra kalyANa zabdano artha lagabhaga "Aloka ane paralokanA sukha" evo thAya che. kalpasUtranI TIkAmAM paNa kalyANa zabdane samRddhi vagere artha kahyo che. 15. uttaravA E pR. 78/2 leka 410-411 nijjAmaesu niyaniyapavahaNa vAvArakaraNapavaNesu / kaya navapaya jhANeNaM mukkA hakkA kumAreNa // 410 / / khalAsIo potapotAnI vahANacAlananI- laMgara cheDavAnI pravRttimAM tatpara hatA, tyAre zrIpALakumAre navapada Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna karI hAMka mArI. soUNa kumara hakkaM sahasA sA khudda devayA naTThA / caliyAI pavahaNAI vaddhAvaNayaM ca saMjAyaM // 411 // kumAranI A hAMka sAMbhaLIne kSudra-devatA ekadama ja bhAgI ane vahANa cAlu thayAM, ane tyAM vadhAmaNuM cAlyuM. dhavaLazeDanA vahANa calAvI ApavA zrIpALakumAre navapadanuM maraNu kayu* ane vahANa calAvI ApyA.... ( laukika kAya mATe navapadasmaraNa dharma ) tema AgaLa 16. vite to maro $ fifthavA~ jharuM che ? ahavA navapaya jhANaM ittha pamANaM kimanneNaM? ||771 / / ia citiUNa sammaM navapayajhANaM maNami ThavittA / taha jhAiU pavatto kumaro jaha takkhaNA ceva / / 772 / / zrIpALakumAra vicAre che ke A kautuka huM kevI rIte joIrA ? athavA mAre ciMtAnuM zuM kAma che ? emAM te navapadadhyAna ja pramANabhUta che. e sivAya bIjA upAyanI mAre zI jarUra che ? ema ciMtavIne kumAra manamAM navapadadhyAna lAvIne evuM dhyAvavA mAMDyo ke e takSaNa tyAM pahoMcI gayA. guNasuMdarI rAjakumArInuM kautuka jovA mATe zrI siddhacakranA maraNane ja upAdeya gaNe che tema jaNAveluM che. vaLI 17. zrIpALa rAsa khaMDa-3 DhALa pakaDI-8 siddhacakra muja ha manoratha pUraze he lAla... ehija muja AdhAra vighana savi cUraze ho lAla.... thira karI mana vaca kAya rahyo Ike dhyAna zuM ho lAla.... tamaya tatpara citta thayuM tasa gyAna zuM ho lAla.... AmAM paNu kumArInA kautukane jovA mATe tathA viddhanA nAza mATe siddhacakrano AdhAra mAnya ane ArAdhana tanmaya thaI kayuM'... 18. SoDazaka (12 ) zleka-9 pU. haribhadrasUrijI koti Arogya dhruvapada samprApteH sUcakAni niyamena / nAmAdinyAcAryA vadanti tatteSu yatitavyam / / 9 / / pUrvAcAryo nAma ( dIkSA vakhate nAmakaraNa ) Adine kIti-Arogya-mekSa prAptinA avazya sUcaka kahe che. tethI nUtana dIkSitanuM nAma Adi zubha rAkhavAne prayatna kara. ( sAdhunuM nAmasthApana e dharmanuM ja eka aMga che ane e kIti Adi yAvat mekSa mATe paNa avazya karavAnuM kahyuM che. ) 19, upamiti bhAga-1 pRSTha 42 ( pU. siddharSigaNi ma. ) __ arthakAmI hi vAJchatAmapi puruSANAM na dharmavyatirekeNa saMpadyete, dharmavatAM punaratakitau svata evopanamette / ato'rthakAmAthibhiH puruSaH paramArthato dharmaH upAdAtuM yuktaH tasmAt sa eva pradhAna iti - artha ane kAma icchatA mANasane paNa dharma sivAya e maLatAM nathI, tyAre dharmasaMpanna mANune e na dhAryA svayaM AvI maLe che. mATe artha-kAmanA athI puruSoe paNa vastugatya dhama ja karo yegya che. ane tethI ( cAre puruSArtha mAM ) dhama ja pradhAna che. 20. upamiti bhAga-1 pustaka pR. 42 AgaLa jaNAve che ke dharmAkhya puruSArtho'yaM pradhAna iti gamyate / pApagrastaM pazostulyaM dhig dharma rahitaM naraM / / (10). Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale dha e pradhAna puruSArthaM jaNAya che....pApagrasta pazu jevA che... dhikkAra che te dharma puruSA rahita mAnavane... 21. zloka-561 mokSakAGakSakatAnastvaM tadarthaM dharma sAdhakaH / saMsArAdvirato'tyantamarthakAma parAGamukhaH / / 561 / / SapuruSanA varNanamAM sAdhuene uttama ane zrAvakone madhyama gaNAvyA che. uttamanA lakSaNAmAM mollolatAna' ane sarva dharmasAdha' tathA sauMsArathI virakta ane akAmathI anyathA parAGamukha kahyo che. paNa madhyamanA vanamAM evuM kahyuM nathI te jANavu. vaLI 22. upamiti bhAga-1 pRSTha-34 sanmAga dezanAnA adhikAramAM dharma ja ativatsala hRdayavALA pitA che... dharma ja gADha snehavALI mAtA che. dharmaja abhinna hRdayAbhiprAyavALA bhAI che...vagere ghaNuM ghaNuM' kahIne dharmano mahimA varNavI kahe che ke mato di bhavato'sti sukhAkAMkSA, tato ayamanuSThAtu catuvidho'pi yu"te yA / tethI jo tane sukhanI AkAMkSA hAya te tAre A cAreya prakAranA dhama karavA cAgya che. yena te saMpadyante niHsaMzayamihAmutra ca sakalakalyANAni iti / ke jethI niHza kapaNe tene ahIM tathA paralAkamAM sakala kalyANanI prApti thAya. 23. puSpamAlA ( pU. maladhArI hemacaMdra sU. ma. ) gAthA 71 saTIka samayapasiddhaM ca tavaM bAhiramabhitaraM ca bArasahA / nAUNa tahA viriyaM kAyavvaM to suhatthIhi // 71 // (11) kaiH kartavyamidamityAha sukhArthibhi AnuSaGgika prArthita svavivarga mulAdhimi: na tumavAmiAMvimi:, Agama-prasiddha bAra prakAranA bAhya-abhya tara tapa ane potAnI zakti jANI sama jIne sukhAthI e te karavuM joie, kANe karavu joIe ? te kahe che ke sukhArthIo eTale ke AnuSa`gika icchita svarga ke apavargo ( meAkSa )nA sukhanA arthIo... nahiM ke bhavAbina'DhIe.e. ( arthAt acaramAvartI jIvA athavA bhavamAM rakhaDavAmAM ja majhA mAnanArA jIvA tapa na kare te sAruM, 'AnuSa'gika sukhAnuM varNana tA mAtra mahimA darzAvavA mATe ja che, nahi ke e mATe tapa karAvavAM.' AvuM khelanArAoe A zlokanI TIkAnuM khAsa manana karavuM. yAbiMdu zloka 86mAM acaramAva mAM rahelA jIvAne bhAbhinI kahyA che.... ) 24. puSpamAlA gAthA 80 saTIka patthai suhAI jIvo, rasagiddho kuNai ne ya viula tavaM / taMtuhi viNA paDayaM, maggaI ahilAsamittaNaM // 80 // sarvo'pi saMsArI jIvo kAmabhogAdi sambhavIni sukhAni tAvat prArthayate / atha ca rasesu - madhurAdisugRddhastatkAraNabhUtaM na karoti vipulaM tapaH sa caivaMvidhaH san kathaMbhUto dRSTavya ityAha sa nUnaM kAraNabhUtaistantubhivinA'bhilASamAtreNaiva paTaM mRgayate / idamaMtra hRdayaM yathA svakAraNasya tantusaMghAtasyAbhAve paTo na bhavati evaM sukhAnyapi svakAraNabhUta tapovirahitAni na sambhavati, aMta:tathinA jaiva yatitavyam / / 6 / lagabhaga badhA sa*sArI jIvA kAmaneAganita sukhAne prAtA hoya che. paraMtu madhurAdi rasAmAM lubdha banelA te te sukhanA kAraNabhUta vipula tapane AcaratA nathI. te jIvA (12) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevA jANavA te kahe che. kAraNabhUta taMtue vinA ja IrachA mAtrathI vastra maLI javAnI AzA kare che. tAtparya e che ke jema vastranA kAraNabhUta tatsamUha vinA vA bane nahi, tema ( uparokta ) sukhe paNa potAnA kAraNabhUta tapazcaraNa vinA prApta thatA nathI. mATe to sukhanA arthIoe tapazcaraNamAM ja prayatna karI joIe, 25. puSpamAlA gAthA-277 pUrvAddha 'to jiNasu iMdiyAI haNasu kasAe ya jai suhaM mahasi / ' TIkA : yati 4TfpavarAvuM vAMchasi | jo tane svarga ke mokSanA sukhanI IcchA hoya to tuM Indriyone jIta, kaSAyAno vijaya kara, tathA - 26. puSpamAlA ka 471 varavisayasuhaM soharaMga saMpayaM pavararuvaM jasakitti / jai mahasi jIva, niccaM tA dhamme AyaraM kuNaha / / 471 / / he jIva ! je tuM uMcakeTinA viSayasukha-saubhAgyasaMpatti-suMdara rUpa-sAre yaza, sArI kIrti (pratiSThA) cAhato hoya te hamezA dharma mAM prayatna kara (AmAM spaSTa viSayasukhanI icchAthI paNa dharma ja karavAnuM kahyuM che.) 27. pupamAlA zloka 47ra- 474 dhammeNa viNA paricitiyAI jai haMti kahavi emeva / tA tihuyaNami sayale na hujja iha dukkhio koi / / 472 / / je dharma vinA paNa emane ema manaIcchita (uttama viSaya sukha saubhAgyAdi uparokta) maLatAM hota te ahIM samasta traNa jagatamAM koI duHkhI na hota. 28. tA nahU manoradaTM f= 3/4 THE FruM masi | tA dhaNamittuvva dRDhaM dhamme cciya AyaraM kuNaha / / 474 / / je tuM mane rathane paNa agocara evA uttama phaLane irachate hoya, te "dhanamitranI jema dharmamAM ja Adara kara. [dhana ane kuTuMbathI naSTa thayelA dhanamitrane kevaLajJAnIe kahyuM "A tArI pUrvanI dharmavirAdhanAnuM phaLa che. mATe have uttama sukhe IcchatA hoya te dharma kara." ( ahIM sAMsArika projana mATe dhama ja karavAnuM spaSTa batAve che.)] 29. uttarAdhyayana sUtra adhyayana 7 zleka-23 kusaggamittA ime kAmA saMniruddhaMmi Aue / kassaheuM purAkAuM jogakkheva na saMvide // 23 // ahIM je AyuSya ati TUMkuM che, te svarganA mahAsAgara jeTalA sukhanI apekSAe ahIMnA ghAsanA agrabhAge rahelA pANInA TIpA jeTalA bhegasukhane AgaLa karIne kayA kAraNe saMyamajIvanane samajato nathI. ( arthAt meTA bhega sukhane irachuka hoya te paNa ahIMnA atya95 sukha tyajIne saMyamadhamane Adara karavA kahyuM. ) 30. uttarAdhyayana adhyayana 7 zleka-23 TakA vAdivetAla zAMtisUri ma. ) tattyAgato viSayA bhilASiNApi dharma eva yatitavyam / ahInA turacha bhegene tyAga karIne, viSayAbhilASIe ( arthAt devatAI sukhanA artha e ) paNa saMyamadharma mAM ja prayatna karavo joIe. ( lagabhaga dareka TakAmAM Ave artha Ape che. ) (14) (13) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. uttarAdhyayana sUtra adhyayana 10 pR. 155/2 nemIcaMdrIya TIkA bhayavaM pi dhammaM kahei - dhammo atyo kAmo purisatthA tinni hoMti logammi / dhammAo jeNa iyare tamhA dhammo pahANo u // 1 // gautamasvAmI mahArAjanI dezanAmAM artha-kAma ane dhama e traNa puruSAtha batAvI dharmone ja pradhAna puruSArtha tAvyo che. 3ra, uttarAdhyayana sUtra adhyayana-13 gAthA 32 TIkA ( bhAva vi. nabhIya drIya umAsa yamopAdhyAya. ) jai taMsi bhoge caiuM asato, ajjAI kammAI karehi rAya / dhamma savvapANukaMpI to hohisi devo io biubvI / 32 yadi tvamasi bhogAMstyaktumazaktaH tata kimityAha : AryANi ziSTajanocitANi karmANi kAryANi kuru, he rAjan ! 'dharme' pramAd gRhastha dharme, samyagdRSTayAdi AcAra lakSaNe sthitaH san sarva prajAnukaMpI samastaprANIdayAparaH, tataH ki phalam ? ityAha tata AryakarmakaraNAd bhaviSyasi devo vaimAnika, 'ito' asmAt manuSya bhavAdanantaraM viubvItti vaikriyazarIravAn iti sUtrArthaM / tu ziSTa jo tu bhogasukhone tyajI na zakatA hoya to puruSAne cAgya kArya kara ! huM rAjana ! samyagdarzanAdi AcAradharmImAM rahI tuM sarva jIvA para dayAvALA banyA 27. to AdhI tu sahI thI vaimAni heva zi...... ( vaimAnika deva thavAnuM dekhADI dharmamAM pravRtta rahevAnuM-thavAnuM AmAM dekhADayuM che.) (14) 33. uttarAdhyayana sUtra adhyayana-18 (lAva vi. bha. TIo) atha yadyapi te vAJchA bhogeSveva tathApi hi / dharmamevAcarAbhISTa dAyinaM surazAkhivat // 43 // 34. nebhIya drIya TIr3A : jai vi tumaM bhogatthI tahAvi saddhammANuTThANaM cevakaresu jato dhaNato dhaNatthiyANaM kAmatthINaM savva kAma karo / saggApavagga saMgama heu jiNa desio dhammo ||44 || 34. abhAsa yabheopAdhyAya TIa : asi yadyapi bhogArthI tathApi sukRtaM kurU / viziSTa sukRtAd bhoga yogo mokSo'pi sidyati // lapaTa sAnInA dRSTAMtamAM jyAre e hAsA ane prahAsA mATe baLI maravA taiyAra thAya che tyAre enA mitra (zrAvaka) nAgila ane eja kahe che ke jo ke tu bhAganA ardhI che, chatAM paNa dharmanuM ja anuSThAna kara; kemake e ( dharma ) ja dhananA ane kAmanA ane artha-kAma ApanArI che.... vagere... ( AmAM paNa spaSTa bhoganI icchAthIya dharmAM karavAnuM madhu che.) 36. yapanna purisayariga pRSTha. 30 ( RSabha-bharata yastri ) tA mitta / vaccasu sigdhaM tie samIvaM ! sA tumaM daTTuNa NiyANANubaMdha karissatti / ' evaM bhaNiUNa gao iMda sAmANio NiyayavimANaM / laliyaMgao ya dAUNa uvaogaM aMbaratilayaM pavvaya varaM / diTThA NiNNAmiyA aNasaNa dviyA, daMsiyA devariddhi, kao NiyANANubaMdho tathA / tao aNasaNa vihiNA (16) Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaviUNamAUyaM ubavaNNA laliyaMgassa sayaMprabhA NAma mhaavitA | - niyANuM karIne anAmikA brAhmaNI vrata-niyama-aNasaNa dharmathI lalitAMgadevanI svayaMprabhA devI thavAnuM mAgI le che, ne te pramANe svayaM prabhA devI thAya che. 37. zrAddhavidhi (A. ratnazekhara sU. ma.) dhamasaMgraha (u. mAna vi. ma.). samRdita kraya vikrayAdi prAraMbhe cA'vidhnenAbhimata lAbhAdikArya siddhayarthaM paJcaparameSThismaraNa zrI gautamAdi nAmagrahaNa kiyattadvastu zrI devagurvAdhupayogitvakaraNAdi kartavyam dharmaprAdhAnyena sarvatra sAphalyabhAvAt / meTA samUhamAM kharIdI ke vecANa karavAnA prAraMbhe emAM nividane ISTa ( ichita ) lAbha Adi kArya siddha karavA mATe paMcaparameSTi (navakAra ) smaraNa karavuM. zrI gautamasvAmI AdinuM nAma levuM ane enI keTalIka vastu zrI deva-gurune bheTaNImAM dharavI vagere.... karavuM kAraNa ke sarvatra saphaLatA dharmane AgaLa ( mukhya ) karavAthI maLe che. 38. yogazAstra prakAza-1 zloka 10 nI TIkA. kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya zleka 147thI AgaLa praNamya tau vijJapayAmbabhUvaturitiprabhum / Avayo paraH svAmI svAmin rAjyaprado bhava / / 147 / / nami-vinami (taddabhavamuktigAmI) baMne bhagavAna zrI RSabhadevanI pAse sevAbhakti barAbara karIne ja rAjyavaibhavAdi mAMge che. paNa teone keI nukazAna thayuM nathI. (17) 39, yogazAstra prakAza-leka 15nI TIkA. ka. sa. hemacaMdrAcArya paJcabhirlakSaNaliGgaH parasthaM parokSamapi samyaktvaM samyagupalakSyate samyakatvanA lakSaNomAM kahyuM che ke zamasaMvegAdi pa lakSaNe hoya te samyakatva jarUra hoya paNuM, samyakatva hoya che e pAMce lakSaNe hoya ja e kAyado nathI. [arthAt saMvega=mekSanI IcchA vagere lakSaNe tatkAla na hoya te paNa koI jIvamAM samyakatvane niSedha na thaI zake.] mATe ja upA. yaza vi. ma. tattvArtha sUtranI TIkAmAM e pAMceyane nizcayanayanA samyakatvanA lakSaNo kahyA che. [ dhamasaMgrahamAM paNa Ama ja che.] 46. upadezataraMgiNI : pR. 264 lajjAto bhayato vitarkavazato mAtsaryataH snehata; lobhAdeva haThAbhimAna vinaya zRGgAra kIyAditaH / / duHkhAt kautuka vismaya vyavahate bharbhAvAt kulAcArato; vairAgyAcca bhajati dharmamasamaM teSAmameyaM phalam / / lajajAthI, bhayathI, vitaka thI, IrSAthI, snehathI, lebhathI, haThathI, abhimAnathI, vinayathI, zRMgArathI (bahAra sArA dekhAvAnI IcchAthI), kIrti Adi maLe e hetuthI, duHkhathI, kaututhI, vismayathI, vyavahArathI, bhAvathI, kulAcArathI ke vaiirAgyathI je nirUpama (arthAt sarvajJakathita jaina) dharmane sAdhe che temane amApa phaLa maLe che. (AnI TIkAmAM eka eka hetu upara dRSTAMta ApyA che. jemAM batAvyuM che ke lajajAthI...bhayathI dharma karanAra durgatimAM DUbI nathI gayA paraMtu lagabhaga sAkSAt ke paraMparAe adhika dharmI banyA che ke banaze.) * (18) Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41. bharatesara vRtti ( ArdrakumAra caritra ) puNyana inasUri bhanA upadezamAM mA che.... lajjAto bhayato vitarkavidhito mAtsaryataH snehato lobhAdeva haThAbhimAna viSayA zrRMgAra kIrtyAditaH / duHkhAt kautuka vismaya vyavahRte bhAvAt kulAcArato vairAgyAcca bhajaMti dharmamamalaM teSAmameyaM phalam / / lajjAthI....bhayathI... ke vairAgyathI je nirmALa evA dharma ne che. tebhane sabhA bhaNe che.... 42. sukRta sAgara kSeAka 70 thI 82 tatpIDitAnAMpitrokaH ! prANamad bhukti muktidaH / zrI pArzva ! stambhanAdhIza ! bhavataH kRpayA yadi // 70 // saMkaTAdvikaTAdasmAcchuTTiSyAmi vinA dhanam / tahi tvAmahaM yiSyAmi sarvAGga svarNa bhUSaNaiH // 71 // zrI stambhanajinasyaiva mAnayitvopayAcitam / suSvApa sa nizi dhyAyannupasargaharastavam / / 72 / / sa tadA yaddadhe dhyAnaM lInatrikaraNo jine / syAttadyadyaihikAzaMsAmuktaM tanmuktimApnuyAt // 73 // ghaTayitvA ca sauvarNaM bhAsurAbharaNoccayam / gatvA stambhapure tenA''nacaM zrI pArzva vizvapam // 82 // kedamAMthI chuTIza to huM sta"bhanAdhipati pArzvanAtha bhagavAna ! huM tamane sarvAMga suvarNanA alaMkArathI pUchaza.' AvI mAnatA pethaDazAnA pitA dedAzAhe karI...ane uvasaggaDaranA dhyAnama sIna thayA... (18) 1 43. vItarAgastAtra 20 mA prakAza TIkA : prabhAnaMdAcAya zrI hemacaMdraprabhavAt vItarAgastavAditaH / kumArapAla bhUpAlaH prApnotu phalamIpsitaM / // IpsitaM mano'bhilaSitamehikAmuSmikaM ca phalaM prApnotu labhatAm / AmAM 'icchita phala'thI aihika-pAralaukika phaLanI prApti kahe che. (ahI' kavie vItarAgastavanA dhama thI rAjAne aihika sAMsArika lAbha thavAnA AzIrvAda dIdhA che.) (kalikAlasarvAMga kumArapALane suvarNa siddhi ApavA taiyAra thayA hatA te yAda rAmavu) 44. tripaSThihezanA sagraha bhAyArthanA zalane upadeza vidyAdhara narendratvaM dharmaNaiva tvamAsadaH / ato'pi utkRSTalAbhAya dharmameva samAzrayaH // (Dezana - 1) vidyAdhara-yavartI pAbhyo dharmAMthI ja pAmyA che. mATe, AnAthIya caDhiyAtA lAbhA mATe tuM dharmanA ja Azraya kara. (AmAM cakravatI paNAthI vadhu caDhiyAtA devendratva Adi badhA prakAranA lAbha mATe dharmanA Azraya karavAnuM kahyuM che.) 45. kalpasUtra prathama vyAkhyAna (subeAdhikA TIkA) sa ca aparamAtrA'tyantaM pIDayamAno mitrAya svaduHkhaM kathayAmAsa, so'pi tvayA pUrvajanmani tapaH na kRtaM tenaiva parAbhavaM labhase ityupadiSTavAn, tato'sau yathAzakti tapo nirataH AgAminyAM paryuSaNAyAM avazyaM aSTamaM kariSyAmIti manasi nizcitya tRNakuTire suSvApa / AmAM nAgaketune pUrvabhavamAM aThThama karavAnA bhAva (20) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hato te spaSTapaNe apamAna-ToNAdi dUra karavA mATeno hato, (chatAM e uttama manuSyabhava pAmyA ne janamatA aDrama karavA pAmyA. tatkALa mekSanI IcchAne Azaya nahi hovA chatAM dugati na thaI paraMtu sadRgati ane mukti thaI che.) mitra salAha paNa dharma nathI karyo mATe tuM parAbhava pAmyA che? ema ApI che. ISTa phalasiddhinA artha mATe pUrvAcAryonA pATha 46. lalitavistara 'iSTaphalasiddhiH' avirodhiphalaniSpattiH ato hIcchAvighAtAbhAvena saumanasyam tato upAdeyAdaraH / na tu ayamanyatrA'nivRttItsukyasyetyayam api vidvaGganavAdaH / / 47. 5 :- ato hotyAdi, ataH iSTaphalasiddheH hi yasmAta, icchAvidhAtAbhAvena- abhilASabhaMganivRcyA ki mityAha 'saumanasyam-cittaprasAdaH tataH saumanasyAd, upAdeyAdaraH, upAdeyaH devapUjanAdI, AdaraH prayatnaH, anyathApikasyacidayaM syAdityAzaMkayA 'na tu'- na punaH, ayaM upAdeyAdaraH, anyatra jIvanopAyAdau, anivRttItsukyasya-avyAvRttAkAMkSAtirekasyeti tadotsukyena cetaso vihvalIkRtatvAt / 48. yogazAstra:- 3/124 tathA 'iSTaphalasiddhiH' abhimatArthaniSpatti rihalaukikI yayopagRhItasya cittasvAsthya bhavati, tasmAccopAdeyapravRttiH / 49. A ja rIte saMghAcAra vRtti mAM paNa jANavuM. 50. 5'yaa| 21-4/33 pR. 136 : iSTaphalasiddhiH abhimatArtha niSpattiH yayopagRhItasya cittasvAsthya bhavati tatazca dharma pravRttiH syAditi / 51. zrAhitya bhAga 1 pR. 75/1 'iSTaphalasiddhiH' aihikArthaniSpattiH yayopagahitasya cittasvAsthyaM bhavati / 52. bhasaha : pR. 163 tathA iSTaphalasiddhi rabhimatArtha niSpattiH aihalaukikI yayopagRhitasya cittasvAsthyaM bhavati, tasmAccopAdeya pravRttiH / 53. praznacitAbhasa: : jayavIyarAya madhye 'iThuphalasiddhi' iti vAkyena kiM muktiphalaM mAgitaM vAnyaditi ? uttara : vRdAruvRttyAdi anusAreNa jJAyate dharmAnuSThAnAcaraNanirvighna hetu bhUtamihalokanirvAhakaraM dravyAdisukhaM mAgitamiti / 54. pR||3vRtti: 5.54 praNidhAnavyAcyA 'iSTaphalasiddhiH' aihikArthaniSpatti yayopagRhitasya cittasvAsthyaM bhavati / 'jayavIyarAya" sUtramAM vItarAga bhagavAna pAse gaNudhara dee "ISTaphaLasiddhi' khAsa maMgAvI temAM aneka dhuraMdhara vidvAna AcAryae "iSTaphaLa" eTale ichita AlokanA padArthanI ja mAMgaNI karavA kahyuM che. zuM vItarAga AgaLa AlokanuM kAMI maMgAya ? enA uttaramAM 'maMgAya" evuM upara kahelA 9 zAstro kahe che. temaja AlekanA ichitanI mAMgaNIne paNa paMcAzakajI zAstramAM mekSanA aMga rUpe ja 4 cha. naDa sa sAranA 21 3. 'iSTaphalaM'-abhimataM ihalaukikam' mAnI bhAMjI bhATe to 4 cha / yayA cittasvAsthyaM bhavati tena dharma pravRttiHsyAt' (241 paah| 154 jaNAvI rahyA che ke bhale cittasvasthatA mATe paNa "bhagavAna pAse AlokanuM kazuM maMgAya ja nahi" e kahevuM zAstraviruddha che.) (21) (22) Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55. pratimAzataka leka 85 saTIka (u.va.vi.ma.) guDajihvakayA svargAdIcchAyAH api upeymokssecchaa'vyaavAta cena koSaatt | guDajivihakA nyAye svargAdinI IcchA paNu sAdhyamokSanI IcchAnI bAdhaka nathI, mATe doSarUpa nathI. (guDajiddikA jAya eTale nAnA bALakane kaDavI davA pAvI hoya tyAre mAtA pahelAM enI jIbha para geLane lepa kare che. enA para pAyelI kaDavI davA bALaka pI jAya che. tyAM e lepa doSarUpa nathI. ema ahIM* jIva pAse pahelAM svargAdinI irachAthI paNa dharma karAvAya. te dhama pachIthI mokSanI IcchAthI karAtA dharmAcaraNane rAka nathI. mATe e (svargAdi IcchAthI karAto dharma) doSarUpa nathI. (AmAM mikSa sivAya bIjI koI IcchAthI dharma karAvAya ja nahi e vAta uDI jAya che.) 56. aSTakazAstra 8 muM aSTaka phalaka 8 me. dravya pratyAkhyAnaM kimanarthakameva ? naH ityAha :jinoktamiti sadbhaktyA grahaNe dravyato'pyadaH / bAdhyamAnaM bhavedbhAva pratyAkhyAnasya kAraNam / / 8 / / (vekAyavona dravrayatA rTItama). zuM dravya paccakakhANa anarthakArI che ? nA... kahe che ke 'jinezvara bhagavAne A kahevuM che.' ema haiyAmAM jinabhakti (jinezvara bhagavAna para bahumAna) lAvIne A paMcakakhANu dravyathI arthAt laukika apekSAthI paNu grahaNu karAya. te AgaLa jatAM bAdhyamAna banatuM, eTale ke apekSAdi bhAve nivRtta thatAM thatAM bhAva paccakakhANanuM kAraNa bane che. (AmAM sUcavyuM ke paccakakhANAdi dharma bhale lokika yAne sAMsArika vastu ke kAryanI apekSAthI karyo. paraMtu 'jinezvara bhagavAne A tapa kahyo che mATe karUM" ema haiyAmAM jinabhakti vizeSa lAvIne tapa kare che. mATe e tapa siMgha nathI. anarthakArI nathI. kemake e ja AgaLa upara bhAvapazcakakhANunuM kAraNa banaze. Ama kahIne dunyavI vastunI icchAthI paNa jinakti tapa Adi dharma lAbhakAraka hovAnuM sUcavyuM. nahIM ke dhamane badale mithyA dharma pravRtti ke pApaprapaMca karavAnuM.) pa7. Atmaprabodha pR. 42 sulasA prAha : 'he nAtha ! vAJchitArthasiddhaye anya devasamUhaM jIvitAnte'pi nArAdhayAmi, para sarveSTasiddhi karaNe zrImatAmahaMtAmArAdhanaM kariSye punarAcAmlAditapaH prabhRtIni vizeSato dharmakRtyAni vidhAsye / ' evaM kiyatyapi kAle gate IndrasabhAyAM dharmakarmatatparatve sulasAyAH prazaMsA'bhUt / sulasA pitAnA putrArthI pati nAgathikane kahe che....... he nAtha ! Icchita padAthanI siddhi mATe bIjA devasamUhanI prANane paNa ArAdhanA nahi karu', paNa sarva prakAranA iSTanI siddhi karavA mATe zrI arihaMta bhagavAnanI ja ArAdhanA karIza. vaLI abela tapa vagere dharmaka vizeSa prakAre karIza." keTaleka kALa gayA pachI ekavAra IndrasabhAmAM dharmakAryomAM parAyaNa tarIke sulasAnI prazaMsA thai....(AmAM spaSTa che ke mahAsamakitI sulasA mAne che ke "Aka-paralekanA sarva IcchitAnI siddhi mATe arihaMta bhagavAnanI ja ArAdhanA karAya. ane samyagdaSTi InDe enA dharmakRtyanI prazaMsA karI. sulasAnA dhama kRtya viSakriyArUpa hota to Indra enI prazaMsA kare ?) sApyUce jIvitAnte'pi nAnyaddevakadambakam / manasA vacasAGagenA''rAdhayAmIpsitAptaye // 14 // (23) | (24) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramArAdhanaM kAnta ! kariSye sveSTasiddhaye / arhatAmahaNIyAnA macintya mahimaukasAm // 15 / / tapobhirAcAmlAdyaiH pAvayanti nijaM vapuH / viziSTa dharmakRtyAni vidhAsye brahmasevinI // 16 // | (sulasAne pati :) kAraNa ke tuM mArA bIjA zarIra ane jIvanatulya che. mATe devatAonI mAnatA mAnIne tuM ja putrane janma Apa, sulasAe kahyuM: prANAnta paNa huM anya (mithyAtvI) devI-devatAonA samUhanI vAMchita siddhi mATe mana-vacana ke kAyAthI upAsanA nahi karuM, paNa he nAtha ! ApaNA ISTanI (putranI) siddhi mATe ArAdhanA karavA cogya ane aciMtya mahimAnA bhaMDAra evA arihaMtonI upAsanA karIza tathA AMbela vagere tapa dvArA mArA zarIrane pAvana karatI (brahmacAriNI ) huM vizeSa dharmakRtyane ArAdhIza, ( bhagavAne jenI prazaMsA karI te dRDhasamyakadhArI sulasAne A nirdhAra ke Ihalaukika kAyanI ( putranI) siddhi mATe bIjA deva-devInI nahi paNa zrI arihatanI ane temanA bhAkhelA dharmakRtyenI ja ArAdhanA karIza; A vAta upara AjanA kALamAM vizeSa bhAra mUkavAnI jarUra che ke samyagdaSTi jIva Ihalaukika prajananI siddhi mATe bIjI pApapravRttio na vadhAratAM jina dharmanI ja ArAdhanA kare.) 58. dvAtrizaduddhAtrizikA-13 loka 20-21 (u. yaza vi. ma. ). api bAdhyaphalApekSA sadanuSThAnarAgakRt / sA ca prajJApanAdhInA muktyadvaSamapekSate / / | (25) saubhAgyAdi phaLanI apekSA = AzaMsA paNa je bAdhyakeTinI (arthAtu pAchaLathI bAdhita thaI janArI ) hoya, te te saddaanuSThAna (amRta anuSThAna)ne rAga karAvanArI che, ane te apekSA upadezAdhIna arthAt pAchaLathI (kAyamI) upadezasamajUtI dvArA nivRtta thAya evI che. emAM muktine adveSa apekSita che. ( AmAM jIvane je mekSa pratye dveSa-arUci na hoya te saubhAgyAdi laukika kArya ke vastunI IcchAthI dharma karAya tene niSedha na karyo paNa tene saddaanuSThAnarAgakAraka ga... kemake laukika phaLanI AzaMsA te AgaLa upara gurunA upadezathI uDI javAnI. ) , 59. paMcAzaka (19) gAthA-26 jattha kasAyaniroho baMbhaM jiNapUyaNaM aNasaNaM ca / so sambo ceva tavo visesao muddhaloyaMmi // 26 // jyAM jyAM (1) kaSAyane nirodha che (2) brahmacarya pAlana che (3) jinapUjA che (4) anazana (bhajanane tyAga ) che te badhe ja tapa dharma che.... vizeSa karIne muzkela kemAM A kartavya tapadharma che. [ AmAM bhale saubhAgyAdinI laukika AzaMsAthI paNa jinezvarane kahela ta5 kare che; paNa emAM kaSAyanirodha Adi pALe che mATe ene tapasvarUpa ga... ] 60. paMcAzaka (19) gAthA 42-43 visayasaruvaNubaMdhehi taha ya suddhaM jao aNuDhANaM / nivvANagaM bhaNiyaM aNNehi pi jogamagaMmi // 42 / / eya ca visayasuddhaM egaMteNeva jaM tao juttaM / Arogga bohilAbhAi patthaNAcitta tullaMti // 43 // bIjAoe paNa gamArgamAM viSayazuddha, svarUpazuddha, (26) Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane anubaMdhazuddha, ema traNa prakAre zuddha evA anuSThAnane mokSanu... aMga kahyuM che. ( tA jinezvara bhagavAna kahe emAM navAI zI ?) AmAM lakhyuM che ke viSaya anuSThAna dA. ta. tI kara dIkSA Adine uddezIne karAtA tapa, ( pachI bhale te laukika Aza'sAthI karAto hoya, ) (2) svarUpa zud / upara mujaba ( Aza'sAvALA paNa ) kaSAyanirodha, brahmacarya, jinapUjana, anazana AdithI sa'panna tapa; (3) anubaMdha zuddha : pariNAma TakI rahe ane uttarAttara utkarSane prApta thAya tevA tapa. A nirvANanuM aga che. saubhAgyAdi pUrva kahelA tapA sakaladoSamukta zrI jinezvara devA saMbadhI zuddhaviSayane anusaratAM hovAthI ekAMte cukta ja che. bhale te prArthanAgarbhita hAya. kAraNa ke te ArAgya dhilAbhanI prAnA jevA ja che. 61. sUyagaDAMgasUtra zrutaskaMdha-1 adhyayana-2 uddezaka-3 TIkA. gAthA-15 dharmeNArthI dharmaeva vArthaH, paramArthena anyasya anartharupatvAt dharma e ja a che, kemake paramArthathI khIjA badhA (artha-kAma) ana'rUpa che. (jyAM arthastu mokSa vai: ema kahyuM che, tyAM jo aM kAma sAthe dhanI paNa puruSAtha mAMthI bAdabAkI karavAnI hAya, tA pachI ahI' je dharmathI anya puruSArthAne ana rUpa kahyA che. emAM artha-kAma sAthe meAkSane paNa anatha gaNI levA paDe! mATe artha-kAma ane rUpa ane dharma-mokSa arUpa evuM tAtpa samajavuM ja joie.) (27) 62. ceiavaMdaNu mahAbhAsa (A. zAMtisU. ma.) pustaka gAthA 862 sArIra mANasANaM dukkhANa khao tti hoi dukkhakhao / nANAvaraNAI kammANa khao u kammakhao ||862 / / 'jayavIyarAya' sUtramAM 'dukhakhkhae'nI mAgaNI che, temAM zArIrika ane mAnasika duHkhAno kSaya evA a karelA che....e bhagavAna pAse mAgI zakAya che. 63. puumarasa' bhA--2 pR. 475 thI 479 zlAka 52-53-54 sattugdha ! ihapurIe causu vi ya disAsu sattarisiyANaM / paDimA uThavehi lahuM hohI santI tao tujjhata / / 52 / / ajja pabhIIe ihaM jiNapaDimA jassa natthi niyaya ghare / taM nicchieNa mArI mArihiI mayaM va jaha vagghI / / 53 / / aMguTTha pamANA vihu jiNapaDimA jassa hohii gharammi / tassa bhavaNA umArI nAsihii lahuM na saMdeho || 54 || ahI* mathurAmAM phATI nIkaLelA rogacALAnI zAMti mATe sAta cAraNa RSie ghera ghera zrI jinapratimA rAkhavAnA upadeza tyAMnA rAjA (pradyumna)ne kare che. 64. upadezapada pR. 119/76 jahA- haMhoM dhammo niccaM rammo jammabhUmIsuhANaM / saddhA-suddho sammaM buddho paMDieNaM jaNeNa / / vasvAmInA dRSTAMtamAM zrI gautamasvAmInI dezanAmAM dha e harahameza ramya che, ema kahyuM che.... (28) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaI bhAva na hovAnuM jaNAvyuM che, chatAM paNa te vyavahAranayathI, apunabaMdhakAdi jIvo mATe barAbara-gya hovAnuM / 65. upadezapada bhA-1 pR. 1742 gAthA 241-242 kiriyAmettaM tu iha jAyati laddhAdavedakhayAe'vi / / guru-lAghavAdi sannANa vajjiyaM pAyamiyaresi // 241 / / eto u niraNubaMdha mimmiyaghaDa sarisao phalaM NeyaM / kulaDAdi ya dANAisu jahA tahA haMta evaM pi // 242 / / AmAM labdhi AdinI apekSAe (AzaMsAthI) thatI dharmakriyA niraybaMdha kahI che, (pApAnubaMdhI ke puNyAnubaMdhI kahI nathI.) 66. upadezapada bhA-1 pR. 117/1 phoka 24-25 (vAsvAmInI dezanA paNu) kusadalasalilalavAuvi caMcalaM jIviyaM mUNaha maNyA / / sadhdhammaH karaNa jalaNeNa bhavataru jala milAi imo / / 24 / / savvAyareNa taha ujjameha evaM ihAvi suhalAbho / / savvasuha rayaNakhANI paramattha nivbuhapayaM ca bhave / / 25 / / jo puNa khamApahANo parUvio purisapuMDariehiM / / so dhammo mokkhocciya jamakkhao tapphalaM mokkho / puruSamAM puMDarIka tulya tIrthaMkara bhagavatee kSamApradhAna je dhama prarupyo che te te mikSa ja che, kAraNa ke tenuM akSataphaLa mekSa che. (A vidhAnathI phalita thAya che ke vAsvAmI mahArAje zrI kevalibhASita dharmAnuSThAnane kipAkaphaLatulya kahyuM ja nathI. hiMsAdithI bharacaka dharmone ja kipAkaphaLa tulya kahyAA che.) 67. upadezapada (haribhadra sU.ma.) leka 94thI matAMtare satatAbhyAsa, viSayAbhyAsa, bhAvAbhyAsa ema traNa anuThAnanuM varNana karyuM che. temAM pahelA bemAM bhavavairAgya Adi enAthI spaSTa thAya che ke apunabaMdhakAdi dazAmAM jIvamAM bhavavairAgyAdi haju pragaTayA na hoya te paNa e viSayAbhyAsarUpa eTale ke muktimArganA svAmI ariharatAdi prazasta viSanA pUjA vagere abhyAsarUpa anuSThAne tene mekSamAge pragati karAvanArA, eka pachI eka sopAna AgaLa vadhAranArA hovAthI yogya che, agya nathI. ApaNe cikkasa jANatA nathI ke ApaNI pAse AvelA ja abhavya ja che, athavA te acaramAvartAvatI ja che. athavA te apunabaMdhaka dazAthI ghaNu vegaLA ja che, mATe ApaNe to e jI kaI rIte viSayAbhyAsAdirUpa anuSThAnamAM vadhu ne vadhu joDAya te ja vicAravuM joIe, e tyAre zakya bane ke jyAre dharmAnuSThAnanI ApaNe khUba khUba prazaMsA karIe, mahimA gAI e. bhUtakAlina pUrvAcArya bhagavaMtanA dareka upadeza graMthamAM e prazaMsA dekhAya che, paNa kayAMya dharmAnuSThAnanI niMdA-TIkA-TIppaNu vagere AvatI nathI. sArAMza: sAMsArika prayajanathI thatAM kaI paNa dharmAnachaThAnane "mahAbhUMDuM".... "rIbAvI rIbAvIne mAre...." vagere kahevAne badale te jIvanI sAMsArika AzaMsA kema dUra thAya ane te kema vadhu ne vadhu dharmAnuSThAnamAM joDAya, tevo upadeza Apavo joIe. 68. pAMDava caritra pR. ra96-2 glaeNka 278 svabhAvato mamAdezAdupadezAdapi prabhoH / babhuva dharmakarmaka-sajjo dvAravatI janaH // 278 / / (29) (30) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (dvaipAyananA upadravathI bacavA lokee vizeSa dharmaka karyA te bhagavAna zrI nemanAthane upadezathI karyA ema kahyuM che...) (kRSNa jarAkumArane chelle kahe che ke, ) svabhAvathI, mArA AdezathI temaja bhagavAnanA upadezathI paNa dvArakAnA leke dharmakArya mAM sajaja thayA 69. harasaubhAgya mahAkAvya (paNa.) saga-1 leka 35 girAtha nemeraravindanAbhi rUpAsya padmapriyamaSTamena / AnAyayattena jinaM tamAtma-dviSajjayaM mUrtimivAthayantam / 35 TIkAmAM - yadA jarAsaMgha prayukta vidyA balena jAtaM svabalaM jarArtam / tadA mudA nemigirA murAri pAtAlatastvAM tapasA ninAya / tava prabhoH snAtrajalena siktaM rogaivimuktaM kaTakaM babhUva / jarAsaMghanI jarAvidyAnA duprabhAvathI kRSNanA sainyane bacAvavA mATe zrI zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAnanI mUrtinA abhiSeka jaLane chaMTakAva karavAnI bhagavAna khUda zrI neminAtha bhagavAne karelI A vAta suprasiddha che. A badhA mAtra dRSTAMte ja nathI. paraMtu viSayasukhanA - arthIoe paNa dharmamAM ja prayatna karavo joIe ityAdi zAstrIya vidhAnAtmaka siddhAMta paNa che ja, ane A dRSTAMte e vidhAnanuM bhArabhAra samarthana kare che... 70, vasudevahIHDI khaMDa-1 aMza-1 dhammilahIHDI - pR. naM. 52-53 dhammilassa tavAsevaNaM tavaphala pattIyaH mama pUNa mAupiu-vibhavavioga-vihuriyassa dukkhiyassa uvAyaM sAhiuM pasIyaha, jeNa ahaM vibhavaM pAvemi, avitiNhakAmabhogo ihalo iya suhAI icchAmi tti / tato teNa laviyaM atthi jiNasAsaNe bahave upAyA didA, vijjAphala-devayappasAyA ye / tattha devayAo uvavAsehi bhattIe ya ArAhiyAo, jahAcitiaM phalaM deMti bijjAo ya puracaraNa-bali vihANehi sisaMti uvavAsavihIo ya bahuvihappayAro, jA ihaloe paraloe ya phalaM deMti, tattha puNa amohaM uvavAsaM sAhaNo bhaNaMti, jo chammAse AyabilaM karei tassa ihaloiyA icchiyaphalasaMpattI TTo utta...tera maniyaM-mayaa ! viruM jafma 7i | ahI sAdhu bhagavata, mAtA-pitA vaibhavanA viyegathI pIDAtA dhammilane, AlekanA sukha mATe spaSTa dharma karavAne ja upadeza kare che. 71. pavakathA saMgraha (jJAnapaMcamI kathA) kanakakuzala gaNi. zreSThinA ca guruH pRSTa: kathyatAM bhagavan ! mama / kathamasyA prayAsyanti rogAH sarve'pi dehataH / / 6 / / TTTSErfja no dina ! jJAnarSSIdhanata: sucam | sarva saMpadyate jantorasukhasya nivarttanam // 61 / / varadatta ane guNamaMjarIno pUrvabhava sAMbhaLyA pachI jyAre emanA mAtA-pitA pUche che ke bhagavan! have AmanA badhA roga (mUMgApaNuM') vagere kema dUra thAya ? tyAre enA upAya tarIke upadezamAM AcArya mahArAja jJAnanI ArAdhanA karavAnuM ja pharamAve che. hara. 45 AgamanI pUjA (phaLapUjA) duho : jJAnAcAre varatatAM jJAna lahe naranAra, jina Agamane pUjatAM phaLathI phaLa niradhAra. (32) (31) Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekI puruSae duHkha Ave tyAre vizeSa rIte dhama karavo joIe.... tathA 75. samyakatva kaumudI pR. 132 gAthA-109 dAtavyaM gRhiNA dAnaM puNyapuNyaprasUtaye / athavA duHkha zAntyarthamiti tattvavidAM giraH / / 10 / / tattvajJAnIonA vacana che ke gRhastha puNya (sukhakArI) kamAvA mATe athavA duHkha nivAraNa mATe dAna karavuM joIe. DhALa : he sAhibajI ! paramAtama pUjAnuM phaLa mana Ape ho sAhibajI ! lAkheNI pUjA re ze phaLa nA ? uttama uttama huM phaLa lAvuM, arihAnI AgaLa mUkAvuM Agamavidhi pUjA viracAvuM, ubhA rahIne bhAvanA bhAvuM...1 jinavara jina-Agama eka rUpe sevatA na paDo bhavakupa ArAdhana phaLa ehanA kahIe, A bhavamAM he sukhIyA thaIe ... 2 parabhava suraloke te jAve.... IMdrAdika apachara sukha pAve siMhA paNa jinapUjA viracAve, uttamakuLamAM jaya upajAve.... 3 tihAra rAjaRddhi parikara aMge Agama suNatAM sadaguru saMge AgamazuM rAga vaLI dharatAM jina AgamanI pUjA karatAM...4 siddhAMta lakhAvIne pUje tethI karma sakaLa dUre dhruje : lahe kevaLa caraNudharma pAmI zubhavIra maLe jo vizarAmI...5 AmAM Ihalaukika-pAralaukika aneka phaLAnuM varNana paNa che....... 73. samyakatva kaumudI pR. 210 ( jinaharSa gaNi. ) dharmArthakAmamokSAste catvAraH prathitA: satAm / kintvarthakAmamokSANAM nidAnaM dharma eva hi / / 123 / / tasmAtsarvapumarthAnAM dharmo bIjamiti dhruvam / maLyAnairamajAnai: nanaiH sevyogyamA2An ||224o dharma-artha-kAma-mokSa e cAra puruSArtha kahyA che. paNa dharma e ja arthAdi traNeyanuM kAraNa hovAthI AdarapUrvaka tenuM sevana karavAne upadeza karyo che. 74, vaLI tyAM ja samyakatva kaumudI mAM AgaLa vivekI tu sRjeddharma duHkhe jAte vizeSataH // 154 / / 76, zAMtinAthacaritraH prathama prastAva pU.3 (bhAvacaMdra sUrikRta) zla. 63 thI 74 (ajitaprabhasUrikRta) ujajainI mahAnagarI. vairisiMha rAjA... semacaMdrArANI...dhanadatta zeTha....satyabhAmAM patnI.... putra nahote... putracitAthI plAna mukhakamaLavALA patine joI satyabhAmA e pUchayuM : he kAnta ! ki te dukkhasya kAraNaM? tadA zreSThi yathAtathaM babhASe / tadvacaH zrutvA zreSThinI punarapi AhaH he prANanAtha ! cintayA alam / ihaloke paraloke ca nRNAM samIhitArthadAyako dharma eva / ataH kAraNAd sa eva vizeSeNa sevanA: suzena (suSiT) .... saryAAgaY=E yuvaita: zAsanAdhiSThAyinI devI saMtuSTA putravaraM pratyakSIbhUya dadI / he nAtha ! tamArA duHkhanuM kAraNa zuM che ? zreSThIe teNIne sAcI vAta karI. zeThANIe kahyuM. "sayuM? A ciMtAthI, kemake dharma ja mANasane Aloka paralokamAM sukha ApanAra bane che. tethI sukhechu e vizeSa prakAre dhamane ja sevo joIe. [ Aka-paralekanA sukhathI ahIM samyakatvAdi (33) (34) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ levAnA ? ke putraprApti ? e graMthanA zabdothI sUcita thAya che. ]. 77. zrAddhapratikamaNa sUtra arthadIpikA atithisa vibhAga A. ratnazekharasUri ma. leka 40 thI 50 tathA-63 dharmAddhanaM, dhanata evaM samastakAmAH, kAmebhya evaM sadriyana suuM 1 | kAryAthinA hi khalu kAraNameSajIyaM, dharmo vidheya iti tattvavido vidanti / / 5 / / tathA ... fifphALuM pAtra dvArA vatanIye dhanAdhanA | nA'datta labhyate kvA'pi nAnuptamapi lUyate // 63 / / guNAkara ane guNadharanI kathAmAM dharmadeva nAmanA gurune namanapUrvaka pUchyuM : "prabhe ! mArA ISTa evA dhananI prApti kayA upAyathI zIghra thaze ?" muni kahe che ke "dharma dhana vagerenuM amegha mukhya kAraNa che...dhananA atha e vizeSe karIne supAtradAnAdimAM udyama karo joI e. kAraNa ke kayAMya ApyA vinA maLatuM nathI. vAvyA vinA laNutuM nathI... 78. ka9pasUtra (subodhikA) vyA. 4 sU. 72 nI TIkA duHsvapne devagurun pUjayati karoti zaktitazcatayaH / satataM dharmaratAnAM duHsvapno bhavati susvapnaH / / ka9pasUtranA vyAkhyAnamAM kharAba svapna AvyuM hoya te tene niSphaLa banAvavA mATe khAsa jinapUjAdimAM udyama karavAnuM kahyuM.... 79. kupadraSTAnta vizadIkaraNa (u. yazevi.ma.) 'na ca sarvA'pi jinapUjAprAdhAnyenaiva dravyarupA, apUrvatva pratisaMdhAna vismaya-bhavabhayAdivRddhi-bhAvAbhAvAbhyAM dravya bhAvetara vizeSasya tatra tatra pratipAdanAt / badhI ja jinapUjA apradhAnadravyarUpa ja hoya evuM kAMI nathI. apUvatAnuM anusaMdhAna (oho ! AvuM te meM kayAreya anubhavyuM nathI) vismaya, bhavabhayAdinI vRddhi..... A keIpaNa hoya te te jinapUjA bhAvarUpa bane che. eTale eka mAtra mukitanI IcchA e ja bhAva evuM nathI.] 80. savAso gAthA stavana (u. yaza vi. ma.) te kAraNa lajajAdika thI paNa zIladhare je prANIjI dhanya teha kRtapuNya kRtAratha mahAnizItha vANIjI.... AmAM zIladharma lajAdikathI paNa pALe ene dhanyavAda nizitha ApyA ane ene puNyakArI kahyA. 81. upadezarahasya leka 98 nI TIkA (u. yaza vi. ma.) saMkijjayAsaMkiyabhAva bhikkhU vibhajjavAyaM ca viyAgarijjA ! bhAsAaM dhammasamuTTitehi viyAgarejjA samatAsupaNNe / ' bhikSaH sAdhukhyiAnaM kurvan narvAgdazitvAdartha nirNaya prati azaMkita bhAvo'pi....vibhajyavAdaH syAdvAdastaM sarvazrAskhalitaM vadet, tamapi bhASAdvitayena brUyAd ityAha / suyagaDAMga sUtranI sAkSI ApI kahe che ke vyAkhyAna karanAre sAdhu (atizaya jJAnI na hovAthI) koI arthanA nirNayamAM potAne zakI na hoya to paNa sAzakapaNe bele ane huM ja A vAta barAbara jANuM chuM bIjuM koI nahi." evA abhimAnanuM pradarzana na kare. akhalita syAdavAdagarbhita prarUpaNa kare. (35) Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82. upadeza rahasya zloka 21 nI (avataraNIkA) nanvevaM tathAvidhopayoga zUnyo gRhasthAnAM dravyasto niSphala eva syAt, athASTApattireva AjJArAgAbhAvAdAvastavAhetutvena tantradravyatvAbhAvAt, sadviSayagAmitvena bhogavizeSahetUtvepi tasya mokSahetutvAbhAvenApradhAnatvenaiva drvytvvyvvite: | bhegAdi phalAkAMkSAvALA dharmAnuSThAnane mekSaphaLa Azrayane apradhAne kahyuM che. chatAM kugrahaviraha saMpAdana Adi AzrayIne pradhAna dravyakriyA kahI che. (pradhAna=bhAvasAdhaka) 83. gautamasvAmI rAsa (vinayaprabhopAdhyAya) paradhara vasatAM kAMI karI je dezadezAntara kAMI bhamIje kavaNu kAja AyAsa karo ? praha uThI gotama samarIje kAja samaggaha tatakhiNa sIjhe navanidhi vilase tAsa ghare..." AmAM pitAnA samagra kAryo (prajana) mATe dezadezAtra bhramaNa karavAne badale ke pArakAne ghera cAkarI kara . vAnA badale savAre uThIne gautamasvAmI bhagavAnanuM smaraNa karavAnI spaSTa preraNA karI che. 84. upadeza prAsAda: staMbha 29 vyA. 353. ____ athaikadA kRSNasya kainacid bhUpena jAtyAzca : prAbhRttikRtaH tadA zAMbapAlako dvau kumArAvetya procatuH ayamazvo mahayaM dIyatAM kRSNo'vak dvayormadhye yaH kalye zrI neminAthaM prathama praNaMsyati tasmAyazvo mayA dAsyate tataH pAlako rAzyAzcarame prahare samutthAyauccaH zabdaM kurvan svabhatyAn sajjIkRtye prabhAte prabhu natvA vyAghUzya pitRpAzrve yAcate sma / kRSNenoktaM 'prabhupRSTavA dAsyate' ito madhyarAtryatikrame zAMbaH pApabhIrU: svasthAnakastha evaM prabhu nanAma prabhAte samavasaraNe sarva prabhaM pAzva gatAH / prabhu praNamya kRSNo'vAka 'adyaprabhoH tvaM prathama kena vanditaH ?' prabhuH prAhaH 'dravyavaMdanenAhaM prathamaM pAlakena vaMditaH bhAvavandanena tu gAMvena prAg' iti kRSNena zAMbAya azvo dattaH / zAMba-pAlakanI kathAmAM kRSNa jyAre jAtya mATe enA jhagaDAnA ukela mATe kahe che ke "kAle savAre je bhagavAnane pahelI vaMdanA kare tene A azva ApIza.' tenI lAlaca bannene che. paNa pAlakanI lAlaca (abhavyapaNAnA kAraNe ) uccakoTinI che. tethI eNe te bIje divase savAre hohA karI mUkI. vahele doDIne vaMdana karI AvyuM. zAM mane lAlaca hatI sAthe viveka paNa hatuM eTale ghera rahIne ja vaMdanA karI ane savAre banne jaNA kRSNa pAse azva mAMgavA vyA tyAre kuNe kahyuM : "bhagavAnane pUchIne ApIza...." bhagavAna pAse sahu gayA. bhagavAnane kRSNa pUchyuM. to prabhue khulAse karyo 'dravyathI paheluM vaMdana pAlake karyuM, paNa bhAvathI paheluM vaMdana zAMbe karyuM.' (ahIM gheDAnI lAlaca chatAM bhAvavaMdanA che. kAraNa viveka bhege che. mATe sAMsArika vastunI lAlaca hoya tyAM bhAva hoya ja nahi e be ekAnta nathI.) 85. maNAramAM kahA pR. 328 . 1067 jai bho suheNa kajjaM ubhayabhavesupi to payattaNa / taiyaM pAvaTThANaM dUra dUreNa vajjeha // 1067 / / ubhayakamAM sukha joItuM hoya to trIjA cauya pApasthAnane parihAra kare. (37) (38) Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86. pR. 329 zloka 1082 jara icchaha suhasaMgaM amiyapariggaha pamANa ruvaM tu / paMcamaM pAvadvANaM to vajjaha gurupayogaM / / 1082 / / sukhasaMga ane amita parigraha pramANanI IcchA hoya to pAMcamuM parigraha pApasthAnaka che|DavA kahyuM che. 87. jara kitIe kajjaM asthi viSaya kammeNa / sattama pAvadvANaM mANaM mellaha to dUre / / 1094 / / jo kIrtinuM kAya hAya to sAtamuM mAna pApa sthAnaka cheDavA kahyuM che. 88. maNeAramA kahA pR. 332 zloka 1127 jai icchaha dhaNariddhi sokkhasamiddhi jayammi supasiddhi / bArasa pAvadvANaM to kalaho neva kAyavvo / / 1127 / / dhanaRddhi-sukhasamRddhi ane vizvaprasiddhinI icchA hoya tA bAramu. pApasthAnaka kalaha-kajIyAne cheDavAnu kahyuM che, 89. paramateja prastAvanA ( lekhaka : A. mukticaMdrasUrijI ma. ) keTalAka ajJAnI mANase ema mAne che ke 'bhagavAna tA vItarAga-nirajana-nirAkAra' e to sAMsArika sukha sagavaDa Ape ja nahi. mATe e ApaNA sAMsArika sukha sagavaDamAM upayAgI nahi ja. AvuM mAnanArAe ajitazAMtinI chellI gAthA khUba ja vicAravA jevI che, jai icchaha paramapayaM ahavA kitti suvitthaDa bhuvaNe / tA telukkuddharaNe jiNavayaNe AyaraM kuNahI ||40|| (39) jo tame paramapadanI IcchA rAkhatA ho, athavA suvistRta kIrtinI abhilASAvALA / te traNaleAkanA uddhAra karanAra jinavacanano Adara karI. A gAthA khUba ja gaMbhIra che. enA bhAva paNa ghaNA gabhIra che. paramapadanI prApti mATe jema A gAthA jinavacananA AdaranuM pharamAna kare che. temaja suvistRta kIrtinA athI ne paNajinavacananA AdaranuM pharamAna kare che. ( AgaLa Aja prastAvanAkAra pharamAve che ke.) ahI' eka e vAta paNa samajavA jevI che, ke dhamapremI koI jIva ApattimAM AvyA hoya ane Apatti DhaLe evI kAmanAthI paNa bhagavAnanI bhakita karatA hAya, chatAM kAmanA karatAM paNa bhaktine zreSTha mAnatA hoya te tene mithyAtva lAgatu nathI. ema lalitavistarAnA lekhaka sUripuraMdara haribhadrasUrijI mahArAjA temanA akajImAM spaSTapaNe pharamAve che. damayatIe jagalamAM aneka Apattio TALavA. vAravAra navakAramaMtra yAda karelA, ane mithyAtva lAgeluM ema zAstra kahetuM nathI. 90. zAstravArtA samuccaya pR. 63 thI 66 stakhaka 1 nanvevam aviratasamyagdazAM kathaM niSiddhakarmaNi pravRttiH ? artha :- avirata samyagdaSTi jIvA zAstraniSiddha kAryomAM kema pravRtti kare che ? A praznanA pUrvapakSIya je uttarA ApyA che, e badhAnI samIkSA karyA pachI u. yazA vi. mahArAja potAnA uttara ApatA kahe che ke sam moda prAbalyadoSa mahimnaiva pAradAryAdi phalecchA vighAtasya tatra (40) Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balavad dveSasya cAnudayAd rAgAndhapravRtyupapatteH / taduktaMH jANijjai citijjai jammajarAmaraNasaMbhavaMdukkhaM / na ya viyezu vijJa, saTTo suvato javA do ! barAbara che. samyagdaSTi avirata puruSane mehanI prabavaLatA rUpa doSanA kAraNe niSiddha karmanA AcaraNathI prApta thanArA phala (tAtkAlika sukhAnubhava) nI IcchAne vighAta thata nathI. athavA te emAM baLavAna TheSa jAgatuM nathI tethI rAgAMdha bane tyAre tenI niSiddha karmamAM pravRtti hoI zake che. kahyuM che ke "janma jarA ane maraNanA duHkha jANIe chIe, vicArIe chIe chatAM paNa viSayomAM virAga thata nathI. ahA ! mehanI gAMTha joradAra baMdhAyelI che. [ A saMdarbhathI phalita thAya che ke avirata samyagdaSTinI badhI ja pravRtti mokSa mATe ja hoya evo kaI ja niyama nathI, mehanI prabaLatAnA kAraNe viSayamAM baLavAna zreSa-vairAgya na hovAthI niSiddha karmomAM paNa tenI pravRtti thAya che. pApa khapAvavA mATe ja te viSayabhega kare evuM paNa nathI.] 91. moTI zAMti. "vidyA sAdhana pravezanivezaneSu sugRhItanAmAno jayaMtu te gineT:' te vidyAnI sAdhanA ke gAma vageremAM praveza ke prasthAna samaye zrI jinezvara bhagavAnanA nAmanuM smaraNa sugRhIta kahyuM che. [ nahIM ke dugRhIta] [ je pravezAdi nivighna rahe te mATe zrI jinezvaranA nAmanuM smaraNa adhamarUpa hota to ahIM tene sugRhIta nahI paNa dugRhIta kahyuM hota. paNa evuM keI suvihata zAstrakAro kahetA nathI. ] 92, jayAna kevalI caritra - ( pU. munisuMdarasU.ma.) 1. pR. 21 prata. kriyA'natopyatho dharma dhiyavAsaiH kriyeta yaiH / te pudgalaparAvartAntarbhavyA: zivagAH smRtAH / / 26 / / je ajJAnI leka TI paNa kriyA dharmabuddhithI kare che te bhavya eka pudaMgalaparAvarta mAM me janArA kahyA che. muhartamapi ye samyagdarzanaM tu spRzantyapi / te pudgalaparAvartAntinivRtti mApnuyuH // 27 // dRSTA'haSTasukheSvete sarve'pi spRhayAlavaH / tadupAyAthino dharmopadezArdA yathAvidhi // 28 // jeo muhurta (be ghaDI) mAtra pazu samyakatvane spaze che. teo ardhA puddagala parAvartA mAM muktine prApta kare che. e badhA duSTa ke adaSTasukhanI spRhAvALA hoya che. tenA upAyane zodhatA hoya che. ane teo vidhimujaba dharmopadezane lAyaka che. 3. upamiti bhavaprapaMca kathA bhAga-1 pR. 119 leAka pa2 thI 28 zatrumardana rAjAne prazna :___ bhagavannatra saMsAre nareNa sukhakA minA / kimAdeyaM prayatnena sarvasampatti kAraNam / / 52 / / he bhagavan ! A saMsAramAM sukhanA kAmI manuSya saMpattinuM kAraNa hoya evuM zuM yatnapUrvaka AdaravuM joIe ? AcArya bhagavaMtano javAba : bAyoDatra mAsaTga ! gharSa: sarvajJa mASita: | sa eva bhagavAn sarva puruSArtha prasAdhakaH / / 53 / / / (41) (42) Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so'naMta sukhasaMpUrNa mokSaM nayati dehinAm / anuSaGga eNa saMsAre sa hetuH sukhapaddhateH // 54 // he mahArAja ! ahIM* sarvajJabhASita dharmaja AdaravA ceAgya che. e ja bhagavAna sa puruSArthAnA sAdhakatama che. e dharma anaMta sukhapUrNa mAkSamAM jIvane laI jAya che. sauMsAramAM AnuSagika sukhaparamparAnA paNa e hetu che. rAjA pUche che ke jo ema ja che te kasmAt sarve na kurvanti taM sarva sukha sAdhanam / dharmaH saMsAriNA kiMvA klizyante sukha kAmyayA / / 55 / / badhA sa*sArI jIvA zA mATe sarva sukhanA sAdhanabhUta dharma karatAM nathI ? zA mATe sukhanI icchAthI ja kaleza anubhavI rahyA che. AcAya bhagava'tunA javAba H- sukhAbhilASaH sukaro, duSkaro'sau nRpottama ! yato jitendriyagrAmastaM sAdhayati mAnava: 6 anAdi bhavakAntAre prAptAni paramaM balam / durmedhobhirna zakyante jetuM tAnIndriyANi vaM // 57 / / tenaiva jantavo mUDhAH sukhamicchanti kevalam / dharma punaH sudUreNa tyajanti sukhakAraNam / / 58 / / huM uttama rAjana ! sukhanI IcchA bahu sahelI che paNa dha duSkara che. indriyAnA jaya kare te tene sAdhI zake che. anAdi bhavATavImAM indriyA eTalI badhI khulavAna banI gaI che ke durbuddhivALA loko tene jItI zakatA nathI. tethI ja mUDha jIvA phakta sukhane Icche che paraMtu sukhanA kAraNabhUta dharmIne bahu dUrathI tyajI de che, (43) [A saMdarbha`thI e spaSTa che ke (1) jIva kA paNa sukhanA upAya pUche te tene dharma ja dekhADavA joie.... (2) ane dunyavI cIja vastu mATe dharma karavAnu` kahIe to badhA e mATe ja dhama karatA thaI jAya evA bhaya rAkhavAnI jarUra nathI, kAraNa ke badhAne sukhanI IcchA hoya tA paNa dharma karavA bahu duSkara che.... ] 94. ajitazAMti purisA jai dukkhavAraNaM jai ya vibhaggaha sukhakAraNaM / ajia saMti ca bhAvao abhayakare saraNaM pavvajjahA ||6|| huM puruSo ! jo tame duHkhanu' vAraNa ane sukhanuM kAraNa zAdhatA hai| tA abhayadAtA ajitanAtha bhagavAna ane zAMtinAthanuM bhAvathI zaraNa grahaNa kare. 5. kahArayaNukAsa [devabhadra sa. ma. ] pR. 146/2 kadAgraha tyAganA adhikAramAM vimala nAmanA maMtrI peAtAnI (kadAgrahagarbhita) mAnyatA raju kare che. jirpUyaNAi vi para kammakkhaya goyaraM ciya visi / ghaNa-putAinimittaM taMpi hu micchattamavaseyaM // 6 // jina pUjAdipaNa karma kSayanA uddezathI hAya tA ja barAkhara, dhana-putrAdi nimitte kare tA te (jinapUjAdri) pazu mithyAtva jANavuM ... vimalamaMtrInA A kaDhAgrahanuM kha'Dana karatAM divAkara nAmanA munivara pR, 1481 mAM kahe che ke jaMpi 'ihaloyattheNa titthayaravaMdaNAiyaM asabbhUya bhAvArovaNA o micchataM ti taMpi ajuttaM, ko hi na yANai jahA jiNA nivvuigayA na kassavi kiM pi diti avaNiti vA ! (44) Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalaM tabbahumANa bhattivasao sAbhissaMgattaNeNa ya 'AroggaM bohilAbhaM samAhivara muttamaM ditu' iivayaNaM va tahAvihavatthu - patthapina, visiddha guNaTThANa parisaheuttaNeNa vAgura seTTimuhANaM va eyassa visayabbhAsAo / je kahyuM te hileAkanA mATe tIrthaMkara vaMdanAdi asadbhUtabhAvanA AreApaNane kAraNe mithyAtva che.' te vAta acukta che. kANu nathI jANatu ke jinezvarA tA meAkSamAM gayA. te koIne kAMi ApatA nathI ke letA nathI. phakta temanA bhakti ane bahumAnathI sAbhiSva gapaNAne kAraNe tathAvidha (ihalaukika) vastunI prArthanA paNa 'Arogya-dhilAbha samAdhivara uttama ApeA. evA (legasasUtra) prArthanA vacananI jema doSita nathI. kemake te vAgura zreSThi vagerenI jema viSayAbhyAsarUpa hAvAthI viziSTa guNusthAnakanA prakanA hetubhUta che. devadravyAdi siddhi - ne.pU.bA.dhisU.ma.sA. Pg. No. 111 tumhAre jaise zraddhA gairake AdamIse putrAdisaMsArIkAmanAke nimitta bhI zraddhApUrvaka dharmakriyA ke karanevAle acche haiN| hAM, unakI karaNI mokSake nimitta nahIM ho sakatI parantu pApamayakriyA nahIM hai / mAtra aisA kahA jA sakatA hai ki jainadharmakI kriyA karanI aura usameM saMsArakI vAJchA rakhanA ThIka nahI hai, parantu aise dharma karanese pApabaMdhana hotA hai aisA ullekha kahAM hai ? yaha becaradAsako mUlaAgamake kisI pAThase dikhalAnA cAhiye thA / hAM itanA kaha sakate haiM ki sAMsArika sukhakI lAlasA meM par3a kara dharmakaraNImeM laganA so cintAmaNiko dekara pAMvabhara suvarNa lene jaisA hai / parantu suvarNa jitanA bhI lAbha to rahAne ? pApAgamakA siddhAMta kahAMse AyA ? (45) 96. samAdhAnaMdAtA : pU.A.zrI vijaya ravicadrasUrIzrvarajI mahArAja praznAttara kaNikA khaMDa-1 pAnA naM. 360-361 pra- lAlaca ApIne dhama karAya ke nahi ? athavA lAlacathI dhama thAya ke nahi ? u- je jIvA khALa ane mugdha che temane lAlaca ApIne paNa dha karAvI zakAya athavA te pAte lAlaca thI dharma karatA hoya to temane caDavA mATenI taka che. ALa ane mugdha sivAyanA samaju jIvA jo lAlacathI dharmI karatA hAya to tene meAkSanI apekSAe prAyaH tAtvika lAbha thaI zakatA nathI. mugdha te che ke jenAmAM hajI vastune svayaM* samajavA mATenI eTalI zakti ja nathI. AvA jIvA mATe bhAge kahyAgarA hoya che. temanAmAM thoDI samajazakti Ave te pachI temane kahevAmAM Ave ke dhama mAkSa mATe ja thAya. ane mAkSa mATe dharma karatAM vacamAM AnuSagika sAMsArika sukha maLyA vagara rahe nahi. to te A vAta kabUla karyA vagara rahe nahi. mATe AvA mugdha jIvo zarUAtamAM lAlaca Adi dvArA dharma karatA hoya to temane teA dharmAMthI ghaNu (46) Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karIne lAbha ja thAya che. anya jIvone dharma pamADavAnI buddhithI kaI puNyAtmA lAlaca svarUpathI prabhAvanA Adi kare che te prabhAvanA karanArane te lAbha ja thAya. zarata eTalI ke prabhAvanA karanAranA hRdayamAM prabhAvanA dvArA lekanI vAhavAha Adi meLavavAnI kAmanA na hovI joIe. anya jIvone dharma pamADavA mATe prabhAvanA vagere karanArA puNyAtmAone zAstra eka prakAranA prabhAvaka kahyA che. eTale paisA kharacIne dharma karAvanArA lAbha meLave. paNa paisAnI lAlacathI dharma karanArA badhA lAbha meLave ja e niyama ghaDAya nahi. artha-kAma pratye kadAgrahanA gharanuM AkarSaNa hoya to tevA jIvo dharma na pAme. je jIvone artha-kAma pratye kadAgrahanA gharanuM AkarSaNa nathI. tevA jIne dharma pAmatA vAra paNa na lAge. A che jaina zAsana nA anekAMtavAdanI khUbI ! dharma karanAra ke dharma karAvanAra jo kevala kaSAyanA jorathI dharma pravRtti karatA hoya te teo dharma pravRttithI jema puNya bAMdhe che tema te kALamAM rahela kaSAyanA jorathI kaSAyo paNa joradAra bAMdhe che. tethI jyAre te puNya udayamAM Ave che tyAre tenI sAthe te kaSAya paNa udayamAM Ave che. ne baLavAna kaSAyanA udayakALamAM te puNya kharAba mArgamAM ja vaparAya che. tethI te kALamAM bhayaMkara pApa bAMdhI saMsAramAM bhaTakavA cAlyA jAya che. mATe aprazasta kaSAyanA jora vagara thate dharma jIvane dharma pAmavAmAM madada karyA vagara rahe 97. vividha praznottara : pU. dAnasUri ma. praznottara naM. 138 0i 'jene mokSanI zraddhA ja nathI tevA abhavya prANIo paramezvarI dIkSA zA hetuthI grahaNa karatA haze ?" u0 aMtaragata zraddhA nahi hovA chatAM dravyAdika aneka dekhItA aduSTa kiMvA duSTa hetuothI paNa zubhAnuSThAnane sevanArA jagatanA cAkamAM dRSTigocara thAya che. e ja sanAtana niyama pramANe abhavya AtmAe paNa zraddhA nahi hovA chatAM tapazcaryA karavAthI jagatamAM svazlAghA, mAnapUjA vagere thAya che tene arthe tathA keTalAka to mokSanI nahi paraMtu paralekAdinI zraddhAvALA devAdikanA sukhanI prAptine arthe paNa cAritra grahaNa kare che. A saMbaMdhamAM zrI bRhatkaH5bhASyanI pIThikAmAM lakhela che ke - 'daLUNa jiNavarANaM pUyaM anneNa vAvi kajjeNa / suyalaMbho u abhabve, e vijja thaMbheNa uvanIe / / sArAMza - 'granthi deze prApta thayela abhavyajIva zrI jinezvara paramAtmAnI devendra tathA narendrAdika vaDe thatI pUjA dekhIne "ahA, tapazcaryAthI jagatamAM kevI pUjA thAya che," evo vicAra utpanna thavAthI pUjAne athe, athavA keTalAka puNya temaja pApa karmo ane tenAM phaLo para lekamAM prApta thAya che." ityAdi zraddhAvALA tapazcaryAthI devalokAdikanA sukhanI prAptine athe paNa jinadIkSA aMgIkAra kare che. A dIkSAnA pratApathI te sAmAyaka caturvizatistavAdi dravyazrutanI. prApti kare che. temaja dravya paNa zuSka cAritra kiyAnA prabhAve te yakapaNAnA sukhane paNa pAme che." nahi. (48) Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAne zaiveyaka sudhI uMce laI jAya che te paNa suvihita muniliMgane Adara karavAthI, suvihita kriyAone niraticArapaNe anusaravAthI, cakakhuM saMyama pALavAthI, ane zAstrokta zuddha dezanA devAthI ja, nahi ke kuliMga grahaNa karavAthI, manasvIkiyAe karavAthI, athavA kriyAone uMcI mUkavAthI, kaMcana ane kAminInA saMsargathI, cAritrane malina karavAthI, kadIgraha ane kuzIlane AdhIna thavAthI, temaja zAstrathI viparIta ane artha kAmAdikanI dezanAo ApavAthI ! jena nAma dharAvanAra sau koI Aje pitAnA AtmahitArthe ATaluM samajI le e khAsa jarUrI che. Aje je ema kahevAya che ke "je zraddhA vagere zubha bhAva na hoya te jinapUjana, guruvaMdana, vyAkhyAnazravaNa vagere zubha kriyAo zuM kAma kare ?" te taddana geravyAjabI che, te A uparathI spaSTa samajI zakAze. cAritra sudhInI kriyAo paNa jyAre anya IrachAethI upara mujaba karanAra karI zake che, te pachI sAdhAraNa kriyAo mATe pUchavuM ja zuM ? eka vAta, bIjuM-jeo kriyAone daMbha tarIke gaNI 'badhA ja dekhAva khAtara kriyAo kare che,' ema mAne che teonuM mAnavuM paNa geravyAjabI che. kAraNa ke sadhaLo e pramANe karanArA nathI hotA, paraMtu avi ane abhavi tulya bIjA jeo bhavAkAMkSI tathA cAritrAdika pAmIne paNa siddhAMta mArgane Aghe mUkI manasvIpaNe laukika oghamAganuM sevana karanArA hoya che, teo e pramANe zraddhA vagere nahi hovA chatAM dekhAva vagere khAtara kriyAo karanArA hoya che. trIju "bhAva vinA kriyA karavI nakAmI che, meru sama eghA muhapatti thayA, mana muMDAvyA vinA mAthuM muMDAvyuM zuM kAmanuM.' vagere bAlI jee zubhakriyAone tathA saMyamanA viziSTa liMga ane AcArone vakhoDe che, teo paNa bhayaMkara bhUla kare che, kAraNa ke dravyakriyAo paNa bhAvanuM kAraNa che. ghaNA te rIte pAmelA paNa che. tathA dravya cAritra te abhavi jevAne paNa navamAM raiveyaka sudhI laI jAya che. zubha bhAva lAvavA mATe yatna karavo joIe, paraMtu te vinA A kriyAene vADavAmAM te tenA uparokta acitnamahimA pratye kevala akhADA ja karavAmAM Ave che, ke je vidvAno mATe leza paNa pasaMda karavA cagya gaNI zakAze nahi. A uparAMta cothI vastu emAMthI samajavAnI che te e ke abhavi saMyama laIne je eTaluM paNa dravya-zrata pAme che. tathA potAnA 98. dharmaratna pra.TIkA bhAga rajo Pg.156 zlo.53 naMdazreSThi kathAnake pU.A.zrI devendrasUrijI kRta TIkAmAM jinazAsana ArAdhanA TrasTa dvArA mudrita. to paDibhaNei siTThI, dhaNatthiNo jai tume tahAvi imaM dhammaM kareha jaM esa dehiNaM kAmadheNusamo. tyAre zeThe javAba dIdho- yadyapi tame dhananA arthI cho chatAM paNa A dharma ja karo kAraNa ke dharma jIvone mATe kAmadhenumAna che. - (dharmaratnaprakaraNa TIkA bhAga-2) (50) Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99. pariziSTa - be AcArya ma.sA.nuM mArgadarzana 2**3nI prajA suda ne 24:2284 44k<Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dha2mAhartamAM nAma narmadA vagere tenuM achiMdhita mukitanA narama ja, makaa yuzcitanA prema habha jAherAta te nuSThAna te tahetu nAmanuM huM anuSThAna kare che. bata te suData sukha patrakalAno pavitra araja haiyA mAM rAkhIne repara kroe konA hRdayamAM sAsukhano rAma arvathA naSTa thaI Btane utkRSTa raMga game te rIte devadviajitacaMdmanI pravRtti 2vAno dara karavAno che" 2034 2014taasgunt avarte-doc artersn't2'CELENxi s is: 'BrealAGE' 'sanArA' adezakone zAstrAnusArI mArgadarzana : La jinazAsananI denA ddhati aMge tathA 90 Corren28)xxivrt 2 siddhi' padanA 52rtha aMbemaM , upadeza mIlsa ane take tatva<Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyANA sahitano dharma :- tapaphalanI mAgaMNI pUrvaka karelo tapa, prastAvathI sarvajJa bhagavAne ja batAvelo dharma. te doSa ane guNa bane kare che. ahIMyA koI prazna kare che :- mithyAtvakriyAnA dharmanA phalarUpa prAsathayela rAjyavi. thI bIjA bhave durgatinuM kAraNa hovAthI doSapaNuM pahelA kahyuM che. ahIMyA to niyANI sahita dharmanA phalarUpa rAjyavi.thI te ja rIte durgatinuM kAraNa hovA chatAM paNa guNapaNuM kahyuM temAM zuM taphAvata che ? te kahe che :- mithyAdaSTinA tapanuM phaLa, tevA prakAranA vivekarahitatAnA kAraNe prAya: pApAnubaMdhI hovAthI tenA phalarUpe potAne prApta thayelA rAjyAdithI rAjAvi.ne dharmathI vimukha karIne hiMsArUpa mahAAraMbha pravartAvanAro hovAthI temaja koI koIne dharmAbhimukha hovA chatAM hiMsAdimaya yajJAdi mithyAkriyAmAM ja eka ruci ane tene pravartAvavA vi. thI durlabhabodhipaNAnuM kAraNa hovAthI doSarUpa che. sanidAna :- jinezvara bhae kahelA tapanuM phaLa rAjyAdi vaLI potAne prApta karanArA rAjAvi.ne sarvavirativi. vizeSa prakArano dharma prApta na thaye chate paNa jinadharmanA anurAgavi.thI dharmanuM yathAyogya pAlana karavAthI bhavAMtare sulabhabodhi paNAnuM kAraNa hovAthI guNapaNuM kahyuM che. athavA e pramANe paMDitoe bIjA paNa hetuo yathAyukti ahIMyA kahevA e pramANe dharmano trIjo prakAra thayo. (b) mU.T.128nI TIvAmAM zrI zreyAMsakumAranA pUrvabhavamAM du:khI kanyA AcArya bhagavaMtane pUche che. kanyA :- kevalamasya duHkhasya pratIkArabhUtamanurUpaM madyogyatAyA mamApyupadiza kimapi dharmAnuSThAnaM yadAsevyAhaM janmAntare'pi naivaMvidhaduHkhabhAginI bhavAmi, tato niveditAni sUriNA tasyAH paJcANuvratAni, gRhitAni tayA bhAvasAram / kanyA kahe che ke mAtra A duHkhanA pratikAra svarUpa mArI yogyatAne anurUpa mane paNa upadeza Apo. koIka dharma anuSThAna huM evuM to janmAMtaramAM paNa AvA prakAranI duHkhabhAgI na thAuM. pachI AcAryabhagavaMte teNIne pAMca aNuvrata dekhADyA, teNIe bhAvapUrvaka grahaNa karyA. 102. lAvAra sUtram, (ta) (mA-2 -1, 36-4, Pg.No.624) ___"tathA''muSmikaphalaprAptyarthinA'pi tapazcaraNAdikA kriyaiva kartavyA, maunIndraM pravacanamapyevameva vyavasthitaM / " tathA paralokanA phaLanI prApti mATe paNa tape, cAritra vi. kriyA ja karavI joIe." 103. paMDyA - 2/30-31. TIkA kiM yathAkathaJcidapi AtmanivedanamutkRSTadAnadharmo bhavati ? netyAha- bhAvavizuddhyA = pariNAmaniSkalaMkatayA dRDhaM = atyantam, pariNAmakalaMka ca kIAdyapekSeti / tarhi bhAvazuddhyabhAve kiM syAdi-tyAha- iharA viya tti itarathA = anyathA bhaavvishuddhivytirekennetyrthH| api ceti punaHzabdArthaH / bIjamiva bIjaM heturbhavati iti / dravyato'pi sadanuSThAnasya prAyo bhAvAnuSThAnakAraNatvAdetasyotkRSTadAnadharmasyAtma-nivedanamiti prakRtam | rU0 || 101, navapuH prakSara, mu..11 nI TIkAmAM mithyAtvamAvanA vathAna, (a) vyAsenaivamupadiSTam- "kAmArthoM lipsamAnastu, dharmamevAditazcaret / nahi dharmAd bhavetkiMJcit duSprApamiti me matiH / / " vyAse A pramANe upadeza Apyo ke kAma ane arthane meLavavAnI IcchAvALAe dharmane ja zarUAtathI Acaravo joIe. dharmathI kAMIpaNa duSmApya nathI A pramANe mArI mati kahe che. (55) (56) Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuM je te rIte kareluM Atmanivedana utkRSTa dAnadharma thAya che ? u. nA, atyanta niSkalaMka bhAva vizuddhithI kareluM Atmanivedana utkRSTa dAnadharma thAya che. kIrti vagerenI kakSA e pariNAmanuM kalaMka che.jo bhAva vizuddhi na hoya to ? bhAva vizuddhi vagara paNa kareluM Atmanivedana utkRSTa dAnadharmanuM bIja thAya che. prAyaH dravyathI paNa karelu saMdanuSThAna eTale ke Atmanivedana bhAvavizuddhine utpanna karanAra hovAthI utkRSTa dAnadharmanuM bIja bane che l3CII idamuktaM bhavati- yadyApyAtmanivedanarUpo dAnadharmo vizuddhabhAvA-'bhAve vidhIyamAno'nutkRSTo bhavati tathApyuttamacaritarUpatvAttasyotkRSTa-tAnimittabhUtAyA bhAvavizuddherjanakatvAdutkRSTadAnadharmabIjaM bhavatIti / / 31 / / kahevAnuM tAtparya ema che, "jo ke vizuddha bhAva vagara paNa thatuM Atmanivedana (rUpa dAnadharma) utkRSTa thatuM nathI chatAM paNa uttama puruSanA AcaraNa rUpa hovAthI, utkRSTanuM kAraNa evI bhAvavizuddhine utpanna karanAra hovAthI utkRSTa dAnadharmanuM bIja thAya che. ll31Tii" vidhi-pratiSedha-anuSThAna ane padArthanA avirodhathI varte dA.ta. svarga-kevala arthIe tapa-dhyAna vagere karavuM. paMjikAmAM :- 'ka' vidhi pratiSedha, cheda-AcArakriyA, tApa eTale padArthasiddhAnta A traNamAM virodha na Avavo. arthAt AcAra-anuSThAna vidhi-pratiSedhane bAdhaka na hoya. ema padArtha-siddhAnta-vyavasthA vidhi-pratiSedha ke AcAra-kriyAnI bAdhaka na banavI, e kaSa-cheda-tApa parIkSAmAM pAsa thayuM gaNAya. A ja virodha vagaranuM trikoTI parizuddha lakSaNa be vacanathI dekhADe che. svarganA arthIoe tapa, devatA pUjana vi. ane kevaLajJAnanA arthioe dhyAna, adhyayana vi. karavuM joIe. 105. sA.ni.mA-rU prati sacca0rUra thI saMpradepu 4rthe, Pg.669 "tAhe so dasannabhaddo taM pecchiuNa erisA kao amhArisANamiddhI? aho kaellao'NeNa dhammo, ahamavi karemi, tAhe so pavvayai," Pg.670 "uda savaMtakumAtAtti nAnA/khe tevo bhAsa, taNa ussuggo pavvayAmi / " 104. lalitavistarA-zrutastavavyAkhyAyAm tyAre te dazArNabhadra tene (Indrane) joIne vicAryu amArA jevAnI AvA prakAranI Rddhi kyAMthI hoya ? aho teNe (pUrvabhavamAM) dharma karelo. to huM paNa karuM tyArete pravrayA grahaNa kare che. tathA pR. 670 - avaMtIsukumAla nalinIgulma vimAnamAM deva hato. tenI utkaMThAthI pravrajita thAya che. vidhipratiSedhAnuSThAnapadArthAvirodhena ca vartate- svargakevalArthinA tapodhyAnAdi kartavyam paMjikAyAm :- vidhipratiSedhayoH-kaSarUpayoH, anuSThAnasya chedarUpasya, padArthasya ca tApaviSayasyA'virodhena = pUrvAparAbAdhayA varttate, cakAra uktasamuccayArthaH, amumevAvirodhaM trikoTiparizuddhilakSaNaM dvAbhyAM vacanAbhyAM darzayati- 'svargatyAdinA' sugamaM caitat, kintu svargArthinA tapodevatA-pUjanAdi, kevalArthinA tu dhyAnAdhyayanAdi krtvym| 106. caturvizati prabaMdha, prabaMdha-6, vRddhavAdi-siddhasena prabaMdhamAM ___ avantIsukumAlaH prAha smaH idaM (nalinI gulma vimAnaM) kenopAyena labhyate ? AryaiH (suhastibhiH) bhaNitam-cAritreNa / / (57) (58). Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha kAma mATe kAmadhenu samAna che, ane svarga ane mokSa ApanAra paNa te ja che. avaMtIsukumAle pUchayuM : A (nalinI gulma vimAna) kyA upAyathI maLe ? AcArya suhasti bhagavaMte jaNAvyuM ke cAritrathI prApta thAya. (jeo ema kahetA hoya ke saMsArI sukha mATe bhagavAne kaMI vihita karyuM ja nathI. teo pUrve ApelA lalitavistarA vagere A pATho vicAre.) sAdhuoe zatrughnarAjAne salAha ApI. tri.za.pu.-pUrva-7, saf-8 (b) gRhe gRhe tvaM gRhiNAM kArayerbimbamArhatam / puryAmasyAM tato jAtu vyAdhirbhAvI na kasyacit / / 236 / / 107. manAtha a02 pR.47 etthaM ca goyamA / je itthIyaM bhaeNa vA, lajjAe vA, kulaMkuseNa vA jAva NaM dhammasaddhAe vA taM veyaNaM ahiyAsejjA no NaM viyamma samAyarejjA se NaM dhaNNA, se NaM puNNA, se ya NaM vaMdA, se NaM pUjjA, se NaM daTThavvA, se NaM savvalakkhaNA, se NaM savvakallANakArayA, se NaM savvuttamamaMgalanihi, seNaM suyadevatA-sarassatI- se gaM aMbahuMDI accuyA, iMdANI paramapavittutamA, siddhi muttI sAsayA sivagaItti / lajajAthI, kulanA aMkuzathI ke dharmazraddhAthI paNa zIla(dharma) pALe teo dhanya. he gautama ! A pramANe je strIo bhayathI, lajjAthI, kuLanA aMkuzathI mAMDIne chelle dharma zraddhAthI te strIvedane sahana kare ane viparIta kAryane Acare nahi, teNI dhanya che, teNI puNyazALI che, teNI vaMdanIya che. teNI pUjanIya che, teNI darzanIya che, teNI sarvalakSaNathI yukta che, teNI sarvakalyANa karanArI che, tethI sarva uttama maMgalanidhi samAna che, teNI zrutadevatA-sarasvatI, aMbA, ayyatA che, paramapavitra uttama evI IMdrANI che, siddhi che, mukti che. zAzvata evI zivagati che. 108. tri parva-10, sa-99, sno.rUdda (a) bhogArtho vA'si cet dharmaM tathA'pyArhatamAzrayeH / sa hyarthakAmayoH kAmadhenuH svarmokSado'pi saH / / tame gRhasthonA ghare ghare arihaMtanI pratimA karAvo tethI A nagarImAM cokkasa koIneya paNa kyAreya vyAdhi thaze nahi. l/236ll 109. upazamAtA :- zrI rAmavinayanavRtta, o .970, Pg.267 (a). saMsArarvavapanAM nava gati saMsAratUsarA nIvA ! sUmiNagaeNavi kei, bujhaMti pupphacUlA vA ! / / 170 / / vyAkhyA :- rAjyoktaM yAni mayA svapne dRSTAni svargasaukhyAni, teSAmasaGkhyAtamapi bhAgametAni nArhanti ! pazcAdarNikAputramAhUya pRSTaM, taiH svapnadRSTasadRzAnyeva sukhAni kathitAni / rAjyA pRSTametAdRzAni sukhAni kathaM prApyante ? gurubhiruktaM yatidharmapAlanena ! tatsarvaM dharmasvarUpaM jJAtvA vairAgyamAdAya puSpacUlA cAritragrahaNArthaM patyurAjJAM mArgayAmAsa ! saMsAranA bhUMDa jevA jIvo saMsArathI dajhAvA chatAM paNa gaNakAratAM nathI. tyAre keTalAka svapamAM joyela narakAdithI pUSpacUlAnI jema bodha pAme che. //17Tii. vyAkhyA :- rANI (pUSpacUlAe) kahyuM meM svamamAM je svarganA sukho joyA tenA asaMkhyAtamAM paNa bhAgane A lAyaka nathI. pachI arNikAputrane bolAvIne pUchyuM tyAre temaNe puSpacUlAe svapamAM joyelA svargasukho jevAM ja sukhonuM varNana karyuM. jo tuM bhogane Icchato hoya to paNa AhaMtadharmano Azraya kara. te dharma ja (59) (60) Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAre rANIe (puSpacUlAe) pUchyuM AvA sukho kevI rIte prApta thAya ? gurUbhagavaMte jaNAvyuM ke saMyamadharmanA pAlanathI AvA sukho prApta thAya. te sarva dharmanuM svarUpa jANIne vairAgya pAmIne puSpacUlAe saMyamagrahaNa mATe patinI AjJA mAMgI. (b) Pg.292 nAIDu nada mofrddha-saMpA salvamevuM ghaHpanna | tadava DhamUDhaDhiyo ! pAve chamma no raman !!!Ara0rU II vyAkhyA :- "jANai iti" jAnAtyayaM jIvaH "jaha iti" yathA bhoga indriyajanitAni sukhAni, Rddhayo rAjalakSmyaH, sampado dhanadhAnyAdyAH, etatsarvam, eveti nizcayena, dharmaphalaM dharmasya phalaM kAryaM, dharmakAraNatvAt, evaM jAnAti, tathApi dRDhamUDhahRdayo dRDhamatyarthaM mUDhamajJAnAvRtaM hRdayaM yasyaitAdRzo jano lokaH 'pAve kamme' iti pApakarmaNi ramate krIDAM karoti utsuko bhavatItyarthaH, jAnannapi ajAnAna iva pravartate ityarthaH !! jema bhoga, Rddhi, saMpatti A sarva dharmanuM phaLa che tema jIva jANe che. chatAM paNa atyaMta mUDha hRdayavALo jIva pApa kAryamAM rame che ! ||203|| 110. rUpatti mavarSA thA, mA-1, pra-4 vaddarzanavarNanam, Pg.256 atra jainadarzane svargakevalArthinA tapodhyAnAdi kartavyaM "sarve jIvA na hantavyA" iti vacanAt ! pagdarzananA varNanamAM jainadarzananAM varNanamAM. A jainadarzanamAM svarga ane mokSanA arthIoe tapa, dhyAna vi. karavuM joIe. koI paNa jIvane mAravA nahIM- ItyAdi kathanathI. 111. sirisirivAta dA, vadhU- zrI kSamAnyAnuvAva, sno.188, pg.45 "tA pahu kuNaha pasAyaM, kiMpi uvAyaM kaheha maha paiNo ! jeNesa kuDhavAdI, nA thayuM nokavArtha va !! 188TT avacUrNi :- tasmAt he prabho ! he svAmin ! yUyaM prasAdaM kuruta, kamapi uvAyaM kathayata yenopAyena mama patyuH eSa duSTavyAdhiH kuSTarogaH kSayaM yAti ca punaH lokavAdo-lokApavAdaH kSayaM yAti!" mATe, he prabhu kRpA karo mArA patine koIpaNa upAya jaNAvo jethI A duSTa vyAdhi ane lokavAda kSaya pAme. /188. vyAkhyA :- te kAraNathI he prabhu ! he svAmi ! tame kRpA karo, koI paNa upAya kaho, je upAyathI mArA patino A duSTa vyAdhi, kuSTharogakSaya pAme, ane vaLI loka apavAda paNa nAza pAme. (AcArya mahArAje paNa sAvagha upAya nahIM dekhADatA nirdoSa navapada ArAdhanArUpI dharma upadezyo.) 112. (a) triza.pu. parva-1, saf-1, cAraNamunino amitateja rAjAne upadeza : jainadharma vidhAtavyo na pramAdo manAgapi / jinadharma vinA nAnyaduttarottarakAmadam / / 458 / / vyAkhyA :- A jIva A pramANe jANe che ke bhoga eTale ke IMdriyajanita sukho, rAjalakSmI vi. Rddhio, dhanadhAnyavi. saMpattio, A badhuM ja dharmanuM phaLa che. nizcayathI dharmanuM kArya che. kAraNa ke A bhogavi.nuM kAraNa dharma che. A pramANe jANe che. chatAMpaNa gADha ajJAnathI AcchAdita hRdayavALA loko pApa karmamAM utsuka banIne krIDA kare che. jANavA chatAM paNa ajANapaNAnI jema pravarte che. (bhoga joIe che paNa dharma karavo nathI evA jIvonI niMdA dvArA bhoga mATe paNa dharma ja karavAnI preraNA che.) (61) (62) Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmane vize lezamAtra paNa pramAda karavo joIe. jainadharma vagara anya koIpaNa uttarottara ISTane ApanAra nathI. II458II 113. tri.za.pu. parva-10, saf-6, sunasA ane tenA pativanI vAtacIta: (b) tri.za.pu. parva-1, saf-2, zrIdattAe pUchyA bAda satyayazamunino upadeza zrIdattA :- yadyapyasminnayogyAhaM maMdabhAgyA tathApi hi / amoghaM tvad vaca iti zreyase kiMcidAdiza / / 263 / / yathA bhavAMtare bhUyo nedRzI syAM tathA kuru / tvAdRze trAtari trAtaH kiM kiM na syAnmanISitama ||264 / / muniH ityAkarNya vacastasyA yogyatAM ca vicArya saH / dharmacakravAlaM nAma tapo'nuSThAtumAdizat / / 265 / / dve trirAtre caturthAni saptatriMzadiha tvayA / vidhAtavyAni gurvarhadArAdhananilI-nayA / / 266 / / prabhAvAttapaso'muSya na hi bhUyo bhaviSyati / apatyamiva vAyasyAstavedRkSaM bhavAntaram / / 267 / / nAga:- tvaM prANAstvaM prativapustvaM mantrI tvaM ca me sakhA / tadyatasva sutArthe'sminnupayAcitakAdibhiH / / sulasA- sulasoce kariSye'hamarhadArAdhanAM priya! arhadArAdhanaivaikA sarvakAryeSu kAmadhuk / / 60 / / nAgaratha : tuM prANa che, tuM mAruM bIju zarIra che. te maMtrI che, tuM sakhA che. tethI mAnatAo vi. vaDe A putra mATe prayatna kara. sulasA kahe che ke he priya ! huM arihaMtanA dharmane ArAdhIza A ArAdhanA ja sarvakAryomAM kAmadhenu samAna che. 114. mavabhAvanA, mULa sno.100 (a) alamittha vitthareNaM kuru dhamma jeNa vaMchiyasuhAiM / pAvesi purAhivanaMdaNovva dhUyA va naravaiNo / / A vistArathI saryu, dharma karo jethI rAjAnA putra ane rAjAnI putrInI jema Icchita sukhane prApta karo. (b) mULa jJo.100nI TIkAmAM narapatinI dIkarInI kathA. kanyA saMvegagayA pucchai bhayavaM ! kiM ettiyaM majjha dukkhaM ciya kevalayaM ? guru ! tao gurU bhaNai... tA bhadde ubviggA jai dukkhANaM suhANi ahilasasi / tA jiNavariMdabhaNie dhamme cciya ujjamaM kuNasu / / | saMvegane pAmelI kanyA pUche che he bhagavanuM ! zuM mAre ATaluM mAtra du:kha ja che ! pachI gurUbhagavaMta kahe che tethI he bhadra ! jo du:khathI udvigna thayelI tuM sukhone Icche che. to jinezvara bhagavaMte kahelA dharmamAM udyama kara. zrIdattA kahe che jo ke A bAbatamAM huM ayogya chuM, maMdabhAgyavALI chuM chatAM paNa tamAruM vacana amogha che e pramANe karIne kalyANa mATe koIka Adeza karo.// ra6all jethI bhavAMtaramAM pharIthI AvA prakAranI paristhiti na thAya te pramANe karo. tamArA jevA rakSaka hote chate zuM zuM vAMchita na maLe ||264nI munie A pramANe teNInuM vacana sAMbhaLIne ane yogyatAne vicArIne temaNe dharmacakravAla nAmano tapa karavA mATe Adeza karyo. ra6pI devagurUnI ArAdhanAmAM lIna thaIne tAre be ane traNa rAtrinA kramathI 37 upavAsa karavA. A tapanA prabhAvathI kAgaDInAM baccAnI jema pharIvAra tane Avo bhava prApta thaze nahi.//ra67I | (63) (64) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhacakra (le.pU.sAgarAnaMdasUri) vi.saM.1990 varSa bIju aMka-19 anya udeza ke udezazunyapaNe thatI dravyakriyAo paNa uttamakriyAnuM bIja che. eka vakhata paNa jene dravyaanuSThAnanI prApti thaI che tene thoDe ke ghaNe kALe jarUra bhAvadharma maLavAno ja che, ane Aja kAraNathI bhagavAn haribhadrasUrijI paMcavastuprakaraNamAM spaSTapaNe jaNAve che ke anaMtI vakhata dravyacAritra AvyA pachI mukhyatAe bhAvacAritra Ave che ne te mATe te dravyacAritro bhAvacAritronuM kAraNa che. Aja kAraNathI zIlAMkAcArya mahArAja paNa mAnapUjAnI IcchAe ke RddhigauravAdinI apekSAe paNa karAtI tapasyA ane sAdhukriyAmAM bhaviSyanI uttama kriyAnAM bIja che ema jaNAve che. dharmakriyA kadAca anyaudeza ke udezazUnyapaNe karavAmAM Ave topaNa te uddezazUnya ke anyaudezapaNe karelI dharmakriyA kAlAMtare bhAvadharmane jarUra lAvanAra hoI tevI dharmakriyAne bhAvadharmanA kAraNa tarIke ja gaNavI paDe. Aja kAraNathI abhavyamidhyAdeSTione paNa sAmAnyavratanI kriyA, aNuvratanI kriyA ke mahAvratanI kriyAmAM doSabhAgIpaNuM mAnyuM nathI. jo dravyakriyA mAtra jIvone dUSita karanArI hota to guNaThANAnI pariNati vagaranA abhavya, durbhavya ke mithyASTi jIvone te te dezavirati, sarvavirati vigerenI kriyAo karavAthI khoTo ADaMbara gaNI devaloka vigerenI prApti sUtrakAro kaheta nahi, paNa jema jema vadhAre vyakriyA kare tema tema vadhAre dhUrtatAvALo gaNAI adhika durgatie javAvALo kahevo joIe, paNa tema nahi thatAM abhavya, durbhavya ke mithyASTine paNa jema jema drakriyAnI vRddhi hoya che tema tema puNyanI vRddhi mAnI uMcA uMcA devalokanI prApti mAnavAmAM Ave che. 115. A.ni. bhAga-2 namaskAra niyukti pR. 436 suMdarInaMdanI kathAmAM - sAhuNA bhaNiyaM - thoveNa dhammeNa esA pAvijjati tao se uvagayaM, pacchA pavvaio / sAdhue kahyuM thoDo dharma karIza to A suMdarI) tane prApta thaze. tyAre ene e vAta sAcI lAgI pachI dIkSA lIdhI (= suMdarIne pAmavA dIkSA lIdhI) 115-e. A.ni. bhA. 2 pR. 454 gAthA 1012 TIkAmAM jinadatta zrAvaka ne phAMsInA mAMcaDA para huMDika cora tRSNAthI "pANI-pANI" karato dekhAyo tyAre jinadatta zrAvake kahyuM "jaI NamokkAraM paDhijjA to ANemi pANiyaM, jai vissArehisi to ANIyaMpi Na demi, so tAe lolayAe paDhai" jo navakAra gaNIza to pANI lAvu ane gaNavAnuM baMdha karI daIza to lAveluM pANI paNa nahIM ApuM. pachI cora pANInI lolatAthI navakArano pATha karavA lAgyo... chelle pANI ApyuM ... marIne vyaMtara thayo... 116. dharmabindu a.2 sU.35 vidhi-pratiSedhau kaSa iti / / TIkA-vidhiH aviruddhakarttavyArthopadezaka vAkyaM yathA.. svarga-kevalArthinA tapo-nAH sUrtavyam..... artha : kaSa parIkSA eTale vidhi - pratiSedha. vidhi eTale aviruddha kartavya bhUta kAryano upadeza karanAruM vAkya - dA.ta. svarga ane kevalajJAnanA arthIe tapa ane dhyAna vagere karavuM joIe. 117. dharmasaMgrahaH bhA.1, vi.2, gA.59, peja - 345, 346 lekhaka: pa.pU.A.zrI bhaMdrakarasUrIzvarajI ma.sA. jo ke utsargathI zrI navakAramaMtrano vagereno jApa samakitadRSTi AtmAoe karmanI nirjarA mATe ja karavo ucita che. to paNa te te dravya-kSetra-kALa-bhAva rUpa hoI tevA prasaMge A loka ke paralokanA laukika hitane uddezIne paNa gaNatA upakAra thato hovAthI zAstramAM e mATe gaNavAno upadeza karelo jaNAya che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118. yogadraSTi samuccaya bhAga - 1 (pa.pU.munIrAjazrI jayasuMdara vi.ma.sA. likhita prastAvanAmAMthI) sakala zrI jaina saMghanA sadbhAgye, tArkika ziromaNi- jainazAsananA zaNagAra pa. pU. AcArya deva zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjanI uttama prasAdI jevA 'yogadraSTi samuccaya' nAmanA addabhuta grantha upara nyAyavizArada pUjayapAda AcAryabhagavaMta zrImad vijaya bhuvanabhAnasUrIzvarajI mahArAja sAhebe karelA mArmika vyAkhyAno granthArUDha thaIne jijJAsu- mumukSu abhyAsI varganA karAlaMkAra banI rahyA che e asIma AnaMdanI vAta che. zrI jainazAsana vizvamAM ajoDa che, advitIya che, ane abhuta paNa che. enI eka eka vAto eka bAju vizvanA gUDha rahasyonuM anAvaraNa kare che, bIjI bAju antaHcakSune tejasvI banAve che, to trIjI bAju aMdhArI amAsanA jevI kalikAlanI rAtrimAM muktinA pravAsIne sacoTa ane saraLa mArgadarzana pUruM pADe che. kAraNa, zrI jainazAsanamAM je kAMI kahevAyuM che te vItarAga sarvajJa paramAtmAnI puNyavANInI saravANI che. emAM koI adhUrapa nathI, saMdigdhatA nathI, anizcitatA jevuM kazuM nathI. zrI jaina zAstro ane jaina zAsananI nItiono bArIkAI ane UMDANathI abhyAsa karyA pachI 'duniyAmAM je kAMI abhyasanIya che te badhuM ja A mahAzAsanamAMthI praphurita jharaNAo jevuM che' AvA niSkarSa upara AvyA vinA rahevAtuM nathI. eTale ja zrImad upAdhyAya yazovijayajI mahArAje tyAM sudhI kahyuM che ke anya darzananI vAtone, parArtha (eka moTI saMkhyA) mAM sonI saMkhyAnI jema, samAviSTa karI dekhADatA na AvaDe to sAco jJAnagarbhita vairAgya nathI. (juo adhyAtmasAra 2/36). A draSTithI joIe to pU. haribhadrasUrijI mahArAje A yogadraSTi samuccayamAM jainazAsananI saraNIne mukhya ImAratarUpe caNIne AjubAju anya darzananI hakIkato ane paribhASAonA aMlakArothI zaNagAravAnuM khUba ja mahattvapUrNa kArya prastuta karyuM che. (67) jainadarzanamAM yoga : jaina zAstromAM 'yoga' zabda prAcIna kALathI ja vaparAto Avyo che. mana vacana ane kAyAnI pravRttine jIvanA yoga rUpe oLakhavAmAM AvI che. vikAsakramanA 13mAM guNasthAnaka sudhI jIvane yogIrUpe oLakhavAmAM Avyo che, jayAre 14mA guNasthAnake ayogIrUpe oLakhAvyo che. jainazAsananI A vAta ghaNI ja sUcaka ane mahattvanI che ke "yoga' e jIvanuM carama lakSya nathI, paraMtu 'ayoga" arthAtu tattvakAya avasthA e aMtima lakSya che. e avasthAmAM pahoMcavA mATe azubha mana-vacana-kAyayogano nirodha ane zubha prazasta mana-vacana-kAyayoganuM pravartana anivArya che. adhyAtmanA kSetramAM 'azubha yogano nirodha' e arthamAM kALa jatAM yoga zabda rUDha banI gayo che. pAMtajala yogasUtramAM cittavRtti nirodhane yoga kahyo che, emAM paNa upAdhyAyajI mahArAje 'kilaSTa cittavRttiono nirodha' Avo mahattvano pariSkAra sUcavyo che, zrI jainazAsanamAM yoga zabdano mAtra 'vRttinirodha' evo saMkucita artha karavAmAM Avyo nathI kiMtu "mota thananA yoga: savapi dharma-vyApAra:" e ukti vaDe nIcethI mAMDIne uparanA pagathiyA sudhInA tamAma mokSasAdhaka dharmavyApArane 'yoga' rUpe oLakhAvyo che. eTale zrI jainazAsanamAM 'yoga' tattvane sAMgopAMga oLakhavA mATe koI ekAda zAstra vAMcI levAthI kAma sarI jatuM nathI, judA judA zAstromAM yoganuM judI judI aneka zailIthI nirUpaNa karAyeluM che. prAcInamAM prAcIna Avazyaka niryukti zAstramAM zrI bhadrabAhu svAmIe nAtha (yogAdhyayana)mAM saMgraha karavA yogya 32 prakAranA yoga dekhADyA che. zrI haribhadrasUri mahArAje 'yogaviMzikA' prakaraNamAM 'sthAna-UrNa-artha-Alambana-nirAlambana' pAMca bhedathI yogaprakriyA dekhADI che. "yogazataka' granthamAM teoe sajJAna-sadarzanasaccAritranA saMbaMdhane nizcaya-draSTithI ane enA hetubhUta guruvinayAdine vyavahAradraSTithI yoga kahyo che. teoe ja yogabindumAM adhyAtma-bhAvanAdhyAna-samatA-vRttisaMkSaya A pAMca bhedathI yoganI prarUpaNA karI che. teoeja (68) Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadraSTisamuccaya'mAM ATha draSTinA bhedathI yoganuM nirUpaNa karyuM che, ane enA prathama zlokanA vivaraNamAM ja sUcita karyuM che ke vistArathI yoganuM nirUpaNa uttarAdhyayana-yoganirNayAdimAM karAyeluM che. kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUri mahArAje potAnA yogazAstramAM jJAnadarzanacAritra- ratnatrayIne yoga kahyo che, tathA pAMcasamiti- traNa gupti A ATha pravacanamAtAne paNa yogarUpe oLakhAvI che. AnAthI e phalita thAya che ke zrI jainazAsanamAM yoga mAtra dhyAna ke samAdhi rUpa ja nathI, paraMtu teno artha ane tenI prakriyA khUbaja vyApaka che. TUMkamAM ema kahI zakAya ke muktiprApaka koI paNa sAdhanAnu nAma ja yoga che. jainetara pAtaMjalayogAdi granthomAM je yoganI prakriyAnuM digdarzana che tenA karatAM jaina granthomAM yoganI prakriyAnuM digdarzana keTaluM vistArathI, UMDANathI ane vyApakarUpe karAyeluM che teno A uparathI saheje Acho khyAla AvI zake che. sadyoga vinA zAstro paNa saMsAra : jaina zAstromAM je vyApaka arthamAM 'yoga' padArthanuM vistRta vivecana upalabdha che, tenA abhyAsa pachI paNa jo yogAbhyAsa jIvananA kSetramAM amalI na bane to korI yogacarcAnuM kAMI phaLa maLatuM nathI. pU. haribhadrasUrijI mahArAje yogabiMdumAM khUbaja mArmika eka zloka (509)mAM jaNAvyuM che ke - * 'jema mUDha cittavALA manuSyo putra-patnI vagereno saMsAra Ubho kare che, tema zuddha yoganA abhyAsa vagaranA vidvAna, paMDito zAstramaya saMsAra Ubho kare che.' AnAthI e phalita thAya che ke zAstrono abhyAsa zuddha yogAbhyAsanI sAdhanA mATe che, nahIM ke tathyahIna vAda-vivAdanI paraMparA laMbAvavA mATe. anyathA e paNa eka saMsAra ja banIne rahI jAya che. pataMjalie paNa kahyuM che ke anizcita vAda ane prativAdamAM paDyA rahenArA, tala pIlanArI ghANInA baLadanI jema kyAreya tattvanA rahasyane pAmI zakatA nathI. eTale sayoganA abhyAsIo haMmezA zAstronA tAtparyane najara samakSa rAkhIne, * putradArAdisaMsAra: puMsA saMmUDhacetasAM / viduSAM zAstrasaMsAra sadyogarahitAtmanAm / / (69) tathA je nayanI pote prarUpaNA kare che tenAthI bhinnabhinna nayanI prarUpaNAo pratye sApekSabhAva rAkhIne ja zAstrIya padArthonI carcA kare che. carcA paNa mAtra khaMDana-maMDananA AMtarika rasane lIdhe nahIM kiMtu zuddha jijJAsAbhAvathI athavA ajJone sujJa banAvavAnA zubha AzayathI kare che. enAthI eka lAbha e thAya che ke je lokoe zAstronI mAtra ekataraphI vAto sAMbhaLI ke vAMcIne keTalAka majabUta abhiprAyo bAMdhI lIdhA hoya che te kadAgrahamAM pariName te pUrve ja teone anya taraphI zAstronI vAto jANavA maLavAthI pUrvabaddha abhiprAyone pariSkRta karI levAnI taka maLe che. eka udAharaNa ApuM, vi.saM. 2017mAM amAruM sirohImAM comAsuM hatuM. comAsuM pUruM thayA pachI tyAM pATaNathI pUjyapAda vidvAna AcAryadeva(te vakhate paMnyAsa zrI muktivijayajI gaNivarya) zrI vihAra karatA padhAryA. zAstronI vAto karatA karatA meM teozrIne kahyuM ke sAheba ! ApanA vyAkhyAnamAM meM eka vAra sAMbhaLyuM che ke sAdhu jo sarvaviratino upadeza karyA vinA dezaviratino upadeza kare to tene sthAvara jIvonI hatyAmAM anumatino doSa lAge ja. pUjayazrIe kahyuM ke hA, bilakula barAbara che. upamitimAM evo pATha paNa che tene AdhAre bhArapUrvaka huM A vAta boluM chuM. meM kahyuM sAheba ! e vAta ThIka che paNa yogazataka granthanI svopanna TIkAmAM (A TIkA te vakhate pahelI vAra tAjI ja chapAyelI ane mArA vAMcavAmAM AvelI, temAM) pUjyapAda zrI haribhadrasUrijI mahArAja zloka 28 ane TIkAmAM bhArapUrvaka pahelAM dezaviratino upadeza karavAnuM jaNAve che tathA khulAso kare che ke sarvaviratino upadeza karyA pahelAMja dezaviratinA vrato Ape to pelo doSa lAge paNa upadeza karavAmAM nahIM. - enuM zuM ? pUjayazrIe kahyuM ke kyAM che? lAvo ApaNe joIe ! eTale meM e zloka ane TIkA e granthamAMthI kADhI dekhADyA. atha kimarthaM suprasiddhamAdau sAdhudharmopadezamullaghyAsya shraavkbamazaH ? tyAraM (70) Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tassA''saNNattaNao tammi daDhaM panavAyajogAo / sigdhaM pariNAmAo sanma rapAna 32 / 28 // 'tasya' - zrAvakadharmasya AsannatvAd guNasthAnakakrameNa bhAvapratipatiM prati pratyAsannAH, yathoktam "sammattammi u laddhe paliyapuhatteNa"(vizeSA0 1222) ityAdi, ata eva kAraNAt tasmin = zrAvakadharme dRDhaM = atyarthaM pakSapAtayogAt Asanne hi bhAvatastatsvabhAvasambhavena pakSapAtabhAvAt ata eva kAraNAt 'zighraM' = tUrNaM pariNAmAt = kriyayA pariNamanAt tatpakSapAte tadmAvApattiriti kRtvA tathA 'samyag' = yathAsUtraM 'paripAlanAtazca' pariNatiguNeneti / suprasiddhatvaM cA''dau saadhudhrmopdeshsyaannuvrtaadiprdaankaalviSayam, anyathoviparyaye DhoSa: pti thArtha: /ra8 pUjyazrIe AgaLa-pAchaLa barAbara saMdarbha tapAsIne kahyuM ke tArI vAta barAbara che. paNa A mAre pahelIvAra ja vAMcavAmAM AvyuM. e pachI bIjI paNa ghaNI zAstronI vAto thaI. TUMkamAM kahevAnuM eTaluM ja ke zAstromAM ekataraphI pATho vAMcIne ke sAMbhaLIne je abhiprAya baMdhAyo hoya te zAstronA bIjI taraphanA pATho vAMcavA-jANavA maLyA pachI sujJa puruSo pahelA bAMdhelA abhiprAyone pakaDI rAkhatAM nathI paNa temAM pariSkAra karI le che. A rIte paraspara viruddha bhAsatA bhinna bhinna nayone avalaMbIne zAstromAM prarUpAyelA aneka vidhAnonI paraspara sApekSatAno bodha thavAthI zAstravyutpatti vadhe che, ane sArAsArano viveka jAgRta thAya che. enA badale anya nayanI prarUpaNAono sarvathA tiraskAra karIne khoTo UhApoha ke vivAda Ubho karavAthI Atmahita gumAvavAnuM thAya che, yogAbhyAsa bAju para rahI jAya che, ne bIjAone paNa sugrahita ane abhinivezita karavAnuM thAya che, tathA mAnavajIvana hArI javAya che. A vicAraNAne sadA lakSamAM rAkhanArA pUjayapAda (71). gurudevazrIe yogadraSTisamuccaya' jevA arthagaMbhIra grantharatna upara sarva nayane sApekSa rahIne karelA vyAkhyAno catura jijJAsuvargane eka uttama svadhyAyanuM Alambana puruM pADaze emAM koI zaMkA nathI. A pUrve pUjyapAdazrIe zrI 'lalitavistarA' granthanA vivecana rUpe 'paramateja' bhA. 1-2 tathA zrI "paMcasUtra' granthanA vivecanarUpe 'ucca prakAzanA paMthe' A be grantho zrI saMgha samakSa mukIne zAsananI uttama sevA bajAvI che. e be granthonA sujJa vAcakoe niSpakSapaNe enI mukta kaMThe prazaMsA karI che. vaLI yogadraSTisamuccaya granthanI pIThikArUpe ekavAra pUrve paNa pUjyazrInA pravacano prasiddha thayelAM che. A granthonAM vAcakoe tenA svadhyAyathI je nirjarA siddha karI che, temAM pragaTa thatAM A navA granthathI apUrva vRddhi thavAnI pUrI saMbhAvanA che. svopajJa TIkA sahita yogadraSTisamuccaya grantha ghaNo saMkSipta tathA gUDha hoIne prabuddha saMskRtajJone paNa tenA svAdhyAyathI vaMcita rahevuM na paDe e mATe pUjyapAdazrIe A graMthanI gUDhagraMthione A vyAkhyAnomAM kholI ApIne mahAna upakAra karyo che. kvacit praznottaranI zailIthI to kvacit vidhAnAtmaka zailIthI pUjyazrIe granthanA gUDha tattvone khUba ja suMdara rIte samajAvyA che. vaLI granthanA viSayone samajavA mATe jyAM ane anya viSayonI mAhitInI jarUra hatI tyAM pUjayazrIe prAsaMgika rIte rajU karavAmAM kyAMya saMkoca rAkhyo nathI enAthI vAcakone moTo lAbha e thaze ke granthAntargata viSayo uparAMta paNa jaina-jainetara zAstronA anya paNa aneka siddhAntonuM sacoTa jJAna prApta thaze, je granthanA viSayone samajavA mATe paNa ghaNuM ja upayogI banaze. vAcakavargane eka viSayanI jijJAsA zame ke tarata ja anya viSayonI jijJAsA UbhI thaI rahe ane AgaLa enuM samAdhAna paNa maLatuM rahe evI suMdara vyAkhyAnonI zailIthI granthanA marmo pragaTa karavAmAM pUjayapAdazrIe uttama kauzalya prApta karyuM che e 'paramateja' vagere granthanA vAcakone to anubhavasiddha haze ja, uparAMta A grantha vAMcIne paNa tevo ja anubhava thaze emAM koI zaMkA nathI. vAstavamAM A vyAkhyAnagrantha aneka bahumUlya anubhavo, gUDha zAstraciMtana (72) Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane zAstravidhAnonA AMtarika rahasyonA pragaTa khajAnA jevo banI gayo che. AmAM koI atizayokti lAgatI hoya to svayaM nimnanirdiSTa sthAnonuM avalokana karavA vAcakonuM dhyAna doruM chuM. vyAkhyAnagranthanI vizeSatAo : zarUAtamAM ja bIjA peja upara pU. haribhadrasUri mahArAjanA 'A granthanI maulikatA' dekhADanArI pUjayazrIe (1)ane (2)naMbaranA peregrAphamAM karelI rajUAta, e pachI peja 3 upara 'pAtrane viziSTa pamADavAnuM kAma samarthanuM e peregrApha. peja 6 mAM ziSTa puruSanI vyAkhyA. peja 7mAM bIjI kolamamAM karmakSaya sAdhaka zubha adhyavasAyamAM Azrava-saMvara ane nirjarA e traNa tattvono samAveza kaI rIte thayo te. e pachI pR.9 thI 24 mAM dharmakArya-karmakAya ane tattvakAya A traNa avasthAonuM vivecana khUba ja hRdayaMgama banyuM che. A viSayathI lagabhaga ghaNA aparicita che ane teone AnAthI ghaNuM ja suMdara jANavA maLaze. pR. 10 mAM 'adhyAtmadaMbhionI bhramaNA' vALo peregrApha, pR.12 mAM mokSamAM bhavyatvano nAza kevI rIte? enI rajuAtamAM karmasaMyoga ane tathAbhavyatvano nAza kaI rIte ? A prazna ane enuM samAdhAna pUjyazrInI adbhuta pratibhAno paricaya ApavA mATe pUratuM che. pR.14 mAM varabodhi juduM kema ? A rajuAta paNa khUba ja mArmika che. pR.16 mAM tIrthaMkarapaNAnI puNyAInA kAraNabhUta vIza sthAnakanAM nAma sahelAIthI yAda rAkhavA mATe pUjayazrIe khUba ja suMdara rajUAta karI che.pR.18 mAM tIrthakara bhagavAnanA ananya upakAro ane jaina dharmanI AgavI vizeSatAonuM nirUpaNa suMdara che. AvI aneka vizeSatAonAM, A granthamAM TheraThera jijJAsuone darzana thaze. jaina upadezakanI kuzaLatA A vizeSatAo uparAMta, koIpaNa jAtanI A loka-paralokanI paudgalika AzaMsA choDAvavA mATe pUjyapAdazrIe kevI kuzaLatApUrvaka pratipAdana karyuM che te nIcenA phakarAo vAMcanArane barobara khyAlamAM Avaze.- (juo peja 175) cAritra ja nahi, paNa gRhasthapaNAnIya deva-darzana-pUjA vagere dharmakriyA paNa oghadraSTi rAkhIne aihika kAmanAothI karI. dA.ta. "devadarzanapUjA-Adi dharmakriyA sArI rIte karIe to dharmAtmAmAM khapIe, to vepAramAM zAkha sArI paDe, dharmI kuTuMbonI kanyAo ApaNAM dIkarAo vere Ave"... "ghoDIyA-pAraNuM laIe to ghera vahune dIkaro janma ane ghoDiyApAraNuM baMdhAya...." Ama viSayarAgathI dharmakriyA thaI... | (juo- peja 176) "sArAMza, oghadraSTithI raMgAyelI dharmakriyAomAM dharmayogomAM draSTi ane prIti dunvayI viSayo para, kAyika sukho pa2; paNa AtmAnAM- Atmahitono kazo vicAra ja nahi." A rIte pUjayazrIe yogadraSTithI raMgAyelI dharmakriyAo karatAM oghadraSTinI kriyAone spaSTa alaga pADI batAvI dIdhI che. e sUcave che ke teo dharmakriyAonuM jarApaNa apamAna na thAya athavA dharmakriyAomAM koIne heyabuddhi na thaI jAya te rIte paugalika AzaMsAonI heyatAnuM sacoTa nirUpaNa kare che. te chatAM paNa tyAM ema kahetA nathI ke "AvI saMsAramAM UbhI thayelI ApattinA nivAraNa yA jarUrI kAryanA saMpAdananA uddezathI karelI dharmakriyAo tamane saMsAramAM rakhaDAvI mAraze - nukazAna karaze, ke sAva nakAmI che ane te rIte na ja thAya." ema nahi kahevAnuM kAraNa e che ke zrAvaka saMsAragharavAsamAM rahe to paNa dharmane ja mukhya karanAro hoya che. kema ke dharma para ene evI zraddhA che ke TheTha mokSa sudhInA samasta vAMchito dharmathI ja siddha thAya che. mATe zrAvaka vAte vAte dharmane ja AgaLa kare che, dharmanuM ja zaraNuM le che. to pachI mokSa sivAyanA bIjA kArya mATe ke ApattinA nivAraNa mATe e pote 74). Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanuM ja zaraNuM le, dharmasAdhanA kare emAM kAMI bhavanA pherA vadhatAM nathI paraMtu dharma zraddhA vadhe che. pariNAme draDhadharmI thAya che. pUjayazrI evuM jarAya IcchatA nathI ke dharmazraddhALu varga vairAgyAdine bhUlI jAya. tethI ja to pR.117 mAM pahelAM ja kahI AvyA che ke -"darzanapUjA tribhuvanacakravartI tIrthaMkara bhagavAnanAM karavA chatAM vAstavamAM prabhu pAsethI thoDo ya vairAgya nathI levAto, eTale prabhu pAse tuccha cIjanI bhikSA maMgAya che ! tema zraddhAbaLa nathI levAtuM ke 'arihaMta paramAtmA acinya prabhAvI che, eTale jagatanuM ya sAruM maLaze to te A nAthanA prabhAve ja maLaze, emanA prabhAve jarUra maLaze, mATe 'namuM to A nAthane ja, bhajuM to A prabhune ja, smaruM - japuM to A arihatane ja'- A zraddhAbaLa na hoya eTale pachI bajAravepAra-Ijjata vagere para yA dorA - dhAgA-maMtara-jaMtara vagere para zraddhA karAya A rIte pUjyazrI, saMsAramAM Avazyaka kartavyapAlana ke Apatti nivAraNanA upadezathI karAtI jinokata dharmakriyAthI maLatA phaLa dvArA dharmazraddhA vadhAravAnA kAraNe loko dorA-dhAgA-matara-jaMtara yA mithyA devadevInI mAnyatAnA aniSTathI bacatA rahe e sArI rIte samaje che. eTale ene viSakriyAnuM lebala lagADIne kyAMya vakhoDI kADhatA nathI. A rIte teo pUrvAcArya bhagavaMtonI vyAkhyAnazailIne paNa pUrepUrA anusare che. haju paNa AgaLa juo.(pR.24 kolama 2) "heyaupAdeyanA vivekIne je kAMI karavAnuM rahe te potAnuM zuddha svarUpa zuddha tattva pragaTa karavA mATe ja karavAnuM hoya." A kIdhA pachI te sAvadhAnI Ape che ke jojo dareka dharmapravRttimAM mAtra carama lakSya (prayojana) potAnuM zuddha svarUpa (mokSa) ja najaramAM rAkhIne anaMtara prayojananI ghora upekSA nahi karatA, paraMtu nikaTanuM zubha prayojana paNa khAsa najaramAM rAkhajo." eTale e ja pRSThamAM "ema AdhyAtmika jIvanamAM dayA-dAnAdi AcAra pALe e zA mATe ? to ke samyakatvarUpI phaLa mATe. samyakatva AvyuM, have (75) enA 67 AcAra zA mATe ArAdhe ? to ke bAra vratanI sAdhanA mATe. e zA mATe kare ? to ke aMtarAtmAmAM dezaviratinA bhAva pragaTAvavA, ne paMcama guNasthAnakarUpI phaLa mATe. e phaLa paNa, eka divasa saMsAratyAga karI sAdhujIvana laI enI sAdhanA karAya e phaLa mATe. e paNa aMtarAtmAmAM sarvavirati bhAvarUpI phaLanI prApti mATe ane enA saMvardhana mATe karAya. e paNa uttarottara apramattabhAva, apUrvakaraNa vagere phaLa mATe, ne e paNa anAsaMgayoga ane vItarAgabhAvarUpI phaLa mATe karAya. e paNa kevaLajJAna mATe, ne e paNa aMte ayoga ane zailezI rUpa phaLa mATe che. temaja e paNa sarva karmakSaya karavA mATe che. ane e paNa sarvathA zuddha anaMta - jJAna - sukhAdimaya - Atmatattva - AtmasvarUpa pragaTa karavA mATe karAya che." (pR.23 kolama 1) "jIvanamAM A carama ane parama phaLasvarUpa tattvakAya-avasthAnuM jo lakSya baMdhAI jAya to enI pUrvanA - pUrve kahyA e AtmavikAsanAM ja phaLa nipajAvavAnI lAlasA rahe, paNa tuccha dunyavI sukhasanmAna vagerenI lAlasA na rahe, zuddha AtmasvarUpa sudhInA phaLanI lAlasAmAM dunyavI phaLanI lAlasA marI paravAre." (pR. 3) kolama 2) 'pra.- to zuM rAgadveSa na TaLe tyAM sudhI samyagujJAna nahi bhaNavAnuM ? dharmakriyA nahi karavAnI ?' u0- samyagujJAna jarUra bhaNavAnuM, ane dharmakriyA paNa jarUra karavAnI, paraMtu te rAgadveSa TALavAnA uddezathI karavAnI. (pR. 40 kolama 1) "zuddha dharma karavAnI dhagaza hoya, to ja IcchAyoganI sAdhanAmAM AvI zakAya, nahitara nahi. jagatamAM saMmUrNima kriyA karanArA hoya che, viSakriyA karanArA hoya che, paNa e IcchAyogamAM nahi gaNAya, kemake e zuddha dharmanI sAcI IcchA nathI." A badhA pratipAdanathI eka vAta nizcita ja che ke pUjaya gurudevazrI evuM jarAya nathI IcchatA ke 'loko bhale saMsAramAM ja rahe ane dharmakriyA karatAM (76) Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahe.' tathA evuM paNa IcchatA nathI ke 'malIna AzayathI dharmakriyA karIne saMsAramAM bhale rakhaDayA kare.' temaja evuM paNa IcchatA nathI ke 'pApakriyAne badale mAtra dharmakriyA karyA kare, pachI bhalene mokSe na jAya' tyAre 'pApakriyAne badale jIva dharmakriyA ja karatA rahe ' evuM to jarUra Icche che ke jethI e dharmakriyAthI paraMparAe temAM yogyatA pragaTa thavA sAthe mokSa mATe pragati karatA thAya. kevalibhASita zubha dharma- sAdhanAonuM jaina zAsanamAM ghaNuM ghaNuM mahattva che. enA jevI bIjI koI zreSTha sAdhanA nathI, zreSTha kriyA nathI. emAM evI zakti paDelI che ke je ca2mAvarttavartI jIvomAM yogyatAdinA AdhAna dvArA bhAvane paNa kheMcI lAvanArI thAya che. eTale ke kriyAnayanI draSTie zubha kriyAono svataMtra mahimA che. eTale ja jyAre jyAre ema kahevAya che ke bhAvapUrvakanI kriyA mokSa hetu che tyAre teno artha e karAya che ke bhAvasaMpAdana dvArA kriyA mokSahetu bane che. nahi ke bhAvapUrvakatvarUpe kriyA mokSamAM hetu che. - jo bhAvapUrvakatvarUpe kriyA mokSamAM hetu mAnIe to upA0 zrI yazovijayajI mahArAja jaNAve che tema-anyathAsiddha (arthAt ahetu) thaI jAya. mATe mokSa pratye kriyAnI kAraNatA bhAvapUrvakatvarUpe nahi paNa svataMtra zaktivizeSarUpe kahI che. (juo yogalakSaNa batrIsI 10 mI zloka 27 TIkA - hAraLatA ca tasyAH zaktivizeSeNa na tu bhAvapUrvakatvenaiva bhAvasyA'nyathAsiddhiprasaMgAt) A rIte ca2mAvarttavartI jIvone mokSamArge pragati karAvanArI hovAthI dharmakriyAo khUba ja mahattvanI che, ane tethI ja zAstrakAra bhagavaMtoe mokSanA Azaya vinA paNa yathAkathaMcit te lAyaka jIvo dvArA karAtI dharmakriyAone avagaNavAne badale AvakArI che.kAraNa, mokSapuruSArthanI jema dharmapuruSArtha paNa ghaNo ghaNo vakhANyo che, paNa artha-kAmanI jema ene vakhoDyo nathI. ahIM jo evo prazna karavAmAM Ave ke - prazna - kalikAlasarvajJa pUjyapAda hemacaMdrasUri mahArAje triSaSTizalAkAnA dazamA parvanA teramAM sargamAM mokSane ja vAstavika puruSArtha jaNAvIne (77) saMsAranA koIpaNa hetuthI dharma karavAno niSedha ane mokSanA hetuthI dharma karavAnuM vidhAna karyuM che enuM zuM ? uttara - to AnA uttaramAM pahelA e zloko dhyAnamAM laIe. pumarthA iha catvAraH kAmArthoM tatra janminAm / arthabhUtau nAmadheyAdanarthoM paramArthataH ||1|| arthastu mokSa evaiko dharmastasya ca kAraNam / saMyamAdirdazavidhaH saMsArAbhbhodhitAraNaH // 2 // anantaduHkhaH saMsAro mokSo'nantasukhaH punaH / tayostyAga-pariprAptiheturdharma vinA na hi ||3|| mArga zrito yathA dUraM kramAt paMgurapi vrajet / dharmastho dhanakarmA'pi tathA mokSamavApnuyAt ||4|| A zlokomAM artha ane kAmane jema pa2mArthathI anartharUpe jaNAvyA tema dharmane anartharUpe jaNAvyo nathI. enAthI e phalita thAya che ke mokSa ja eka puruSArtha che ema kahevAmAM artha ane kAmano ja vyavaccheda ISTa che, nahi ke dharmano paNa. vaLI saMskRta bhASAno jANakAra koIpaNa A cAra zloko vAMcIne evuM kahevAnI hiMmata nahi kare ke A zlokomAM mokSa sivAyanA koIpaNa hetuthI dharma karavAno niSedha karyo che. UlaTuM cothA zlokamAM je kahyuM che -- "mArga para rahelo pAMgaLo paNa kramazaH dUra pahoMcI zake che e rIte bhArekarmI paNa dharmamAM rahyo hoya to mokSane pAmI zake che." AnAthI to UlaTuM e phalita thAya che ke mokSano Azaya tatkALa na hoya ane saMsAranI vyathA nivA2vAno hetu hoya to paNa caramAvarttavartI bhArekarmI jIvo dharma mArge cAle to paraMparAe tene paNa mokSa prApti thaI zake che. kAraNake dharma e mokSanA mArgarUpa che. jo kalikAlasarvajJane mokSa ja eka puruSArtha tarIke ISTa hota ane dharma ISTa na hota, to, vItarAga stotramAM 'dumArapAtta dhUpAntaH prApnotu tAMkhitama A vItarAga stavanAthI kumArapALa rAjAne vAMchitaphaLa prApta thAo - Avo (78) Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aihika-pAra-laukika phalaprAptino AzirvAda Apata kharA? * pra0 - ahIM kumArapALanuM vAMchita phaLa eTale mokSa ja hoya ne? u0 - pUjyazrI prabhAcaMdrasUri mahArAje AnI TIkAmAM 'aihika-pAralaukika' evo ja artha karyo che. eTale "mokSarUpI ja vAMchitaphaLa' no AzIrvAda Apyo che evI rajuAta zAstragarbhita ke kadAgraha garbhita ? taduparAMta, tulye caturNA paumarthye pApayorarthakAmayoH / AtmA pravartate hanta, na punardharmamokSayoH / / A zloka dvArA artha-kAmane pApapuruSArtha darzAvI, jIvo dharma-mokSa puruSArthamAM nathI pravartatA teno kheda darzAve che. vaLI svayaMbuddha maMtrIe rAjAne karelA upadezamAM teozrI puMsAM ziromaNIyate dharmArjanaparA narAH / AzrIyante ca saMpadbhirlatAbhiriva pAdapAH / / arthAtu dharmanuM upArjana karanArA (dharmapuruSArtha AdaranArA) manuSyo puruSomAM ziromaNi bhAvane dhAraNa kare che, ane jema vRkSo velaDIothI viTAya e rIte saMpattiothI varAya che. Ama kahIne dharmapuruSArthanA ziromaNi bhAvane spaSTa zabdothI jaNAvI rahyA che. ahIM ema nathI kahyuM ke mAtra mokSapuruSArthanuM upArjana karanArA ja ziromaNibhAva dharAvanArA che. vaLI emAM ja AgaLa vidyAdharanarendratvaM dharmeNaiva tvamAsadaH / ato'pyutkRSTalAbhAya dharmameva samAzraya / / A zlokamAM rAjAne maMtrIe karelA upadezamAM pharamAve che ke dharmathI ja tane vidyAdharomAM napapaNuM prApta thayuM che. have enAthI paNa caDhiyAtA lAbha mATe dharmano ja Azraya kara. * A viSayamAM UMDANathI jANavA mATe munizrI abhayazekhara vijayajI Alekhita "tattvAvalokana-samIkSA" grantha avazya vAMcavo. (79) ahIM nRpata karatAM paNa caDhiyAtA svargAdi yAvatuM mokSa sudhInA badhA lAbho che ane tenA mATe dharmano Azraya karavAnuM spaSTa jaNAve che. enAthI phalita thAya che ke sAMsArika padArthanA AzayathI paNa jIvo dharmamAM joDAya te teone ISTa ja che kAraNake caramAvarnamAM AvelA jIvo dharmamArge AvIne ja mokSamArge prayANa karatA thAya che. eTale jIvo mATe dharma pravRttino puruSArtha khUba khUba kartavya che, evo jJAnIono Azaya che. eTale "arthatu no :' e vidhAnathI ekamAtra mokSapuruSArthanI ja pradhAnatAno ekAMta pakaDI laIne dharmapuruSArthane utArI pADavAno kAMI artha nathI. A to kalikAlasarvajJa bhagavaMtanI vAta thaI. kiMtu bIjA paNa mahApuruSone, jIvo sAMsArika vastuonA AzayathI dharma kare to paNa (paraMparAe mokSa hetuka dharma tarapha vaLe e abhyantara AzayathI) keTaluM ISTa che te have joIe. taduparAMta navAMgI TIkAkAra zrI abhayadevasUri mahArAjanA ziSya AcAryazrI vardhamAnasUrijI mahArAja viracita grantha "maNoramAM kathA" nA aSTaprakArI pUjAnI, kathAomAM pRSTa194upara upadezakartA zrI priyaMkarasUri samudradattane gaMdhapUjAnA upasaMhAramAM kahe che ke - jai icchaha dhaNariddhiM guNasaMsiddhi jayammi supasiddha to gaMdhudhdhuradhuvehi mahaha jiNacaMdabiMbAI / / 234 / / "jo dhana - Rddhi ane jagatamAM suprasiddha guNa saMsiddhine IcchatA ho to atizayitasugaMdhI dhUpa vaDe zrI jinacaMdra biMbonI pUjA karo." tathA pR. 222 mAM akSata pUjAnA aMte kahe che cakkaharAmarariddhi icchaha jai mokkhasokkhamakhaMDa / to akhaMDe vimale jiNa-purao akkhae khivaha / / 432 / / khAsa dhyAnamAM levAnI vAta che ke "sAMsArika padArthanA AzayathI karAto dharma" ane "saMsAra mATe karAto dharma" A bemAM ghaNo ghaNo pharaka che. koIpaNa sujJa zAstrakAre Aja sudhI saMsAra mATe dharma karavAnuM kahyuM nathI. e ja rIte suvihita gItArtha pa.pU.A.zrI bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA.paNa saMsAra mATe dharma karavAnuM kyAre paNa kahetA nathI. chatAM potAnI nabaLAI DhAMkavA mATe ane lokonI AMkhamAM dhULa nAMkhavA mATe keTalAka loko taraphathI jANI bujhIne evo AkSepa thAya che e pAyA vagarano che. (8) Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo cakravartInI, devatAonI Rddhi ke akhaMDa mokSasukhane IcchatA ho to bhagavAnanI samakSa nirmala akhaMDa akSata sthApo. puSpamAlA grantha maladhArI zrI hemacaMdrasUri mahArAjano saTIka banAvelo che. temAM jIvo dharmamAM sthira thAya te hetuthI dharmasthiratA dvAramAM kahyuM che ke (zloka 475) fjA ya viSayatRcAra suvAna vAJchasi tathApi dharma evodyama kurvityupadizannAhavaravisayasuha sohagga- saMpayaM, pavararuvajasakItti / jai mahasi jIva ! nicca, tA dhamme Ayara kuNasu / / "he jIva ! jo tuM uttama viSayasukha, saubhAgyasaMpatti, suMdara rUpa, yaza ane kIrtine Icchato hoya to dharmamAM ja Adara kara." A rIte zAstrakAra bhagavaMta viSayasukhAdi mATe paNa dharmano Adara karavAnuM siddhAntarUpe spaSTa pharamAna kare che. tyAre ahIM paNa "mokSano Azaya hoya tene ja dharma karavAnuM pharamAvyuM che' evo ADakatarI rIte viparIta Azaya yena kena prakAreNa ubhAvita karavo e zA kAranA AzayanI viDaMbanA karavA jevuM che. vaLI A zlokArthanA prakAzamAM 'ajita zAMti stava'mAM "ahavA kiMtti suvithaDe bhuvaNe' e chellI gAthAno Azaya paNa spaSTa thaI jAya che. tyAM paNa "mokSanA AzayathIja kIrti mATe dharmamAM Adara kare' evo Azaya phalitakaravA javuM te jhAMjhavAnA nIrathI tarasa mITAvavAnI AzA rAkhavA jevuM che. haju paNa AgaLa joIe- zrAddhavidhigranthamAM AcArya puMgava bahuzruta zrI ratnazekharasUri mahArAje zrAvake zuM zuM karavuM joIe te vidhAnonA nirUpaNamAM eka prasaMge jaNAvyuM che ke samuditakrayavikrayAdiprArambhe cA'vighnenAbhimatalAbhAdikAryasidhyarthaM paJcaparameSThismaraNa- zregautamAdi -nAmagrahaNa- kiyattadvastuzrIdevagurvAdhupayogitvakaraNAdi karttavyaM dharmaprAdhAnyena sarvatra sAphalyabhAvAt / artha: 'jaththA baMdha(athavA anekanI bhAgIdArImAM) kharIda-vecANano prAraMbha karatA pUrve nirvighnapaNe ISTalAbha-kArya siddhi thAya te mATe pAMca parameSThi bhagavaMtonuM smaraNa karavuM, zrI gautamasvAmI bhagavAnanuM nAma levuM, lAbhamAMthI amuka hisso deva-gurune upayogI bane evuM karavAno saMkalpa vagere karavuM, kAraNake saghaLe ThekANe saphaLatA dharmane pradhAna karavAthI maLe che.' AnAthI spaSTa phalita thAya che ke saMsAramAM phasAyelA zrAvakoe potAnI AjIvikAmAM saphaLa thavA mATe dharmane AgaLa karIne paMcaparameSThi bhagavato AdinuM smaraNa kare te zAstrakAra bhagavaMtone ISTa che. kAraNake, jene mokSa pratye dveSa nathI, ke je mokSanI zraddhAvALA che, eTale ja temane devAdhideva arihaMta prabhu para ane temanA aciMtya prabhAva para zraddhA che, e mAnanArA hoya che ke, 'jinabhakta je navi thayuM, te bIjAthI navi thAya re' eTale have jIvanamAM nAnA moTA prasaMgamAM vItarAga prabhune ja AgaLa kare che. dA.ta. savAre jAgyA to paheluM smaraNa 'namo arihaMtANaM'nuM. paheluM kArya zayAnI bahAra nIkaLI 7-8 navakAra uccAraNa dvArA paMca parameSThine namaskAra karavAnuM. kema vAru ? parameSThi-namaskAra e mahAna dharma che; ane dharma e sarva puruSArthamAM pradhAna che. (juo dharmasaMgrahamAM zrAvakanI dinacaryA) mATe dharmapuruSArthane sarva puruSArthamAM AgaLa karavAno. enAthI ja jIvanamAM maMgaLa thAya, ISTa-siddhi thAya, aniSTo dUra thAya. eTale ja khAtA-pItAM-badhe ja paheluM navakAra-smaraNa karAya. zrAvaka dhaMdhArthe javA nIkaLe to pahelA namaskArAdi maMgaLa karIne nikaLe. jIvanamAM dharmane pradhAna sthAna ApavA mATe jo dharmAtmA dharmane AgaLa kare to e sahaja che. e niSpApa pravRtti che. ene viSakriyA na kahevAya. dhanakamAI arthe paradeza javA nikaLavuM che to sArI rIte bhagavAnanI pUjA-bhakti vagere dharma karIne nikaLavAnA draSTAMta zAstromAM bharyA paDyA che ! zuM A badhAe viSakriyA karI ? ke tyAM mokSa mATe ja dharma karyo ? sulasA mahAzrAvikAe joyuM ke "pati putra vinA ciMtAgrasta rahe che, ne patine ghaNuM samajAvavA chatAM emanI ciMtA maTatI nathI. tethI have putra thAya (81) (82) Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to ja ciMtA maTe tevI che to huM putra mATe zA mATe melA devadevI vageremAM phAMphAM mAruM? huM dharma ja vadhAruM, kema ke dharma ja pitA che, mAtA che, baMdhu che,sarvadAtA che" ema vicArI teNe jIvanamAM dharma vadhAryo. ahIM spaSTa che ke ahIM teNe atyAre dharma vadhAryo e mokSanA ja hetuthI nahIM paNa putra-prApti arthe; to zuM eNe viSakriyA karI ? mithyAtva popyuM ? nA, mokSArthI jIva jIvana-prasaMgomAM dharma pradhAna kare, dharmane AgaLa kare, e enA dilanI, dharmazraddhAnI, arihaMta zraddhAnI vaDAI che. zrI mAnatuMgasUrijInuM pArakhuM karavA rAjAe emane 44 beDIo paherAvI. oraDAmAM pUryA. emaNe e beDIo toDavAnA uddezathI tyAM navIna ja arihaMtanI bhaktibharyuM bhaktAmarastotra racyuM ane beDIo tUTI gaI ! manoramA satIe pati sudarzana zeTha para caDeluM khoTuM kalaMka utAravA ane zULInI sajA rada karAvavA ja kAussagga lIdho, ane zAsana-devatAe AvI camatkAra sajaryo. zULInuM siMhAsana karyuM. ne AkAzavANIthI rANIno prapaMca jAhera karyo. to ahIM zuM satI manoramAe kAussagnarUpI dharma Adaryo, e viSakriyA karI ? motIzA zeThanA vahANa dariyAmAM kyAMka aTavAI gayA. zeThe saMkalpa karyo ke 'jo A vahANa ema kuzaLa AvI jAya to enI badhI Avaka jinamaMdiramAM kharacavI.' AmAM vahANa AvI javAnA uddezathI zrI jinamaMdira mATe kharaca karavAnuM karyuM, te zuM viSakriyA thaI ? dhavalanA vahANa vyaMtarIe aTakAvelA. dhavalanI vinaMtIthI zrIpAlakumAre navapadanuM smaraNa karI vahANa calAvI ApyA.A navapada-smaraNa duSTa devatAne haTAvavA tathA vahANa calAvavAnA uddezathI karela, to zuM e navapada-smaraNano dharma koI viSakriyA kahevAya ? zreyAMsano jIva svayaMprabhAdevI gujarI gaI tyAre pati RSabhadeva bhagavAnano jIva lalitAMga deva jhUrato hato, pachI svayaMprabhA marIne anAmikA brAhmaNI thayelI, ane teNe jaina muninA upadezathI vrata niyama ane anazana lIdheluM. (83) enI pAse lalitAMgadeve AvIne oLakha ApI, pharIthI svayaMprabhA thavA niyANuM karAve che, ne anAmikA tethI niyANuM karI marIne pharIthI svayaMprabhA devI thAya che. AmAM anazanano pAchalo bhAga spaSTa devI thavAnA uddezathI ArAdhyo, chatAM e viSakriyA na thaI ane bhavanAM bhramaNa na vadhyA. viSakriyA na thavAnuM kAraNa, anAmikAne svarganA viSayasukhanI kAmanA na hatI ema nahIM, paraMtu pati tarIke lalitAMga eka uttama guNiyala pUrvaparicita AtmA maLe che, to enA sathiyArAnI lAlasA hatI. A kAMI mokSanI lAlasA nahotI, chatAM anAmikA svayaMprabhA devI thaI, ne lalitAMganI sAthe TheTha zreyAMsanA bhave pahoMcI, jyAM lalitAMga e RSabhadeva thayA che. janmIne taratamAM akrama karanAra nAgaketu pUrvabhavamAM paTelanA dIkarA hatA. ane oramAna mA emane bahu pIDatI. tethI eNe zrAvaka mitrane potAnuM du:kha kahI zuM karavuM ema pUchyuM. tyAre mitra kahe, 'A teM pUrva janme tapa nathI karyo, tethI ahIM parAbhava pAme che, ne ahIM paNa tapa nahi kare to AgaLa para zuM pAmIza ? e vicAra karI jo . mATe tuM tapa kara, mAtA para roSa na karIza.' kheDUtaputre maMjUra karI pajusaNamAM aTTamathI tapa zaru karavAnuM nakkI karyuM. A tapadharma kayA uddezathI ? kaho, bhavAMtare apamAna-ToNAM-tiraskArAdi pIDA na Ave e uddezathI. chatAM e viSakriyA nahi paNa evI uttama dharmakriyA banI ke bIjA bhave ja janamatAM aTTama, nAgaketu tarIke mahAzrAvakapaNuM, ane puSpapUjAmAM kevaLajJAna tathA tadbhave mokSa pAmyA ! jIvanamAM AvA ApattinA prasaMga Ave ke ISTa siddhi karavI hoya tyAre dharmanuM zaraNuM levAya enI pAchaLa dila jovAnuM che ke dilamAM phakta dharmathI A phaLa laI lauM evI phaLanI ghelachA ja mukhya che. ? ane dharmane to enuM mAtra eka sAdhana banAvAya che? yA dharma ja mukhya che, tethI phaLanI AkAMkSAmAM paNa dharmanuM ja zaraNa khape che? dunvayI ISTa sAdhavA purato ja dharma pakaDavo e judI vastu che,ne mAre to badhe dharma ja AdhAra, tethI ISTa mATe paNa dharmano ja Azaro lauM,e judI vastu che. pahelAmAM azubha viSakriyA che, bIjAmAM zubha tahetu kriyA che. A zubha kriyAvALo bhavI jIva mokSa mATe to dharma kare ja che. paraMtu dunvayI Aphata nivAravA (84) Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke kyAreka ISTa siddhi karavAnA uddezathI ya dharma kare che. emAM alabata mokSano uddeza nathI chatAM e viSakriyA nathI, paNa dharma-zraddhAvardhaka zubha kriyA che. mATe to 'jayavIyarAya" sUtramAM prabhu AgaLa "ISTaphaLa siddhi'nI mAMgaNI mUkI che. pra.- bhagavAna pAse ke dharma pAse dunvayI ISTa phaLa maMgAya? u.- maMgAya, e ISTanA abhAvamAM citta khinna rahetuM hoya, dA.ta. AjIvikAnA sAMsA hoya, yA sakhata zirazULa hoya, ne tethI cittane samAdhi na rahetI hoya, ArtadhyAna thayA karatuM hoya, zAMtithI devadarzanAdi dharmasAdhanA na thaI zakatI hoya, to e ISTaphaLa siddhi maMgAya. e ja AzayathI gaNadhara bhagavAne jayavIyarAya sUtramAM e mAMgaNI mUkI che. prabhunI pUjA- stavanA karIne A mAge emAM ISTa tarIke mokSa nathI mAgyo, sAMsArika phaLa ISTa vastu mAMgI che, chatAM tyAM dharmakriyA e viSakriyA nathI thatI. dharmazraddhALu zrAvaka sarakArI lapharAmAM phasAyo hoya, tyAM emAMthI chUTavA mATe dharmano Azaro na le to kono Azaro le? dharmano Azaro le emAM zuM e gunegAra thayo? vAMDhA dharmI yuvAnane kanyA na maLatI hoya, saMyama ke jIvanabhara brahmacaryanI tAkAta nathI, ne durAcAranA mArge javuM nathI, vedano udaya bahu pIDe che, have e prabhunI viziSTa pUjAbhakti-tapasyA karIne prabhu pAse mAge ke "prabhu vedano udaya bahu pIDe che, samAdhi rahetI nathI, durAcAranA mArge nahi javAno nirdhAra che, to mArA para kRpA kara." A jo mAge to zuM gunho karyo? viSakriyA karI ? dIkarAne bhUta vaLagyuM hoya te utAravAnA AzayathI zaMkhezvara bhagavAnanI bahu bhAvanAthI pUjA bhakti kare to zuM emAM mahApApa karyuM? ane "nA, viSakriyA na karAya, bhagavAna pAse AvuM na maMgAya,' ema karI enA badale bAvA phakIra pAse jAya ane bakarAno balI karAve to emAM zuM eNe ochuM pApa karyuM? dvArakAno dAha aTakAvavA mATe temanAtha prabhue ja AyaMbilAdi tapasyAo jinabhakti tathA jIvakaruNA vagere dharma karavAnA kahyA. ahIM zuM prabhue viSakriyA batAvI ? A dharma karavA pAchaLa mokSano Azaya hato ema to kahevAze nahIM. dharmane pradhAna karavAthI sAMsArika kAryamAM zrAvaka saphaLa thAya tyAM tene dharma upara zraddhA-Adara-bahumAna vagere vadhe ane e badhu vadhatAM dhIme dhIme cheka saMsAratyAganA dharma sudhI pahoMcI zake, evo zAstrakAra bhagavatono zubha Azaya che. jo A barAbara dhyAnamAM levAya to AjanA keTalAka tathyahIna vivAdo TADhA paDI jAya. 'dharmasaMgraha' vizALa grantha kartA pU. upAdhyAyazrI mAnavijayajI mahArAje paNa zraddhavidhinA pAThanuM anumodana karyuM che- aTaluM ja nahi zrAvakomAM dharmazraddhA vadhe (ane bhAvamAM mokSArthI bane) evA pavitra AzayathI pUrvAcArya bhagavaMtoe sAMsArika ISTaprAptinA AzayathI dharmakriyA karanArAone paNa niSedha karavAnuM duHsAhasa karyuM nathI. jo pUrvAcAryo bhagavatonA vidhAnonuM tAtparya evuM ja hoya ke "dharmakriyA sAMsArika padArthanA AzayathI na ja thAya; Avo ja upadeza sAdhuoe karavAno hoya, anya prakArano nahIMja' to bharatezvarabAhubalivRtti grantha tathA zrI upadeza taraMgINI granthamAM dharmopadezanA prakaraNamAM pRSTha 264 upara 'taSNAto jato.' zloka mUkIne ane ema 'lajjA, bhaya....' vagere dareka padanuM draSTAnta sAthe vivecana lakhIne "zuddha arthAt jinokata dharmane lajjA, bhaya, vitarka, matsara, sneha, lobha, haTha, abhimAna, vinaya, zRMgAra,kIrti, du:kha, kautuka, vismaya, vyavahAra, bhAve, kulAcAra, ke vairAgyathI jeo dharma kare che teone amApa phala prApta thAya che" AvI lajajA vagerethI thatI dharmanI prazaMsA muddale ya na karI hota. upadezataraMgiNIkAre to A ekekanA spaSTa udAharaNo paNa tyAMja darzAvI daIne chelle kahyuM che ke- "zuM bahu kahevuM-dareka rIte karelo dharma mahAlAbha mATe thAya che." AnAthI e spaSTa che ke AvA badhA prazaMsA vAkyo jIvanane dharmamAM ja pravartAvavA mATe che, ane te mAtra mokSanA AzayathI ja pravartAvavA mATe che ema nahIM kintu sAMsArika prayojanathI paNa pravartatA hoya to te mATe paNa kahelA che. pUjayapAda gurudevazrIe Aja sudhI je kAMI lakhyuM che te dhyAnathI vAMcI janArane te vAtanI pUrI pratIti thaze ke teozrI bolatI ke lakhatI vakhate bIjAnayanI mAnyatAnI (86) Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddana upekSA thaI jAya tevuM thavA detA nathI. eTale ja teozrInA vyAkhyAnomAM jayAre eka nayanuM samarthana cAlatuM hoya tyAre bIjA nayanI prarUpaNAno avasara Ave tyAre e nayanI mAnyatAnuM paNa sacoTa samarthana ane ene paNa pUrNa nyAya maLelo dekhAze. evuM nahi dekhAya ke ekavAra je nayanuM samarthana karyuM hoya pachI kAyama mATe eja nayano Agraha baMdhAI gayo hoya ane enuM ne enuM ja samarthana ane puSTi karyA karatA hoya. bhinna bhinna nayone nyAya ApavAnA A prakAranA valaNane kAraNe teozrInA vyAkhyAnomAM jude jude avasare sarva nayonI mAnyatAnI prarUpaNAmAM ekarUpatA jaLavAI rahe che ane paraspara virodhane avakAza maLato nathI. pUrvAcArya bhagavaMtono Azaya vicitra arthAtu bhinna bhinna prakArano hoya che. kyAreka teo koI eka nayathI vAta kare to kyAreka enI taddana sAmI bAjunA nayathI, eTale jaina zAsanamAM ArAdhako kyAreya pUrvAcArya bhagavatonA vidhAnomAMthI koI eka ja nayane pakaDI levAnI utAvaLa karatA nathI kiMtu ubhaya nayane samajIne ubhayanaya sammata padArthano svIkAra kare che. zAstragrantho caritra-granthono gurugamathI abhyAsa karanAra paNa e joIjANI zake che ke zAstromAM paNa Thera Thera ApattinivAraNa ke Avazyaka prApti arthe dharma karanArane ghaNA ghaNA lAbha yAvatu mokSa prApta thayAnA draSTAnto joIe eTalA maLe che, ethI dharma karanArane ekAtte nukazAna ja thayAnuM emAM jANavA maLyuM nathI. pUrve je zAstrakAra bhagavaMtonA vidhAno darzAvyA che enAthI have e paNa samajI zakAya tema che ke dharmano mahimA batAvavA, mokSanA a-dveSavALA jIvone dharma karatA mokSa sivAyanA lAbha thayAnA draSTAnto upadezamAM kahevA te eno durupayoga nahIM paNa sadupayoga che. "upadezataraMgINI" zAstra ane 'bharatezvaravRtti zAstramAM zAsakAra bhagavaMtoe ja lajajA vagerethI dharma karavAnA vidhAnanA samarthanamAM e badhA draSTAnto TAMkI dekhADyA che. mATe e badhAnA draSTAnto nA levAya ema kahevuM te paNa vyAjabI TharatuM nathI. kAraNake temAM zAstrakAra bhagavaMtonI avagaNanA thavA pUrepUro saMbhava che. ahIM zaMkA thaI zake ke to pachI paugalika AzayathI thatI dharmakriyAne viSAnuSThAna ane garAnuSThAna kema kIdhI ? Ano uttara khUba ja zAMta citte pUrvagraharahitapaNe UMDANathI vicAravAnI jarUra che. A viSAdi anuSThAnano adhikAra pUjayapAda AcAryazrI haribhadrasUri mahArAja AdinA 'yogabindu' vagere granthamAM jovA maLe che mATe sau prathama eno saMdarbha joIe :che. guffpUganAda tathA guNa 3Kta: I muktyadveSAdyathAtyantaM mahApAyanivRttitaH // 149 // gurvAdipUjanAduktarUpAtsakAzAt na=naiva iha-pUrvasevAyAm tathA guNaH= pUjakopakAraH udAhRto matimadbhiH / muktyadveSAd gurvAdipUjA'bhAve'pi yathAtyantamatIva guNo, mahApAyanivRttito mahApAyasya saMsAranAmakasyA'pAyasya parAkaraNAda-nivRtteH 24 / etadyuktamanuSThAnamanyAvarteSu tad dhruvam / carame tvanyathA jJeyaM sahajAlpamalatvataH / / 152 // etadyuktaM-bhavAbhiSvaDgAnAbhogasaMgatam, anuSThAnaM gurudevAdipUjanarUpam anyAvarteSu-caramAvartavilakSaNeSu, tatpUrvasevArUpatayopanyastam dhruvaM nizcitam, carame tu=carame punaH parAvarte anyathA'nyaprakAraM jJeyam, kuta ityAha sahajAlpamalatvataH svAbhAvikakarmabandhayogyatAlakSaNamalatucchabhAvAt / / 152 / / rU. vimeva hanuNAne tRmeTrena mAne che sarujetarabhedena bhojanAdigataM yathA // 153 // ekameva hyekAkArameva anuSThAnaM devatApUjanAdi kartRbhedena-caramA'caramAvartavartitayA kArakajantunAnAtvena bhidyate viziSyate / dRSTAntamAha sarujetara-bhedena, bhojanAdigata-bhojanapAnazayanAsanAdigataM, yathA yena prakAreNa etasya rogavRddhihetutvAdanyasya ca balopacayArthatvAditi / / 153 / / che. tava rathannAhaM - itthaM caitadyata: proktaM sAmAnyenaiva paJcadhA / viSAdikamanuSThAnaM vicAre'traiva yogibhiH // 154 / / (88) (87) Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ittham=idaMprakAram cakAraH pUrvoktabhAvanArthaH etadanuSThAnabhedalakSaNaM vastu yato=yasmAt proktam sAmAnyenaiva na tu caramA'caramAvarttabhedamapekSya paJcadhA - paJcabhiH prakAraiH, viSAdikaM viSagarAdibhedamanuSThAnaM prastutameva vicAre = paryAlocane atraivA'sminneva yogamate pataJjaliprabhRtibhiH yogibhiH / / 154 // idameva darzayati - 4. viSaM garonanuSThAnaM taddheturamRtaM param / gurvAdipUjAnuSThAnamapekSAdividhAnataH / / 155 / / viSaM-sthAvarajaGgamabhedabhinnam tato viSamiva viSam, evaM garo'pi yojanIyaH paraM garaH-kudravyasaMyogajo viSavizeSaH, anuSThAnaM anuSThAnAbhAsam, tathA taddheturanuSThAnahetuH, amRtamivAmRtamamaraNahetutvAt / paraM prakRSTaM gurvAdipUjAnuSThAnam prakRtameva vartate / kuta ityAha apekSAdividhAnataH = apekSAyA ihalokaparalokaphalaspRhAnurUpAyA AdizabdAdanAbhogAdezca yadvidhAnaM vizeSastasmAt / / 155 / / viSAditvameva bhAvayannAha - 6. viSaM labdhyAdyapekSAto=labdhikIrtyAdispRhA-lakSaNAyAH sakAzAt, idamanuSThAnaM vartate kuta ityAha saccittamAraNAt = parizuddhAntaHkaraNapariNAmavinAzanAt mahato'nuSThAnasya alpArthanAd atitucchalabdhyAdispRhaNAtsakAzAt laghutvApAdanaM laghubhAvAdhAnaM tasmAt / tathA iti hetvantarabhAvanArthaH / jJeyamidaM viSamiti || 156 || divyabhogAbhilASeNa, garamAhurmanISiNaH / etadvihitanItyaiva kAlAntaranipAtanAt // 157 // 7. viSaM labdhyAdyapekSAta idaM saccittamAraNAt mahato'lpArthanAjjJeyaM laghutvApAdanAttathA / / 156 // divyabhogAbhilASeNa=aihikabhoganiHspRhasya svargasthAnabhavabhogAbhiSvaGgarUpeNa garamanuSThAnam AhurmanISiNa: = matimantaH etad = devApUjAdyanuSThAnam vihitanItyaiva= saccittamAraNAdirUpayaiva, garaM kAlAntaranipAtanAt kAlAntare=bhavabhavAntararUpe'narthasampAdanAd / AtmanaH kila viSaM sadya eva vinAzahetuH garazca kAlAntareNetyevamupanyastamiti / / 157 / / anAbhogavatazcaitadananuSThAnamucyate / sampramugdhaM mano'syeti tatazcaitadyathoditam // 158 // anAbhogavatazca= ihalokaparalokayorapi saMmUrcha najatulyapravRttitayA kvacidapraNihitamanasaH punaH puMsaH etad = gurudevapUjAdyanuSThAnaM tathAvidhasamudayA(88) 8. divazAdvidhIyamAnamapi ananuSThAnamucyate=anuSThAnameva na bhavatItyarthaH / kuta etadityAha sampramugdhaM=saM iti sarvataH prakarSeNa mugdhaM sannipAtopahatasyeva mohamanadhyavasAyAmAtrarUpamApannaM manaH-antaHkaraNaM asya- anAbhogavataH 'iti' pAdaparisamAptau / yata evaM tatazca manaHsampramohAdeva hetoH etatprAguktam yathoditaM = yathA nirUpitaM tathaiveti / / 158 / / 9 etadrAgAt-sadanuSThAnabhAvabahumAnAt idaM AdidhArmikakAlabhAvi devapUjAdyanuSThAnaM kriyamANam hetuH = kAraNam zreSTho'vandhyo vartate etadyogavido viduH=jAnate, kasya heturityAha sdnusstthaanbhaavsy=taattvikdevpuujaadyaacaarprinnaamsy| kuta ityAha zubhabhAvAMzayogataH = muktyadveSeNa manAgmuktyanurAgeNa vA zubhabhAvalezasaMgamAt / / 159 / / 10. jinoditamiti tvAhurbhAvasAramadaH punaH / saMvegarbhamatyantamamRtaM munipuGgavAH / / 160 / / jinoditaM-jinanirUpitaM 'iti tu'= anenaivAbhiprAyeNa vidhIyamAnaM Abruva bhAvasAraM=zuddhazraddhA-pradhAnam / ado'nuSThAnaM punaH tathA saMvegagarbhamantaHpravezitanirvANAbhilASam atyantamatIva amRtamamaraNahetutvAdamRtasaMjJam munipuGgavAH= gautamAdimahAmunaya iti // 160 // atha prastutamevAdhikRtyAha - evaM ca kartRbhedena carame'nyAdRzaM sthitam / pudgalAnAM parAvarte gurudevAdipUjanam / / 161 / / etadrAgAdidaM hetuH zreSTho yogavido viduH / sadanuSThAnabhAvasya zubhabhAvAMzayogataH / / 159 / / 11. evaM cA-'smiMzcAnuSThAnapaJcavidhatve sthite sati kartRbhedenA-'nuSThAtRvizeSeNa carame'pazcime anyAdRzaM muktyadveSAdeH pUrvaparAvartakAlabhAvino devAdipUjanAdvilakSaNam sthitaM-pratiSThitam pudgalAnAM parAvarte gurudevAdipUjanamuktarUpameveti II 161 / 12. yato viziSTaH kartAyaM tadanyebhyo niyogataH / tadyogayogyatAbhedAditi samyagvicintyatAm / / 162 / / yataH- yasmAtkAraNAt viziSTo vilakSaNaH kartA-devapUjanAdinAm ayaMcaramAvartavarttI jantuH tadanyebhyaH prAcyaparAvartavartibhyaH kartRbhyaH, niyogato - niyamena / (90) Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuta ityAha 'tadyogayogyatAbhedAt' sa cAsau yogayogyatAyAH yoganimittabhAvasya bhedo vizeSastasmAt iti- evam samyagvicintyatAM vimRzyatAmiti / pUrvaM hyekAntena yogA'yogyasyaiva devAdipUjanamAsIccaramAvarte tu samullasitayogayogyabhAvasyeti caramAvartadevAdipUjanasyAnyAvartadevAdipUjanAdanyAdRzatvamiti / / / 162 / / karU. tevu ja divaramAvarte caDhi - caturthametatprAyeNa jJeyamasya mahAtmanaH / sahajAlpamalatvaM tu, yuktistra puroditA // 163 // caturthaM turIyam, etadanuSThAnaM taddhetunAmakam prAyeNa bAhulyena jJeyamasya =caramAvartabhAja AdidhArmikasya mahAtmanaH prazastabhAvasya, anAbhogAdibhyaH kadAcidanyathApi syAdidamiti prAyograhaNam / etadapi kutaH, yataH sahajAlpamalatvaM tu - sahajo jIvasamAnakAlabhAvitvenAlpastuccho malo vakSyamANarUpo yasya sa tathA tadbhAvastattvaM punaH yukti:- hetuH atrA'sminnarthe puroditA=prAgupanyasteti / / 163 / / atha malamevAdhikRtyAha 14. sahajaM tu malaM vidyAt karmasambandhayogyatAm / 3tmano nAmitte pi nAyamenA vinA yata: / 164 | sahaja tu=sahajaM punaH malaM vidyAt jAnIyAt kAmityAha karmasambandhayogyatAM= jJAnAvaraNAdikarma-saMzleSanimittabhAvam kasyetyAha AtmanaH jIvasya / kuta ityAha 'anAdimattve'pi' bandhasya, na=naiva, ayaM bandhaH enAM yogyatAM jIvasya vinA antareNa yata: yasmAtkAraNAt kilAnAdimAn bhAvo gaganAdirna kaJcana hetuM svasvabhAvalAbhe'pekSate, bandhazca pravAhApekSayaivAnAdimAn, tato na jIvayogyatAmantareNaiSa upapadyate, anyathAunekadoSaprasaGgAt / / 164 / / yogabiMdu glo. 149mAM mukti-advaiSanA prabhAve caramAvavartI jIvonA pUrvasevArUpa guru Adi pUjAnA anuSThAnathI atyanta guNa thavAnuM jaNAve che. tyArapachI razloka 152-153 mAM spaSTa jaNAve che ke jaina zAsanamAM eka ja anuSThAna kartAbhedathI bhinna bhinna che. ahIM Azayabhedane pradhAna na karyo. arthAt mokSanA Azaya ane paulika AzayathI anuSThAnabheda na karyo. karnAbhede bheda (91) karyo. emAM paNa kALabhedane mukhya karatA TIkAmAM spaSTa lakhyuM ke caramAvartavartI ane acaramAvartavartIpaNAthI kartAbheda che. A rIte e spaSTa phalita thayuM ke saMsAranA padArthanA AzayathI acaramAvartavartI jIva je dharmakriyA kare enA karatAM caramAvartavartI jIva kare te judA ja prakAranI che. ahIM prakArabhedamAM muktiadveSanI pradhAnatA jarUra che, paNa mokSa prAptinI IcchAnI nahIM. A saMdarbhamAM teozrIe pAMtajalayoga matamAM prasiddha samagra pAMca anuSThAna viSAdi zloka 155 thI 160 mAM kahyA. tenI zarUAta karatAM pUrve ema kahyuM ke (zloka 154 mAM) pataMjali vageree A bhedo pUrvokata kALabhedane anulakSIne kahyA nathI. jyAre jainazAsane to kALabhedane mukhya karyo che. jo ke je pAMca anuSThAna dekhADyA che te pAMtajala yoganI ja prakriyA che evuM nathI.) 160 zloka sudhI pAMca anuSThAna dekhADyA bAda 161mA zlokamAM punaH jainazAsananI nIti mujaba Ane kevI rIte svIkAravA eno viveka karatAM kahyuM ke - muktiadveSAdinA (Adi padathI kAMIka muktino rAga vikalpa levAno che.)prabhAve acaramAvartakALabhAvI devapUjanAdi anuSThAna karatAM caramapudgala-parAvartamAM te judA ja prakAranuM siddha thAya che. AnA ja samarthanamAM zloka 162 mAM kahyuM ke acaramAvartavartI jIvo karatA caramAvartavartI jIva rUpa anuSThAnakartA avazya judo ja che kAraNa ke acaramAvarnamAM ekAnta yogaayogya devAdipUjana hatuM jayAre caramAvarnamAM yoganI yogyatA ullasita=pragaTa thaI che. A rIte ahIM paNa kALabhede yogyatA pradhAna karI paNa mokSanI IcchAne nahIM. (kAraNake te avasthAmAM sAMsArika cIja-vastuno Azaya saMbhave che.) have A caramAvartavartI jIvane kyuM anuSThAna hoya tenI spaSTatA karatAM zloka 163 mAM spaSTa zabdomAM kahyuM che ke-" 'prazastabhAvavALA A caramAvartavajJa. mahAtmAne sahajamalanA hRAsanA sahajamalanI alpatAnA prabhAve (mokSanA AzayanA prabhAve ema na kahyuM) moTA bhAge cothuM taLetu(ke je upAdeya che) anuSThAna hoya che.' ahIM 'e ja hoya che.' ema nahIM kahetAM 'moTA bhAge" eTalA mATe kIdhuM ke anAbhogadithI kadAca tene badale anya anya paNa hoI zake. zloka 164mAM sahajamalane karmasambandhanI yogyatArUpe oLakhAvyo che. caramAvartavartI (92) Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvane te alpa thaI gayo hovAthI prAyaH cothuM anuSThAna hovAnuM jaNAvyuM. (nahIM ke mokSanI ja IcchA pragaTI hovAthI.) A mImAMsAthI nIce mujaba niSkarSa phalita thAya che ke (1) pAtaMjalayogamatanI viSAdi pAMca anuSThAnanI vigato sarvAze jainazAsanane mAnya nathI (kAraNake) (2) jaina zAsanamAM mAtra AzayabhedathI ja nahIM paNa kALabhedathI ya anuSThAna bheda che. (arthAtu viSAdi traNa anuSThAna acaramAvavartI jIvane hoya ane bAkInA be taLetu ane amRta te prAyaH caramAvartavartI jIvana hoya.) (3)acaramAvartavartI jIvane ja mukti pratye dveSa na hovAnA kAraNe (muktino saMpUrNapaNe rAga na pragaTyo hoya to paNa) prAyaH taLetu nAmanuM cothuM anuSThAna hoya, nahIM ke viSAdi, pachI bhale kyAreka saMsAranI vastunA AzayathI ya dharmakriyA karato hoya. (kyA AzayathI kare che tenuM te dazAmAM vadhAre paDatuM mahattva nathI.) (4) sAMsArika vastunA AzayathI dharmAnuSThAna karanAra jIva acaramAvartavartI che ke caramAvartavarNI te jANyA vinA tenA anuSThAnane prAyaH viSAdi anuSThAnamAM khatavI zakAya nahi. ahIM eTaluM to samajI rAkhavAnuM che ke caramAvartavartI jIvanuM sAMsArika vastunA AzayathI paNa thatuM dharmAnuSThAna taLeturUpa eTalA mATe che ke teno je tAttvika arthAt kevalibhASita evo jinapUjAdiAcArano pariNAma che te muktinA adveSathI athavA kaMIka mukti pratye te jIvane anurAga pragaTyo hovAthI zubhabhAvathI garbhita che tathA kevalibhASita kriyAo ane anuSThAno pratye (e anuSThAno kevalibhASita che ke nahIM tenI ene khabara na hoya to paNa sahaja alpamalatAnA kAraNe) bahumAna-AkarSaNa pragaTa thatuM hoya che. arthAt sAMsArika pApakriyAo karatAM emAM ene (mokSanI IcchA hoya ke na hoya to paNa) sahaja ruci jAgrata thaI hoya che. kadAca ahIM evI zaMkA thAya ke muktiaddeSa mAtrathI ja caramAvartavartI jIvane taLetu anuSThAna saMbhavita hoya to raiveyaka sukha prApti mATe muktiaSathI abhavya je anuSThAna kare che te paNa taLetu kema na bane ? ekAntavAdIonI cirakAlIna rUDha- arUDha A zaMkAno pa.pU. bahuzruta upAdhyAya zrImad yazovijaya mahArAje AjathI 300 varSa pUrve suMdara khulAso karyo che. te joIe - mukti-aSaprAdhAnya nAmanI 13mI batrIzImAM zloka 20-21 mAM teozrI jaNAve che ke - abhavyane svargaprAptihetu mukti-adveSa hovA chatAM te sadanuSThAna-rAgano (kriyArAga) prayojaka nathI. bAdhyaphalApekSArUpa sahakArI hoya to ja mukti-adveSa sadanuSThAna rAga prayojaka banI zake. abhavyanI je phalApekSA che te bAdhyakoTinI nahIM kintu abAdhyakoTinI hoya che. bAdhya svabhAvavALI phalApekSA eTale ke je sAMsArika phalApekSA AgaLa jaIne tattvopadezathI nivRtta thAya evI hoya. dA.ta. saubhAgyAdi phalanI apekSA hoya to paNa e sadanuSThAnano rAga jagADanArI hoya ane jayAre e 'viSayo bhayaMkara che - jhera jevA che." vagere upadezakono upadeza sAMbhaLe tyAre nivRtta thanArI hoya te bAdhya kahevAya. viSayonI niMdA sAMbhaLI tarata ja enI IcchA nAbUda thaI jAya evuM nahIM, paNa 'viSayo bhUMDA che." AvuM ene vAraMvAra sAMbhaLavA maLe to dhIme dhIme viSaya phaLanI AkAMkSA DhIlI paDatI jAya. koIkane eka jhATake viSayakakSA nAbUda thAya. koIkane eka upadezakathI to koIkane bIjA upadezathI, koIne eka vAra upadeza sAMbhaLavAthI to koIkane vAraMvAra upadeza sAMbhaLavAthI bane; Avo badho aneka prakArano saMbhava che.paNa ahIM khAsa e dhyAna rAkhavAnuM che ke upadezaka viSayanI bhayaMkaratA samajAvIne tenI viSayAkAMkSA nAbUda karavA prayatna kare che, paNa nahi ke viSayakAMkSAthI thatAM dharmAnuSThAnane tyAjya darzAvIne ke dharmAnuSThAnanI bhayaMkaratA dekhADIne - A khAsa samajavAnuM che. A ja kAraNathI pUjayapAda gurudevazrInuM koIpaNa pustaka kholIne joIzuM to temAM viSayonI bhAre niMdA Thera Thera dekhAze paNa viSayakAMkSAthI thatAM dharmAnuSThAnanI nahIM - ATaluM prAsaMgika. (93) Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlo.22 mAM pUjaya upAdhyAyajI ma. jaNAve che ke abAdhya phalApekSA (abhavyAdinI, te) mokSArthaka zAsazravaNa virodhI hoya che. (arthAtu ene to mokSArthakazAstra sAMbhaLavAno paNa rasa na hoya.) jayAre, bhavyajIvane mukti adveSa hoya ane phalApekSA hoya to paNa te bAdhya kakSAnI hovAnA kAraNe tathA enAthI ucita yogyatAnA prabhAve mokSArthaka zAstrazravaNa karavAmAM jAgelA rasanA prabhAve buddhi mArgAnusArI bane che ane tIvrapApakSaya thavAthI sadanuSThAna rAga janme che. glo. 23 mAM pUjaya upAdhyAyajI mahArAja jaNAve che ke saubhAgyAdi - phalAkAMkSAvALAne zAstrakAra bhagavaMtoe ja je rohiNI vagere tapa karavAnuM dekhADyuM che te mugdha jIvone mArgapraveza karAvavA mATe gItArtho sUcave che. paNa 'e to saMsAranA AzayathI thayuM eTale viSAnuSThAna banI jaze' evI bhramaNA dUra karavA pUjyazrIe kahyuM ke phalApekSA bAdhya koTinI hovAthI e anuSThAna viSAdirUpa banatuM nathI paNa taddhaturUpa ja rahe che. A rIte pUrvAcArya bhagavaMtoe gUMcanA suMdara ukelo darzAvyA hovAthI koI vivAdane avakAza ja raheto nathI. dharmopadezanA Aja kAlanA zrotAo badhAja budha kakSAnA ke madhyama kakSAnA hotA nathI kiMtu bahudhA mugdha kakSAnA hovAno saMbhava vadhu che. (hA, koI upadezakanI sabhAmAM varSothI ekanA eka ja moTAbhAganA prabuddha zrotAo hAjarI ApatA hoya tyAre te budha jIvonI kakSAno ja upadeza karyA kare temAM koI vAMdho nathI.) eTale ja pUrvAcArya bhagavaMtoe puSpamAlAdi zAstromAM, mokSa sivAyanA AzayathI paNa dharma karavAnuM vidhAna kareluM che. moTI zAMtimAM pU.vAdivaitAla zrI zAMtisUri mahArAja jevAe paNa AzIrvAdanA zabdomAM 'akSINakoSakoThAgArA narapatayazva bhavantu svAhA" arthAt 'rAjAo akhUTa koza ane koThAgAravALA thAo" ema je hyuM che, tathA 'sAdhu-sAdhvIzrAvaka-zrAvikAonA roga-upasarga-vyAdhi-duHkha-dukALa-durmanaskatA dUra thAo' tathA 'zatruo parAfamukha thAo', tathA 'zrI saMghathI mAMDIne samagra brahmalokamAM zAMti thAo' vagere vagere je AzIrvAdanA sUcaka zabdo vAparyA che temAM akhUTa koza vagere zabdano artha ADakatarI rIte mokSa ja karavo joIe ke nahi evA koI vivAdane avakAza raheto nathI. tamAma bhavabhIru paMcamahAvratI mahAtmAonI upadezapravRttimAM UMDe UMDe evo abhiprAya to rahelo ja hoya che ke jIvo A rIte paNa dharmamAM joDAya, dhIme dhIme viSayonI niMdA sAMbhaLI viSayAkAMkSA choDe, ne mokSanI upAdeyatA samajIne krame karI muktie jAya. evo uddeza aMtaramAM na hoya to te vAstavaupadezaka ja kahI na zakAya. upadezakanuM kartavya: A badhI carcAno sAra e che ke zAstrakAra bhagavaMtonA bhinna bhinna AzayavALI dezanAomAMthI zrotAo kyAreya paNa ekAnta na pakaDI jAya e upadeza karatI veLA upadezake dhyAnamAM rAkhavAnuM hoya che. jo dhyAna rAkhavAmAM na Ave ane koI eka nayathI prarUpAyela ekabAjunI ja zAstravAtone ghuTathe rAkhI hoya to enuM aniSTa pariNAma e Ave che ke jyAre e zrotAone koI bIjA upadezakanA upadezathI enAthI sAmenI bAjunI zAstravAto jANavA-sAMbhaLavA maLe tyAre e zrotAvargamAM evo ukaLATa AvI jAya che, ke je zAstronA AdhAre e bIjI bIjunI vAta thaI hoya te zAstro para ane enI e vAto para anAdara ke arUci athavA avizvAsa pragaTe che, temaja te zAstronI vAto raju karanAra pratye paNa dveSa bhAvanA vagere jAgRta thAya che ! pariNAme binajarUrI vivAdano vAvaMToLa jAgI UThe che. zAstrIya vidhAnomAM mukhyatA ane gauNatA paNa ApekSika hoya che, paNa aikAntika nathI hotI, arthAtu bhinna bhinna ucita dravya-kSetra-kALa-bhAvasthAna vagerenuM aucitya dhyAnamAM laIne te te nayathI prarUpaNA bIjA anya nayane jarAya anyAya karavAno Azaya na AvI jAya te rIte karavAnI hoya che, paNa AMkha mIMcIne nahIM. nayabhede dezanA thAya temAM paNa upadezaka mahAtmAono Azaya paramparAe jIvane mokSa prApta karAvavAno ja hoya, to pachI pU. zrI upAdhyAyajI mahArAje yogadraSTi sajajhAyamAM cothI DhALanA 20-21 mI gAthAmAM jaNAvyA mujaba koI jhaghaDAne avakAza raheto nathI - te juo, ziSyabhaNI jinadezanAjI ke (kahe) jana pariNati bhinna; ke (kahe) muninI naya dezanAjI; paramArathathI abhinna. (20) zabdabheda-jhaghaDo kissojI? paramAratha jo eka; kaho gaMgA kaho suranadIjI, vastu phire nahi che. (21)dharma kSamAdika paNa mITejI, pragaTe dharmasaMnyAsa; to jhaghaDAjhoMTA taNojI, munine kavaNa abhyAsa ?"(22) (96) Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte pUjya upAdhyAyajI mahArAja munionI vividha nayadezanAne paramArthathI abhinna jaNAvI emAM jhaghaDo na hovAnuM khAsa jaNAve che, tathA kSAyopathamika dharmo paNa aMte heya hovAthI munione temAM jhaghaDA na karavAnuM jaNAve che. pUjyapAda zrI haribhadrasUrijI mahArAja paNa zrI yogadaSTi. granthanA 148 mA zlokamAM jaNAve che ke * 'muktimAM kSAyopathamika badhA dharmo choDavAnA che, mATe mumukSaoe koIpaNa bAbatamAM Agraha rAkhavo te paramArthathI ayukta che." nahIM to pachI pU. AnaMdadhanajI mahArAje kahyuM che tema 'hetuvAde ho tarka paramparA, pAra na pahoMce koya" evI dazA UbhI thAya. vartamAnakALanA zrotAoe to khAsa dhyAna rAkhavuM paDaze ke "eka upadezaka Ama kahe che to bIjA upadezakanI vAta sAva khoTI', - AvA kuvikalpomAM ke vivAdamAM paDavAne badale zAMtacitte, sUkSmabuddhithI, ekAgratApUrvaka pUrvAcArya bhagavaMtonA zAstrIya vidhAno ane tadanurUpa vartamAna upadezaka mahApurUSonA vidhAnomAM paramArthathI kaI rIte bheda ane abheda che te tarapha lakSa laI javuM joIe; nahIM to saMbhava che ke eka taraphI zAstra vAtonA AgrahathI unmArga bhaNI javAnuM thaI jAya. khaMDanamaMDanano Azaya : uparokta carcA paNa prastAvanAmAM e ja AzayathI dAkhala karI che ke bhavabhIru zAstramarmajJa yathArtha upadezaka mahAtmAonI nayabhede bhinna bhAsatI dezanAothI jarAya buddhibheda koIne na thAya. rAga-dveSathI vegaLA rahIne zuddha AzayathI (nahIM ke ekabIjAnA malina khaMDana-maMDananA AzayathI) zAstrIya padArthonI nayabhede ugra carcA thAya te zrI jainazAsananuM dUSaNa nahIM paNa bhUSaNa che. A vAta prabuddha zrotAoe to khAsa bhUlavI joIe nahIM. * grahaH sarvatra tattvena mumukSUNAmasaMgataH / muktau dharmA api prAyastyaktavyAH kimanena tat / / ahIM eka evI zaMkA thAya ke jyAre eka nayathI pratipAdana karanAra upadezaka bIjA nayanI mAnyatAnuM khaMDana paNa karatA hoya to emanuM pratipAdana nayAtmaka kema kahevAya, durnayarUpa kema na kahevAya ? A zaMkAno javAba pU.upA0 mahArAje suMdara Apyo che te ja joIe - 'upadeza rahasyazloka 53 nI TIkAmAM aMte kahyuM che ke "potAnA nayanA viSayanuM prAdhAnya darzAvavA mATe bIjA nayanA mAnya arthanuM nirasana paNa saMgata che; paraMtu jo pote je nayanuM nirUpaNa karI rahyA che te nayanuM prAdhAnya darzAvavAno abhiprAya nahIM rAkhatA khaMDana karavAno ja uddeza rAkhe to te durnaya banI jAya." tathA narahasyamAM paNa A ja vAta batAvI che ke (juo nUtanamudrita pustakanuM pRSTha 36) "vastunA bIjA aMzano pratikSepa karavAthI pratipAdana durnaya thaI jatuM nathI, e bIjA aMzono pratikSepa svanayanI pradhAnatA darzAvavAmAM upayogI che." # AnAthI e phalita thAya che ke eka upadezaka bIjA upadezakanA nayanuM potAnA abhyatara khaMDanarasathI ja khaMDana kare to te jarUra durnaya bane; paNa mAtra zrotAonI dRSTi zAstrAnusArI bIjA nayanA viSayo upara dorIne tenuM paNa prAdhAnya sUcavavA mATe AnuSaMgika bIjA nayanA upadezakanI vAtonuM nirasana kare, to te AhArya arthAt kRtrima hovAthI vAstavamAM durnayarUpa nathI banatuM paNa vastuvyutpAdaka bane che." | 'kayA nayano upadeza pradhAna ke apradhAna e bAbatamAM to upAdhyAyajI mahArAje' (narahasya pR. 194 mAM) suMdara khulAso karyo che ke+'nayonI balavattA ane durbaLatA apekSAne AdhIna che." AnAthI e phalita thAya che ke zAstronA bhinna bhinna jayonA vidhAnomAM upadezaka mahAtmAe kyA dravya-kSetra-kALa bhAvanI apekSAe kyA nayanA # na caivamitarAMzapratikSepitvAd durnayatvam tatpratikSepasya prAdhAnyamAtra evopayogAt / + eteSu ca balavattvAdivicAre'pekSaiva zaraNam (98) Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipAdanane gauNa ke mukhya banAvavuM te potAnA zrutAnusArI kSayopazamAdithI barAbara tapAsIne te te nayanuM pratipAdana kare to koI doSa nathI temaja emAM bIjA nayanA pratipAdananI avagaNanA paNa nathI.. kutarko bhAvazatru: mahAzrAvikA sulasA vagerenAM jyAre dRSTAnto apAya che tyAre ghaNA ema kahe che ke "jhera khAIne paNa koI bacI gayuM hoya to teno dAkhalo levAto haze ? agAsImAMthI bhoMya upara paDatuM melIne paNa koI bacI gayuM hoya to jIvavA mATe ApaghAta karo ema kahI zakAya ? koIe maravA mATe taLAvamAM jhukAvyuM chatAM DUbI javAne badale bacI gayo eTale zuM bacavuM hoya to taLAvamAM bhUsako mAravAnuM vidhAna thAya ? AvA badhA kutarko koI game teTalA kare AnAthI kyAreya satya chupAtuM nathI. jhera khAIne paNa jyAre koI bacI jAya che tyAre koI alpajJa paNa ema nathI kaheto ke te jheranA prabhAve bacyo, badhA jANe che ke jhera to mAre ja, paNa A to enuM nasIba pAMsaru, athavA devagurunI kRpA, athavA tAtkAlika sadbhAgye koI DokTara maLI gayA ane jhera okI nakhAvyuM athavA jhera ja nakalI haze eTale bacI gayo; nahIM ke jheranA prabhAve bacyo. jayAre ahIM to tulasA vagerene sAMsArika vastu ke ISTa kAryanA AzayathI karelA dharmathI paNa je mokSamArge pragati thaI te to e karelA dharmanA prabhAve thaI che teno koI InkAra karI zake ema che? ane eTale ja zAstrakAra bhagavaMtoe emanA dAkhalA dharmano prabhAva gAvA mATe TAMkI batADyA che. agAzI parathI paDatuM melIne paNa koI bacI jAya to tyAM koI alpajJa paNa ema nathI kaheto ke e uparathI paDyo mATe bo. bacyo to enA nasIbathI, dharmanA prabhAve, koI nIce mAla bharelA khaTArA jevuM vAhana AvI gayuM eTale, nahIM ke paDyo mATe bacI gayo. e to paDyo mATe bacI gayo tyAre ja kahevAya ke makAnamAM bhayaMkara Aga lAgI hoya ane emAMthI be traNa mALa uparathI kUdI paDyo hoya. tyAre sAMsArika kAryasiddhinA AzayathI dharma karIne paNa jeo tarI gayA tyAM koIne paNa pUcho ke kema taryA to ema ja kaheze ke dharmanA prabhAve. (99) jyAre baMne bAjunI vAta ja sAva judI che tyAre ApaNane na gamatI zAstrIya vAtonuM khaMDana karavA mATe AvA kutarkono Azaro levo e DAhyA mANaso mATe zobhAspada na kahevAya. tarka ja karavA hoya to evA paNa thaI zake ke maravAnA AzayathI ja amRta pIdhuM hoya toya mANasa bacI jAya ane amara thaI jAya kharo ke nahIM ? bhalene ghAsanI IcchAthI anAja vAvyuM hoya, to paNa anAja uge kharuM ke nahi ? bhalene potAnI sAjA rahevAnI IcchA na hoya paNa bIjA koI AzayathI ArogyanA niyamo pALe to mANasa sAro thaI jAya ke nahIM ? bebhAnapaNAmAM potAne koI sudha-budha nathI, paNa bIjAo yogya upacAra kare to te hozamAM AvI jAya kharo ke nahIM ? jayAre tarka ja karavA hoya tyAre AvA sIdhA tarko karavAne badale kutarkono Azaro zA mATe levo ? koI paNa zAstrakAra bhagavate dunyavI kAryasiddhi ke Apatti-nivAraNanA AzayathI thatA dharmane vakhoDavA evA uTapaTAMga tarko dekhADyA nathI, ne evA kutarkothI dharmane vakhoDyo nathI, UlaTuM evA dAkhalAo TAMkIne dharmathI evA paNa jIvone mukti sudhInA lAbho kevA kevA prApta thayA enuM ja varNana parApUrvathI zAstrakAra bhagavaMto karatA AvyA che. jo sAMsArika kArya prasaMgamAM paNa dharmanuM ja zaraNuM levAnA AzayathI dharma karanArAone nukazAna ja nukazAna hota to zuM 'zrAddhavidhi' zAstrakAra viSAdi anuSThAna vagere jANatA nahotA ke jethI teoe zrAvakone uddezIne dhaMdhAmAM ucita lAbha meLavavA mATe zrI paMcaparameSThI bhagavaMtanuM tathA bhagavaMta zrI gautama svAmI vagerenuM khAsa smaraNa karavAnuM vidhAna karyuM ? jeo ema mAne che ke rohiNI vagere tapa karavAnuM zAstrokAronuM vidhAna mAtra mugdhabuddhivALA jIvo mATe ja che - teoe zrI paMcAzaka ke zAstrano te saMpUrNa saMdarbha barAbara dhyAnapUrvaka pharI eka vAra vAMcI javAnI jarUra che. juo, jaina tapanA 4 lakSaNo : - chellA paMcAzakamAM bAra prakAranA tapanA varNanamAM pahelA kalyANaka tapa vagerenuM vidhAna karyA bAda zloka 23 mAthI mugdha lokone hitakArI rohiNI Adi *paMcAzaka zAstranA saMdarbha mATe A lekha pUro thAya pachI juo. ( 1La) Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zataponuM vidhAna karyuM ane kahyuM ke A rIte lokarUDha devanA uddezathI karAya te paNa tapa ja che. enA upara zaMkA thaI AvI ke zuM A badhuM paNa tapa? (ahIM bAra prakAranA tapanuM varNana cAle che.) eTale enA javAbamAM zloka 26mAM tapa kone kahevAya enI cokhkhI divA jevI vyAkhyA ApI ke je tapamAM (1) kaSAyanuM damana (2)brahmacarya pAlana (3) jina pUjA ane (4) bhojana tyAga (anazana) A cAra aMga vidyAmAna hoya te badhuM ja tapa kahevAya, ane ahIM 'viroso muddhanoma' vizeSa karIne mugdha loko mATe to khAsa, ema kahyuM paNa "mAtra mugdha loko mATe ja ema kahyuM nahIM.- enAthI e spaSTa phalita thAya che ke Azaya dunyavIkAryano hoya (alabatu atizaya bhUMDo lokaniMdya to na ja hoya) paNa jemAM uparokta cAra aMga vidyamAna hoya to rohiNI Adi paNa sAmAnyataH dareka vyakti mATe tapa ja che - vizeSa karIne mugdha loko mATe, kema Ama? to ke mugdha loko (avyutpanna buddhivALA loko) pahelAM e rIte pravarte, bAdamAM abhyAsathI (nahIM ke eka ja jhATake koI kahI de ke mokSa sivAyanA bIjA koI paNa kArya mATe dharma na ja thAya eTale tarata ja. kintu vAraMvAra abhyAsa karavAthI) karmakSayanA uddezathI paNa pravarte che, paNa pahelethI ja karmakSaya mATe ja tene pravartAvavAnuM zakya nathI. jo sau koIne kAyama karmakSayanA uddezathI ja dharma karavAno upadeza karavAno hoya to paMcAzaka-zrAddhavidhi-dharmasaMgraha vagere zAstronAM vidhAna kyAre upadezavAnAM? have mugdha kone kahevAya e paNa eka prazna che - glo. 23nI TIkAmAM eno artha avyutpannabuddhi evo karyo che. glo. ra6nI TIkAmAM mugdha zabdano artha karyo nathI paNa mugdhatara loko kevA hoya tenuM varNana karatAM kahe che ke vuddhAtu... arthAt saMbuddhivALA to "mokSa mATe ja A tapa vihita che" ema samajIne tapasyA kare che. (upadezaka kahe te judI vastu che ane vyakti pote Ama samaje e judI vastu che.)tattvArthasUtramAM kahyuM che ke 'viziSTamativALo uttama puruSa mokSa mATe ja puruSArtha kare che." A rIte e spaSTa thAya che ke jeone 'A mokSa mATe ja vihita che." evI (101) sabuddhi che teo mugdhatara thayA. eno viziSTa khulAso tattvArthasUtranI paMktimAM karyo emAM viziSTa mativALA uttama puruSanI vAta karI, eTale viziSTamativALA uttama puruSo e mugdhatara thayA ane madhyama-vimadhyama varga badho ja mugdhakakSAmAM AvI gayo. A vAtamAM have zaMkA rahetI nathI. eTale je loko ubhayalokahitArthI. athavA mAtra paraloka hitArthI che teo badhAnA khAsa hita mATe zAstrakAroe rohiNI Adi tapanuM vidhAna karyuM. koIpaNa vicakSaNa bhavyajIva samajI zake tema che ke lagabhaga dareka kALamAM (khAsa karIne AjanA kALamAM) upara kahyA evA uttama loko to ghaNA ochA hoya ke jeo mAtra mokSa mATeja prayatna kare, (moTA bhAgeto AvA sAdhumahAtmAo ja hoya.)to pachI upadezako sarva sAmAnya sabhAmAM kaI rIte kahI zake ke "dharma mokSa mATe ja thAya ane mokSa sivAya bIjA koIpaNa AzayathI lezamAtra thAya ja nahIM ?" zrI paMcAzaka zAstranI glo. 27 nI TIkAmAM paNa eka khUba ja suMdara spaSTatA karI dIdhI che ke nipasargatA (saMsAramAM koI upadrava na Ave) ItyAdi AzayathI sAdhArmika devatA (rohiNI-ambA vagere)ne uddezIne je kuzalAnuSThAna tarIke tArUpa pravRtti thAya che tenA vaDe kaSAyadamana AdinI pradhAnatAthI mokSamArgane anukULa adhyavasAya (ke je pUrve na paNa hoya)prApta thaI aneka mahAnubhAvo kevalibhASita cAritra dharmano lAbha pAmI gayA. je zAstrakAra bhagavaMto rohiNI-aMbA AdinA uddezathI karAyelA kaSAyatyAga-brahmacaryajinapUjA AdinI pradhAnatAvALA tapathI aneka mahAnubhAvone cAritra-lAbha thavAnuM jaNAvatA hoya e koI divasa evuM vidhAna kare kharA ke "sAMsArika lAbhanA AzayathI dharma kare to saMsAra vRddhi thAya ?' zlo. 28 thI sarvAMgasuMdara Adi taddana sAMsArika lAbhanA prayojaka tapa vagere dekhADyA. tyAM paNa koIe zaMkA karI ke "A badhA tapa to 'sAbhidhvaMga' (sAMsArika vastunI AsaktivALA) thatA hovAthI muktimArga na kahevAya.' to A zaMkAno uttara glo. 29 mAM spaSTa jaNAvI dIdho ke mArga prAptinA hetubhUta hovAthI upacArathI e paNa mArga ja che.(A rIte muktimArga prApakatAnA hetuthI (100) Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upacArathI mArga kahIne enuM samarthana karyuM, paNa viSAdi-anuSThAna kahIne tyAjya hovAnuM na kahyuM, e keTaluM badhuM mArgadarzaka che ! koInI paNa mati zuddha karavA pUratuM che.) sarvAMgasuMdara Adi tapa e niyANuM nathI : vaLI AgaLa A badhA sarvAMgasuMdara tapo sanidAna hovAnI koIe zaMkA karI to enA nivAraNa mATe ane A taponI pravRti paNa nirnidAna che e dekhADavA mATe zlo. 41 nI TIkAmAM kahyuM ke "A badhI tapa:kriyA dharmabahumAnagarbhita hovAthI nirnidAna che, bodhibIjarahita jIvone bodhibIja-saMpAdaka che,...yAvatu bhavavirAgAdinuM nimitta che." samagra A saMdarbha zAMtacitte pUrvagraha muktapaNe vAMcI janArane khAtarI thaze ke sAmAnyataH mokSanA a-dveSI sarvalokathI, vizeSataH mugdhalokothI jIvanamAM dharma ja eka zaraNya mAnI sAMsArika prayojanavaza karAto dharma ahita karanAra nathI, kAraNake caramAvarnamAM AvI gayA hoya teone cAritra, yAvatuM mokSa sudhInA lAbhonuM kAraNa che. jo sAMsArika prayojananA AzayathI tapAdi dharma karavAnuM vidhAna mAtra mugdha jIvone ja uddezIne hota to zuM zrI puSpamAlAnA racayitAne tathA zrI zrAddhavidhikArane e khabara na hatI ? ke jethI emaNe sarva zrAvakone uddezIne dhaMdho karavA jatI veLA samucita ISTa lAbhanA prayojaka zrI paMcaparameSThI smaraNAdi karavAnuM vidhAna karyuM ? zuM emane khabara na hatI ke sAMsArika kAryonI lAlasA mAranArI che? zuM emane khabara na hatI ke jJAnIoe viSAnuSThAna - garAnuSThAna ane ananuSThAnane "asa anuSThAno' tarIke jaNAvIne teno niSedha karyo che? zuM emane khabara na hatI ke arthakAma paramArthathI anarthabhUta che, ema jJAnIoe kahyuM che ? A badhI khabara hovA chatAM teoe zrAvakone uddezIne dhaMdhAmAM lAbha meLavavA jatAM vageremAM zrI paMcaparameSThI bhagaMvatanuM smaraNa karavA kema jaNAvyuM ? jJAnIoe karelA judA judA nayane anusaratAM vidhAno pratye jJAnIoe ApelAM draSTAMtone uddezIne 'koI jhera khAIne bacI jAya eTale jhera khAvAnuM (103) kahevAya ?' AvA AvA kutarkono upayoga karavAmAM zAstro ane zAsakAronI avagaNanA thAya mATe evA kutarkono upayoga nahi karavo joIe. pUjyapAdagurudevazrInI nizrAmAM rahevAthI AvI suMdara jANavA maLelI zAstralakSI vAto kharekhara pUjaya guruvaryazrInI sarvanayonI saMmata vastu pratipAdana karavAnI kuzaLatA tarapha lakSa dorI jAya che. A yogadRSTi samuccaya granthanA prArambhAza vyAkhyAnomAM tathA te pachI pragaTa thanArA bIjA bhAgomAM jijJAsu mumukSuone svadhyAyanI suMdara sAmagrI maLaze, temaja mokSamArge pragati karavA mATe nayagarbhita uttamottama preraNAo prApta thaze, temAM koI zaMkA nathI. prAnta ekavAta pUjaya upAdhyAyajI mahArAjanA zabdomAM kahIe to (juo nayarahasya pRSTha 234) "durbuddhionI vAsanA zAstramAMthI dUSaNo zodhI kADhavAmAM tatpara bane che, jyAre sadabuddhivALA vAcaka aidatparyanA jANakAra hoI (grantha vAMcanathI) AnaMdita thAya che. tevA je koI hoya teone amArA namaskAra." zAstrakArono evo AmnAya che ke upadeza karyA pachI temAM kadAca kAMIka anAbhogathI ke gerasamajathI paNa jinAjJA-viparIta kathana thaI gayuM hoya to chelle jarUra micchAmi dukkaDam daI devo. sva. pUjayapAda parama gurudeva AcAryadeva zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAja sAheba paNa A hakIkata upara avAranavAra khUba bhAra ApatA kahetA hatA ke prarUpaNAzuddhi mATe e parama Avazyaka che. have jo boluM ke lakhuM chuM ane emAM kAMIka vaiparItya hoya te mATe bIjA micchAmi dukkaDam de to enAthI mane koI lAbha nathI. *- e mATe to mAre ja micchAmi dukkaDam mAgavo joIe. eTale, A prastAvanAdinA AlekhanamAM jinAjJA viparIta mArAthI kAMI paNa lakhAyuM hoya- vicArAyuM hoya, to te badala micchAmi dukkaDa devA sAthe sajajanone prArthanA ke emAM je kAMI vaiparItya hoya te sUkSmabuddhithI tapAsIne tenuM parimArjana kare. * vyAkhyAnanA aMte svayaM micchAmi dukkama devAne badale potAnuM vyAkhyAna chapAvanAra e mATe mi.du.de evI galata paramparA kyAMka chellA 50-60 varSathI zarU thavAnuM jANavA maLela che. (10) Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcAzakazAstrasandarbha: aNNo'vi atthi citto tahA tahA devayANioeNa / muddhajaNANa hio khalu rohiNimAI muNeyabbo // 23 // kiMca-aNNo'vI tyAdi, anyadapi asti vidyate citraM tapa iti gamyate, tathA tathA =tena tena prakAreNa lokarUDhena devatAniyogena=devatoddezena mugdhajanAnAM= avyutpannabuddhilokAnAM hitaM khalu pathyameva viSayAbhyAsarUpatvAt, rohiNyAdidevatoddezena yattadrohiNyAdi muNeyavyo tti jJAtavyaM, puMliMgatA ca sarvatra prAkRtatvAt / iti gAthArthaH / / 23 // jattha kasAyaNiroho baMbhaM jiNapUyaNaM aNasaNaM ca / so sambo ceva tavo visesao muddhaloyaMmi / / 26 // evaM paDivattIe eto mggaannusaaribhaavaao| caraNaM vihiyaM bahavo pattA jIvA mahAbhAgA // 27 // atha kathaM devatoddezena vidhIyamAnaM yathoktaM tapaH syAdityAzaMkyAha - jatthetyAdi, yatra tapasi kaSAyanirodho, brahma, jinapUjanamiti vyaktaM, anazanaM ca = bhojanatyAgaH so ti tat sarvaM bhavati tapo, vizeSata: mugdhaloke, mugdhaloko hi tathA prathamatayA pravRttaH sannabhyAsAtkarmakSayoddezenApi pravartate na punarAdita eva tadarthaM pravarttituM zaknoti, mugdhatvAdeveti / sabuddhayastu mokSArthameva vihitamidamiti buddhyaiva tapasyanti, yadAhamokSArthameva vihitamidamiti buddhyaiva tapasyanti, yadAha-'mokSAyaiva tu ghaTate viziSTa matiruttamaH puruSaH' iti, mokSArtha-ghaTanA cAgamavidhinaiva, AlaMbanAntarasyAnAbhogahetutvAt / iti gAthArthaH / / 26 / / ___ na cedaM devatoddezena tapaH sarvathA niSphalamaihikaphalameva vA caraNahetutvAdapIti caraNahetutvamasya darzayannAha-evamityAdi, evamityuktAnAM sArmikadevatAnAM kuzalAnuSThAneSu nirupasargatvAdihetunA pratipattyA taporUpopacAreNa tathA ita:uktarUpakaSAyAdinirodhapradhAnAttapasaH pAThAntareNa evamukta kAraNena = mArgAnusAribhAvAt siddhipathAnukUlAdhyavasAyAt caraNaM cAritraM vihitaM AptopadiSTaM bahavaH-prabhUtAH prAptA-adhigatAH jIvA:=sattvA mahAbhAgA-mahAnubhAvAH / iti gAthArthaH / / 27 / / (105) paDhiyo tavo viseso aNNehivi tehi tehiM satthehiM / maggapaDivattiheu haMdi viNeyANuguNNeNaM // 29 // __ kimiti Aha-paThitaH adhItastapovizeSaH tapobhedaH anyairapi granthakAraiH teSu teSu zAstreSu nAnAgrantheSvityarthaH / nanvayaM paThito'pi sAbhiSvaGgatvAnna muktimArga ityAzaMkyAha-mArgapratipittihetu:-zivapathAzrayaNakAraNaM, yazca tatpratipatihetuH sa mArga evopacArAt / kathamidimiti ced ? ucyate haMdItyupapradarzane vineyAnuguNyena= zikSaNIyasattvAnurUpyeNa, bhavanti hi kecit te vineyA ye sAbhiSvaGagAnuSThAnapravRtAH santo nirabhiSvaGgamanuSThAnaM labhante / iti gAthAdvayArthaH / / 29 / / eesu vaTTamANo bhAvapavittie bIyabhAvAo suddhAsayajogeNaM aNiyANo bhavavirAgAo // 41 // visayasaruvaNubaMdhehiM taha ya suddhaM jao aNuTThANaM / NibANagaM bhaNiyaM aNNehivi jogamagaMmI // 42 // eyaM ca visayasuddhaM egaMteNeva jaM tao juttaM / AroggabohilAbhAipatthaNAcittatullaMti // 43 // atha sarvAGgasundarAditapassu sanidAna eva prANI pravartate tato'nyAyyAnyetAnItyAzaMkAparihArArthamanidAnatAmeSu pravRttasya darzayannAha-eteSvanantaroktatapassu pravartamAnovyApriyamANo jIvaH 'etesuM bahumANA' iti pAThAntaraM vyaktaM ca, kayA? bhAvapravRttyAbahumAnasAra-kriyayA anidAna iti yogaH | kuta iti ? Aha-bIjabhAvAt-bodhibIjavikalasya dehino bodhibIjabhavanena, etadeva kathamiti? Aha zuddhAzayayogena =zubhAdhyAvasAyasaMbandhena, zubhAdhyavasAyAddhi bodhibIjaM syAt anidAno-nidAnarahitaH syAt, tathA bhavavirAgAt-saMsAranirvedAt, yat kila bhavabirAgAdinimittaM tannidAnaM na bhavati bodhyAdiprArthanamiva, bhAvavirAgAdiheta-vazcoktatapAMsi keSAMcidato nirnidAnAni / / iti gAthArthaH / / 41 / / nirnidAnatvAdevaiteSAM nirvANAMgatAmAcAryAntaramatenApi darzayannAha-viSayogocara uktatapasAmAlaMbanIyastIrthakaranirgamAdiH svarUpaM-uktatapasAmeva svabhAva AhAratyAgabrahmacaryapUjAsAdhudAnAdilakSaNa: anubandhazca-tatpariNAmAvyavacchedataH prakarSayAyitA'tasteSu viSayasvarUpAnubandheSu, tathAceti samuccaye, zuddhaM-niravadyaM yato (106) Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yasmAtkAraNAt anuSThAnaM-kriyA nirvANAMga-muktikAraNaM bhaNitaM - uktaM anyairapi - taMtrAntarIyaiH kiM punarjinaiH? yogamArge-adhyAtmazAstrapathe, ato viSayAdizuddhatayaiteSAM nirvANAGgatvAnnirnidAnateti hRdayamiti / / 42 / / etacca-etatpunaranantaroktaM tapaH viSayazuddhaM nirdoSagocaraM sakaladoSamoSi-jinapativiSayatvAt ekAntenaiva sarvathaiva yad-yasmAt tataH-tasmAddhetoH yuktaM-sargataM prArthanAgarbhamapIdaM tapaH, kuta ? iti Aha ArogyabodhilAbhAdInAM 'AroggabohilAbhaM samAhivaramuttamaM ditu' ityevaMrUpA yA prArthanA-yAJcA tatpradhAnaM yaccittaM-manastena tulyaM-samAnaM yat tadArogyabodhilAbhAdiprArthanAcittatulyaM iti kRtvA / iti gAthAdvayArthaH / / 43 / / ki. 119. yogadraSTi samuccaya bhAga-2 prAkathanamAMthI uddhata aMzo. tArkika ziromaNi pU.zrI haribhadrasUrijI mahArAja pote paNa anekAntavAda-garbhita zrI jinazAsanane pAmyA bAda ekAntavAdanI kuvAsanAmAMthI muktino anubhava karatA hatA. teozrIe racelo A yogadaSTisamuccaya grantha paNa ekAntavAdanI vAsanAthI mukta karIne yogasAdhanAmAM atyanta upayogI mArgadarzana pUruM pADI rahyo che. aneka zAstrakAra bhagavaMto kahI gayA che ke cAra puruSArthamAM artha-kAma be puruSArtho heya che, ane mokSa puruSArtha e carama lakSya che. paNa e traNenI prApti karAvanAra koI puruSArtha hoya to te eka mAtra dharmapuruSArtha che. tethI, bhautikaAdhyAtmika tamAma sukhonA hetubhUta evA eka mAtra dharmanI ja sAdhanAupAsanA manuSyajIvananuM navanIta che. dharma jinabhakti-sAmAyika-pratikramaNAdi aneka dhArmika anuSThAnomAM vaselo che. mATe jema bane tema pApapravRttio choDIne jIvanamAM jinokta-sAmAyikAdi sadanuSThAno dina-pratidina vadhAratA javuM joIe, AtmasAt karatA javuM joIe, ane e mATe jarUrI samyagujJAnanuM paNa sampAdana karatA rahevuM joIe. e jainazAsananA upadezono sAra che. pU. upA. yazovijayajI ma.sA.jJAnasAramAM kahe che ke eka paNa nirvANapada yAne muktisAdhaka sAmAyikAdi-vacananuM vAraMvAra jenAthI bhAvana-nididhyAsane thAya eTaluM jJAna paNa ghaNuM che, vadhAre jJAnano koI Agraha nathI. prAyaH evuM bane che ke moTA bhAganA jIvo bIjAone joIne ke kulAcArathI ke gatAnugatikatAthI zarUAtamAM ucita upayoga-zUnya rIte, ke TAIma pAsa karavA mATe, athavA kAMika AzaMsAthI paNa paccakhANa vagere karatA hoya che. paraMtu evA bhavya-yogya jIvone jarAye buddhibheda na thAya e rIte upadeza karanArA mahApuruSono bheTo thaI jAya tyAre emanI upayogazUnyatAAzaMsA vagere doSo TaLI jAya che. A saMdarbhamAM A prAkathana pUrNa thayA pachI Apela 'nANapaMcamI kahAo'no pATha avazya mananIya che. (108) (107) Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. haribhadrasUrijI mahArAje paNa paccakakhANa aSTakanA chellA zlokamAM avidhi-AzaMsA Adi doSovALuM paNa pacca. 'A mArA bhagavAnanuM kaheluM che? evA sAdA bhAvathI, kaMIka AdarathI karAtuM hovAthI bhavabhramaNavardhaka nahIM paNa zubhaphaladAyaka kahyuM che. jo AzaMsApUrvakanuM anuSThAna ekAMte viSa-garalamaya ja banatuM hota to pUjaya upA. yazovijayajI mahArAje mukti aSa batrIzImAM bAdhyakakSAnI phalAzaMsApUrvakanuM anuSThAna paNa taddhatu anuSThAnamaya hovAnuM je samarthana karyuM che, te na karyuM hota. tathA bAdhya kakSAnI phalAzaMsA eTale ke dharmasAdhanAmAM rAkhelI paudgalika phalanI evI AzaMsA ke je pAchaLathI gurunI samajAvaTa maLatAM bAdhita thaI jAya TaLI jAya evI hoya, mAtra 'muktinI ja IcchA-AzaMsAthI je anuSThAna karAya te ja taddhatu anuSThAna" Avo jo. ekAntavAda hota to pUjya haribhadrasUrijI ma. Adi aneka zAstrakAroe yogabiMdu AdigranthamAM mukti-adveSarUpa zubhabhAvalezanA yogathI paNa taddhatuanuSThAna hovAnuM kahyuM che te na kahyuM hota, spaSTa vAta che ke taddhatuanuSThAnanuM je svarUpa zAstrakAra bhagavaMtoe sva-sva granthomAM batAvyuM che, tenA upara jo kadAgraha choDIne pUratuM manana thAya to koIpaNa upadezaka bAdhyakakSAnI phalAkAMkSAvALA caramAvartavartI jIvanA sAmAyikAdi anuSThAnone viSa-garalamAM khatavavAnI gaMbhIra bhUla karI bese nahi. upadezakonuM kharuM kartavya paNa e ja che ke bAdhya phalAkAMkSAvALA anuSThAno karI rahelA bhavya jIvone "tame durgatimAM rIbAI rIbAIne maravAnA" vagere kahIne bhaDakAvI mAravAne badale temanuM e taddhatu anuSThAna phalAkAMkSAnA tyAgapUrvaka amRta anuSThAnamAM kema pariName e bAbata upara upadeza daramyAna pUratuM lakSa apAya. zrI jainazAsanamAM mAtra viSa ke gara anuSThAnanI ja oLakha ApI nathI kiMtu taddhatu ane amRtAThAnanuM paNa suMdara nirUpaNa che, ane tenuM paNa vyAkhyAna-lekhanAdi dvArA jo sarvatra pratipAdana thatuM rahe to ghaNA zuSka vivAdono anna AvI jAya. Aje ghaNA lokoe jANyA-samajayA vinA yoganA nAme aneka mana mAnyA vyavahAro UbhA karyA che. enI mohaka paNa bhrAmaka jALamAM aneka jijJAsuo sAmAyikAdi pavitra dharmakriyAo pratye napharata-aruci dharAvatA banIne durlabhabodhi banI jAya che, e koIpaNa rIte IcchanIya nathI. (109) acaramAvartakALamAM anaMtavAra karelI cAritra kriyAo bhale niSphaLa jatI hoya, paraMtu caramAvartamAM AvelA bhavya jIvo mATe khAsa karIne A kaliyugamAM sauthI vadhu upakArI hoya to te vItarAga-kevalibhASita dharmakriyAo che. kAraNa ke enI ArAdhanAmAM joDAvAthI ja moTA bhAge jIvo sapuruSonA samAgamamAM AvIne zuddhadharmanI ArAdhanAnA mArge pragati karatA thAya che. zrI hemacandrasUrimahArAje paNa triSaSThIva granthamAM kahyuM che ke bhAre karmI jIvo paNa dharmasAdhanAnA mArge AvIne mokSa tarapha prayANa karanArA thAya che. zAstragranthomAM jene dhyAna kahevAmAM AvyuM che tenA mATe prAcIna ghaNA maharSio paNa kahI gayA che ke e atiduSkara che, ane Aje to tenA manorathamAtra karAya che. eTale je kALamAM sAmAnya kakSAnA loko eka bAju bhautika sagavaDo temaja bhautika bhoga-vilAsonI pAchaLa gAMDAtUra banyA hoya, e kALamAM thoDI ghaNI paNa dharmamAM zraddhA ke ruci jemanI TakI rahI hoya tevAone kAyA vagerenI sukhazIlatA poSAya evA dhyAnayoga vagereno upadeza karavAne badale, jemAM tana-mana-dhana badhAno bhoga devo paDe evA vividha dharmAnuSThAnomAM joDAvA mATeno upadeza devAya te vadhu ucita lAge che. dharmAnuSThAnomAM joDAyA pachI paNa moTAbhAganA loko 'bhAvollAsa jAgato nathI, mana ThekANe rahetuM nathI' - evI phariyAda karatA hoya che. pUjayapAda gurudevazrIe A phariyAdanI nAbUdI mATe pahelethI potAnA vyAkhyAnono jhoka tyAga-vairAgyAdi sAthe zubhakriyAomAM jagADavA lAyaka uttama bhAvo upara vadhAre rAkhyo che. tattvanuM sAcuM avalokana karavA mATe, tathA pahelAthI 14mA guNasthAnakomAM vyApaka dharmanA svarUpanuM sAcuM darzana prApta karavA mATe ane upadezamAMthI ekAntavAdane TALavA mATe satata najara samakSa rAkhavA jevA aneka Apta vacanomAMthI thoDA nIce anuvAda sahita ApyA che. zrI mahezvarasUriviracita prAcInatama 'nANapaMcamI kahAo' grantha pRSTha 75-76 zlo. 488 thI 494 aha saniyANaM eyaM tavacaraNaM paMcamIe saMbaddhaM / saMsArapavaDDhaNayaM kAUNaM jujjae kahaM Nu ? ||488 / / (110) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha : (savAla thAya che ke-) paMcamI saMbaddha A tapazcaryA (saubhAgyAdi hetuthI darzAvelI tapasyA) nidAnayukta hovAthI saMsAravardhaka che mATe kaI rIte ucita gaNAya ? (488) evaM pi hu ajuttaM jaM bhaNiyaM sudugurudvehiM / jamhA pavittiheuM niddi evamAIyaM || 489 || artha :- uttara A che ke duSTa ane ruSTa lokoe AvuM (uparanA zlokamAM kahyuM tevuM) je kahyuM te atyanta ayukta che. kAraNa ke (dharmamAM) pravRtti karAvavA mATe AvA paNa tapo kahyA che. (489) paDhamaM saniyANAo vayAo jeNettha hor3a loyANaM / savyapavitti dhamme pAeNaM teNa na hu doso || 490 / / artha :- kAraNa ke prathama to sanidAna vratathI ja prAyaH lokonI sarva pravRtti dharmamAM thatI hoya che. mATe koI doSa nathI. (490) saNiyANaM pi hu seyaM tavacaraNaM bhAvasuddhi-saMjaNayaM / pAraMpareNa bhaNiyaM suddhattamimassa vi sumi || 491 || artha :- sanidAna paNa tapazcaraNa paraMparAe bhAvazuddhijanaka hovAthI zrutamAM tenuM zuddha paNuM kahevAyuM che. (491) su (? mu) ddhattaNeNa loo saNiyANaM tAba caiva paDivajje / satyA(?ThThA)vadgodine vi haiM tatta pi pachADyo kA artha :- mugdhapaNAne kAraNe loko (zarUmAM) nidAnane paNa apanAve. pAchaLathI zraddhAdi vRddhi thavAthI koI tattva paNa apanAve. (492) anne vikajjesuM pAeNaM su (mu) ddhao ihaM loo / aigahaNammi vicitte kiM puNa dhammassa kajjammi ||493|| artha :- anya kAryomAM paNa prAyaH loko mugdha hoya che. to pachI atigahana ane vicitra evA dharmakArya vize to pUchavuM ja zuM (493) (111) iya nAuNaM eyaM avamanniya duviyaDDhavayaNA | kAyavyA khalu esA paMcamiyA suddhabhAveNaM || 494 / / artha :- ema samajIne, ardhadagdhonA vacano avagaNIne A (kathA granthamAM darzAvela) paMcamI tapa zuddhabhAvathI karavo. (494) samyaktva saptatikA mUla ane TIkA pRSTha 75. mUla - titthaMkaracalaNArAhaNeNaM jaM majjha sijjhai na kajjaM / patthemi tattha nannaM devavisesehiM vayasuddhI || 26 || TIkA- yanmama tIrthaMkaracaraNArAdhanena jinapadasevanena (yad mama ) arthApattyA mano'bhISTo'rtho na sidhyati na | parIpU'' mati tatra - riman prayonane 'atyaM' levAntara na prArthaya - 7 stutirUpeLa yA2e / tyiAnna-TevizeSe: - ri-hara-vigviskndaadibhiH / itarasuravarNane samyaktvamAlinyaM atastIrthakRtprArthanAmeva karomIti vacaH zuddhiriti gAthArthaH // artha :-tIrthaMkaracaraNanI sevAthI mAre je (arthApattithI) manane abhISTa artha siddha na thAya, te prayojane bIjA koI hari-hara-brahmA viSNu vagere devo pAse yAcanA karuM nahi,-kAraNa ke bIjA devonI stuti karavAthI samyaktva malina thAya. mATe tIrthaMkarane ja prArthanA karuM.-A vacanazuddhi kahevAya. zrI zrAddhavidhi grantha pRSTha 78 mantraH praNavapUrvo'yaM phalamaihikamicchubhiH / dhyeyaH praNavahInastu nirvANapadakAMkSibhiH || artha :- A (namaskAra maMtra)nuM IhalaukikaphalanI kAmanAvALAe oMkAra joDIne dhyAna karavuM. mokSapadanA icchanArAoe oMkAra joDyA vinA enuM dhyAna karavuM. pRSTha 79 upara (112) Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAe vi jo paDhijjai jeNa jAyassa hoi phalariddhi / avasANe vi paDhijjar3a jeNa mao suggaI jAi // AvahiM pi paDhijjai jeNa ya laMdher3a AyaisayAI / riddhi vipattidhnad neLa ya sA nAd vicAra | zrI zrAddhavidhi grantha pRSTha 79 upara artha : janme tyAre paNa je (namaskAra maMtra) gaNAya che ke jethI janmelAne phalaRddhi prApta thAya che. maraNakALe paNa te gaNAya che, jethI marelo sadgatimAM jAya che. ApattiomAM paNa te gaNAya che, jethI seMkaDo Apattio oLaMgI javAya; tathA RddhimAM paNa te gaNAya che, jethI Rddhi vistArane pAme. zrI dharmaparIkSA pRSTha 80 (kartA. upA. yazovijaya ma.) api ca 'manAgapi hi tannivRttau tasyA'punarbandhakatvameva syAd' iti (yogibandu zlo.183 vRtti) vacanAt manAgapi saMsArAsaMganivRttau jIvasyA'punarbandhakatvaM sidhyati tannivRttizca muktyadveSeNA'pi syAt, tasya ca caramapudgalaparAvarttavyavadhAne'pi mokSahetutvamuktam / artha :- vaLI 'thoDI paNa bhavAsaMganI nivRtti thaye chate tenuM apunarbandhakapaNu thaI jAya che.' A yogabinduvRttinA vacanathI thoDA paNa saMsArAsaMganI nivRtti thaye chate jIvamAM apunarbandhakapaNuM siddha thAya che ane muktinA adveSathI paNa kaMIka saMsArAsaMganivRtti thaI zake che. ane mukti-adveSane caramapudgalaparAvartanA vyavadhAnathI paNa mokSahetu kahyo che. tathA dharmaparIkSA pRSTha 133 upara.... kiMca, mArgAnusAryanuSThAnamAtrameva sakAmanirjarAyAM bIjam, aviratasamyagdaSTyanurodhAt, na tu tapomAtrameveti na kApyanupapattiH / ata eva sphuTe mokSAbhilASatve'pi mithyAdRzAM prabalA'sadgrahavatAM tadabhAvavatAmAdidharmikANAmiva phalato na sakAmanirjarA, mArgAnusAryanuSThAnA'bhAvAt tadabhAve'pi ca svAbhAvikAnukampAdiguNavatAM meghakumArajIvahastyAdInAM phalataH sA'bAdhiteti vibhAvanIyam / (113) artha :- koIpaNa mArgAnusArI anuSThAna sakAmanirjarAnuM bIja che. kAraNa ke aviratasamyagdaSTimAM paNa te hoya che. nahi ke tapamAtra ja, tethI kAMI ayuktatA nathI. eTale ja pragaTa mokSAbhilASa hovA chatAM paNa prabaLa asaddhahavALA mithyAdaSTione, prabaLa asagraha vagaranA AdidhArmikone hoya che evI sakAmanirjarA pariNAme hotI nathI. kAraNake temanuM mArgAnusArI anuSThAna hotuM nathI. mokSAbhilASa na hovA chatAM svAbhAvika anukampA vagere guNovALA meghakumAranA pUrvabhavanA jIva hAthI vagerene pariNAme sakAmanirjarA abAdhita hoya che. A UMDANathI vicAravuM. yogabindu zlo. 140 nAsti yeSAmayaM tatra te'pi dhanyAH prakIrtitAH / bhavabIjaparityAgAt tathA kalyANabhAginaH // 140 // artha :- jeone muktinA vize dveSa nathI teone paNa dhanya kahyA che ane bhavabIjano parityAga karyo hovAthI kalyANabhAgI kahyA che. AkhyAnakamaNikoza - vRttikAra AmradevasUrimahArAja pR. 313 mAM nemanAtha bhagavAna dezanAmAM kahe che dhammo atyo kAmo mokkho cattAri huMti purisatthA / dhammAo jeNa sesA tA dhammo tesi paramatarI ||79 || artha :- dharma-artha-kAma-mokSa A cAra puruSArtha che. dharmathI ja bAkInA badhA maLe che mATe dharma e badhAmAM zreSTha che. A uparAMta upamiti-uttarAdhyayanaTIkA vagere aneka zAstromAM dharma ja pradhAna puruSArtha hovAnuM jaNAvAyuM che. dharmaratnaprakaraNa zlo. 73 svopajJa TIkA (bhAvazrAvakanAM lakSaNo) uvasamasAraviyAro vAhijjai neya rAgadosehiM / majjhattho hiyakAmI asaggahaM savvahA cayar3a || 73|| (114) Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upazamaH- kaSAyAnudayaH, tatsAraM tatpradhAnaM vicArayati dharmAdisvarUpaM yaH sa 'upazamasAravicAra:' bhAvazrAvako bhavati / kathaM punarevaMvidhaH syAt ? ityAha-yato vicAra rvan 'vAdhyate' - mimUyate naiva rAga-dveSAmyAm / tathA di'mayAyaM' pakSaH kakSIkRto bahulokasamakSaM, bahubhizca lokaiH pramANIkRtaH tatkathamidAnImapramANIkaromi' ityAdibhAvanayA svapakSAnurAgeNa na jIyate / tathA mamaiSa pratyanIko madIyapakSadUSakatvAt / tadenaM janamadhye dharSayAmIti sadasadUSaNoddhaTTanAkrozadAnAdipravRttihetunA dveSeNA'pi nAbhibhUyate, kiM tu 'madhyasthaH' - sarvatra tulyacitto 'hitakAmI' - hitAbhilASI, svasya parasya copakAramicchan 'asadgrAhaM' - azobhanAbhinivezaM sarvathA 'tyajati' - muJcati madhyasthagItArthaguruvacanena / artha :- (bhAvazrAvakanuM eka lakSaNa) upazama eTale kaSAyano udaya na hovo te. tene mukhya karIne dharmAdinuM svarUpa vicAre te 'upazamasAra vicAravALo' bhAvazrAvaka hoya che. kaI rIte e Avo hoya ? to kahe che ke vicAra karatI vakhate rAgadveSathI pIDAya nahi. te A rIte ke "meM amuka pakSa ghaNA lokonI samakSa mAnyo che. ghaNA lokoe ene pramANabhUta gaNyo che. have huM mArI jAtane apramANabhUta zeno TharAvuM ?' ityAdi bhAvanAvALA svapakSanA anurAgathI abhibhUta na thAya. tathA - 'A to mAro duzmana che kAraNa ke e mArA pakSane doSita TharAvI rahyo che, mATe ene lokonI vacce halako pADuM' evA chatAM-achatAM dUSaNo pragaTa karIne Akroza varasAvavAnI pravRtti karAve evA dveSathI paNa (bhAvazrAvaka) pIDAya nahIM. paNa sarvatra samAna cittavALo hitane icchato eTale potAnuM ane bIjAnuM bhaluM icchato te madhyasthagItArtha gurunA vacanathI khoTA kadAgrahano sarvathA tyAga kare che. jJAnasAra (Tabo) - mAdhyasthASTaka zlo. 2 manovatso yuktigavIM madhyasthasyAnudhAvati / tAmAkarSati pucchena tucchAgrahamanaH kapiH ||2|| artha :- madhyastha puruSano manarUpa vAcharaDo yuktirUpa gAyanI pAchaLa doDe che. tuccha AgrahavALA puruSano manarUpa vAMdaro tene pUMchaDA vaDe kheMce che. jyAM (115) yukti hoya tyAM madhyasthanuM citta Ave ane kadAgrahInuM citta yuktinI kadarthanA kare - e artha che. (ApaNA ghaNA zAstromAM nIceno eka zloka Ave che.) AgrahI bata ninISati yuktiM yatra tatra matirasya niviSTA / pakSapAtarahitasya tu yuktiryatra tatra matireti nivezam / / artha :- AgrahI puruSa jyAM potAnI mati khuMcelI hoya tyAM yuktine tANI javA jhaMkhe che. pakSapAtavagaranA puruSanI mati tyAM Thare che jyAM yukti hAjara hoya che. AgamenAnumAnena yogAbhyAsarasena ca / tridhA pravaktvayana prajJAM namate tattvamuttamam II?zA yogadRSTisamuccaya zlo. 101 artha:- Agama, anumAna ane vihitAnuSThAnAsevanarUpa yogAbhyAsarasa ema traNa prakAre buddhine vAparavAthI uttama tattvanI prApti thAya che. Adara karaNe prItiravighnaH sampadAgamaH / jijJAsA tannisevA ca sadanuSThAnalakSaNam // yogadaSTi. zloka. 123 artha :- iSTakRtyamAM Adara, tenA AcaraNamAM prema, nirvighnapaNuM, te AcaravAthI puNyanA prabhAve sampattinuM Agamana, iSTakRtyasaMbaMdhI jijJAsA ane iSTodita sevA, A badhA sadanuSThAnanA lakSaNa che. (kadAgrahamukta upadezakone zAstrAbhyAsa karatAM karatAM AvA aneka Aptavacano maLI Avaze) sukhamAM ke duHkhamAM dharma ja karAya (116) pApa na karo dharma ja karo. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120.mananA minArethI muktinA kinAre (pa.pU.munIrAjazrI jayasuMdara vi.ma.sA. likhita prastAvanAmAMthI) mahARSi AdrakumAra eTale jaina zAsananA bagIcAnuM eka maghamaghatuM puSya, AtmotthAnanuM apratima sUrIluM saMgIta, patana pachInA utthAnano bhavya ItihAsa. koIpaNa jAtano tarka vitarka karyA vinA buddhidhana zrI abhayakumAre, lAbhanuM kAraNa jANIne anArya rAjaputra ArdrakumArane suMdara zrI jinamUrtinI bheTa pAThavI. jinamUrti eka evI bhavya cinagArI che ke je yogya bhUmikAmAM AvelA AtmAonI aMtaraguphAmAM prakAzano jhaLahaLato dIpa peTAvI jAya. keTalAya bhavyAtmAo enA darzanathI samyaktva, deza-virati, sarva virati ke mArgAnusAritAne pAmI gayA che. zrI zatruMjaya mAhAbhya zAstramAM to tyAM sudhInuM draSTAnta Ave che ke derAsaramAM corI karavA gayelo eka cora corInA nimitte (corIthI parabhavamAM anartha to ghaNo bhogavyo paNa te bahAne) ene thayelA jinamUrtinA darzananA prabhAve bahukALa pachI e lAbhane khATI gayo. ema AgaLa para jJAnIe khulAso karyo che. vAha ! kevuM anaMta lyANarUpa A jaina zAsana ! yogya bhUmikAmAM rahelo jIva, corI jevA atyaMta niMdya AzayathI derAsaramAM praveze, ane jinamUrtine dekhe paraMtu e jina-darzananA prabhAve bhavAntaramAM lAbha khATI jAya ! dhanya che A jina mUrtine ! (game te bahAne zrI jinamUrtinA darzana karanArAne mahAlAbha thavAnI saMbhAvanA cheAvI sIdhI vAta pakaDavAne badale "jinamaMdiramAM corI karavA mATe javAya" evo UMdho artha ahIM koIe pakaDI levAnI jarUra nathI..... temaja ahIM e paNa samajavAnuM che ke "malina AzayathI karelA zrI jinamUrtinA darzana Adi dharma kriyAo mahAbhuMDI- rIbAvI rIbAvIne mAre...." ItyAdi vicArovidhAno paNa keTalAya jaina zAstrone oLavanArA che, ane bhoLA jIvone dharmasAdhanAthI vaMcita rAkhanArA che.). e zrI jinamUrtie AdrakumAramAM Atmika utthAnanA prANa phUMkyA. mohanidrAnuM ghena uDADI dIdhuM. saMyamanA paMthe prayANanA zrIgaNeza maMDAI gayA. (117) enI ajaba kahANI A pustakamAM mArmika sthaLonI aneka viziSTatAo sAthe raju thaI che. e viziSTatAonA prakAzaka che ekAntavAdatimirabhAnu pa. pU. gurudeva A.zrI vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA. jeo vairAgyanI pracaMDa pratibhA ane zAstra granthonA nirmaLa vivekathI zrI jaina zAsananA abhUtapUrva prabhAvane prasArI rahyA che. zrI saMghamAM sau koI temane tattvazraddhA-jJAna-dhyAna vairAgyatapa-sahiSNutA-ugravihArIpaNu-sabodha pradAna vagere aneka jIvatA jAgatA saMyamadharmane ajavALe evA sadguNonA subhaga milana sthAnarUpe oLakhe che. temanI vANImAMthI vairAgyanuM evuM amRta vahe che ke je dareka judI judI bhUmikAmAM rahelA jIvonA haiyAne apUrva TADhakano anubhava karAvI jAya che. hA, vividha zAstronAM vacano para zraddhA na hoya ene na thAya e banavA joga che. navasArInA cAturmAsamAM "bharatezvara- bAhubalI" grantha upara apAyelA vyAkhyAnomAM AdrakumAra maharSinI kathAe dharmano koI gajabano raMga jamAvyo. pachI e vyAkhyAno ane konuM mAnasa zuddha karanArA "divyadarzana" nAmanA sAptAhikamAM chapAyA, enAthI, jainAcAryoe jIvanamAM je pApapravRttio zakya eTalI ochI karI dharma- pravRttine sAruM sthAna ApavA para pahelo bhAra mUkyo che, ene sAruM samarthana maLyuM ane dharma pravRtti nahi karanArAo gAmegAma divyadarzana vAMcI vAMcI dharma pravRttimAM lAgatA gayA. alabata "jIvanamAM dharma mukhya nahi, paraMtu Azaya ja mukhya" samajanArane A na game, ne tethI virodha kare e sahaja che. bAkI aneka zAstrothI samarthita dezanAnA pariNAme ghaNA ghaNA che te prakAranI bhUmikAmAM AvelA jIvonA hRdayamAM AzvAsana maLyuM ane zAstrothI viruddha jatA aneka pratipAdanothI UbhA thayela ajaina matanA vAdaLa vikharAvAthI, sAco dharma-mArga svaccha ane spaSTa dekhAto thayo. zAstrone oLavavAthI mahApApa thAya evI ciMtA na hoya teono pahelo to prazna ja e hato ke "lajAto bhayato....." vALo zloka tame kyAMthI uThAvI lAvyA ? (118) Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre e zlokane aMge bIjA paNa zAsagranthanI sAkSI ApI ane batAvyuM ke A upadeza bALa jIvone yena kena rIte pApa choDAvI dharmamAM joDAvA dayALu AcArya maharSio Ape che, tyAre A zAsa-marmanI ajJAnatAmAM sabhAne evuM kahevAyuM ke "dunyavI mAmalAmAM bahu buddhimAna tamane lokone 'bALa' kahenArA bevakUpho Aje pATe caDI bese che" ema pUjyapAda gurudeva zrI upara bevakUpha vagere apazabdono varasAda varasAvAnuM cAlu thayuM. paraMtu nakkara zAstro-pAThonA anusAre ja dezanA denArane ethI zuM kalaMka caDavAnuM hatuM? agni parIkSAmAM jema sAcuM sonuM vadhAre camakI UThe e rIte vardhamAna taponidhi pU. gurudevazrInI zAstraniSThA, sasUtraprarUpaNA ane kSamAnuM teja ora khIlI UDyuM ane keTalAya bhramamAM paDelA paNa kaMIka sAcuM samajavAnI vRtti dharAvanArA yogya jIvo pote sevelA bhramano ane samaja vagaranA virodhano pastAvo karavA lAgyA. kharekhara, A prasaMga pUjayazrInI zAstra-niSThA ane zAstranA tathyabhUta marmone nIDarapaNe prakAzana karavAnI pUjayazrInI hiMmatano yathArtha paricaya ApI gayo. kharuM jotAM e zloka ane enA vyAkhyAna sAme sAcA vidvAnone koI virodha karavAnuM mana thAya tevuM che ja nahIM, kintu jeo evI dainyapUrNa manodazAthI pIDAtA hatA ke- 'ApaNe lAMbA kALathI je kahetA AvyA chIe tenuM AmAM khaMDana thaI jAya che. teoe potAnA mAnabhaMganI kaniSTha lAgaNIthI prerAIne, chatA zAstro pAThone 'eno to bhAva judo che" ema kahI e zAstrone oLavavAnuM kAma zarU karyuM. pachI emaNe 'lajjAto bhayato..' vALA zlokanA saMskRta bhASAnI maryAdA mujabanI anvayapaddhati aMge potAnA avyutpannapaNAne khUluM karavA mAMDyuM tyAre emanI sAme zrI upadezataregiNIkAre e ja zlokonI ApelI vyAkhyA pratye paNa temanI samanvayabuddhi para kATa caDyo. eTale e zlokonI e vyAkhyA upara paNa 'avalokana'no garva dharAvanArAoe jAtajAtanI zaMkA- kuzaMkA pragaTa karavA mAMDI. pUrvAcAryabhagavaMtonA vacanomAMthI kaI rIte saMgata artha kADhavo enI aNaAvaData emAM chatI thaI gaI. eno eka namUno jovo hoya to A che (119) 'haThathI dharma karanArane lAbha thAya che' e bAbatamAM bAhubalInuM daSTAnta ApIne upadeza-taraMgiNIkAre 'ghammo mA kuMto.....ItyAdi upadezamAlAnA zlokanI sAkSI ApI. e vAMcIne enA arthanI saMgati karavAnuM je lokone na AvaDyuM te lokoe enA upara ghaNA ghaNA tarka-vitarka calAvyA;paNa kAMI hAtha na lAgyuM. tyAgI-vairAgI- tapasvI saMgurunA caraNanI upAsanA karanArane AvI koI muMjhavaNa thatI nathI, te kevo suMdara ukela maLI jAya che te juo - upadezamALAkAranuM tAtparya A che ke dharma yAne cAritra dharma jo madathI thato hoya to bAhubalajIe yuddhabhUmi para cAritra laIne ATalA badhA kaSTa vadhAvI levAnuM na karyuM hota, kintu cAritra laIne emaNe kevaLajJAna na thAya tyAM sudhI ArAmathI potAnA dezamAM vicaravAnuM rAkhyuM hota. paraMtu emaNe ema na karatAM 12-12 mahinA sudhI covihAra upavAsa sAthe khaDA khaDA kAyotsarga dhyAne rahevAnA ane badhI RtunI kaDakAImAMthI pasAra thavAnAM kaSTa sahana karavAnuM rAkhyuM, evuM kaSTo upADavAnuM zA mATe rAkhyuM ? to ke pote samaje che ke "kevaLa jJAna joIe che to e mATe samasta ghAtI karmono nAza karavo paDe. e jaMgI karmanAza kaSTamaya cAritra-dharmanI ArAdhanAthI ja thAya. RSabhadeva bhagavAne 1000 varSa bahudhAkAyotsarga, ekalapaMDe vihAra.... vagere kaSTamaya cAritra ArAdhanAthI ja ghAtI-karmakSaya karI kevalajJAna upArjela. mATe mAre A kaSTa upADavA joIe." pra- to pachI bAhubalajIne abhimAna to AvuM ja hatuM, ane dIkSA laI prabhu pAse na jatAM kAussagga dhyAne UbhA to rahyA ja hatA;to e dharma - kaSTa zuM madathI upADyA na kahevAya ? u0- ahIM viveka karavAnI jarUra che. AbhimAnathI to dIkSA laI tarata prabhune bhegA na thatAM kevaLajJAnanI rAha jotAM tyAM ja rokAI javAnuM karyuM eTaluM ja; jo prabhune bhegA thaI jAya to kevalajJAnI nAnAbhAI sAdhuo prabhunI sAthe hovAthI emane vaMdana karavuM paDe. paraMtu A vAta TALavAnuM to prabhuthI cheTA rahI cAritramAM viharavAthI thaI zakate. emAM ugra kaSTo sahavAnuM (12) Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuM kAma hatuM ? mATe kaho, (1) kaSTo sahavAnuM rAkhyuM e ghAtI-kSaya pUrvaka kevaLajJAna prAptinI IcchAthI;ane (2) tyAM rokAI gayA e madathI. tyAre ahIM savAla A Ave che ke to pachI pra0- upadeza taraMgiNikAre haThathI dharma karavAmAM daSTAna bAhubalajInuM mUkIne ema kema sUcavyuM ke bAhubalI'e haThathI dharma karyo enuM emane amApa phaLa maLyuM? u0- ahIM eka zAstravacanane bIjA zAstravacana sAthe saMgata kema karavuM e AvaData hoya to A praznanuM samAdhAna saraLa che. upadezataraMgiNI zAstrano abhiprAya A che ke bAhubaLajIe pahelI haTha pakaDI ke bhAI bharatane mAravA upADelI mudri alabatu, have mAravI to nathI ja, tethI ene pAchI kheMcI levI joIe, paraMtu upADelI muki niSphaLa kema javA devAya ? emaja pAchI kheMcI levA jatAM bahAra nAnama thAya ke "joyuM? muThThi mAravA to doDyA hatA, paraMtu kazI bIka lAgI te ene pAchI kheMcI lIdhI!" enA karatAM to muThThi upADI te upADI, enAthI loca ja karI devo. ema haThapUrvaka loca-dharma ane cAritra-dharma grahaNa karyo, ne te pariNAme amApa phaLa- kevalajJAna ApanAra banyo. bIjI rIte haThathI dharma A, ke cAritra lIdhA pachI haThamAM rahyA ke 'kevaLajJAna pAmyA vinA prabhu pAse na jAuM, jethI kevaLajJAnI nAnA bhAI munione vaMdana na karavuM paDe,' ane e haThathI tyAM ja cAritra dharma zarU karyo Ama haThathI dharma prAraMbhyo. chatAM e AgaLa para varSanAM aMte haTha mada abhimAnAdi haTI jaIne amApaphaLa mATe banyo. Ama, haThathI dharma karelo paNa amApa phaLa ApanAro che, ethI 'lajajAto bhayato........' vALA zlokanuM pratipAdana yathArtha Thare che. pra.- to pachI upadezamALAkAranA "jo dharma madathI thato hoya to bAhubalajIne eTalA kaSTa sahana karavAnuM na thayuM hota,' e vacanathI to bAhubalajIe dharma madathI, haThathI nahi paNa kaSTa veThavAnI taiyArIthI karyo e abhiprAyanuM zuM? (121) u0- upadezamALAkArano abhiprAya A che, ke bAhubalamunie varSabhara kaSTa sahana karye rAkhyA te kaSTamaya ArAdhanAnI buddhithI karyA, tyAre upadezataragiNIkArano abhiprAya A che ke bAhubalamunie cAritra dharmano prAraMbha karyo te haThathI madathI karyo; paNa pachI kaSTa sahavAnI bhAvanA dhIme dhIme zuddha thatI gaI te amApa lAbha mATe thaI. Ama baMnemAM koI paraspara virodha nathI. astu. pUjyapAda gurudevazrIe jainAgama-prakaraNa tathA jaina- jainetara nyAya zAstrono je gahana abhyAsa karI zrI saMghane ekAntavAdanI khataranAka UMDI. gartAmAM taNAto bacAvI laIne anekAntavAdanA unnata zikhara para ArohaNa karato karyo che, te ati AnaMdanI vAta che. mahARSi AdrakumArane paNa ekAntavAdIoe potapotAnA matamAM tANavA mATe ghaNI IndrajALa AjamAvelI paraMtu anekAntavAdanA aMjanathI divyadarzana pAmelA AndrakumAra temAM phasAyA nahi. TUMkamAM, 'ekAntavAda khUba ja bhayaMkara ane bhUMDo che" A mahAna satyanI pichANamAM ArTikamAra maharSinA caritranuM vAMcana ghaNuM ja upayogI bane tema che. eka bAju pAMca IndriyonA viSayonuM AkarSaNa, ane bIjI bAju 'meM kahyuM eja barAbara' AvI potAnI jaina zAstra viruddha mAnyatAnI pakaDa, A be evA sohAmaNA minArA che ke jenA para manane caDhI javAnuM ghaNuM pasaMda paDe che. paNa e minAre caDhayA pachI muktino kinAro (kadAca UMcethI bahu najIka dekhAto hoya to paNa) ghaNo dUra thaI jAya che. jyAM sudhI e garvanA minArA uparathI mana nIce UtarIne muktinA kinArA tarapha potAnI jIvananAva haMkAravA na mAMDe tyAM sudhI A janma-maraNanI viTambaNAono aMta Avavo duSkara che. mananA minArethI nIce UtarIne AdrakumAra maharSinI jema muktinA kinArA tarapha ApaNe sau joradAra pragati karIe ane e mATe pustakamAMthI prApta thatI bharapUra anukULa preraNAtmaka sAmagrIne sArthaka karIe e ja maMgaLa kAmanA. (122) Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo ihalaukika prArthanAgarbhita viSayazuddha anuSThAno viSa ane garala banI jatA hota, to te anuSThAnone zrI haribhadrasUri mahArAja jevA "ekAnte yukta che." ema kaheta kharA ? zuM ahIM pote potAnA ja yogabiMdu granthamAM karelI viSagarala anuSThAnanI vAto bhUlI gayA hovAnuM koi kahI zakaze kharUM? je mahAnubhAvo mAtra haribhadrasUri kRta yogabiMdu ke zrI upAdhyAya yazovijayajI mahArAjanA koka phAvatA granthomAMthI viSa-garala anuSThAnanI vAtone ekAnte pakaDI beThA che, teoe A paMcAzaka zAstranI vAto sabhA AgaLa Aja sudhI kema karI nathI ? have kaho ke "dharma bhUMDo nahIM, paNa ekAntavAda bhUMDo, ekAntavAdanI vAsanA bhUMDI; anekAntavAda ruDo, anekAntavAda garbhita prarUpaNA ruDI.'' A samagra carcAno e ja sAra che, ke potAnuM ane bIjAnuM kalyANa IcchanArA bhAgyavAnoe koI paNa zAstranI vAta ekAnte pakaDAI na jAya te mATe, bIjA zAstromAM te te viSayo aMge zuM zuM bhAkhyuM che tenI khoja karavA puruSArtha Adaravo joIe. zrI jinezvaradevanI sarva AjJAono sAra batAvatAM 'upadeza rahasya'mAM pUjya upAdhyAyajI mahArAja eka ja vAta kare che ke - "jema jema rAga-dveSanI pariNati ghaTatI Ave tema tema pravartavuM, - A ja jinendra bhagavAnanI AjJA che.'' A sarva AjJAonI sArabhUta AjJA satata lakSamAM rAkhIne jo ApaNe upadezanI dhArA vahetI karIe to pachI enA upara bhale bIjAo game teTalA asabhya zabdomAM prahAro karatA rahe, to ya ApaNuM enAthI kAMi bagaDI javAnuM nathI. bane tyAM sudhI niSphaLa carcAthI dUra rahevuM. koI vAra na chuTake dukhAtA haiye carcA karavI paDe, to e carcA karatAM paNa ApaNA haiyAmAM kadAgraha ke abhiniveza athavA bIjAo pratye dveSa-tiraskArano bhAva na AvI jAya, teno ja khAsa khyAla rAkhavAno. uparanA samagra pratipAdanamAM paNa A ja bhAvanI anuvRtti jANavI, ane bIjAo je kAMI kahetA hoya; te jo zAstrone barAbara anusaratuM hoya, athavA zAstrathI jarAya viruddha na hoya, to te nayasApekSabhAve svIkAravAmAM saMkoca jarAya rAkhavo nahi. e rIte ApaNe sau arihaMtanA aciMtya prabhAve svaparanA kalyANa mArge AgaLa vadhIe evI paramAtmAne prArthanA. zrI jinAjJAthI viparIta kAMipaNa kahevAyuM hoya to.... micchAmi dukkaDam..... (172) zrI ardhuM namaH ekAntavAda sAme lAlabattI : ananya prabhAvavaMto jainadharma : lekhaka : pU. munirAja zrI jayasuMdaravijayajI mahArAja hAla : pa.pU.A.zrI jayasuMdarasUrIzvarajI ma.sA. prakAzaka divyadarzana TrasTa kalikuMDa, dhoLakA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokamAM bhojana tyAgane badale sAnubaMdha jinAjJA umerIne ene zuddhatA hovAnuM jaNAve che - yatra brahma jinAeM ca kaSAyANAM tathA hRtiH / sAnubandhA jinAjJA ca tat tapaH zuddhamiSyate // jainazAsananA sArane pAmelA mahApuruSo to A baMne vyAkhyAne naya bhede prarUpe che. paNa keTalAka ekAMta nizcayavAdIo IrAdApUrvaka zrI jJAnasAranA zlokane vAraMvAra AgaLa karIne pU. haribhadrasUrijI mahArAje vyavahAranayathI karelI vyAkhyAne chUpAvI emano droha karatA hovAnuM dekhAya che. paNa A rIte satya kadI chupAtuM nathI. paMcAzaka zAstramAM viSayazuddha anuSThAna :taduparAMta, eja 19 mA paMcAzakanA 42-43 mA zlokamAM kahyuM che. visayasaruvaNubaMdhehiM taha ya suddhaM jao aNuThThANaM / NibANaM bhaNiyaM aNNehi vi jogamagaMmi // eyaM ca visayasuddhaM egateNeva jaM tao juttaM / Arogga - bohilAbhAipatthaNAcittatullaM ti // artha :- bIjAoe paNa yogamArgamAM jo (1) tIrthaMkara nirgama Adi 'viSaya' (2) AhAra-tyAga-brahmacarya-pUjA-sAdhudAnAdirUpa 'svarUpa," ane (3) pariNAma TakI rahevA dvArA prakarSa prAptirUpa "anubaMdha' - A traNeyathI zuddha anuSThAnane nirvANanuM kAraNa kahyuM che, to pachI jinezvaradevonI vAta ja kyAM? saubhAgyAdi pUrve kahelA tapo sakaladoSamukta zrI jinezvaradevo saMbaMdhI zuddha viSayane anusaratA hovAthI ekAnta yukta ja che, bhale te prArthanAgarbhita hoya ! kAraNa ke te Arogya-bodhilAbhanI prArthanAnA jevA ja che. AvA viSayazuddha tapa Adi anuSThAnane saubhAgyAdi laukika AzayathI karAtA chatAM, ahIM ene nirvANaaMga yAne mokSanuM kAraNa kahe che, e noMdhapAtra che. (171) Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaprayoga karyo; nahIM to 'mugdha jIvAnAmeva' evo 'mugdha jIvomAM ja ema 'jakArapUrvaka prayoga karyo hota, jainadharmanA vyavahAranayathI kone tapa kahevAya e spaSTa karavA mATe zrI haribhadrasUri mahArAje 19mA paMcAzakamAM glo0 26mAM cokhuM jaNAvyuM che ke -- paMcAzakazAstramAM tapanI vyAkhyA : jattha kaSAyaNiroho baMbhaM jiNapUyaNaM aNasaNaM ca / so sabbo ceva tavo visesao muddhaloyaMmi / / artha :- jemAM kaSAya upara kApa, brahmacaryapAlana, jinapUjA ane bhojanatyAga-A cAra aMgo hoya te badhA "tapa" ja kahevAya. mugdha jIvo mATe to khAsa. jaina tapanI A vyAkhyA samajanArA, sAMsArika phaLanA AzayathI thatAM uparokta cAra aMgavALA tapadharmane 'bhUMDo bhUMDo' kahIne zo sAra kADhatA haze te jJAnI jANe. ahiM eka prAsaMgika vAta paNa samajavAnI jarUra che ke- jainamArgano tapa kone kahevAya enI oLakha mATe pU. zrI haribhadrasUrijI mahArAje ahIM alabatu vyavahAranayane anusarIne tenI vyAkhyA ApI che, paraMtu ethI emane ema kahevuM nathI ke 'A cAra lakSaNavALo tapa mokSanA hetuthI nahi kintu laukika hetuthI kare to te adharma che, bhavavardhaka che, bhUMDo che.' Ama kahenArA spaSTapaNe zAstra ane zAstrakArano droha karI rahyA che; kemake zAsakAre to cokkhuM kahyuM che ke 'so savyo ceva tavo" e badho tapa ja-jinazAsanano tapadharma ja che,' ene adharma ke bhavavardhaka yA bhaMDo kahyo ja nathI, bhale laukika hetuthI karyo hoya. Ama vyavahAranayane anusarIne tapadharma kone kahevAya e batAvyuM. jJAnasAra" zAstramAM tapanI vyAkhyA : bIjI bAju nizcayanayane anusarIne zuddha tapanI vyAkhyA karatAM, pU. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja jJAnasAranA 31 mA aSTakamAM A 6 ThThA (170) zrI ahaM namaH 121. ekAntavAda sAme lAlabattI ananya prabhAvavaMto jainadharma (lekhaka -pU. munirAja zrI jayasuMdaravijayajI mahArAja) (divyadarzanamAMthI uddhata lekho) (lekhAMka: 1) | (varSa 33 - aMka 14, vi.saM. 2041 tA. 15-12-84) (jIvonuM ekAnta hita karanAra vItarAga sarvajJa bhagavAne kahelo dharma dunyavI IrAdAthI karavAmAM Ave to (1) e vItarAganA dharmane bhuMDo kahevAya ke nahi ? (2) evA IrAdAthI paNa karAtI jainadharmanI sAdhanA AtmAnuM ekAMte nikaMdana kADhe ke kema? (3) sAMsArika jIvanamAM UbhI thatI eka yA bIjA prakAranI Adhi vyAdhi upAdhinA nirAkaraNa mATe dharmanuM AlaMbana levAya ke nahi ?... ityAdi praznothI UbhI thatI muMjhavaNa dUra karavA saraLa jIvo zAstrIya mArgadarzananI apekSA rAkhe e svAbhAvika che. sadbhAgye A bAbatamAM khUba ja suMdara zAstrAnusArI spaSTa mArgadarzana amone pUjayapAda nyAyavizArada AcAryadeva zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja sAhebanA praziSyaratna pU. siddhAntadivAkara AcAryazrI vijaya jayaghoSasUrijI mahArAjanA vidvAna ziSyaratna pU. mUnirAja zrI jayasuMdaravijayajI mahArAja taraphathI prApta thayuM che. te sau koI zAstrapremI saraLa hRdayI puNyAtmAonI jANa mATe ame atre raju karatAM harSa anubhavIe chIe - taMtrI) ApaNuM jaina zAsana evuM adbhuta che ke je mAtra paMDito yA samarthonuM ja nahi, kintu samasta caudarAja lokavartI maMdabuddhi yA asamartha evA paNa tamAma jIvonuM hita thAya evo uttama dharma, mokSamArga ane tattvone dekhADanAruM che. 'namutyurNa sUtramAMnA 'logahiyANaM' padanI vyAkhyA karatA samartha zAstrakAra AcArya bhagavAna zrI haribhadrasUrijI mahArAje zrI lalitavistarA zAstramAM 'loka' zabdano (123) Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'paMcAstikAya loka' evo artha karIne enuM hita karanArA eTale ke "enA yathArtha prarUpaka' evo artha karyo che. padArthanuM yathArtha nirUpaNa e ja enuM sAcuM hita che. evo tyAM hetu batAvavAmAM Avyo che. A hisAbe 'bhagavAna ane bhagavAnanuM zAsana ekendriyAdi jIvonuM zuM hita kare ?' AvA praznanuM samAdhAna thaI jAya che ke enI sAcI oLakha karAvavI e enuM hita ja che. jema ke, enI sAcI oLakha karAvyAthI bhavya jIvo mana-vacana-kAyAthI e ekendriyAdi jIvonI dayA-rakSAjayaNA-ahiMsA pALe che. tadana satya vAta che ke anaMta anaMta kALathI saMsAra paribhramaNamAM duHkhothI rIbAtA jIvo evA gojhArA saMsArathI kema mukta thAya ane potAnA sahaja anaMta sukhonA bhoktA kema bane e jainazAsanano mukhya udeza che ane e siddha karavA mATe dharma ja eka samartha sAdhana che. eTale 'jene koIne saMsArathI mukta thavAnI arthAta mokSa pAmavAnI IcchA hoya ene jaina dharmanI ArAdhanA e ja jIvanakartavya che, tathA sAthe sAthe jIvanamAM Adhi-vyAdhi-upAdhionI UbhI thatI pIDAonAM nivAraNa mATe paNa jainadharmanuM ja AlaMbana levA yogya che,' evuM jaina zAstro ThAma ThAma upadeze che. dharmanI zraddhAvALo jIva mokSano abhilASI che chatAM jayAM sudhI mokSa na maLe tyAM sudhI UbhI thatI e pIDAonA nivAraNa mATe arihaMtadeva ane emanA dharmanuM AlaMbana na kare to zuM mithyAdeva-devI asatya anIti ane pApa prapaMconuM AlaMbana kare ? 'jIva saMsAramAM beTho che tyAM sudhI UbhI thatI jarUriyAto siddha karavA mATe paNa dharmano ja Azraya kare, nahi ke pApa prapaMcono' evuM jaina zAstrakAro pharamAve che. dezanA-samaye badhA prakAranA jIvonuM dhyAna rahe te mATe khAsa - SoDazake zAstra zuM kahe che? SoDazaka zAstramAM jIvone kevo dharmopadeza karavo e mATe saMsArI jIvonI traNa prakAranI kakSA batAvI, bALa-madhyama ane budha. vaLI tyAM kahyuM : je kakSAno jIva hoya ene e kakSA yogya ja dezanA apAya, enA badale jo mAtra uparanI kakSAvALAne yogya upadeza ja nimnakakSAvALAne ApyA kare to e dezanA asthAna (124) nAbUda thanArI hoya che. eTale e dharmAnuSThAna bAdhyakakSAnI sAMsArika phalanI AkAMkSAthI thavA chatAM ya, emAM abhavyanA dharmAnuSThAna karatAM ghaNo bheda che, ane tethI e viSa ke garala anuSThAna banatuM nathI, paNa tahetu ja banI rahe che. uparanI vAta tathA AvA zrI upAdhyAyajI ma. nA TaMkazALI vacanone avagaNIne e bAdhyakakSAnI phalAkAMkSAvALA anuSThAnone viSa-garalamAM koI khapAvatuM hoya, emanA dhyAna upara lAvyA pachI paNa jo e kadAgraha choDavA taiyAra na thAya to bhavitavyatAne ja doSa devo rahyo. niyANuM vagere karanArA brahmadatta vagere caramAvartamAM hovA chatAM temanI phalAkAMkSA evI tIvra laMpaTatAvALI hatI ke jene bAdhyakakSAmAM gaNI zakAya nahIM temaja je loko caramAvartamAM hovA chatAM viSayasukhanA atizaya laMpaTa hoya ane te mATe je ATAmAM lUNa jeTalo dharma mAMDa mAMDa bhakti-bhAva-vismayAdi vinA ja karatA hoya, to teonI paNa te phalAkAMkSA bAdhyakakSAmAM na gaNAya. eTale AvA tIvra viSayasukhanI AkAMkSAvALA hoya evAnA athavA to caramAvartamAM paNa atyaMta anAdarathI dharma karatA hoya evAnAM dharmAnuSThAna taheturUpa banavAne badale viSAdirUpa bane emAM kAMi navAi nathI. mAtra caramAvartamAM AvI javA mAtrathI dharmAnuSThAna tahetu ke amRta tulya banI jAya evo ekAnta nathI, paraMtu 'mukti-aSanA pratApe bAdhyakoTinI phalAkAMkSAthI thatAM anuSThAno taheturUpa bane che. viSAdirUpa nahIM,' - e ja A pratipAdanano mukhya hetu che. mATe 'Azaya zuddhinuM kAMi mahattva ja nathI athavA Azaya sarvathA gauNa che,' evuM koie samajI levAnI gaMbhIra bhUla karavI joie nahi. zAstrakArabhagavaMtoe jyAM acaramArvatakALa ane caramAvartakALa ema kALabhedane mukhya dekhADyo che, tyAM ja A vAta lAgu pADavAnI che. jo mokSanA Azaya sivAyanA Azaya mAtrathI dharmAnuSThAna ekAnta viSagarala banI jatuM hota to zrI haribhadrasUri mahArAja paMcAzakamAM saubhAgya vagere sAMsArika phaLanA uddezavALA taponI rajuAta karata ja nahIM. e tapa 'vizeSataH" mugdhajIvo mATe bhale kahyAM hoya, paraMtu 'sAmAnyataH" te te phaLanA arthI badhAne mATe te taponuM vidhAna che, eTale to emaNe 'vizeSataH mugdhaloke" evo (19) Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joIe, paNa e karyA vinA jo dAvo rakhAya ke grahane ghoLI pIvAmAM Avyo che to te ghaNuM khedajanaka kahevAya. kadAgraha Ameya sAro nahIM, to pachI ene nivAranArA prahane ghoLI pInAranI kai dazA thAya ? kadAgraha bAju para mUkIne vicArIe ke - viSa-garala kriyA aMge yogabiMdu zAstra zuM kahe che?: pUjaya haribhadrasUrijI mahArAje viSa-garala anuSThAnanI prarUpaNA jainamate karI che ? ke anya mate ? yogabiMdunI zlo0 154nI vyAkhyAmAM zrI municandrasUrijI mahArAja spaSTapaNe ene pAtaMjalamata kahI rahyA che. bIjuM, pataMjalie ene kALabheda pADIne kahyA nathI, jyAre jaina zAstrakAra enA uparanI mImAMsAmAM spaSTa kahe che ke viSa-garala anuSThAna sAmAnyathI acaramAvartakALamAM hoya, ane vizeSathI caramAvartakALamAM muktinA SavALAne hoya. muktinA advaiSavALAne caramAvartakALamAM prAyaH tahetu (ane AgaLa vadhatAM amRta) anuSThAna hoya. AmAM mukhyatve caramAvartakALamAM sahajamalanI alpatAne kAraNe janmelA muktinA aSane athavA kaMika muktinA anurAgane kAraNa tarIke batAvyo, nahIM ke ekAnta muktinA anurAgane. to have caramAvartamAM Avelo jIva bhale kadAca e Ihalaukika kAryanI icchAthI paNa dharmAnuSThAna karato hoya, to paNa ene viSa-garala anuSThAna kaI rIte kahevAya? 'batrIsa-batrIzI' zAstranI muktiadveSa-prAdhAnyanAmanI 13mI batrIzImAM glo0 20-21nI vyAkhyAmAM zrI upAdhyAyajI mahArAja paNa spaSTapaNe kahe che ke, - 'dhAtrizAtrizikA" zuM kahe che?: api bAdhyA phalApekSA sadanuSThAnarAgakRt / sA ca prajJApanAdhInA muktyadveSamapekSate // artha :- saubhAgyadilanI vAMchA paNa bAdhyasvabhAvavALI tathA sadanuSThAnano rAga karAvanArI hoya che; ane te phalApekSAnI bAdhyatA upadezAdhIna hoine kAraNarUpe mukti-aSane sApekSa che. A rIte zaramAvartamAM muktiaSanA prabhAve, sAMsArika phalanI AkAMkSA paNa bAdhya koTinI arthAta bhaviSyamAM (168) dezanA yA parasthAna dezanA thAya ane parasthAna dezanAne A zAstrakAre pApa dezanA kahI che... have jyAM bALa-madhyama ane budha traNe prakAranA jIvonI sabhA hoya tyAM jainazAsanane pAmelA tathA bhAvanA jJAnanI ucca bhUmikA para pahoMcelA mahAtmAonI tamAma pravRtti bALa-madhyama-budha sarva jIvonI hita-kAmanAthI otaprota hovAnA kAraNe emano upadeza paNa e badhA jIvonuM hita sadhAya e prakAranI hoya che. pra0 - "bhAvanAjJAnanI ucca bhUmikA upara pahocelA" eTale zuM? u0 - zrImad haribhadrasUri mahArAje SoDazaka zAstramAM traNa prakAranAM jJAna upadezyA che. zrutajJAna, ciMtAjJAna ane bhAvanAjJAna. paheluM jJAna vAkyarthamAtra viSayaka hoya che. bIjuM jJAna mahAvAkyArthIvalambI hoya che ke jemAM anekAntavAdanA AdhAre sUkSma yuktiothI vicAravAmAM Ave che. trIjuM jJAna tAtparyasparzI hovA sAthe upAdeyamAM vidhipUrvaka prayatna karAvanAruM hoya che. samasta zeya viSayomAM sarvajJa bhagavaMtanI AjJA ja emAM mukhya kAraNarUpe bhAsatI hoya A traNeya jJAnonuM phala darzAvatA zAstrakAra bhagavaMta SoDazaka zAstramAM (111011) pharamAve che ke pahelA zrutajJAnathI jIvone "A meM kahyuM che, e ja pramANabhUta che, amAro mata ja sAro che ane bIjAno sAro nathI" Avo Agraha eTale ke khoTo pakSapAta janme che. cintAmayajJAnathI evo Agraha nivRtta thaI jAya che. nAdigarbhita siddhAntono sAra jANavAmAM AvavAthI potAnA ke bIjAnA matamAM kahelI yuktiyukta vAtono svIkAra thAya che. bhAvanAjJAnathI 'cAri saMjIvanI caraka nyAya anusAra sarvajIvo pratye hitakArI pravRtti thAya che. dharmabindu zAstra zuM kahe che? : pra0- "cAri saMjIvanI caraka nyAya" eTale zuM? u0- dharmabiMdu zAstra kahe che, - "cAri saMjIvanI-caraka-nyAya" eTale ke je (125) Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSa koika auSadhinA bhakSaNathI puruSamAMthI baLada banyo che ane ghAsacAro khAine dina vyatIta kare che, paNa saMjIvanI nAmanI auSadhi carato nathI, te puruSanI patnI tene saMjIvanI auSadhivALA kSetramAM lai jAya che. tyAM aneka jAtanI auSadhi UgelI che. emAMthI saMjIvanI kai enI ene khabara nathI, paNa bIjI badhI cAri caratAM caratAM pelI saMjIvanI paNa enA caravAmAM AvI javAthI te baLada maTIne puruSa banI gayo. A rIte bhAvanAjJAnI mahApuruSo samaje che ke - uttama puruSo sahaja rIte mokSanI abhilASAthI dharmapravRtti kare che, paraMtu bALa ane madhyama jIvo eTalI kakSAe nahi pahoMcyA hovAthI sAMsArika vastunA AzayathI paNa dharmano Azaro le che. evA jIvone jo ema kahIye ke "dharma mokSa mATe ja thAya, ne mokSanI apekSAnA badale A lokanA padArthanI apekSAthI dharma karavAmAM Ave to emAM bhAva malina bane che; ane malina bhAvathI dharma karAya to durgati thAya ane bhavanA pherA vadhe" to AvA upadezathI e bALamadhyama jIvo saheje bhaDake ane durgatithI bhaDakIne dharma choDI de evuM bane, "dharma karIe ane bhavanA pherA vadhe enA karatA dharma na karavo sAro. sAMsArika vastunI koi ja IcchA mamatA nahi hoya tyAre bhAva cokhA thaze, ane tyAre dharma karIzuM bAkI atyAre to dharma karavAmAM jokhama che." - ema enA manane thAya e saMbhavita che. Ama e thoDo ghaNo dharma karato hoya e choDI de ema bane. enuM pariNAma e Ave ke e pAcho artha-kAmanA puruSArthamAM gaLAbUDa Dubyo rahevAno ! A bhayasthAnane lIdhe e bhAvanAjJAnI mahAtmAo samaje che ke 'evA bALa-madhyama jIvone dharmanA uzanI zuddhi para ekAttavAda jakAra garbhita vadhu paDato bhAra mUkavAne badale prAraMbhamAM dharmanI pravRtti para bhAra mUkavo atyaMta jarUrI che. kemake jo e khAsa dharma ja nahi karatA hoya to emane udezanI zuddhi gokhAvAno zo artha rahevAno ? jIvanamAM sArI rIte dharma karato thAya, sarvatra dharmane mukhya banAve, to have ene udezanI zuddhi karavAnI bhUmikA gaNAya. jIvanamAM jo dharmane evuM sthAna ja nathI to evAne "dharma karatAM jo mokSa sivAyano bIjo Azaya rAkhazo to bhavamAM bhaTakatA thai jazo evuM kahevAno zo artha rahe? evA bhASaNakAroe A zAsanamAM bhAre garabaDa UbhI karI che ema Aje ghaNA suvihita AcAryone lAgI rahyuM che. jo e loko koi ekAda pUrvAcAryanI dezanAne ekAnta nahIM pakaDatAM, prAcIna aneka dharmazAstromAM AvatI badhI dharmadezanAo saMgRhIta karIne enI sAthe potAnI dezanAne sarakhAvI joze to jarUra temane upara kahelI vAtanI pratIti thaze, khAtarI thaze. amAro to koI paNa bAbatamAM vadhAre paDato binajarUrI atiAgraha nathI. phakata ekAntavAdagarbhita bhArapUrvakanA jakAragarbhita pratipAdanonI sAme ja amArI lAlabattI che. e A take pharIthI spaSTa karIe chIe. koi lAkho prayatna kare to paNa anekAnta-pratipAdaka zrI jinavacana anyathA thavAnAM nathI. eka zaMkA karAya che ke -- pra0 - to pachI zAstra Ihaloka paralokanI AzaMsAthI thatA dharmAnuSThAnane viSa-garala anuSThAna kema kahyA? u0- bhalabhalAne AvI zaMkA thAya emAM navAI nathI, vaLI varSothI enI e vAta ekanI eka ja rIte upara uparathI vAMcI ke sAMbhaLI hoya eTale evo pAko nirNaya paNa koine thaI gayo hoya to Azcarya nathI, kharI vAta e che ke dareka zAstravAkya khUba uMDANathI Aju-bAjuno saMdarbha tapAsIne, tathA zAMtithI bIjA granthakAro e aMge zuM jaNAve che e badhAne nyAya ApIne, vicAravuM joIe. e rIte jo vicArAya to kadAgrahamAM taNAvAnuM nahIM thAya. bAkI e rIte vicAryA vinA kadAgraha pakaDI rakhAto hoya ane pAchuM manAtuM hoya ke 'varSothI mArI pAchaLa graha paDyo che, je zAstranA nAme vAto kare che, paNa te meM ghoLI pIdho che,' to ghoLI pIdhAno artha e ke mAre kadAgraha mUkavAno che ja nahi, saMsAramAM paNa AvuM banatuM hoya che ke jo koI khoTI mamatavALAnI pAchaLa eno kadAgraha mUkAvavA koI hitaiSI dA.ta. nAdAna kadAgrahI dIkarA pAchaLa bApa pUMThe paDI jAya, to e kadAgrahI dIkarAne e hitaiSI bApa graharUpa lAge che. evuM ahIM paNa lAge e banavAjoga che. vadhAre duHkhanI vAta to e che, ke jo Avo koI graha lAgu paDyo lAgato hoya to zAstro jovA vicAravA (17) (126) Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI e ja yogazAstrakAra triSaSThizalAkA puruSacaritramAM dharmopArjana karavAmAM tatpara evA puruSone ziromaNi bhAve gaNAve che. paNa nahi ke mokSane mukhya puruSArtha mAnI dharmamAM nirudyamI rahenArane. taduparAMta, triSaSThi vagere aneka granthomAM pUrvAcArya bhagavaMtoe jyAM jyAM koI bhagavAna ke muninI dezanAnI vAto lakhI che, tyAM badhe ja prAyaH dharmapuruSArthane ja peTa bharI bharIne vakhANyo che, temaja kalpavRkSa vagere badhI sArI sArI seMkaDo upamAo dharmane lagADIne ene khUba khUba uttama kahyo che. e dezanAomAM zivasukha ke mokSa vagerenA ullekho ya che, paNa te chatAM 100e 90 TakA jeTalI pUrvAcArya mahApuruSonI dharmadezanAmAM dharmapuruSArthanA jeTalA guNagAna dekhAze eTalA vistArathI nAmollekhapUrvaka mokSapuruSArthanA nahIM dekhAya. AnuM kAraNa zuM? e ja ke artha-kAma ane mokSa traNeyanuM prabaLa ane ananya kAraNa dharma ja che. zarabata pIvAnuM kahIe eTale sAmo bhale ene kadAca svAda mATe pIto hoya paNa prAyaH enI tarasa paNa maTavAnI ja che. e rIte dharmapuruSArthane prAdhAnya ApI dharma karavAnuM kahIe eTale emAM mokSaphaLanI prAptino upadeza to samAi ja jAya che, vadhumAM e lAbha thAya che ke artha-kAmanA premI jIvo paNa dharmapuruSArthanA mArge AvI, bhArekarmI hoya to paNa dharmanA kriyAmArge AvI zulapAkSika thaIne pachI laghukarmI banI kramazaH muktimArge prayANa karanArA thAya che. 'mAtra mokSapremI ja hoya te ja dharmazravaNane lAyaka' evuM koi zAstrakAre kahyuM nathI. caramAvartamAM AvelA muktinA aSavALA artha-kAmapremI jIvone paNa dharmazravaNa mATe yogya gaNyA che. e zrI upamiti-bhava-prapaMcakathA vagere dharmagraMthomAM spaSTa joi zakAya che. tyAre duHkhanI vAta e che ke A prabaLa vidvAna pUrva-pratiSThita suvihita AcAryonI Acarita dharmadezanA padhdhatinI suMdara praNAlikAne bAju para haDaselI daIne vajasvAmI bhagavaMtanI dezanA jevI koI ekAda dezanAmAM AvatA koi ekAda zlokano artha barAbara samajyA vinA ja jemaNe dharmane 'bhaMDo-bhaMDo' kahIne mokSapuruSArtha para ekAntavAdamAM tANI jAya evo bhAra mUkI dIdho che, ane varSothI e rIte TevAI gayA che, Ama bhAvanAzAnI mahAtmAo samaje che ke 'jIvone jIvanamAM ekavAra dharmane mukhya karavA do, emAM mokSanA AzayathI paNa dharma kare che to kadAca sAMsArika vastunI siddhi mATe paNa dharma kare che. ema jIvanamAM dharmane pradhAna-pradhAna karato raheze eTale e karmalaghu yAne laghukarmI banIne mokSanA Azayane ja mukhya karanAro uttama puruSa banaze. eTale ja, paMcAzaka zAstra zuM kahe che?: (1) bhAvanAjJAnI mahAtmAo dharmanA vyavahAronuM khUba pAlana karAvavA mATe bhAva-pradhAna nahi kintu vyavahAra pradhAna dezanA Ape che; ane vacamAM vacamAM zrotAonI yogyatA pramANe bhAva tarapha-nizcaya tarapha dhyAna doratA hoya che. A dezanA sarvajIva-hitakArI nizcaya-prApaka vyavahAranaya-mukhyatAvALI hoine jinAjJA vihita dezanA che, - dA.ta. paMcAzaka zAstramAM (1927) vyAkhyAkAra zrI abhayadevasUrijI mahArAja paNa jaNAve che ke "mugdha loko (uttama kakSAe nahIM pahoMcelo jIvo) rohiNI Adi devatAnA udezathI zarUAtamAM e rIte pravRtta thayelA abhyAsAdi dvArA karmakSayanA udezathI paNa pravRtta thAya che, paNa zarUAtathI ja e kAMi karmakSayanA uddezathI pravartI zake tema hotA nathI." A hakIkta hovAthI jo bAlAdi tamAma jIvone mokSa mATe ja dharma thAya evo ekAnta eka sarakho upadeza, ekAMta garbhita upadeza ApIe to e paMcAzaka zAstranA kathana sAthe saMgata thAya? ke zAstrathI virUddha paDe ? e vicAravuM joIe. ApaNA sarva jIvonA hitaiSI koI pUrvAcArya maharSie evA ekAntavAkyonuM uccAraNa karyuM nathI. teoe jema uttama jIvone mokSa mATe dharma karavAno upadeza karyo che, tema bAlAdi badhA jIvonI sabhAmAM bhAvamAM teo mokSArthI bane e hetuthI Aloka paraloka sudhare e mATe paNa dharma karavAno spaSTa dIvA jevo upadeza Apyo ja che. dA.ta. zrI 'sirivAlakahA'zAstra zuM kahe che ? : (2) zrIpAla kathAmAM jayAre cAraNamuni zrIpAlano paricaya madanamaMjuSAnA pitAne ApatA pahelAM dharmopadeza Ape che tyAre sau prathama ja kahe che(glo. 559) (127) (16) Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bho bho mahAnubhAvA ! sammaM dhammaM kareha jiNakahiyaM / jar3a vaMchaha kallANaM ihaloe tahaya paraloe / ' artha :- he mahAnubhAvo ! jo Aloka ane paralokamAM hitane IcchatA ho, to jinezvaradevano kahelo sAco dharma barAbara karo. zuM A cAraNamunine khabara nahIM hoya ke "dharma mokSa mATe ja karavAno upadeza karAya? IhalokAdi mATe nahIM?' je rAjA (madanamuMjASAnA pitA) 'daherAsaramAM dIkarInA varanI ciMtA nA thAya evuM jANato hato te zuM sAva bALa haze ke jethI enI AgaLa cAraNamunie IhalokanA kalyANanI vAMchAthI paNa dharma karavAno upadeza karyo ? taduparAMta -- SoDazaka dIkSA prakaraNa zuM kahe che? (3) bAramAM SoDazakamAM zrI haribhadrasUrijI mahArAja dIkSAmAM nAmAdi sthApanA karavAnuM khAsa vidhAna kare che. enA upara prazna thAya ke dIkSA avasare nAmAdi sthApanAmAM mahAna Adara karavAnuM kema kIdhuM? tenA uttaramAM glo.9 mAM jaNAve che ke - 'kIrtyArogya-dhruvapadasamprApte: sUcakAni niyamena / nAmAdInyAcAryA vadanti tatteSu yatitavyam // ' artha :- nAma vagere kIrti, Arogya, dhruva padanI prAptinA niyamo sUcaka hovAthI temAM prayatna karavo joIe. upAyazovijayajI ma. zuM kahe che? : ahIM vyAkhyAkAra upA) zrImadda yazovijayajI mahArAja sAphasApha jaNAve che ke- "sArthaka nAmanA kIrtanamAtrathI zabdArtha spaSTa bhAse che, enAthI vidvAno ane sAmAnya lokone prasannatA upaje che. tenAthI e dIkSA lenArane aneka loko dvArA guNagAna svarUpa kIrti prApta thAya che. tathA bhAvagarbhita pravRttidvArA rajoharaNa-muhapatti dhAraNa karavA svarUpa sthApanAthI Arogya prApti thAya che." (128). lobhAdi kaSAyo paNa tyajI deze? zA mATe AvI uTapaTAMga dhaDa-mAthA vinAnI vAto karatA haze? jene zAstrasiddha samyaktvanI jarUra nA hoya ane samyaktvanI svakalpita manamAnI vAto karIne vAstavika zAzvaprasiddha samyakatvathI, AghA ja rahevuM hoya ane bhoLA jIvone bahekAvI e unmArgamAM paDe, temaja buddhizALI jIvo jAtanI kAnapaTTI pakaDe, vaLI zrotAo sadA laghutAgraMthimAM ja pakaDAyA rahe, usUtrabhASI, halakA...' vagere mAnatA rahe, evI ja vAto zAstrakAronA nAme karavI hoya, temaja aneka zAstranA virodho Ave evI prarUpaNA cAlu rAkhavI hoya, enI to ApaNe dayA ja ciMtavavI rahI, evAo evA seMkaDo lekho lakhe, ke bhASaNo kare, to paNa sujJajano ene AvakAravAnA nathI, zAstranA custa rAgIo kyAre paNa ene zAstrasaMmata mAnavAnA nathI, temaja samakitanA khapIjano kyAreya paNa kSayopazama samakitamAM ati jarUrI evA samakita mohanIyanA udayane pheMkI devA taiyAra thavAnA nathI. dharmapuruSArthanI pradhAnatA aMge aneka zAstro zuM kahe che - mAre to e kahevuM che ke dharmapuruSArthane koI ja dayALu zAstrakAroe vagovyo nathI, eTaluM ja nahIM paNa prAyaH badhA ja mahAdayALu pUrvAcArya bhagavaMtoe dharmapuruSArthane khUba khUba vakhANyo che. keTalAya zrIsiddharSigaNI mahArAja, zrI municaMdrasUrijI mahArAja, zrI kalikAla sarvajJa hemacaMdrasUrijI mahArAja... vagere aneka mahApuruSoe mokSa karatAM paNa dharma-puruSArthane prathama gaNAvI caDhiyAto batAvyo che. dA.ta. upamiti'mAM mAtra artha-kAma ane dharma e traNa ja puruSArtha gaNAvyA pachI kahyuM ke - "jo ke cotho mokSa puruSArtha che, paNa e to dharmanuM ja kArya che - eTale paramArthathI dharma ja pradhAna puruSArtha che." vaLI 'yogazAstramAM mokSa puruSArthane agraNI kahyo che, chatAM tyAM paNa lakhyuM che ke "mokSa e ja artha che ane enuM kAraNa dharma che" eno bhAva paNa e ja che ke bhale mokSa e ja eka artha yAne prayojana hoya, chatAM samajI rAkho ke e dharmathI ja siddha thaze mATe jIvanamAM nikaTanuM prayojana dharma che. (15). Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pakaDI laIne kadAgrahamAM UtarI paDavAnA pApamAM jokhama ghaNuM UbhuM che. je puNyAtmAo mokSa mATe ja dharma kare che ane badhA ja zAstrakAro uttama mAne che, paNa mokSa sivAyanA AzayathI dharma karanArA adhamAdi karatAM paNa bhUMDA che - evuM koI ja zAstrakAra kahetA nathI. agara pUcho - - prave- tame AvuM badhuM kaho cho tyAre keTalAka tamane kahe che ke tame samakita mohanIyanA udayathI pIDAo cho, e vAta sAcI ? u0- e kahenArA kyAreka to mithyAtvanA udayathI pIDAvAnI vAta kare che, ane kyAreka samakita mohanIyanA udayathI pIDAvAnI vAta kare che. to tame bemAMthI zuM sAcuM mAnazo? samakita mohanIyano udaya to AvakArapAtra-svAgata karavA lAyaka che kemake samakti mohanIyanA udayathI ja kSayopazama-samyakatva hoya che. enAthI koI pIDAtuM kahevAya kharuM? pra0-keTalAka "samakita mohanIya pariharu' no AdhAra laIne samakita mohanIya pheMkI devAnI vAta kare che e sAcuM? u0- samakita mohanIyano udaya to kSAyika samyakatva pragaTa thavAnI veLAe enI meLe TaLavAno che, e pahelAM je loko ene pheMkI devAnI vAta kare che te zuM samajIne karatA haze te jJAnI jANe. mithyAtvano udaya to bhayaMkara che, ane hAla ApaNe kSAyika samakita to pAmI zakIe tema nathI, tethI kSayopazama samakitathI ja kAma calAvavuM paDe; ne emAM samakita mohanIyakarma udayamAM hoya ja, udayamAM rAkhavuM ja paDe. have jo samakita mohanIyane pheMkI ja devAnuM hoya to zuM mithyAtve javuM che ? samakita mohanIyanA udaya vinA kSAyopathamika samyakatva kaI rIte rahe eTaluM ya vicAravuM nathI ? muhapattinA bolamAM je samakita mohanIya pariharavAnuM kahyuM che, tyAM to samyaktvanA aticAro varjavAnuM kahyuM che, oTalo viveka na AvaDe, e nirvivekI 'sneharAga pariharsa' mAM zuM kaheze ? zuM bhagavAna, bhagavAnanuM zAsana, saMgha, sAdharmiko, ne dharmAnuSThAno - A badhA uparano sneharAga paNa atyAre pheMkI deze ? dAna-zIla-tapa-jJAnAdi mATenA A rIte kIrti-ArogyAdi mATe nAmAdinyAsanuM vidhAna karanArA zrI haribhadrasUri mahArAja ke upADa zrI yazovijayajI mahArAjane viSAdi anuSThAnanI gatAgama nahIM hoya ? ane dIkSA ApanAra ke lenAra zuM bALa ke mugdha che ke jethI temane kIrti-Arogya mATe nAmAdinyAsa karavAnuM vidhAna karavuM paDe ? AnAthI to e phalita thAya che ke 'ihalokAdinI kAmanAthI mugdhaloko ja dharma kare, prabuddha nahIM? Avo ekAnta Agraha zAsaNa mahApuruSoe rAkhavo joIe nahi. alabatta A kahevAno e Azaya nathI ke "bALajIvo AgaLa paNa mokSanI vAta nahIM kahevI.' evA jIvo AgaLa paNa jIvanamAM dharmanI jarUriyAta batAvavA mATe prAraMbhe AvuM ja kAMI batAvavAnuM hoya che ke saMsAra duHkharUpa che, duHkhaphalaka che, duHkhAnubaMdhI che, jIva mokSa pAme tyAre ja AvA saMsArano aMta Ave che; ane e mokSa pAmavA mATe ekamAtra tAraNahAra dharma ja sAdhana che. AvA uttama Arya manuSyabhavamAM e dharma sulabha bane che enI jo sAdhanA na thAya to bhava eLe jAya che. kemake dharmanA pIThabaLa vinAnA jIvane A bhava pachI dIrgha saMsAra-bhramaNa pAchuM cAlu thaI jAya che..." Ama bALajIvo AgaLa paNa mokSano aMtima udeza batAvavAmAM Ave che; ane vAta paNa sAcI che ke aMte to mokSa pAmyA vinA sukhArthI jIvano koi chUTako nathI. Ama chatAM e jIvo jIvanamAM dharmane vyApaka banAve e mATe jJAnIo e paNa kahe che ke "mokSa na maLe tyAM sudhI paNa tamAre jo sukhI rahevuM hoya to dharma vinA koI Aro-vAro nathI; mATe jIvanamAM mukhyapaNe dharmane ArAdhavo'..... upamiti zAstra zuM kahe che? : (4) upamiti bhavaprapaMca kathAkAra zrI siddharSigaNi mahArAja artha-kAma ane dharma puruSArthanuM varNana karyA pachI (juo bhA. 1 pRSTha 42) spaSTa spaSTa pharamAve che ke uttarAdhyayana-Agama zuM kahe che? : (164) (129) Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'arthakAmArthibhiH puruSaiH paramArthato dharma evopAdAtuM yuktaH' "arthakAmanA arthI puruSoe paramArthathI dharmaja karavo yogya che' arthAt artha-kAma Iccho cho? to e mATe paNa dharma ja karo. arthakAma mATe thatAM dharmane jo zrI siddharSigaNi mahArAja sarvathA 'bhaMDo' mAnatA hota to AvuM lakhata kharA? zuM e bhavabhIru na hatA? haju AgaLa joIe - puSpamAlA zAstra zuM kahe che : (5) maladhArI zrI hemacaMdrasUrijI ma. puSpamAlA granthamAM glo. 475mAM spaSTa jaNAve che ke "jo viSayatRpti Adi sukho tuM Icchato hoya to paNa dharmamAM ja udyama kara'. 'varavisayasuhaM sohagga-saMpayaM, pavararUva jasakittiM / jai mahasi jIva ! niccaM, tA dhamme AyaraM kuNasu // ' artha - he jIva jo tane suMdara viSayasukha, saubhAgya, saMpatti, suMdararUpa tathA yaza-kIrtinI IcchA hoya to haMmezA dharmamAM Adara kara ! zuM Avo upadeza karanArA zrI hemacaMdrasUrijI mahArAje pApopadeza karyo ema kahevAnI dhRSTatA ApaNe karazuM? zuM emane mULabhUta jaina siddhAntonI gatAgama nahIM hoya? abhiniveza choDIne zrI jinazAsananA zAstronuM avagAhana karanArane to AvAM puSkaLa vidhAno upalabdha thaI zake che. tathA kalpasUtraTIkA zAstra zuM kahe che? : (6) daravarSe kalpasUtranA karAtA zravaNamAM ApaNane sAMbhaLavA maLe che ke upAchavinayavijayajI gaNi mahArAja kharAba svapnanA phaLathI bacavA mATe temaja sArA svapnanuM phaLa meLavavA mATe jinapUjA vageremAM prayatnazIla banavAnuM spaSTa lakhe che e koNa nathI jANatuM ? prazna thAya, - pra0 - Agama zAstramAM kyAMya mokSa sivAyanA AzayathI dharma karavAnuM vidhAna che? u0 - e paNa upalabdha che. dA.ta. juo, (13) evA mithyA abhinivezanI nizAnI che. zramaNasUtra zuM kahe che? - (38) vaLI eka vAta e che ke jeonAM moDhAmAMthI bhASaNamAM paNa vAreghaDIe 'bevakUpha'... "bhikhArI'... 'luccA" vagere apazabdonI gaMgA vahyA karatI hoya, roja roja AvA asabhyaprAyaH zabdonI raTanA cAlu rahetI hoya, temane aMtakALe zuM yAda Avaze ? mokSa ke pachI bevakUpha? 'ApattikALe sahAya jenI tenI pAse nahi paNa prabhu pAse ja mAMgavAnA nirdhAravALA ane prabhu pAse ja sahAya mAMganArA zrAvakone 'bhikhArI' kahIne vagovavAmAM 'zramaNa sUtra" mujaba zrAvakanI AzAtanAnuM pApa kema na lAge? kharI vAta e che ke AvA bhASaNa karanArA bhale jema phAve tema marajI mujaba bolyA kare, ApaNe enI bahu paravA karavAnI jarUra ja nathI, ApaNe to sarvajIvonuM hita IcchanArA chIe eTale kadAca koI AvuM ApaNA mATe bole to te premapUrvaka sAMbhaLI levuM... ApaNe paNa samajIe chIene ke "kaDavAM phaLa che krodhanAM'... jenA aMtaramAM kaSAyonI Aga bhaDake baLI rahI hoya teo AvezamAM AvI potAnuM sthAna bhUlIne AvuM bolI paNa nAkhe... ApaNe to emanA haiyA upara zAstrIya satyo ane zAstrapAThonA nIranuM premALa ane komaLa haiye siMcana karavAnuM hoya. temaja ApaNe saue paNa e sAvadhAnI rAkhavAnI che ke bhUle cUke paNa koInI niMdA nA thaI jAya, koInA paNa pratye kaSAya ke durbhAva nA thaI jAya eTaluM ja nahi paNa jeoe bhUtakALamAM bhagavAnanA zAsananI khUba sArI sevA bajAvI hoya anekonA uddhAra karyA hoya, emanAM e sukRtanI anumodanA ja karIe. bAkI to je mithyAtvAdi karmathI pIDAI rahyA hoya evA zrAvaka ke sAdhunI bhAvadayAne badale niMdA-tiraskAramAM utaravAnI bhUla to kyAreya paNa na karIe. tathA je sAcI hakIkta samajAve te barAbara sAMbhaLI, enA upara bIjAo tenA mATe zuM kahe che e paNa dhyAnamAM rAkhIne, badhI bAjuno vicAra karI teno sAra grahaNa karatA zIkhIe. nahIM to vana sAIDeDa eka ja pakSa taraphI vAto (163) Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke game evo hoMziyAra vakila hoya paNa dAkatarI kSetramAM e kevo? bALa ke prabuddha ? game tevo vyAkaraNa-kAvya-koza bhaNelo hoya paNa tarkazAstranAM kSetramAM ene kevo mAnazuM? bALa ke prabuddha? evAne tyAM prabuddha mAnanArA thApa ja khAya ke bIjuM kAMI? to evI ja rIte game tevA kuzaLa vepArI-vANiyA hoya paNa teone jo vAreghaDIe "tame to dharmano kakko paNa samajatA nathI. pacAsa pacAsa varasathI tamane A vAta kahevAya che. to paNa tame evA ne evA rahyA, tamane lokone haju mArI vAta barAbara joie evI beThI nathI mATe varSothI mAre tamane ekanI eka vAta karyA karavI paDe che" AvuM vAraMvAra je upadezakane kahyA karavuM paDatuM hoya, temanI sabhAmAM beThelAne badhAne bALa mAnavA ke samajadAra ? jainadharmanI vAto karanAre to khAsa samajI rAkhavuM joIe ke jIvonAM kSayopazama vicitra hoya che. sArAmAM sArI pratibhAvALA kavine paNa gaNita bhaNAvIe to kaMTALIne UThI jaze. koIno kSayopazama itihAsanA viSayamAM ghaNo UMDo dekhAze; paNa ene pUcho ke vijJAnanA viSayamAM kema che? to e kaheze ke "skUlamAM vijJAnano viSaya Ave eTale mAruM mAthu duHkhI jatuM hatuM. e ja rIte je loko dhaMdhAmAM Aje khUba pAvaradhA che temane pUcho ke 'tame keTaluM bhaNyA cho ?' to ghaNA kaheze ke "skUlamAM to mane kAMI AvaDatuM ja nahotuM eTale AThamAM dhoraNathI ja UThI gayelo.' kSayopazama koI eka kSetramAM sAro hoya eTale badhA kSetramAM ane dharmanAM kSetramAM paNa sAro hoya ja Avo haThAgraha ApaNAthI rAkhI zakAya kharo? dhaMdhAnA ke ghara saMbhALavAnA kSetramAM bhale gRhasthono kSayopazama joradAra hoya, paNa eTalA mAtrathI dharmanI vAto samajavAmAM paNa eno kSayopazama joradAra hovAnuM mAnI lenArA zAstra satya to zuM paNa vyavahAra satyano ya apalApa karI rahyA che. sArAmAM sArA bhaNelA vakilo ke DokTarone paNa vyAkhyAnamAM jhokA khAtAM ApaNe kyAM nathI joyA? A sthitimAM phakta AgaLa beThelA ke ho...jI..hA karyA karanArane lakSamAM rAkhIne ApaNe moTI moTI nizcayanayanI vAto karavA besIe e to 'mane ja zAstra mujaba bolatAM AvaDe che, paNa bIjAne nahIM,' (7) uttarAdhyayana sUtranA sAtamAM adhyayanamAM ra3mAM zlokamAM 'sAgarajaLa jeTalA devatAI bhogonI sAme mAnavIya bhogo ghAsanA agrabhAge rahela jaLabiMdu jeTalA ja che" ema kahyA pachI kahyuM 'kusaggamittA ime kAmA saMniruddhaMmi Aue / kassa heuM purAkAuM jogaknemaM na saMvide // 27 // A zlokanI vyAkhyAmAM pU.AcArya vAdivetAla zrI zAMtisUrijI mahArAje kahyuM - "mAnavIya bhogo atya* kuzAgrajaLabiMdu jeTalA, ne te paNa 'saMniruddha eTale ke atiTuMkA sopakrama AyuSya pUratA ja bhogo maLyA che. (paNa nahi ke asaMkhya varSanA divyabhogo), to pachI kayA kAraNane laIne mANasa yogakSemane arthAtu dharmanI prApti ane prApta dharmanA pAlanane dhyAna para nahi leto hoya ? na levAmAM kAraNabhUta enI (ihalaukika) bhogonI Asakti ja che ne ? paNa te bhogo to dharmathI prApya divya bhogonI apekSAe AvA jaLabiMdu jeTalA che, tethI vAdivetAla zAMtisUrijI zuM kahe che? - tattyAgato viSayAbhilASiNApi dharme evaM yatitavyam - arthAtu ahIMnA bhogono tyAga karIne viSayAbhilASIe arthAt devatAI sukhanA arthIe paNa dharmamAM ja yatna karavo joIe, e sUtrakArano abhiprAya che." je loko evI vAto kare che ke "AvuM to kyAMka kyAMka ja kahyuM che, badhe nahi? e vAta gaLe utare evI nathI.... zrAddhavidhi-dharma saMgraha zAstro zuM kahe che?: (8) zrAvake zuM karavuM joIe, e bAbata upara vizada prakAza pAtharanArA zrI ratnazekharasUrijI mahArAja zrAddhavidhigraMthamAM tathA upA) mAnavijaya mahArAja (162) (131) Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha granthamAM zrAvakone khAsa dharmane pradhAna karavAno upadeza ApatAM pharamAve che ke "samudraya- viviprArame vaDavikhenamamatanAmAvArthasiddhyrth paMcaparameSThismaraNa-zrIgautamAdinAmagrahaNa - kiyattadvastu zrI devagurvAdhupayogitvakaraNAdi kartavyaM, dharmaprAdhAnyena sarvatra sAphalyabhAvAt" artha :- "jatthAbaMdha (athavA anekanI bhAgIdArImAM) kharIda-vecANano prAraMbha karatAM pUrve nirvighnapaNe ISTalAbha Adi kAryasiddhi mATe paMcaparameSThi bhagavaMtone yAda karavA, zrI gautamasvAmIjI AdinuM nAma levuM, lAbhamAMthI amuka bhAga deva-gurunA upayogamAM levA saMkalpa karavo. kAraNake dharmane pradhAna karIe to ja saphaLatA maLe." zuM Avo upadeza karanArA zrAddhavidhikAra tathA dharmasaMgrahakAre pApopadeza karyo ? zuM teo zAstronA mULabhUta siddhAntothI ajANyA haze ? pra0- zAstromAM to ghaNuM lakhyuM hoya paNa badhuM zrAvakone kahevAnuM hoya ? u0 - zrAvakone mATe ja khAsa je granthonI racanA thai hoya tenI vAta zrAvakone nahIM kahevAnI, to kone kahevAnI ? zrAvakone AvI vAto nA kahevAya evuM mAnanArA jyAre uparokta zAstra zrAvakone saMbhaLAvaze tyAre uparanA zAstrapAThone kyAM mUkI Avaze? upA) yazova mahArAja zuM kahe che?: 'zrAvake zuM karavuM joie?' e vAta upara prakAza pADatI vakhate je loko uparokta zAstrapATha irAdApUrvaka chupAvI rAkhe teone zuM pU. upAyazovijayajI mahArAjanuM nimnokta vacana barAbara lAgu nahi paDe? "keI nija doSane gopavA, ropavA keI mata kaMda re, dharmanI dezanA pAlaTe, satya bhAkhe nahIM maMda re." taduparAMta - "mugdha loko sivAya bIjAone arthAdi mATe dharma karavAnuM kahevAya ja nahIM' Avo ekAnta kadAgraha dhAraNa karanArAo paNa uparokta (132) zrI umAsvAti mahArAja ke zrI siddharSigaNI mahArAja vagerenI AzAtanAno bhaya haze ke nahi te jJAnI jANe (37) pra0 - paNa sabhAmAM beThelA badhA to samajadAra ja hoya ne? ne samajadAra AgaLa to emaja kahevAya ne ke dunyavI sukha mATe dharma karanAra karatAM dharma na karanAra sAro? u0- badhA zrotA samajadAra hovAnuM kai rIte mAnI levAya? jaina sAdhunI sabhAmAM badhA prakAranA jIvo hoI zake che. eTale to nizcayanayanA lakSavALI evI vyavahAranayanI zailIthI prarUpaNA karavAnuM zAstro pharamAve che. mATe vaktAe e rIte prarUpaNA karavAnI kALajI karavAnI hoya che. jo badhAne samajadAra ja mAnyA che to 'tamane sukha bhUMDuM lAgyuM che?" ema varSothI ekano eka ja ekaDo ghuMTAvavo paDe? ekaDo to bALakane ghuMTAvAya ke bhaNelA samajelAne? pra0- to je sabhAne udezIne "tame badhA kAMI bALa nathI sArA cho, samajI zako tevA cho, dhaMdhA dhApA mUkIne ahIM Avo, rAjasattAne haMphAvo cho, bhalabhalAne Thago cho, lAkha kamAine daza hajAra batAvo cho, AvA tamane "bALa mAnanArA pATa para caDI besanAro bevakUpha che" AvuM bolanAra gItArtha kahevAya? u0- kevA vicitra pratipAdana thaI rahyA che? pahelI vAta to e, ke eka bAju 'tame sArA cho' ema kahevuM ane bIjI bAju 'bhalabhalAne Thago cho' vagere kahevuM, emAM spaSTa paraspara virodha che. bIjI vAta ApaNe kAMI sabhAmAM beThelA badhAne bALa mAnavAnA che ja nahIM. emAM madhyame ya hoya, ne prabuddha paNa hoya. bAkI AjanI sabhAmAM be-cAra ke daza-bAra prabuddha hoya to te paNa AnaMdanI vAta che. trIjI mahattvanI vAta e che ke koi mANasa rAjakSetramAM rAjasattAne haMphAve ke dhaMdhAnA kSetramAM lAkho rUpiyA kamAI batAve, eTalA mAtrathI zuM ene ahIM dharmakSetramAM paNa ApaNe 'prabuddha' hoMziyAra mAnI levA? thoDo vicAra to karo (11) Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nami-vinaminI jema "mAguM to bhagavAna pAse ja' evA bhagavAna paranA prema-bahumAna vagerethI sAMsArika vastunI kAmanAthI paNa dharmAnuSThAna kare, to te anuSThAnane prIti-bhaktirUpa sadanuSThAna kema nA kahevAya ? "ApaNe jaina chIe to pachI anyAya, anIti ke mithyAtvI deva-devInI pUjA karavAne badale ApaNA bhagavAnane ja kema na pUjIe ?' evA bhavya AzayavALA jIvonA dharmAnuSThAnane asa anuSThAna ke pApAnubaMdhI kahevAno durAgraha sevanArAoe kharekhara sadanuSThAnano marma samajavAnI jarUra che. prIti ane bhaktithI bhagavAnanI pUjA karanArA zrAvaka vagerene "A loko to game eTaluM kahIe to paNa - ame to bAyaDI-chokarA ne paisA-TakA mATe ja dharma karavAnA - AvuM ja kahevAnA" AvA addhariyA AkSepo mUkIne je loko vagove che e zrAvakonI AzAtanA kare che ke nahIM ?" e khAsa vicAro, koi ekAda gRhastha evuM bolI gayo hoya ke - ame to bAyaDI-chokarA mATe ja dharma karavAnA - e vAta badhAne lAgu pADI devAmAM kAMI sAra che kharo? pra0- to zuM paisATakA ke paraloka mATe dharma kare, ne mokSano Azaya na rAkhyo hoya teo je dharma ja nathI karatA enA karatAMya vadhAre mUMDA che evuM nA kahevAya? | u0- evuM bolanArAo zAstro bhUlIne AvezamAM AvyA hoya to ja evuM bolI zake. juo - tattvArtha zAstra - maMgaLakArikA zuM kahe che?: (36) tattvArtha zAstrakAra zrI umAsvAtijI mahArAja to enI maMgaLakArikAmAM cha prakAranA jIvomAM, ubhayalokanA hita mATe ke paralokanA hita mATe dharmakriyA karanArAone adhamAdhama ke adhama nahIM kahetAM vimadhyama ane madhyama kakSAmAM mUkI rahyA che; tyAre ApaNane koNe paravAno Apyo ke ApaNe ihaloka-paraloka mATe dharma karanArA e jIvone adhamAdhama ke adhama karatAM paNa bhUMDA kahI daie ? bIjA zAstrono khyAla rAkhyA vinA AvuM sabhAmAM bolAya kevI rIte? evuM bolanArane SaT puruSanI prarUpaNA karanArA (16) zAstrapATho sAme to cUpa ja che. zrAvako mATe racAyelA A zAstronI vAto zrAvako AgaLa chupAvIne kharekhara e zAstrakAronI ane e zAstronI avagaNanA karI rahyA hoya tevuM jaNAya che. mahAna zAstrakAronI dharAra avagaNanA karIne jyAre evo svaicchika upadeza devAto hoya ke "mokSa sivAya bIjA koI AzayathI dharma karAya ja nahIM., dharma karIne enA phaLarUpe mokSa sivAya bIjuM kazuM icchAya ja nahIM' tyAre Avo. ekAntavAdano upadeza e zAstraviruddha svakalpita upadeza che, e batAvavA pUratAM ja "A lokanA kArya siddha karavA mATe paNa dharmanuM vidhAna karatA judA judA zAstronA pATho" raju karI batAvavAmAM Ave che ke jJAnI zAstrakAra bhagavaMtoe kyAM kyAM mokSa sivAyanA A lokanA kAryo siddha karavA paNa dharmano ja Azraya levAnuM kahyuM che !! A kahevAya tyAre je loko evo AkSepa kare che ke 'tame to mokSa mATe dharmanA upadezane bAju para mUkIne saMsAra mATe ja dharma karavAnuM kaho cho.' Avo juTho AkSepa karavo e narI vakratA che. A lokanA kArya mATe paNa dharmano Azraya levAya tyAM dharma karavAmAM A lokanA kAryanI siddhi karavAno Azaya hoya, evA thokabaMdha zAstrapATho raju karavAno hetu "mokSa sivAyanA bIjA koi AzayathI dharma thAya ja nahIMevA ekAntagarbhita upadezane zAstraviruddha TharAvavAno che, paNa nahIM ke saMsAra mATe ja dharma karavAnuM vidhAna gokhAvavAno ! mokSa mATe to dharma karavAno ja che, paraMtu mokSa siddha na thAya tyAM sudhI saMsAramAM paNa dharmane vyApaka banAvavAno che. Ama saMsAra mATe ja dharmanuM vidhAna karavAno hetu ja nathI, pachI evo AkSepa AMkho mIMcIne aNasamaja vinA koNa kare ? kemake jagata jANe che ke mokSa mATe dharmano upadeza ame karIe ja chIe, A to 'bhagavAna ke dharma pAse mokSa sivAya bIjuM kazuM maMgAya ja nahIM, icchAya ja nahIM." evo jainazAstrothI viruddha ekAntagarbhita upadeza DiDima vagADI vagADIne devAto dekhAyo tyAre enI zAstraviruddhatA batAvavA mATe zAstrapATho ane enA para zAstrAnusArI vicAraNA raju karavAmAM Ave e zAstrapremIonI. (133) Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (lekhAMka: 3) pavitra pharaja che. bAkI "mokSanA aMtima iSTa mATe paNa dharma ja zreyaskara che, dharma karIne Akhare to A ja IcchavA jevuM che ke ApaNA janama maraNanI paraMparAno aMta Ave'... evuM to Aja sudhI amArA dvArA anekavAra kahevAyuM ja che (chUpAvyuM nathI ja). kemake jIvane vAraMvAra janama-maraNa jevuM bIjuMdu:kha nathI, bIjI viTaMbaNA nathI, nAlezI nathI.... A uttama Arya mAnavabhava A janama-maraNanI nAlezI haTAvavA mATe che. manuSya jiMdagInuM, janama-maraNano kAyamI aMta lAvavA jevuM bIjuM koI UMcuM prayojana nathI. A jiMdagI jo A prayojana mATe jIvAi jAya to kharekhara jiMdagI saphaLa thaI gai. kAraNa eka ja, saMsAranA samasta du:kho A janma-maraNanA du:khanI pAchaLa ja siddha thayelA che. tyAre A janama-maraNAdinA duHkha nivAravA ane jyAM kadI paNa janama-maraNa nathI evuM mokSanuM zAzvata sthAna pamADavA mATe ekamAtra dharma ja samartha che. tethI janma-maraNano aMta lAvI mokSa pAmavA mATe A uttama bhavamAM dharma ja karavo joIe. mokSa na thAya tyAM sudhI dharma bhale svargAdinAM sukha dekhADe, paraMtu haMmeza mATe ApaNI kAmanA dharma karIne mukhyapaNe janma-maraNanA aMta ane mokSa mATenI rAkhavAnI; kemake svargAdi saMsArasukhamAM aTavAI javAmAM to mokSa dUra thaI jAya che. Ama dharmathI mukhyapaNe mokSa meLavavAno che,' - evo to kAyamano upadeza rahevAno ja che. paraMtu jyAM sudhI mokSa na maLe tyAM sudhI jIvanamAM Thera Thera dharmane keTaluM sthAna ApavuM, e vicArIe tyAre anekAneka pUrvAcArya bhagavaMto upadeza karI rahyA che ke tamAre jIvanamAM sarvatra dharmane pradhAna-mukhya banAvavo. tame koI vizeSa vepArAdi kArya karavA jAo cho, tyAre dharmanuM maMgaLa karIne jajo, kemake tame iccho to cho ja ke "mAruM A sAMsArika kArya anIti Adi AcaryA vinA siddha thai jAya,' to samajI rAkho ke e kAma dharmathI ja thaze, kemake uttarAdhyayana ane zrAddhavidhi zuM kahe che? "dharma prAdhAnyana sarvatra sArunya"- ('zrAddhavidhi') arthAtu dharmane mukhya karavAthI saphaLatA maLe. eTale ja kahyuM ke (divyadarzana varSa 33 - aMka 16, vi.saM. 2041 tA. 29-12-84) pra0- zuM saMsAraphaLanI IcchAvALA jIvo paramAtmAnI sevA-bhakti-pUjA vagere dharmAnuSThAno kare to te asa anuSThAna nA kahevAya? u0- bIjA mithyAtvI deva-devInI pUjA karavAne badale ke bIjA anyAyaanItinA mArge javAne badale, phakta jinezvaradeva para prema ane bhaktinA kAraNe zrI jinezvaradevanI sevA-pUjA karanArane asaduM anuSThAnavALA kaI rIte kahI zakAya ? juo, SoDazaka zAstra zuM kahe che? : 4 sadanuSThAnaH(35) pU. zrI haribhadrasUrijI mahArAja 'SoDazaka' mAM sadanuSThAnanI prarUpaNA evI kare che (10mu SoDazaka-zlo.2)- "tatvajJAnIoe 'prIti-bhakti-vacana ane asaMgaA cAra prakAranA sadanuSThAna kahyA che; ane e cAreya mokSanAM sAdhana che." (1) jemAM atizaya prayatnarUpa Adara hoya, hitano udaya karAvanArI prIti hoya, ne bIjAM kAma bAju para mUkIne karAya, te "prIti-anuSThAna' che - (2) kriyAthI prIti anuSThAna jevuM hoya paNa karanAra buddhizALI hoya ane vizeSa gauravapUrvaka karato hoya to vizuddhatara yogavALuM enuM anuSThAna te "bhaktianuSThAna che - (3) sarvatra aucityapUrvaka zAstrAnusArI pravRtti te 'vacanAnuSThAna' che, ke je niyamataH cAritrIne hoya che, bIjAne nahIM. (pU. upAdhyAyajI ma. jaNAve che ke A nizcayanayano mata che. vyavahAranayathI, mArgAnusArI jIva zAstra mujaba pravarte tyAre tene paNa AMzika vacanAnuSThAna hoya) (4) abhyAsanA atizayathI jinakalpikAdi dvArA AtmasAt bhAve je anuSThAna thAya che te asaMgAnuSThAna kahevAya. have vicAra karo ke mArgAnusArI vagere jIvo jinavacanane anusarIne je dharma ArAdhe te AMzika vacanAnuSThAna; paNa jinavacananI avajJAno jemAM bhAva nathI, ke vacanAnusAritA na paNa hoya chatAM bhagavAna upara prIti ane bhaktithI (159) (134) Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "praha UThI goyama samarIje, kAja samaggaha tatakhiNa sIjhe navanidhi vilase tAsa ghare..." artha :- zA mATe pArake ghera jaI vaso cho ? zA mATe deza-dezAMtara bhamo cho ? zA mATe bIjI mahenata karo cho ? savAre UThIne gautamasvAmI bhagavAnanuM nAmasmaraNa karo, tamArA saghaLA kArya taNa siddha thaze, ane (prabhAte je gautamasvAmIne yAda kare) temane ghera navanidhi chalakAze. zrAvakone kamAvA Adi mATe deza-dezAntara bhamavAne badale zrI gautamasvAmI bhagavAnanuM nAmasmaraNa karavAnI salAha ApanAra rAsakAre zuM lokone du:khI karavA ne bhavamAM bhaTakatA karavA AvI salAha ApI haze ? eka vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavAnI ke pApAnubaMdhI puNyabaMdha nukasAnakAraka hovAnuM to vajasvAmI bhagavaMta vagere ghaNAM zAstrakAra upadezakoe pharamAvyuM che, paNa pApAnubaMdhI puNya kaI rIte jIvo bAMdhe e viSayanI spaSTatA khUba ja ochA zAstrakAroe karelI upalabdha thAya che, ane e koI paNa zAstrakAra A lokanA koI phaLanI IcchAvALA jIvanA dharmAnuSThAnane pApAnubaMdhI kahetA nathI; paNa niyANuM karanAra ane ajJAnakaSTa karanAra brahmadatta koNikAdi jIvonA ja udAharaNo Ape che. A sthitimAM saMsAramAM badhe devAdhideva ane dharmane mukhya karI cAlavAnA hisAbe sAMsArika phaLanI IcchAe jIvathI karAtA dharmAnuSThAnane jhAjho vicAra karyA vinA ke bIjA suvihita gItArtha bahuzruto sAthe carcA-vicAraNA karyA vinA AMkha mIMcIne pApAnubaMdhI puNyabaMdhanuM lebala lagADI denArA moTuM duHsAhasa kheDI rahyA che. "arthAmafmanALirfpa gharma jIva tataLa"- ('uttarAdhyayana' TIkA) artha-kAmanA abhilASIe paNa dharmamAM ja prayatna karavA jevo che. Ama 'artha-kAmanA abhilASIe paNa' emAM 'paNa' kahevAthI e spaSTa ja che ke "mokSanA abhilASIe to dharma karavAno ja che, kintu arthakAmAbhilASIne mATe paNa zAstrakAra dharma karavAnuM vidhAna kare che. artha-kAma mATe paNa dharma ja karo, pApa nahi, arthakAmano Azaya hoya to ya dharma ja kartavya che." - AvA zAstrAnusArI upadeza karavAmAM je ema khoTI tAravaNI kare ke 'tame to saMsArasukha mATe ja dharma karavAnuM kaho cho e zAstrAnusArI upadezaka para jANI bujhIne khoTo Aropa mUkavAnuM halakuM kArya che. bAkI ame to kahIe ja chIe ke 'A uttama mAnavajanama AtmAne saMsAranA baMdhanothI mukta karI mokSa pAmavA mATe ja che, ane saMsAranA baMdhano naSTa karavAnuM tathA mokSa prApta karavAnuM dharmapuruSArthathI ja banI zake. tethI e anaMta kalyANanI sthiti UbhI karavA bane teTaluM dharmasAdhanAmAM lAgyA raho, chatAM eTaluM jojo ke dharma to mAtra mokSa mATe ja karavAno ema karI sAMsArika jIvananI gaDamathalamAMthI dharmane bAda na rAkhatA. temaja bIjA abhinava zraddhAvALAne bhaDakAvatA nahIM. vaLI jo bhagavAna ane dharmanA aciMtya prabhAva para zraddhA keLavavI hoya to hADohADa mAnajo ke jema mokSanuM prayojana dharmathI ja siddha thAya che, tema A lokanuM kArya paNa dharmathI ja siddha thAya che. tethI A lokanAM kArya siddha karavA jAo tyAM paNa dharmane ja AgaLa karajo , dharmane ja mukhya karajo, jo jinezvara bhagavAnanA dharmane AgaLa nahi karo, ene mahattva nahi Apo, ne ISTa sAdhavA jUTha, anIti, prapaMca, vizvAsaghAta vagere mahApApomAM paDazo, yA mithyA devadevIno Azraya lezo, to bhayaMkara karma-baMdhano ane durgati UbhI thaze. Ama mokSa mATe dharma karavAno amAro pahelo upadeza hovAnI sAthosAtha dharmane jIvanavyApI banAvavAno ne dharmane jIvanamAM mukhya sthAna ApavAno amAro upadeza che. (135) (158) Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kemake jIvanamAM dharmanI pradhAnatA e ja saphaLatA che, ane jyAM ne tyAM dharmano Azaro levAthI dharmasAdhanA karatA rahevAthI ja dharma para prema vadhe che. dharma khAtara ke mokSa khAtara kazuM karavuM nathI ne 'ame to mokSano ja Azaya rAkhanArA chIe,' ema popaTapAThanI jema raTyA karavuM che to e naryo daMbha thAya. adhyAtmasAra zAstra zuM kahe che ? : naryA daMbhanuM pradarzana thatuM hoya tyAre koIpaNa zAsanapremInA haiyAne UMDo AghAta lAge. pU. upA.yazovijaya mahArAja 'adhyAtmasAra' mAM kahe che - dambhena vratamAsthAya yo vAMchati paraM padam / lohanAvaM samAruhya, so'bdheH pAraM yiyAsati // 'dambha vaDe vrata rAkhIne jeo paramapada-mokSane vAMche che te loDhAnI nAvamAM besIne samudra pAra karavAne icche che.' zuM A mokSanI mazkarI che ? nA, bilakula nahIM, A to mokSanI mazkarI karAvanArAo sAme lAlabattI che. pelo popaTa... piMjarAmAM besIne rAta-divasa mukti-muktino pokAra karato hato, gharamAM AvelA atithine dayA AvI gaI, savAre zaMkA TALavA bahAra gayA tyAre popaTane mukti apAvavA mATe chAnAmAnA piMjarAnuM dvAra kholIne gayA. pachIthI gharamAM pAchA AvI savAre nAsto patAvIne jyAre vidAya letA bahAra nikaLyA ne joyuM tyAre pelo popaTa tyAM ja beThelo. atithinA haiyAne UMDuM duHkha thayuM ke aho ! mukti-muktino pokAra karanArAnI A dazA ?! oLakhIne dUra rahejo evA lokothI. jyAre A rIte ekAntavAdanI AgrahanA piMjarAmAM beThelA nanAmI patrikA lakhanArA sUtradhAronI sAme anekAneka zAstrapATho darzAvavA chatAM paNa e piMjaruM choDavA taiyAra thatA nathI tyAre teo pote ja vAstavamAM mokSanI mazkarI karAvI rahyA hoya che. je tamAma zAsanapremI haiyAone UMDo AghAta janmAvI jAya che. (136) bolIne pahelI pUjAno lAbha la' - AvI UMDe UMDe kIrtinI kAmanAthI prabhupUjA ke gurupUjanAdinI bolIo bolanArA ane ema devadravya AdinI vRddhi karanArA zuM pApAnubaMdhI puNya bAMdhaze ? (29) metArya munine upasarga karanAra sonIe pAchaLathI AkhI jiMdagI jo huM sAdhupaNuM nahIM lauM, to zreNika rAjA mane jIvavA ja nahIM de', - evA bhayathI sAdhupaNuM laIne pALyuM, to tyAM zuM pahelAM mokSano Azaya nahi hovAthI eNe AkhI jIMdagI pApAnubaMdhI puNya bAMdhyuM haze ? (30) zrIpAla jyAre dhavalazeThanA vahANo calAvavAnA sAMsArika AzayathI navapadanuM smaraNa kare che, tyAre zuM temaNe pApAnubaMdhI puNya bAMdhyuM haze ? zrIpALa jyAre paradeza jAya che tyAre virahavedanA TALavA mATe mayaNAsuMdarI kahe che ke 'huM sadA navapadanuM dhyAna karatI rahIza' to zuM ene pApAnubaMdhI puNyano baMdha thayo haze ? (31) paTTaazva mATe nemanAthabhagavAnane prathama bhAvavaMdanA karanArA zAmbe pApAnubaMdhI puNya bAMdhyuM haze ? (32) sAMsArika phaLanA AzayathI vividha prakAranA zAstrokta tapa karanArAo cAhe mugdha hatA ke na paNa hatA, zuM teo badhA tarI gayAnA je zAstrokta dRSTAnto che, te pApAnubaMdhI puNya bAMdhIne tarI gayA ? (33) tathA, marakInA upadravane TALavA mATe mathurA nagarImAM ghera ghera zrI jinamUrti besADavAno upadeza denArA mahA munioe te jIvone bhavAMtaramAM rIbAI rIbAIne mAravA mATe evo upadeza Apyo haze ? 'gautamasvAmI rAsa' zAstra zuM kahe che ? : (34) tathA zrI gautamasvAmInA rAsamAM zrI vinayaprabha upAdhyAyajI kahe che ke "paraghara vasatAM kAMi karIje, deza-dezAntara kAMi bhamIje, kavaNa kAja AyAsa $21... (127) Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAdharmanI ArAdhanA karIne pApAnubaMdhI puNya bAMdhanAra vizvabhUti brAhmaNanuM udAharaNa ApyuM che, nahIM ke AkAMkSAgarbhita jainadharmanI ArAdhanA karanAranuM. mATe ja savAla thAya ne ke - bhagavAnanA bhAkhelA dharma ke dharmAnuSThAnone kayAMya paNa ajJAnakaSTa rUpe zAstrakAra bhagavaMtoe vakhADyA che kharA ? (27) jene samajavuM hoya e to samajI zake tema che ke saMsAramAM Apatti vagere AvI hoya, athavA koIka sukha pote IcchavA chatAM ne prayatna karavA chatAM na maLatuM hoya tyAre jIvane anIti - durAcAranA mArge javAnuM dila na thatAM bhagavAnanA bhAkhelA jinapUjA vagere dharmAnuSThAno karavAnuM dila jAge, to puNyAnubaMdhI pApano udaya kharo ke nahIM ? 'puNyAnubaMdhI pApa' nA udaye jIvane ApattimAM ke rogamAM dharma karavAnuM mana thAya tyAre ene 'pApAnubaMdhI puNya'nuM lebala lagAvatA pahelAM lAkha vAra vicAra karavo joIe. pApAnubaMdhI puNyanA khoTA lebala : khUba samajavAnI jarUra che ke mokSanA Azaya vinA paNa je lokone saMsAramAM rahevAthI AvelI Apatti vagerene TALavAnA AzayathI ke mokSanA dveSa vinA saMsAranA rAjyAdi sukha meLavavAnA AzayathI nami-vinaminI jema, bhagavAnanI pUjA vagere dharmakRtya ja karavAnuM dila jAge che teone pApAnubaMdhI puNya bAMdhanArA kayA zAstranA AdhAre kahI zakAya ? puNyAnubaMdhI pApanA udayavALA kema nA kahevAya ? athavA to e vicAro ke (28) sIdhe sIdhA devadravyamAM bheTa tarIke hajAro rUpiyA jamA karAvavAne badale, koIka 'A badhAnI vacamAM huM ja pahelI mALanI moTI ucharAmaNInI bolI boluM to nAma rahI jAya' ema karI bolI bolIne pahelI mALA pahere, emAM UMDe UMDe kAMIka kIrtinI kAmanAthI pahelI mALanI bolI bolIne devadravyavRddhino dharma ArAdhe, to A zuM pApAnubaMdhI puNya bAMdhaze ? 'bhagavAnanI ke gurunI pUjA to pahelI karo ke chellI karo, bhAvathI karanArAne lAbha ja che,' evuM jANyA pachI paNa 'A badhAnI vacamAM huM ja moTI bolI (156) zAstrakAroe vividha kAraNathI karAtA dharmanA amApaphaLa kahI dharma khUba karyo javAnuM kahyuM che e A ja mATe ke dharma khUba sAdhatA rahevAthI dharmaprema dharmazraddhA jAge, ne vadhatI rahe. sAMsArika phaLa mATe paNa amala dharma yAne jinezvara bhagavAnanA bhAkhelA sevA-pUjA Adi uttarottaradharma karavAthI amApalAbha thAya che. te mAtra paraMparAe ja nahi kintu nikaTamAM muktigAmI, sAMsArika cIjavastu prApta karavA mATe paNa bhagavAnano ja Azaro lenArA jIvone paNa sAkSAta lAbha thavAnA dRSTAMto apAyA che. dA.ta. yogazAstra zuM kahe che ? : (9) zrI RSabhadeva bhagavAne saMbaMdhIone saMpatti vaheMcIne dIkSA lIdhI te vakhate nami-vinami paradeza gayA hatA tethI emane kAMI maLeluM nahi, paNa pAchA pharyA tyAre bharate teone rAjyano bhAga ApavA mAMDyo paNa teoe lIdho nahi, ane e AvyA bhagavAna pAse. kAusagga dhyAnamAM rahelA bhagavAnane praNAma karIne vinaMtI kare che ke 'hamArA svAmI Apa ja cho, amane rAja Apo' bhagavAna to nirmama hovAthI kAMI ja bolatA nathI; to bhagavAnanI sAthe ja rahIne roja bhagavAnanI sevApUjA kare che. eka vakhata tyAM vaMdana karavA AvelA dharaNendra emane kahe che 'bhagavAna to niSparigrahI che, e zuM Apaze ? mATe tame bharata pAse jaine rAjya mAMgo', tyAre nami-vinamie je javAba Apyo te bhagavAna pAse mokSa sivAya kazuM maMgAya ja nahi evuM ekAnte mAnanArA ane upadezanArAnI AMkha kholI nAMkhe evo che. teo kahe che ke - "A vizvanA svAmI maLyA pachI ame bIjA svAmI karIe nahi. kalpavRkSa maLyA pachI bAvaLane koNa seve ? ame to paramezvarane choDIne bIjA pAse nahIM ja mAgavAnA. zuM cAtaka pakSI meghane choDIne bIjA pAse yAcanA kare ?' A javAba zabdezabda vAMcavo hoya, to kalikAla sarvajJa zrI hemacandra sUrIzvarajI mahArAjanA yogazAstra pahelo prakAza dasamA zlokanI TIkAmAM zloka-147 thI barAbara vAMco. vaLI e nima-vinami dharaNendrane kahe che ke (137) Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "bharatAdinuM kalyANa thAo. tamAre amArI ciMtAnuM zuM kAma che ? A bhagavAna pAsethI amane je maLavAnuM hoya e maLo. bIjAonuM amAre kAma nathI.' kevo sarasa uttara ! jo nami-vinamimAM ATalI sUjha hoya, to emano javAba vAMcyA pachI prabuddha zrAvako zuM eTaluM na samaje ke 'dA.ta. kadAca mAre devuM karavuM paDe evI sthiti AvI hoya to bIjA pAse zuM karavA mAgavA javuM ? mArA bhagavAna pAse ja na mAguM ?' zuM nami-vinamine AvI mAMgaNIthI nukazAna thayuM ? zuM emanA bhavanA pherA vadhyA ? are ! e to e ja bhavamAM dIkSA laI be kroDa munio sAthe zrI siddhagiri para anazana karI mokSamAM gayA ! bhagavAnane vizvanA svAmI, kalpavRkSa, ne bIjA badhA karatAM zreSTha, evuM samajanArA ane bhagavAnanI pAse rAjya mAMganArA tadbhava muktigAmI nami-vinami zuM sAva mugdha haze ? bhagavAna pAse ja mAMgavAno nirdhAravALA zrAvakone ADakatarI rIte 'mAgaNIA' ke 'bhikhArI' zabdathI navAjavA e zrAvakonI AzAtanA karavA jevuM che. sAdhune zrAvaka-zrAvikAnI paNa AzAtanA karavAnI manAI che, sAdhu roja bevAra pratikramaNamAM zramaNasUtramAM 'sAvayANuM AsAyaNAe, sAviyANuM AsAyaNAe' bolIne zrAvakanI ne zrAvikAnI AzAtanA karI hoya eno micchAmi dukkaDaM de che, vaLI ApaNe koI mugdha Adi jIvane samajAvIe ke 'jo mokSa mATe ja dharma karAya' to zuM eTalA mAtrathI 'pelo samajI ja jAya ema ? ne Agraha na choDe to te ayogya ja hoya ?' evo kadAgraha koI paNa zAstrakAroe rAkhyo nathI. badhA ja mugdha jaDa jIvo kAMI eka sarakhA thoDA ja hoya ? koI tAtkAlika samaje paNa kharo, to koI na paNa samaje, arthAt kaSTasAdhya hoya. eTalA mAtrathI 'e mugdha nathI' - ema kema mAnI levAya ? upamiti pahelo prastAva zuM kahe che : upadezakanuM paNa bhAgya emAM kAma kare ke nahIM ? bhagavAna zrI mahAvIrane jovA mAtrathI bhaDakIne bhAgI janAro kheDUta gautamasvAmIthI pratibodha pAmelo (138) jAya. e rIte asat pApAnubaMdhI dayAdijanya dharma karIne ramaNIya manuSya bhavamAMthI aramaNIya halakA bhavamAM jAya che. je kharekhara zubha manuSya bhavavALA jIvane mATe pUrvabhavamAM upArjita zubha karma, manuSyatvAdi zubha bhAvanA anubhavano hetu bane paNa pachI narakAdi bhavonI paramparAnuM sarjana thAya. te pApAnubaMdhI puNya kahevAya. te nidAna ane ajJAna kaSTathI dUSita dharmAnuSThAnathI baMdhAya, dA.ta. brahmadatta vagerene. barAbara dhyAnapUrvaka vicAro ke ahIM kyAMya saMsAranI kAmanA hovA mAtrathI thatA jinezvara bhagavAne kahelA dharmAnuSThAnone pApAnubaMdhI puNya baMdhAvanArA tarIke kahyA che ? ke nidAnapUrvakanA ane ajJAna kaSTa (ajJAna garbhita dayA vagere) thI thatA dharmAnuSThAnane brahmadattAdinA udAharaNathI pApAnubaMdhI puNyavALA kahyA che ? kevaLa viSayasukha-saMpaTatAthI nidAna karanArane to pApAnubaMdhI puNyavALA kahevAmAM koIne kyAM vivAda ja che ? pUcho - pra0- paNa ahIM 'ajJAna' zabdathI 'ajJAna kaSTa' kayA AdhAre kaho cho ? u0 - 'zrAddhavidhi' granthamAM A vyAkhyA maLe che. 'zrAddhavidhi' zAstramAM pApAnubaMdhI puNyanI vyAkhyA : (26) zrI zrAddhavidhi granthamAM zrI dharmaghoSasUri mahArAjanA nAmathI kahyuM che ke 'nirogAi guNa juA, mahiDDiA koNiuba pAvarayA / pAvANubaMdha puNNA havaMti annANakaTTeNa // ' artha :- pUrvanA tApasabhavamAM ajJAna kaSTa karavA vaDe jIvo, koNika rAjAnI peThe, moTI Rddhi tathA nirogI kAyA Adi guNavALA thAya, chatAM paNa dharmakRtya kare nahi ane pApakarmamAM Asakta thAya, teone pApAnubaMdhI puNya jANavuM. dhanyacaritra' zAstravANI : taduparAMta - pU. jJAnasAgarasUrijIkRta 'dhanyacaritra'mAM paNa prAraMbhamAM pApAnubaMdhI puNyanA udAharaNamAM pUrvabhavamAM ajJAnakaSTagarbhita laukika (155) Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- puruSomAM kamaLa jevA (tIrthaMkaro)e je kSamApradhAna dharma prarUpyo che tenuM to akSata phaLa mokSa che eTale e dharma mokSarUpa ja che. A rIte bhagavAnanA bhAkhelA dharmane to teo sAkSAt jANe ke mokSarUpa nA hoya-evo dekhADI rahyA che. jyAre 'je dharma ke dharmAnuSThAno bhagavAnanA bhAkhelA nathI evA jainetara mithyAdaSTionA dharmo ajJAnIonA kahelA, temaja hiMsA vagere pApothI kharaDAyelA ane sarvajJaAjJAthI mukta hoya che. eTale evo dharma 'pariNAme suMdara nathI' ema kahe emAM zuM vAMdho che ? jyAre bhagavAne kahela dharmAnuSThAno to pUrve kahI gayA tema prazasta viSayanA abhyAsAdirUpa hovAthI kadAca tatkALa mokSano Azaya na hoya to paNa caramAvartamAM AvelA muktinA adveSavALA jIvonuM paraMparAe paNa hita karanArA che. keTalAka prazna kare che - pra0 - bhagavAnanA bhAkhelA dharmAnuSThAno paNa sAMsArika kAmanAothI kare to e pApAnubaMdhI puNya nA baMdhAve ? u0 - pApAnubaMdhI puNya kone kahevAya, ane koNa bAMdhe, e jANo cho ? ke emane ema ja AkAMkSApUrvaka karAtA bhagavAnanA bhAkhelA dharmAnuSThAnone - dharmane pApAnubaMdhI puNyabaMdha karAvanArA kahIne vagovyA karo cho ? juo, pU. zrI haribhadrasUrijI mahArAja zrI aSTaka prakaraNa granthamAM ane pU. zrI jinezvarasUrijI mahArAja tenI TIkAmAM pApAnubaMdhI puNya kone kahevAya enI vyAkhyA karIne pachI enA udAharaNo paNa dekhADe che. 'aSTaka' zAstra pApAnubaMdhI puNya kone kahe che ? : 24 mA aSTakamAM bIjo zloka - gehAd gehAntaraM kazcicchobhanAditarannaraH / yAti yadvad asaddharmAttadvadeva bhavAd bhavam // artha :- jevI rIte ramaNIya evA gharamAMthI koIka manuSya aramaNIya ghare (154) e ApaNe bhUlI gayA ? upamitino prathama prastAva jeNe dhyAnapUrvaka vAMcyo hoya ene evo vibhrama kema thato haze ? thayo hoya to upadezakoe pharIthI e pahelo prastAva vAMcI javo joIe. damakane vAraMvAra samajAvavA chatAM te nathI samajato paNa chatAMya mahA mahenate samaje che. paMcAzaka zAstra tapa aMge zuM kahe che ? : (10) AcArya zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAja paMcAzaka zAstramAM zloka27mAM, tathA tenA vyAkhyAkAra navAMgI TIkAkAra zrI abhayadevasUrijI mahArAja te zlokanI vyAkhyAmAM spaSTa rIte jaNAve che ke "sAMsArika upadrava TALavA AdinA AzayathI rohiNI-ambA vigere sAdharmika devatAnA uddezathI kuzalAnuSThAnarUpa tapamAM pravRtti karIne aneka mahAnubhAvo kevali bhASita cAritra dharmano lAbha pAmI gayA'". jo sAdharmika devatAne uddezIne sAMsArika AzayathI thatA tapa Adi kuzalAnuSThAnarUpa dharmAcaraNa (jemAM zrI vAsupUjya bhagavAnanI pUjA karavAnuM vidhAna che tenA) vaDe cAritradharmano lAbha anekane thayo hoya to devAdhidevane uddezIne sAMsArika iSTasiddhi mATe karAyelA tapa vagerethI nukazAna thavAnuM, bhavabhIru upadezaka kaI rIte bolI paNa zake ? jo e bole to bhagavAnanA zAsanano parama droha thAya ke nahIM ? te vicAravuM joIe. zrAvaka paraMparAe paNa muktimAM jAya evA pavitra AzayavALA dharmopadezaka 'sAMsArika lAbha mATe paNa zrAvaka dharma ja kare.' evo upadeza kare tyAre je loko emanA para evo asat Aropa caDAvI rahyA che ke "A to saMsAra mATe dharma karavAno kahe che mATe mithyAtvanA udayathI pIDAI rahyA che"... ItyAdi. evo asat Aropa karanArA loko 'sItA rAvaNane tyAM rahI AvyA eno artha ja e ke sItA asatI che' evo Aropa caDAvanArA mUDha loko jevA kema nahIM? kharekhara to e bhIMta bhUlI rahyA hoya ane upara ullekhelA zAstrakAra bhagavaMtonuM ghora apamAna karI rahyA hoya ema lAge che. pra0- zAstrakAra bhagavaMtoe kIdhuM che ke bhAva vagara karelA dharmathI kalyANa nA thAya to have mokSanA Azaya vinAno dharma bhAvavALo kevI rIte kahevAya ? (139) Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0 are ! puNyavAno ! e je kahyuM che e to kevalibhASita jainadharmane udezIne nahIM, paNa ajJAnakAdi dvArA karAtA kamaThAdi jevA tApasAdi dharmone uddezIne kahyuM che; jaina (jinokta) dharmane uddezIne haragIja nahIM. A to tame jagalAne badale bhagalAne kUTI mAravAno dhaMdho karI rahyA ho ema lAge che. ame to nakkara zAstrapAThonA AdhAra para khAtrIpUrvaka kahIe chIe ke bhagavAne bhAkhelA dharmane bhUMDo kahevAnuM duHsAhasa Aja sudhI koI suvihita AcArya bhagavaMte karyuM nathI. koine AMkha na hoya to tene sajajano prajJAcakSu kahe che, paNa AMdhaLo nathI kahetA. ema malina AzayathI pariNAme suMdara na nIvaDanArA dharmane paNa (jinokta hovAthI)zAstrakAro 'bhUMDo' kahetA nathI... pra0 - AvuM tame zAnA AdhAre kaho cho? | u0- juo kalikAla sarvajJa bhagavaMta zrI yogazAstramAM (2/13) spaSTa kahyuM u0-pragaTa mokSano Azaya hoya to ja te dharma bhAvavALo bane evuM ekAnta mAnavuM bhUla bhareluM che. kUpa daSTAnta' zAstra zuM kahe che? : pU. upAdhyAyajI mahArAja 'kUpa daSTAnta-vizadIkaraNa' nAmanA granthamAM lakhe che ke "na 5 sarvopa ginapUnA prAdhAnyanaiva dravyarUpa, pUrva-pratisaMthAnavismy-bhvbhyaadivRddhi- bhAvA'bhAvAbhyAM dravya-bhAvetaravizeSasya tatra tatra pratipAdrinAt ' tAtparya, dharmakriyA karatI vakhate ullAsa, romAMca, vismaya, apUrvatAnuM anusaMdhAna, Adara-bahumAna, bhavabhayAdivRddhi vagere... A dareka bhAvAntargata ja che. pra - mokSanA pragaTa Azaya vinA A badhuM hoya? u0 - jarUra hoI zake che. dA.ta. pu0 prabandha saMgraha zuM kahe che?: (11) zrI kRSNa mahArAje jAhera karyuM ke AvatI kAle prabhAte sauthI pahelAM zrI neminAtha bhagavAnane vaMdana kare tene huM mAro paTTaazva InAma ApIza A sAMbhaLIne paTTAzva meLavavA mATe (1) pAlaka vahelI savAre UThIne zrI nemanAtha bhagavAnane vaMdana karavA doDyo, jyAre (2) zAmba savAre UThIne tyAMja rahI bhagavAnanI dizAmAM sAta ATha DagalAM AgaLa jaI bhaktibhAvathI vaMdana kare che. zrI kRSNa bhagavAnanemanAthane 'pahelI vaMdanA koNe karI ?' evo prazna pUche che, tyAre khuda nemanAtha bhagavAna kahe che ke 'dravyathI pAlake karI, ane bhAvathI zAmbe pahelI vaMdanA karI.' mokSanA pragaTa Azaya vinA bhAva hoya ja nahIM evuM mAnanArA ahIM zuM kaheze ? paTTaazva maLavAnI AzAthI zAkhe je savAre vaMdanA karI, e bhAvavaMdanA na hatI ema kahevAnI hiMmata koNa karaze? tathA eNe karelI bhAvavaMdanA paTTaazva mATe na ja hatI tevuM kayA AdhAre kahI zakAze? pAMDavacaritrAdi zAstra zuM kahe che?:(12) kSAyika samaktiI zrI kRSNavAsudeve ane khuda zrI nemanAtha bhagavAne (140) yogazAstrano pATha : mithyAdRSTibhirAmnAto hiMsAdyaiH kaluSIkRtaH / sa dharma iti vitto'pi bhavabhramaNakAraNam / artha :- mithyASTioe mAnelo hiMsA vagerethI malina karelo te, dharmarUpe kahevAto hovA chatAM, saMsAraparyaTananuM kAraNa che. jarA vicAra to karo ke jyAre bIjA aneka zAstrakAro tathA gautamasvAmI bhagavaMta vagere arihaMte bhAkhelA dharmane nitya ramya kahetA hoya tyAre zuM vajasvAmI mahArAja dharmane bhUMDo kahe kharA??? khuda vajasvAmI mahArAja paNa AvI spaSTatA karavA mATe ja zlo0 25mAM spaSTatA karatAM jaNAve che ke - vajasvAmInI dharmavyAkhyA : 'jo puNa khamA-pahANo paruvio purisapuMDarIehiM / so dhammo mokkho cciya jamakkhao tapphalaM mokkho // ' (153) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI artha nathI. "mokSano Azaya na bhaLe to dharma adharma karatAM paNa vadhAre nukazAna kare. mokSanI icchA vagarano dharma paNa bhUMDo'. . . AvA badhA bhArapUrvakanA karelA managhaDaMta AvezapUrNa vidhAno paNa ekAntika nizcayanayanA durAgrahanuM ja pariNAma jaNAya che. pra0 - pUjyapAda haribhadrasUri mahArAja - viracita 'upadezapada' zAstramAM vyAkhyAnakAra zrI municaMdrasUrijI mahArAja, vajasvAmI mahArAjanA caritramAM zuM kahe che ? u - vyAkhyAnakAra municaMdrasUrijI mahArAja zuM kahe che - (25) eozrI vajasvAmI mahArAjanA caritramAM dharma nitya (harahaMmeza) suMdara hovAnuM jaNAve che. juo zrI mahAvIrasvAmI bhagavAna e kathAnA 22 mA zlokamAM jaNAve che ke 'dharma karavAno anupama avasara maLyo che, tene vyartha gumAvavo joIe nahIM.' tathA zrI gautamasvAmI mahArAja vajasvAmInA jIva tiryajhUMbhakadevane zlo0 77mAM kahe che ke dharma haMmezAM ramya che. sukhonI janmabhUmi che. zraddhAthI zuddha evA dharmane paMDitalokoe pIchANyo che. pra0 - vajasvAmI mahArAja pote zuM jaNAve che ? u0 - vajasvAmI mahArAja, potAne enI dikarI rukmaNIne paraNAvavA AvelA zreSThine viSayo bhUMDA jaNAvyA pachI zlo0 302 mAM kahe che ke 'tamArI dikarIne jo mAro khapa hoya to dIkSA le.' joI lo... 'mokSano khapa hoya to' Ama kahevAne badale 'mAro khapa hoya to' dIkSAdharma AdaravAnuM jaNAvyuM te zuM vajrasvAmI mahArAje ene adharma karAvavA kahyuM haze ? rIbAi rIbAine mAravA kahyuM haze ? vajasvAmIjI ma. zuM kahe che ? : pra0 zuM emaNe 262mI gAthAmAM dharma pariNAme suMdara nathI, kiMpAphala jevo vi2sa che' ema nathI kahyuM ? (152) mauna rahevAne badale dvaipAyananA bhAvI upadravathI bacavA mATe dvArikAnA lokone jinapUjA AyaMbila vagere dharma karavAnuM upadezyuM, (juo 'pAMDavacaritra') ane dvArikAnA lokoe 11 varasa sudhI e pramANe karyuM, to zuM bhagavAnane viSakriyA vagerenI khabara nahIM hoya ? jANyA vagara ane samajyA vagara jeo dharmakriyAne vikriyAnA lebalo mAryA kare che teone zuM bhagavAna nemanAtha karatAM vadhAre DAhyA samajavA ? pra0- zuM tame ema kahevA mAMgo cho ke "marajImAM Ave tema maMdiraupAzrayamAM dharma karo to paNa kalyANa thAya.'' ? u-svapakSapuSTi mATe marajImAM Ave ne phAve tema tophAno karavA - karAvavA mATe DhaMgadhaDA vagarano dharma karavAthI-karAvavAthI ke phAve tema bolavAthI dharma thAya evuM koI bhavabhIru upadezaka kahe kharA ? bhavabhIru upadezako to ema kahe che ke koIpaNa rIte karelo dharma niSphaLa jato nathI enAthI mahAlAbha thAya ja che. juo 'upadeza taraMgiNI' zAstra zuM kahe che ? : (13) upadeza taraMgiNI granthamAM zrI ratnamaMdiragaNI mahArAja kahe che ke (pR. 267) "dareka rIte karelo dharma mahAlAbha mATe thAya che" - " ivadunA ! dharma: sarva prAra: to mahAjJAmAya mati.' tathA e ja mahApuruSa pR. 219 upara kahe che 'kiM bahunA ! yena kena prakAreNa pUjA kRtA na niSkalA' - zuM ghaNuM kahevuM ? koI paNa prakAre karelI zrI jinapUjA niSphaLa hotI nathI, eTale ja teozrI pRSTha 264 upara kahe che - lajjAto bhayato vitarkavazato mAtsaryataH snehato lomAdeva hAmimAna-vinaya-zRMgAra- hIrvAti: | duHkhAt kautuka-vismaya-vyavahRterbhAvAt kulAcArataH / vairAgyAcca bhajanti dharmamasamaM teSAmameyaM phalam // artha - "lajjAthI, bhayathI, vitarkavaza, matsarathI, snehathI, lobhathI, (141) Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haThathI, abhimAnathI, vinayathI, zRMgArake kIrti mATe, duHkhathI, kutUhalathI, vismayathI, vyavahArathI, bhAvathI, kulAcArathI ke vairAgyathI asama (= ajoDa evA zrI) jainadharmane jeo bhaje che teone amApa phaLa prApta thAya che." A zAstrakAre pachI A zlokanA pratyeka padanI vyAkhyA ane amApa phaLa pAmelAnAM daSTAnto mUkyA che. je loko upadeza taraMgiNIkAranA A nirUpaNa sAme "Aje to game te rIte dharma karo to paNa amApa phaLa maLe' AvuM kahenArA upadezako pAkyA che...' vagere vagere jema phAve tema asabhya bhASAmAM bolyA kare che teo A zAstrakAronI kevI ghora avajJA karI rahyA haze e to jJAnI jANe. bharatezvaravRtti zAstrano prAcIna zloka zuM kahe che? (14) zrI ratnamaMdiragaNi pachI thayelA zrI zubhazIlagaNi mahArAja paNa bharata bAhubalI vRtti granthamAM nirbhayapaNe e ja zloka TAMkI uparokta hakIktanuM punaruccAraNa ane samarthana kare che. tathA savAso gAthAnuM stavana" zuM kahe che? : (15) mahopAdhyAya zrI yazovijaya mahArAja paNa savAso gAthAnA sImaMdhara svAmInA stavanamAM sAtamI DhALamAM zrI mahAnizitha sUtranA ullekha sAthe lajajAdithI karAtA dharmanuM samarthana karatA aMgulinirdeza - "te kAraNa lajjAdikathI paNa zIla dhare je prANIjI; dhanya teha kRtapuNya kRtAratha, mahAnizIthe vANIjI" A zabdomAM jyAre karI rahyA hoya tyAre e badhA mahApuruSonI sAme bAMdhebhAre yadrA tA lakhanArA ke bolanArA ane potAnA ja vacanane jinanI vANI ke mahAvIranuM zAsana hovAno dAvo rAkhanArAone khacakATa thato haze ke nahIM e prazna che. kadAca koI UMDe UMDe zubha AzayathI evuM bolatA-lakhatA hoya to sau prathama to teoe "dharmabiMdu zAstramAM kahelI dezanA vidhino abhyAsa karavAnI jarUra che. (142) eTale je loko sabhAne vibhramamAM nAkhavA mATe vAre ghaDIe bolyA kare che ke - "je samakatI hoya te dharma pAse mokSa sivAya bIjuM kazuM mAMge kharo ? saMsAranuM sukha to pApa che, e pApa vadhAravA mATe dharma kare kharo?".... ityAdi lAMbAcoDA prazno karyA kare che te loko zrotAone DhasaDhI DhasaDIne nizcaya tarapha laI javAno durAgraha sevI rahyA che, ane azAstrIya preraNA karI rahyA che. kAraNa ke enAthI kadAca ekAda-be zrotA nizcaya pratye kheMcAI Ave kharA, paNa bAkInAM ke jeone haju vyavahAranayanA samyatvanA paNa ThekANAM nathI, e badhAne buddhibheda thavAno ghaNo saMbhava rahe che. evA upadezakoe to samajI rAkhavuM joIe ke -- syAdvAda-kalpalatA zAstra zuM kahe che? :(24) 'zAstravArtA-samuccaya'-zAstranI "syAdvAda-kalpalatA' - TIkAmAM upAdhyAyajI mahArAja nyAyadarzananI 'balavaaniSTa-sAdhanatAnuM jJAna pravRttimAM pratibaMdhaka che" e ekAnta mAnyatAnuM khaMDana karatAM lakhe che ke "koIka samakitI jIva 'vyabhicAra e narakAdi balavad aniSTanuM kAraNa che" ema jANavA chatAM emAM pravRtti kare che tyAM mAnavuM joIe ke pratibaMdhakanI hAjarImAM paNa utkaTa viSayarAga uttejaka che, ne e durAcAra pravRtti karAve che. Ama samyakatvanI hAjarImAM paNa utkaTarAga uttejaka hovAthI viSayasukhanI AkAMkSAo janamavAno saMbhava TaLI gayo nathI. eTale to lokono viSayarAga kema ghaTe, e tarapha emanuM lakSa doravuM joIe ke - 'viSayo bhUMDA che, jhera jevA che, enI icchA rAkhavA jevI nathI, game eTalA bhogavIe toya tRpti thavAnI nathI, dharma karIne meLavelA viSayo paNa zAzvata rahevAnA nathI. kSaNika viSayasukhomAM lobhAvAne badale zAzvata sukha meLavavA mATe prayatnazIla banavuM joIe" AvuM badhuM kahevAya to viSayarAga ghaTatA nizcaya tarapha pragati thAya. paNa evuM kahevAne badale 'viSayasukha mATe dharma karanArA tame rIbAI rIbAIne duHkhI duHkhI thaI jazo... viSayarAgathI karelo dharma bhavanA pherA vadhAranAro che'.... ityAdi zAstraviruddha gokhAvye rAkhIne dharma pratye durbhAva pedA karavAno (151) Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1990 nuM munisaMmelana zuM kahe che - je loko vyavahAranayanI taddana upekSA karI rahyA che, evAo mATe zrI 'upadezapada' zlo. 326 mAM khAsa jaNAvyuM che ke "vyavahAranaya paNa tattvaprAptinuM mahAna aMga che; kAraNa ke vyavahAranayane anusarIne pravartavA dvArA ja nizcayanayasAdhya phaLano yoga thAya che. sva. parama gurudeva suvihita gItArtha pU. AcArya zrI vijaya premasUrIzvarajI mahArAja sAhebe paNa gAme gAma prasArela paTTakanI eka kalamamAM kahyuM che ke dezanA nizcayalakSI vyavahAranayane pradhAna karIne ApavI. vi.saM. 1990nA munisaMmelananAM TharAvomAM paNa A eka TharAva che ke 'dezanA vyavahArapradhAna ApavI." zrI yogazAstranuM kathana:(22) upadezamAM vyavahAra-samarthananuM keTaluM badhuM mahattva che e ApaNane samyakatvanAM pAMca lakSaNa aMgenI zAstravicAraNA parathI samajAya che. zrI yogazAstra-bIjo prakAza-glo. 15nI TIkAmAM zrI kalikAlasarvajJa bhagavaMta cokhuM dIvA jevuM jaNAve che ke " nini saMkhyatve sati nirIravaDyuM mAdhyam ta nAya niyama: jenAmAM zama-savegAdi pAMca lakSaNa hoya te avazya samyagdaSTi hoya ja. paraMtu samyatvarUpa liMgI hoya to liMgarUpa zama-saMvegAdi hoya ja evo niyama nahIM. samyakatvano abhyAsa karatAM karatAM e bhAvo AvavA ane rahevA jarUrI che; paNa kyAreka koka lakSaNa kadAca na dekhAya tyAM samyaktva na ja hoya evo ekAnta durAgraha na rAkhavo joIe. tattvArthaTIkA zAstra zuM kahe che :(23) pU.upA. zrI yazovijayajI mahArAje eTalA mATe to zrI tattvArthasUtranI TIkAmAM A pAMcane nizcayanayanA lakSaNo hovAnuM kahyuM che. kAraNa ke 'zIdhra kArya sAdhe te ja kAraNa' e nizcayanayano mata che. jyAre vyavahAranayano mata che - kAryasiddhi karavAnI yogyatA dharAve te paNa kAraNa kahevAya' nizcayanaya ane vyavahAranayano A spaSTa bheda sArI rIte samajanArane koIpaNa jainazAstranA abhyAsamAM muMjhavaNa thaze nahi. (15) upadeza rahasya' zAstra zuM kahe che? : (16) pU. upA) yazovijaya mahArAja 'upadeza rahasya' zAstramAM zlo. 98 nI TIkAmAM sUtra kRtAMga sUtranI sAkSI ApIne kahe che ke vyAkhyAna karanAro sAdhu atizaya jJAnI na hovAthI koi arthanA nirNayamAM potAne zaMkA na hoya chatAM sAzaMkapaNe bole ane huM ja A vAta barAbara jANuM chuM bIjAM koI nahIM' AvA abhimAnanuM pradarzana na kare, asmalita syAdvAda garbhita prarUpaNA kare" pU. upAdhyAyajI ma. nA vacanone samajelA mahApuruSo eTale ja to potAnA vyAkhyAnAdi pUrA thayA pachI 'kadAca mArAthI anAbhogAdithI kAMi zAstra viruddha bolAI gayuM haze to' evI zaMkA rAkhIne avazyameva micchAmi dukkaDam detA hoya che. je loko potAnuM boleluM te jinanI vANI ja che evuM abhimAna rAkhatA hoya temanI pAse A sadAcAra-suvihita paraMparAnA pAlananI zI apekSA rAkhavAnI hoya? (17) je loko bhogAdi phalAkAMkSAvALA dharmAnuSThAnane ekAtte apradhAna dravya kriyAmAM khatavavA mAge che teoe zrI 'upadeza rahasya' granthanA 21 mA zlokanI avataraNikA tathA e zlokanI TIkA khAsa dhyAnapUrvaka vAMcavI joIe emAM mokSaphaLane AzrayIne aprAdhAnya nirdeza karyo hovA chatAM kugraha viraha sampAdanAdine AzrayIne pradhAna dravyakriyA hovAnuM spaSTa jaNAvyuM che... (lekhAMka: 2) | (divyadarzana - varSa 33 - aMka 15, vi.saM. 2041 tA. 22-12-84) aSTaka zAstramAM bhAvanuM mahattva :prazna-Ihalaukika paralaukika arthanI kAmanAne to pU. zrI haribhadrasUrIzvarajI ma.sA. 'zrI aSTaka prakaraNa" nA AThamAM aSTakanA bIjA zlokamAM bhAva paccakkhANamAM vijJabhUta batAve che, temaja e kAmanAnI niMdA kare che ane e kAmanAnI niMdA karIne evI kAmanApUrvakanA paccakhANane (1) "A bhagavAnanuM (1) "A (14) Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apradhAna dravya kahIne niSphaLa batAve che. te tame vAMcyuM che ke nahIM ? ke pachI emane emaja hAMkyu rAkho cho ke A loka paralokanA sukhanA arthIe paNa dharma ja karavo joIe ? uttara - jarUra vAMcyuM che, e vAMcanAra sahaja rIte samajI zake ema che ke haMmezA niMdA karavI hoya to e kAmanAnI niMdA karo, paNa dALa bhegI IyaLa na baphAI jAya e jojo; temaja e kAmanAvALA paccakkhANane bhUMDuM bhUMDuM kahI vagovazo nahIM. pra0- e kAmanA jo bhUMDI, to pachI e kAmanApUrvakanA dharmane bhUMDo kema nA kahevAya ? u0 - eTalA mATe ke zAstrakAra bhagavaMto e dharma dvArA paNa enI bhAvImAM pragati thavAnI zakyatA jue che. eTale ja e aSTakanA chellA zlokamAM kahe che ke, (18) 'aSTaka' zAstramAM dravya paccakkhANanuM mahattva : dravyapratyAkhyAnaM kimanarthakameva ? na, ityAha, 'jinoktamiti sadbhaktyA grahaNe dravyato'pyadaH / bAdhyamAnaM bhaved bhAvapratyAkhyAnasya kAraNam // 8 // artha :- A jinanuM kaheluM hovAthI sabhakti vaDe, dravyathI paNa paLAtuM (paccakkhANa) te bAdhita thatuMthatuM bhAvapaccakkhANanuM kAraNa bane che. pU.zrI jinezvarasUri mahArAja tenI vRttimAM 'jinokta' zabdanA be artha karIne A zlokanI akSaraghaTanA karatAM kahe che ke - pU. jinezvarasUrijI ma. zuM kahe che H phakta bhAvathI ja nahIM, kiMtu apekSAdi (= ihalaukika-pAralaukika arthanI kAmanA Adi) thI dravyathI grahaNa kareluM paccakkhANa paNa bhAvapaccakkhANanuM kAraNa che, kemake te (144) tIrthaMkarapratimAnI AmramaMjarIthI pUjA karIne sukhanI paraMparA pAmyA. zA mATe sukhaparaMparA pAmyA ? enA uttaramAM zlo0 971mAM sApha sApha jaNAve che ke viSayAbhyAsAnuSThAna (arthAt jinapUjAdi dharma) kuzalAzayano hetu che, pariNAme suMdara evA viziSTa sukhano hetu che. ane zuddha puNyAnubaMdhI-puNyaphalaka hovAthI jIvane pApathI bacAvanAruM che. pahelAM kahI to gayA ja che ke pahelA be anuSThAna sAkSAt samyagdarzanathI mAMDIne mokSa sudhInA bhAvonI ArAdhanArUpa nathI, temaja bhavavairAgyAdi bhAvavALA nathI; chatAM paNa e jinapUjAdi viSayAbhyAsarUpa dharmAnuSThAna puNyAnubaMdhI puNyaphalaka hovAthI vyavahAranayathI suMdara che. A vAta zuM have koine samajAvavI paDe ? pragaTa rIte bhale A anuSThAno sAkSAt mokSa sAthe saMkaLAyelA na hoya kintu zlo0 995mAM jaNAvyA pramANe satatAbhyAsa ane viSayAbhyAsAdi anuSThAno e mokSAnukula bhAva sAthe saMkaLAyelA ja che. eTale zlo0 996 mAM pUjyapAda haribhadrasUrijI mahArAja spaSTa jaNAvI de che ke satatAbhyAsAdi traNeya prakAranuM anuSThAna (jemAM prathama bemAM to bhavavairAgyAdi bhAva, nizcayanayanA hisAbe che ja nahIM, te) pAramArthika vyavahAranayanI dRSTie 'samyak' eTale ke AjJAnukuLa AcaraNarUpa ja che. kAraNa ke apunarbandhakAdine choDIne A traNeya anuSThAno bIjA samRddhadhAdi jIvone hotA ja nathI. 'upadezarahasya' zAstra zuM kahe che - (21) pU. upA. yazovijayajI mahArAje paNa A ja prakaraNanuM "upadezarahasya" granthamAM zlo0 186-187 mAM samarthana karyuM che. je loko pU. upAdhyAyajI ma. nA pavitra vacanone TaMkazALI gaNAvIne vAraMvAra bIjA suvihita gItArtha upadezakonI asabhya zabdomAM AzAtanA karatA rahe che, e lokoe pU. upAdhyAyajI ma. nA pavitra vacanonuM samagrarUpe pharI ekavAra zAMta citte adhyayana karI levAnI jarUra che. "mokSanA Azaya vinA karAto dharma e dharma ja nathI, adharma ja che'' AvuM ekAnte jorazorathI bolanArAo kharekhara to pUjya pUrvAcArya bhagavaMtonI ja avajJA AzAtanA karI rahyA che. (149) Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'upadezapada' zAstra zuM kahe che ? : (20) juo zrI haribhadrasUrijI mahArAja 'upadezapada' zAstramAM zloka 949mAM matAntarathI dharmAnuSThAnanuM nirUpaNa karatAM kahe che ke - satatAbhyAsa, viSayAbhyAsa ane bhAvAbhyAsa, traNa prakAranA dharmAnuSThAna che, je uttarottara pradhAna che. enI vyAkhyAmAM kahyuM che ke, - (1) satatAbhyAsa eTale lokottara guNaprAptinI yogyatA meLavI ApanAruM mAtApitAdi pratye vinayAdi bhareluM vartana, ke je harahaMmeza upAdeya che. (2) viSayAbhyAsa eTale pUjAnA utkRSTa viSayarUpa je mokSamArganA svAmI arihaMta che, temane viSe pUjAdi karavArUpa je abhyAsa. | (3) bhAvAbhyAsa eTale bhavanA ghaNA ja udvegapUrvaka samyagudarzanAdi bhAvono abhyAsa. have e pachInA 950mA zloka ane TIkAmAM granthakArazrI potAnI mImAMsA jaNAve che ke nizcayanayanA abhiprAyathI pahelA be anuSThAna ke je samyagdarzanAdinI sAkSAt ArAdhanArUpa nathI, ne bhavavairAgyAdi bhAvathI rahita che, te "dharmAnuSThAna' rUpa kaI rIte? arthAt enizcayanayathI dharmarUpa nathI. eka mAtra trIjuM bhAvAbhyAsa anuSThAna ja paramArthopayogarUpa hovAthI dharmAnuSThAnarUpa che. A to thaI nizcayanayanI vAta. have vyavahAranayane AzrayIne e zAstrakAra vistArathI zI mImAMsA kare che te dhyAnapUrvaka vicAro... glo0 951 mAM kahe che. vyavahAranayane AdhAre e satatAbhyAsa Adi dharmAnuSThAnarUpa hovAnI vAta viSayabhede apunarbandhaka vagere mATe barAbara yogya che. apunarbandhaka vagere.... eTale mArgAbhimukha, mArgapatita ane avirata samyadRSTi Adi samajavAnA che. glo0951 pachI A vAtanuM samarthana karavA mATe vistArathI je udAharaNo Ape che emAM glo0970mAM kahe che ke popaTa ane menA viSayAbhyAsayogathI (148) bhagavAnanuM bhAkheluM che' evA ullekhapUrvakanA prazasta bahumAna bahumAna vaDe bAdhita thatuM (eTale ke kramazaH kAmanAzUnya banatuM) hovAthI pAramArthika paccakhANanuM kAraNa che. (2) athavA (prazasta bahumAnamAM 'A bhagavAnanuM bhAkheluM che? tevo kartAnA cittamAM ullekha bhale na hoya chatAM paNa) A dravya paccakakhANa bhagavAnanuM bhAkheluM che eTale ja (Itara mithyAdarzananAM paccakakhANa na AdaratAM A cinokta paccakakhANa ja Adare che emAM A jinokta paccakhANa para prazasta bahumAna che; ne evAM) prazasta bahumAna vaDe apekSAbAdhita thaIne bhAvapaccakakhANanuM nimitta bane che. AgaLa e ja zlokanI vRttimAM spaSTatA karatAM kahe che ke bhagavAnanuM bhAkheluM mAnavAnI sabhakti che; ne e bhakti dravya paccakkhANanA hetubhUta apekSAdi bhAvonI virodhI che eTale te jyAM hoya tyAM apekSAdinI nivRtti thatI rahevAthI aMte te bhAvapaccakakhANa bane che, paNa badhuM ja nahi. A saMdarbhathI e spaSTa tarI Ave che ke je loko "A mArA jinezvaradevanuM bhAkheluM che.' - evI sadbhaktithI apekSAdipUrvaka paNa paccakkhANa kare che teonI bhAvapaccakakhANamAM pragati thAya che, adhogati nahIM. tathA bIjA artha pramANe A jinezvaradevanuM bhAkheluM che tevo khyAla kartAne e vakhate na hoya to paNa te prazasta bhaktithI apekSAdipUrvaka paccakhANa karato hoya to tenI bhAvamArgamAM pragati thAya che; kAraNa ke e je paccakakhANa karI rahyo che te jinezvaradevanuM bhAkheluM che, paNa koI sarAgIdevanuM bhAkheluM nathI. prazastabhakti apekSAdi bhAvonI virodhI hovAthI koIne dhIme dhIme, to koIne jhaDapathI, apekSAnI nivRtti thayA vinA rahevAnI nathI. prazasta bhaktine badale jo anAdara vagere pUrvaka kare to ene lAbha thAya evuM to koI kahetuM nathI. pUjyapAda zrI haribhadrasUrijI mahArAja ane temanA aSTaka prakaraNanA vRttikAra zrI jinezvarasUrijI mahArAje A chellA zlokamAM je mArgadarzana ApyuM che ke jenA haiyAmAM vasyuM haze te arthanI kAmanAne jarUra vakhoDaze paNa prazasta (15) Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktipUrvaka thatAM arthakAmaIcchAvALA dharmane bhUMDo bhUMDo kahIne vagovavAnuM duHsAhasa to kyAreya paNa nahIM kare. melA kapaDAvALA sAdhune koI 'melo sAdhu" kahe? dALa bhegI jema IyaLa na baphAya tema arthanI kAmanAne niMdavA jatAM sAthe dharma na niMdAI jAya te dareka upadezake dhyAnamAM rAkhavAnI vAta che. khAsa dhyAnamAM rahe ke A badhA zAstrapATho "mokSa mATe ja dharma thAya" evA zAstraviruddha ekAntavAdanI karkazatA dUra karavA mATe che. dharma mokSa mATe ja badhA jIvo kare te atyaMta icchanIya che. ane te mATe mokSanI apekSAne sArI ane arthAdinI apekSAne bhUMDI kahevAnI jarUra che, paNa nahIM ke te apekSApUrvaka thatA kevalibhASita dharmane ! A vAta barAbara dhyAnamAM rAkho ke apekSApUrvaka dharma karanArA jIvone e apekSAo avazya choDAvavI ja che, ne loko dharma mokSa mATe ja karatA thAya evuM paNa karavuM che, paNa te zAstravidhi mujaba apekSAonI bharacaka niMdA karIne, kintu nahIM ke te apekSApUrvaka karAtA dharmane bhUMDo bhUMDo karIne, ane zAstraviruddha bolIne. have je loko zAstrone pUrA na vAMcI evA adhUrA vidhAno kare che ke - adhUrA vidhAnonAM namUnA : (1) mokSa mATe ja dharma kare te dharma nirmaLa che, saMsAranI icchAthI dharma kare to te dharma thoDuM sukha ApI bhayaMkara duHkha ApanAra che, mATe te dharma paNa bhUMDo ja kahevAya." (2) "dharma mokSa mATe ja karAya, mokSa sAdhya na hoya te dharma dharma kahevAya ja nahi" (3) "mokSano Azaya na bhaLe to te ja dharma 'adharma karatAM paNa vadhAre nukasAna karanAra bane." (4) "saMsAranA sukhanI IcchAthI je dharma kare, te dharmathI ekavAra sukha maLe, paNa pachI e dharma ghaNA kALa sudhI rIbAI rIbAIne mAre, duHkhI duHkhI kare." (5) "dharma mokSa mATe ja thAya. mokSanI icchA vagarano dharma paNa bhUMDo ja" adhUrAM vidhAnonI samIkSA : AvA badhAM zAstraviruddha adhUrAM vidhAno karavA te Aveza abhiniveza ane ekAttavAdanI cirarUDha vAsanAmAMthI nIpajeluM hoya tema lAge che. jarA vicAra to karo ke pUrve batAvI gayA tema aneka bhAvanAjJAnI zAstrakAro mokSa sivAyanA AzayathI paNa karAyelA dharmanuM bIjA naMbare samarthana karI rahyA che, tyAre koI paNa bhavabhIru, zAmarmajJa, dharmano premI upadezaka "mokSa mATe ja dharma thAya.... te sivAyanA AzayathI thato dharma te adharma, bhUMDo, rIbAI rIbAIne mAre, adharma karatAM paNa vadhAre nukazAna kare...." AvuM badhuM jAhera sabhAmAM bolavAnI hiMmata karI zake kharo ? 'bhaMDo ane rIbAI rIbAIne mAre, adharma karatAM paNa vadhAre nukazAna kare'.... ityAdi zabdaprayogo to arisAnI jema bolanAranA aMtaranA pratibiMbane ja chatA karanArA kahI zakAya kAraNa ke koIpaNa bhavabhIru zAstrakAre ke upadezake mokSa sivAyanA AzayathI karAtA ApaNo bhagavAnanA dharmane 'bhaMDo'.... 'rIbAI rIbAIne mAre' vagere asabhya pralApo dvArA kyAreya jAheramAM paNa vakhoDyo nathI. (19) hA,.... potAnI sAme prabuddha ane uttama kakSAnA zrotA ja beThA hoya to ane tyAre ja 'dharma mokSa mATe karIe te ghaNuM ruDuM ane uttama puruSo mokSa meLavavA mATe ja dharma karatA hoya che... bhAva vinAnuM anuSThAna te dharmAnuSThAna nathI... ane eja vAstavamAM dharma kahI zakAya'.... ityAdi nizcayanayane anusaratI dezanA kare te vAta judI che. paraMtu te vakhate paNa mokSa sivAyanA AzayathI thatA jainadharmane 'bhUMDo bhUMDo' kahIne vagove to nahIM ja; kAraNa ke te amUDha upadezakane, 'vyavahAra' nayathI kevI dezanA apAya ke jenAthI uttarottara 'nizcaya' prApta thAya, tenuM barAbara lakSa hoya che. A lakSa na hoya evA svachaMdI upadezaka mATe zuM kahevuM ? A nizcayanaya-vyavahAranayanI bAbata mATe jarA zAstranA AdhAre vadhu spaSTa samajavAnI jarUra che. (147) (146)