Book Title: Abhinav Hem Laghu Prakriya Part 02
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Abhinav Shrut Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005136/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ is : hAlAkI nI nANATA saMa : niu el ujprakiyA _vAI7- chaMdaNa viMdhAvyAsaMgI nidaruM 8ii sudharmeTAigarajI ma. sA. karatattE - CIC E5 Ai Te, dave vivaraNa phoTaST - kAra. . . ) ! zaza zamasAdajI TI 1 ) ki che jA karatA. zI jis hi (M. com. A na mATafso che ke BLaka * , ChdIdhI .Ed. For Private & Personal use only ainalibrasy org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Di Xu Dang Dang Dang Dang Ting Ting Ting Ting Dang Dang Dang Dang Dang Zhang Zhang Zhang Ji Piao Yuan Yuan Yuan Yuan Yuan Yuan Yuan Ju De Yuan Yao Li | Man Man Ting Yuan Yuan Yuan Yuan Yuan Yuan Duan Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Yao Dang Dang Xiang Xiang Dang Dang Dang Dang Dang Dang Dang Dang Dang Dang Dang Ting Ting Ting Ting grejayueTa pravacanakAra pUjaya munirAja zrI sugharmasAgarajI ma. sA. jeonI utkaTa lAgaNI - bhAvanAthI granthalekhana ane prakAzana zakaya banyA Tai Ting Zhong Ting Zhong Qie Hun Zhang Rang Ling Hun Mo Ling Fei Du Xuan Xuan Nang Zhang Yu Xi Xi Ling Rang Ao Li Ao Zhang Li Li Ting Zhang Zhang Li Li Diao Diao Qian Zhang Zhang ih% Shi Shi Yao Hei Hei Hei Hei Hei Su Su Hei Hei Hei Hei Hei Lan Yao Ao Zhong Shou Shi Zheng Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che A * bAla bahayArI zrI neminAthAya namaH zrI AnaMda-kSamAlalita suzIla-sudharma sAgara gurUbhya namaH * * * * * . ja s +++ abhinava "hema" laghuprakriyA bhAga bIjo mUla kartA- pU. mahopAdhyAya vinacavijayajI gaNivaryA grantharacanA preraNAdAtA che. vidyAvyAsaMgo pU. munirAjazrI sugharmasAgarajImahArAja saMpAdana-anuvAda-sasaMdarbha vivaraNa pU. grejayueTa pravacanakAra munirAja zrI sudharmasAgarajI ma.sA. nA ziSya pU. munirAja zrI ThoparatnasAgarajI (M. Com. M. ed.) 5Zhan HTHHH5%95% De kiMmata-paThana pAThana che wwwhFFFFFFkI saMvata 2003 vIra saMvata 2513 sane 1987 ( vaizAkha vada : 6 pAlitANA tirtha - AdinAtha dAdA varSagATha dina ) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. Agama ddhAraka A. deva zrI Anada sAgarasUrijI ma. sA. nA karaDa jANo.; bTara che ke : * mudraka * jaya jaliyANa prinTa sutarIyA ke. senTara dipaka jhipAse jAmanagara ja prakAzaka ja abhinava zruta prakAzana praviNacaMdra je. mahetA jesaMga "nivAsa" heDa posTa oksi pAchaLa jAmanagara XXXXXXXXXXXXXXXXXXXX prakAzaka nuM nivedana che Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxx lagabhaga hajAra varSa pUrve pU. kalikAla sarvajJa bhagavaMte racela sidhahema vyAkaraNane, lagabhaga savA traNaso varSa purve prakriyA rUpe pheravyA pachInuM saMdarbha-vivaraNa sahitanuM A prathama gujarAtI prakAzana che. je philosophI sAthe grejayueTa thayelA amArA pUjaya munirAja zrI sudharmasAgarajI ma. sA nI ananya preraNA-aMta:karaNa pUrvakanI bhAvanA/lAgaNI tathA temanA ziSya pU muni dIparatnasAgarajI nI mahenatane paripAka che. - prathama bhAganA prakAzana bAda khUbaja suMdara abhiprAyo ane sahakAra maLatA DhaMka samayamAM bIjo bhAga rajU karatAM ame khUbaja AnaMda anubhavIe chIe. A vyAkaraNanA abhyAsathI 50 sidhinuM zuddha jJAna pAmI zAstranA arthanI vicAraNA-ciMtana, manana dvArA paraMparAe zAzvata sukhane pAmo eja zubhecchA. pustaka prakAzanamAM atyaMta upayogI banelA ane tana mana dhanathI sahakAra ApanArA zrIkAtibhAi-dinezabhAi-virUbhAI, vahIvaTI kAryavAhImAM madadarUpa banelA mahendrabhAi tathA amarISabhAi.. udArahAthe phALo ApanAra zrI jAmanagara janasaMgha samastanA AbhArI chIe. A samagra bIjA bhAganA kAgaLanA dravya sahAyaka zrI vizAzrImALI tapagaccha jaina saMgha-jAmanagara nA AbhAra saha praviNacaMdra je. mahetA abhinava zrata prakAzana vatI [2] Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FEBSITE . ajamaNakA che pRSNAMka 0 0 prastAvanA 0 vyAkaraNa abhyAsa zA mATe ? 0 A abhinava hema laghuprakriyA-abhyAsanuM mahatva 0 A granthano upayoga kaI rIte karaze 0 0 RNa svIkAra 0 0 ladhu prakriyA eTale mAtra be buka nahIM 0 0 niSNAta abhiprAya 0 0 prakAzakanuM nivedana ....... mULa saMge aMtargata sUtra 28 0 0 viSaya sUci - 0 strI pratya 0 kAraka 0 samAsa 0 tadhita 128 135 235 0 0 pariziSTa10 akArAdi sUyakrama 0 sidaNa hema sUra kema 0 saMdarbha sUci 148 158 0 0 zudhdhi patraka 1eo 0 0 dravya sahAyaka-nAmAvalI 10 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA ***** 1193-95 nA samaya gALAmAM pU. kalikAla sarvajJa bhagavaMta zrImad hemacaMdrAcArya^ siddhahema zabdAnuzAsananI racanA karI. pachI tatsambandhI anya saMskRta sAhityAnI racanAo thai, judAjudA vidvAnAe aSTAdhyAcI kramamAM rahelA zabdAnuzAsanane prakriyA kramamAM pherabyA. paNa te badhAmAM pU. maheApAdhyAya vinaya vijayajI dvArA 1710 mAM paMcAyela "huM ma laghuprakriyA" vadhu pracalita banI. Aja panta teneA abhyAsa pU sAdhu-sAdhvIjIe karI rahyA che. lagabhaga 325 varSa thayA tenuM kai bhASAntara thayuM nathI, tethI laghuprakriyAnA anuvAda tathA vividha granthAnA niceAharUpa evA saMdarbha-vivaraNa yukta grantha taiyAra karavAnI yAjanAnA bhAgarUpe-- "abhinava 'hema' ladhuprakriyA bhAga-" pragaTa karAya che. ------------------------------------ prathama bhAganuM vimeAcana pU. gacchAdhipati AcArya deva zrI devendrasAgar sUrijInI nizrAmAMteonA AzIvacanA maMgala kAmanA pUrNAMka jana sauMgha, jAmanagaranA pramukhazrI bhAnubhAi deAzInA haste su'dara AyeAjana puka thayu.. mArA pU. gurUdeva munirAja zrI sudharmasAgarajInI ananya preraNA, teAnA dRDha vizvAsa, hA eja peAtAne khabhe rAkhIne paNa mane lekhana kAnI sagavaDa karI ApavAnA utsAha A grantha prakAzanamAM sapurNa javAbadAra hatA ja paNa jo teoe bhAnubhASa deAzI tathA hematabhAi takheAlI sAthe suMdara paNa svAbhAvika AyAjana karI pU gacchAtipati zrI Adi vizALa zramammu zramaNI vRMda ane jAmanagara-jjana sauMghane A kAryanA zubhecchAdAtA ane anumAdanakartA tarIke yaza bhAgI na banAvyA heAta ane pU. gacchAdhipatizrIe udAratA pUrNAMka anumatI na ApI deta te prathama bhAganuM suMdara rIte vimAcana zakya na Anata. pU. gurUdevazrI sudha sAgacchanA niSkapaDha ane sarala svabhAvathI ja jANe kaoNlejakArya mAMthI kheMcAine AvyA hoya tema saghanA sekreTarI ane kAmasa' kAlejanA prInsIpAla bhAgIbhAi je. mahetAe AvIne zAstrIya dRSTAntA sabhara vimeAcata kArya kramanI chaNAvaDha ane rajuAta karI, jAmanagara zikSaka saghanA sekreTarI vijaya Azare pustaka parIcaya karAvyo. A rIte kemazaH bhAga-2 pragaTa karavA taraphanA pagaraNA mAyA A take prathama bhAga mATe atimahdarUpa banelA geAMDalanA hasamukhabhAi kAmadAre pAMca mAsa mATe Apela viziSTa vasatIdvAna cukata bhAvapurNa bhautika suvidhA, gAviMda presanA pratApabhAI -rAju-lAlue prathama bhAga purNa karavA uThAvela jahemata-utkaTa lAgaNI sadha purNa bhakita aviraNIya banI raheze. chelle vakIla chaganabhAi zeTha tathA preza. kAntibhAi roDane kema bhUlAya ? ------------------------------------ laghuvRttinA abhyAsakA paNa je saMdarbha sAhityanA upayAga bhAgyeja karatA heAya tevA bRhannayAsa, nyAya ma graha, anya pAMceka prakriyA tthA, koza vagerenA yeAgya avataraNA ane vivaraNA sahitanA A bIjo bhAga ane gujarAtI bhASAnA mAdhyama dvArA karAyelI saraLa ane spaSTa rajUAta prakriyA abhyAsanA adhyayana-adhyApana tathA siddhahema zabdAnuzAsananuM jJAna prApta karavAmAM sahAyaka banaze tevI atuTa zraddhA saha...... [4] Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 555555 A55555555555555555HLi Wu X55555552 E dhyAkaraNa abhyAsa zAmATe che AFFFFFFHHHHHHHHHHHHHHESE%EAF%FFFFFFFFFFEE vidyAvyAsaMgI pU. gurUdeva sudharmasAgarajI ma. sA. nI aMtaHkaraNanI preraNAthI A abhinava ahema' laghuprakriyA, taiyAra te thaI-paNa-yAkaraNa abhyAsanI AvazyakatA samajyA vinA mAtra gatAnugatika rIte be buthI ladhuvRttinAM anyUsane ApaNe nispRhI paMhitArya zrI vajubhAI kALI majurI samAna gaNe che tethI vyAkaraNa abhyAsanuM mahatva mAnasamAM pratipAdita karIne dhyeya siddhinI dizAmAM kadama mAMDavA ucita gaNAya, ke IpaNa bhASAnAM pramANika ane sarvAga saMpUrNa abhyAsa mATe tenA pAraNanuM jJAna nitAnta Avazyaka che. vANI dvArA mAnava potAnA vicArone AkAra Ape che -vANInuM niyamana vyAkaraNa thakI thAya che tethI vyAkaraNanA abhyAsa vinA ziSTa vANI vyavahAra muzkela bane zaA carthonA avayana ane parizIlana mATe vyAkaraNa jJAna Avazyaka che. tethI ja kahevAya che ke : 0 "vyAkaraNa e bhASAnuM vyutpAdaka zAstra che. prayAganuM zudhdha sAcuM jJAna karAvanAra che. bhAtamAM mRta yeta pragaTAvanAra che. sala zAstramAM dIpaka samAna che .. zaba ghAturUpa dariye che saMjJA-paribhASA-nyA-gaNa-dhAtuo-kAra-a -pra Adine pratipAdana karanAra anupama khajAne che. pratye racanAmAM sahAyaka che. grantha mAgamAM musApharI karanArane bhomiyA tulya che.? 0 "lekamAM ane zAstramAM AvatA zabdo jenA vaDe sadhAya evuM je zabda zAstra tenuM nAma vyAkaraNa" - AvakavRti-pU haribhadrasUrijI 0 "vyAkaraNa bhagavAthI padanI siddhi thAya che. padanI sidhithI ane nirNaya thAya che. atha nirNayathI tattvanuM jJAna thAya che tattvajJAnathI mokSanI prApta thAya che.' zrIprazna vyAkaraNa sUtra FEESEFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF ke vANI-vyavahAramAM parokSa banelI evI saMskRta bhASAnA patha che kaka para kadama mAMDavA vyAkaraNa eka mAtra sAdhana che. ka EEFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF kakakakakakakakakakakakakaka zvakakakakakakakakakakakakakakakaka kakaw huM A abhinava "kema" lakhrakriyAnA abhyAsanuM mahatya je rIte aSTAdhyAyI ( sidhahemamAM sAta adhyAya) kramamAM racAyela vyAkaraNane kALakrame prakyiA kamamAM parivartita karavAnI AvazyakatA uddabhavI ane judA judA prAMkayA pustakonI racanA thaI. hema dita navatA temAM ''TIpaNe mukI spaSTIkaraNa mATeno prayAsa thaye te rIte A anuvAda adhyayana adhyApana kAryamAM te upayogI thaze-upAMta temAM nimnalikhita vizeSatAo samAviSTa che. jenA vaDe abhyAsa sAdhana banaze 0 mAtra be buka karatAM vizeSa jANakArI maLe o saMdigdhatA nivAraNa :- ladhuninA abhyAsamAM paNa ubhavatI keTalIka samasyAonuM ahIM bRhadavRtti nyAsa, keza jevA saMdarbhomAMthI thayela gujarAtI avataraNa saMdigdhatA nivAravA madadarUpa bane 0 apUrNavRtti ke vRti abhAve pUrato mRtyartha pUro pADe :- prakriyAkAre keTalAMka sutronI vRti apUNa rAkhI che. jemake - " strIpra "nuM sUtra: 3 rUApu..re nI vRtimAMmag : zabdanI vRti noMdhAI ja nathI temaja mAna che paNa teMdhAyuM nathI. tyAM tyartha dvArA vRttinI apUrNatA nivArAI che ..... Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraka prakaraNa sUtra: 16siddha tRtIyA ke samAsa sUtra: 7 hiroDha is32 mAM vRti ja nathI tyAM A grantha vArtha dvArA vRti pUrI pADe che. 0 jana jevA zabdo prakriyAnI vanimAM choDI devAyA che. paNa arthanI dRSTie jarUrI jaNAta zabdo yogya sthAna Apela che. 0 eka karatAM vadhAre sUtronI vRttimAM yogya pRthakkaraNa- prakriyAmAM keTalAMka sUtra evA che jemAM eka karatAM vadhu sUtro Ave che. jemake "strI pratya" sUtra 16 nAsi .... 98aa kula 11 anya sUtro goThavela che. tyAM abhyAsakane geTALo na thAya te mATe "zaSavRtti" nAmaka alaga vibhAgamAM A sUtro pRthati ryA che. o sUtra ke vRttinA abhAva nuM nivAraNa - mawAM hukra sUtra mAM eka vadhArA nuM sUtra mAtra vit zabda lakhI goThavela che tyAM udAharaNa parathI mULa sutra siddhahema vyAkaNadhAre zodhIne dhelache .. taDavarthAta sUtramAM vadhArAnuM sUtra paddhati mAM vRtti che paNa sUtra nathI tyAM alaga piTA kramAMka ApI sUtrane dhela che-samAsa sUtra * triddhimatte sutranI vatine badale bIjuM ja sutra vRtimAM che tyAM bane nA nRtyatha Apela che. 0 mULa surA ne badalI devAyuM hoya tyAM mULa sUga ApavuM - jemake tAra va aa ..... devo 2/4/13 ne badale trinetvama sutra lakhI dIdhuM che. 0 sUra sadhI Ama kema jevA praznonuM nivAraNa - strI pratyaya sUtra 13 rAhuguNAH mAM svarAMta kema? na kema? vagere prazna karyA che temaja jIna nI vyAkhyAne zloka che AvA prazno ghaNu badhA sUtromAM uddabhave ja che- jene bRhadravRttimAM vistArathI khulAso che. jyAre prakriyAkAre cAra-pAMca sutromAM AvA samAdhAne Apela che te sthitimAM A anya zakaya teTalAvadhu sutromAM sUtra saMbaMdhI praznonA nivAraso Ape che 0 mULabhUta khalanAnuM nivAraNa - taddhita sUtra:42 pRSTA samUhe mAM piTA sUtra varSo suvA 2/2 naidhela che. haima prakAzamAM paNa vaka lakhyuM che kharekhara ahIM khalana thaI che. A 5 kArAnta nAma nathI tethI gharSAt na thAya paNa dIdhuM 5 kArAnta nAma che mATe paMcamI ? thAya. ghag e puliMga zabda che. tene kaTu 2 4/73 thI thatAM dIdha va' zabda bane che. vaLI siddhahema vyAkaraNamAM paNa pU. ja lakhela che. uparokata mudAnA nivAraNa uparAMta nIcenI bAbato paNa noMdhapAtra che. 0 saMdarbha sAhitya - jA, liMgAnuzAsanathI siMga niNa", prasaMgocita udi vagerenI mULa bhe sahita noMdha karela che. 0 mULavRtti- ladhu prakriyAnI mULa vRtti hevAthI mULagraMthanI AvazyakatA na rahe. 0 sAdhanikA - jarUrI sAdhanikAne lIdhe saMbaMdhita sUtra saMbaMdho spaSTa bane 0 pariziSTa - kArAdi bane siddhahema sUtra kramathI prakriyA ane laghuti baMnenA abhyAsIone je mAgardana maLe saMkSepamAM A anuvAda graMtha mAtra prakriyA uparAMta vyAkaraNa nA pAMca aMgone yathocirA badha karAve che je adhyApakane paNa upayogI thaze, kakakakaka kakakakakakakakakakakakaka ja jarura000 - [6] Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **** 4646694 : 14396446: : : :************************************ - A mUnya joupayoga kairIte karazo pU. gurudevazrI sudharmasAgarajI ma. sA. nI preraNuM thI keTalAMka dizA sUcano X:44 EURXS ******xx : * *xx 4xxxxxxxxxx ex <2:42 *xx Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke traNa svIkAra che BEFFE pUjya manoja zrI saMgharmasAgarajI mahArAja sAheba jemanI ananya preraNA, parIzrama utkaTa lAgaNI, kAyAja vahanazakita, kRpA AdithI A gratha lekhana ane prakAzana zakaya banyA. pU. A. deva sUryodayasAgara sUrijI ma. sA. pU. A. deva vijaya suryodayasUrijI ma. sA saMskRta mArgo padezikAne abhyAsa karAvI vyAkaraNane petAnA viDita ziSyane AjJA karatA majabuta pAyo nAkhe, pustaka ApyA. "nyAyasa graha, nesu dara abhyAsa thaye pU. A deva vijaya yAdeva surIzvarajI ma. sA. jemanI viziSTa preraNA ane AzirvAdathI siddhahema vyAkaraNa bhaNAyuM. pU. munizrI jitaratnasAgarajI, pU. munizrI mukitarana sAgajI, sAdhvI zrI ramyajJA.zrIjI jeoe pitAnI noMdhapothIo ekAda varSa jevA lAMbA samaya mATe pUrNa vizvAsathI vAMcavA ApI. pUmunizrI naMdIghoSavijayajI:- purato samaya-suMdara chaNAvaTa pUrvaka "cAla saMgraha bhaNAvyo nispRhi vidvavarya paMDitajI vRjalAlajI vAlajI upAdhyAya A granthanuM akSarasa: vAMcana laI temanA vizALa jJAna-anubhavathI mane kSati rahita karyo. saMzaya nivAravA patronA tArAlika uttare AyA, pitAne mukata abhiprAya ApI niSNu chApa mArIpaMcAMgI vyAkaraNane baMdha karAvyuM. paMhitavarya chabIladAsajI-siddhahemanA sutronI vizeSatA jaNAvI abhinava prakAza pADayo paMDitathI dhIrUbhAI (moTA). dhIrUbhAi (nAnA). mahAdevabhAI-jemanAthI siddhahemanuM jJAna maLyuM zrI lAvaNyasUri jJAnamaMdira, aMdherI gujarAtI saMghe abhyAsa mATe pustako ApyA zrI khuzAla bhavana jainasaMdha amaThAbhAi zrAvaka pahitanI 8 mAsa mATe sagavaDa ApI, jarUrI tamAma pustako kharIdI ApyA, eka na maLatA pustakanI Apa meLe jherokSa karAvI A graMtha ImAratanA staMbha mukyA, sAdhu-bahumAna viveka pUkavAna karAtI paddhati sAghunI anukuLatA-nikuLatA mujaba sagavaDa karavAnI vRttipravRtti khuzAla bhavana jaina upAzrayanA zreSThI jeTalI bahuja ochA saMdhanA dra'mAM haze ! ! ! 0 suzrAvaka kAntibhAI-pravINabhAI-dinezabhAi-harSadabhAi tathA pratyakSa ke parokSa rIte sahAkaya evA tamAma pU.zramaNa bhagata temaja vyakitao ane saMgha 0 khAsa-tamAma vahIvaTI javAbadArI niSThApUrvaka kAryadakSatAthI bajAvatA pravINabhAI xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx [ zrI vizAzrImALI tapagaccha jainasaMdha jAmanagara A samagra bhAga-2 nA tamAma kAgaLa mATe uAra hAthe dravya sahAya karI #kxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx***************************** thi Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ eka bhrAmaka mAnyatAnuM nirasana ] ladhuprakriyA eTale mAtra be buka nahIM keTalAka vidvAna padastha, zrAvaka paMDita vagere e mata dharAve che ke laghuprakriyAne abhyAsa have nirarthaka che. kemake laghuprakriyA mAtra be buthI vizeSa kaMI nathI paNa haima saMskRta pravezika prathama ane madhyamAM ke mArgepadezikA ane madirAH pravezikA karatAM huM na laghuprakriyAmAM nIcenI vizeSatAo che 1 vahana prakriyA, caluM mana prakriyA tathA nAmadhAtu prakriyAne baMdha thAya che 2 taddhita pratyayonI (mukhya tathA aMtargata kula 390 jeTalA sUtro dvArA) vyavasthita vibhAgIkaraNa sahita carcA 3 basa jeTalA sUtro dvArA kRdana prakriyAnI jhINavaTa bharI cha vaTa 4 sUtronA aMtargata rahasyane pragaTa karatI paribhASAnuM spaSTIkaraNa 5 dhAtuonI anuba dha sAthe rajUAta-dA. ta than mAM | anubaMdha (10) gurAri gaNuM sUcave che, dhajU mAM s anubaMdha (4) dvivADhi gaNuM sUcave che. 6 dhAtu pArAyaNanA kramAnusAra ghAtuonuM jJAna - je dhAturatnAkara Adi jovAmAM tathA " dhAtu pATha " taiyAra karavAmAM madadarUpa bane che. 7 sidhdhahema zabdAnuzAsananA abhyAsa mATe satronu ema tAdAtmaya. 8 be bumAM mAtra 800 jeTalA satrone samAveza thAya che. dhuprakriyAmAM lagabhaga 17** thI 180* jeTalA sUtro samAyA che. jethI buka karatAM bamaNAM sUtronuM jJAna thAya che. 9 lagabhaga piNAtraNa jeTalA dhAtuonuM ghAturatnAkaranA bhAga mAM thayela vibhAjana mujabanI prakriyAo anusAra jJAna - samaja 1* saMskRta mAdhyamanA prayoga dvArA saMskRta vAMcana kSamatAnI khIlavaNI. be buka e "grAmara - TrAnsalezana methaDa" anusAra taiyAra thayela pustaka che. je saMskRta bhASAne vyavahAramAM prajavAnI prAthamika bhUmikA rUpa che. tenI ane prakriyA vyAkaraNanI tulanAja asthAne gaNAya vaLI keTalAMka mAne che ke ladhuvRtti " [siddhahema zabdAnuzAsana eTale ladhuvRtti-mAtra e bhrama pravate che.] ja bhaNavI joIe prakriyA nahIM - murdhanya vidvAnane jJAta haze ja ke laghutti e pUrNagrantha nathI paNa pUrNatA tarapha gati karAvato grantha che laghuprakriyAnI jema laghuri e paNa mAtra nidarzana prastha che. eTale ja A anuvAda granthamAM bRhaddavRtti, nyAyasaMgraha, liMgAnuzAsana jevA granthanA avataNe lIdhAM che. laghuprakriyA eTale mAtra be buTa mAnIne laghuvatti tarapha aMgulI nirdeza karatA vidvAnone eTalIja vijJapti ke je siddhahemanuM suvyavasthita jJAna prApta karavuM eja eka mAtra lakSya heya te bRhadavRtti nA spaSTa jJAna ane samaja vinA mAtra vaghuvRttinuM apyApana athavA te mAtra laghuriAnA abhyAsathI pUrNa vyAkaraNane bodha thavAnI mAnyatA e paNa laghuprakriyA eTale mAtra be buka jevoja bhrama che e vAta nirvivAda svIkAravI rahI. - khaMbhAtamAM paMDitavarya chabIladAsajI e sAdhunA dRSTAMta thakI kaheluM ke laghuvRtti bhaNyA bAda ema thAya ke ( mA mudde kucha nahIM mAtA )have mane vyAkaraNamAM kAMI khabara paDatI nathI te mAnavuM teo siddhahema zabdAnuzAsana vize kaMika jANatA thayA che muni dIparatna sAgara Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAdhyApaka zAMtibhuvana jAmanaga . ******************** niSNAta abhiprAyo *********** *********** paMDita vRjalAla vAlajI upAdhyAya pratyeAjana jaNAvatAM maharSi pataMjalie lakhyuM che budhdhinA sa MskAra-udgha, AgamanA medha,atisa kSepa ArcInA amara vAraseA Aja di' sudhI je bhASAmAM saviroSa Avazyaka che. zarIramAM jema mukha pradhAna aMga che tema samasta vADmayamAM vyAkaraNa pradhAna aMga che. vyAraSNunuM ramALamajavvasa dvAH pracalanam " saMskRtinI rakSA evAsa deharahita thavA mATe vyAkaraNa bhaNavuM joIe. sacavAye che. e bhASAnu ailika jJAna bhAratiyeA mATe . cittastha bhAvAne abhivyakata karavA mATe bhASA agatyanuM mAdhyama che. 33 duSTAn zabdAna mAprayukSmahi duSTAzca mA bhUma ityadhyeya vyAkaraNam ApaNe duSTa zabdanA prayoga na karIe ane svayaMpaNu duSTa banIe nahi mATe vyAkaraNanu jJAna jarUrI che. prAcIna bhASAmAM suvyavasthita bhASA tarIke sa MskRta bhASAnuM sthAna mUnya che. samayAnusAra vyAkaraNAnI kliSTatA,, dItA ane arahita pAMDDityapaddhati te| anAdara karIne savazvAsa rahasyavettA, vyAkaraNa prajApati kaLikALa satta zrImad hemacaMdrAcAya bhagavaMtanuM saMskRta vyAkaraNa vartamAna kALamAM gujarAtamAM eva pUjaya zramaNu vaga'mAM DIka ThIka paThana-pAThananA viSaya banI hyu che. A ati Ana MdanA viSaya che. prAcina praNAlikA mujaba adhyAya - pAda - sUtra svarUpa vyAkaraNa paThana--pAThana hatuM kintu mahAna vaiyAkaraNI bhadodIkSite aSTAdhyAyI kramanI kaThinatA jANI tenA sthAne prakriyA kramanA upayoga karI je sidhdhAMtaumudI granthanI racanA karI tat prakriyA mAnusAra siddhahema zabdAnuzAsanamAM paNa alpa madhyama buddhivALA jJiAsu mATe laghu - madhyama - bRhat prakriyApranthAnu yathAsamaya prAtmya thayu. A badhA graMtha kevaLa saMskRta bhASAmAM hovAthI navA basunArAne cogya adhyApaka na maLe te ruci hovA chatAMya mukhya sAdhya nI rahyA che. e sava vidita hakIkata che. [10] vedAntAcA Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkaraNanuM jJAna mAtRbhASAmAM apAya te ghaNuM sAruM A vartamAnakALanI mAMgaNIne sa teSavA mATe dyapi 5. zrI zivalAlabhAI nI traNeya buko saphaLatA pAmI rahI che. kintu vyAkaraNanA granthanuM eTale laghuprakriyAnuM mArI jANa mujabanuM A prathama gujarAtI prakAzana che. - enA racayitA jAmanagaranuM saMtAna - jAmanagaranI dhamaprANa bhUminA saMtAna jemaNe saMyamapUja laukika dRSTinuM kelejanI DIgrI paryantanuM jJAna meLavI lIdhuM hatuMyuvAna, brahmacArI janmAntaranA suSupta saMskArone taka maLatAMja alokika dRSTino prAdurbhAva tha, bhaktipUrNa zrAvaka kuLanA gArbhika saMskAro, sAdhusamAgamanA pega baLe jeo bhAgavatI dIkSA - saMyama svIkArI munirAja banyA e svanAma dhanya pUjya munirAja zrI sudharmasAgara. niDara-spaSTa vakatRtva, pitAnA saMyama jIvanamAM bhaNavAnI tIvra Iccha: hovA chatAM paNa samucita na bhaNayAnuM ahoniza du:kha hatuM ja tathApi muni jIvanane vaphAdAra jIvanacaryAmAM saMpUrNa tanmayatA sAdhI samaya jatAM pitAnA ja saM sArI laghubadhu mevAvI khUba khUba bhaNelA hAIskUla - kolejamAM prAdhyApaka pade pahoMcelA suvinita A bhAI zrI pitAnA ja vaDilabadhuonA pagale pagale "niSad mit vA' munijIvanamAM praveza pAmyA. e che navAnagaranI dhanyadharA vasundhAnA dvitIya ratna, dIpatulya prakAza pAtharatuM kuzAgrabuddhi ratna munizrI dIparatanasAgara bALabrahmacArI A che guruziSyanI badhubelaDIghaNuM ghaNuM bhaNelA hovA chatAMya saMskRta bhASAnA anabhijJa suyogya nija ziSyane saMskRta bhASAnuM papta jJAna maLI rahe evI svagurUnI mahecchA, sAdhujIvananI maryAdA tajajJAne abhAva, khUba khUba kaThinAIne sAmano karIne utsAhane abhaMga rAkhIne munirAjazrI dIparatna sAgarajIe TuMkA gALAmAM stutya pragati sAdhI che. jene pratyakSa anubhava thayo. vyAkaraNazAstranA graMthanuM gujarAtI thAya e saidhAnika rIte bahupriya nahovA chatAMya jijJAsu bhaNanArAonI kathanI-avadazA sAMbhaLI-jANIne anukuLa sAmagrI sAthenuM yathArtha vivecana kharekhara AvakAya che, AjanA zaikSaNikayugane anurUpa vividha rasapracUra vAnagI sAthenuM prastuta abhinava prakAzana jijJAsu-adhyeyatRgaNane niHzaMka upakAraka banI raheze. A laghuprakyiA (vyAkaraNa) nuM kevaLa bhASAntara mAtra nathI tenAthI ThIka ThIka vizeSache . paM vRjalAla vAlajI upAdhyAya bhAga 1 aMgenA abhiprAya Liang Zao Piao Xuan Dang Dang Piao Yuan Yuan Xi Lu Lu Shi Shi Yao Hei Hei Hei Hei dIparatnasAgara dvArA saMpAdIta A abhinava ladhuprakriyAnI mahenata prazasanIya che kAra zira nirvine paripUrNatAne pAme ane vadhune vadhu zruta B che. bhakti dvArA bAlAne bhAge lAvavA prayatnaA zIla rahe e ja bhAvanA, - A. devedrasAgara sUri Lu Yuan Yuan Ju Yuan Yuan Yuan Gen Lin Xi Yuan Yuan Yuan Yuan Yuan Yuan Yuan Zhao Yao 0 pustaka pALa parIzrama khUba sAro lAge che ..... bhaNanArane upayogI thaze ja chatAM prI-TIMge praznArtha ubhA karyo gaNAya - A sUryodayasAgara sUri [11] Rang Zhang Zhang Zhang Han Xi Bian Qie Ting Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 ApazrInI abhinava katinAM darzana thayAM, vihaMgAvaleTana karyuM ane lekhakanI viziSTa draSTI ane lIdhelA parIzrama, vividha vizeSatAo joI ghaNI prasannatA anubhavI. chelalA 30/40 varasathI ugatA vidyArthIone vyAkaraNa jyAre vyAdhikaraNa jevuM thaI paDayuM che ane AnuM mu-kSetra gaNAtA paNa zramaNa saMghamAM tinuM mahattva visarAtuM jAya che tyAre aneka zAstranI prAthamika cAvI jevI A vidyAnI jyota jalatI rahe enA mATe je kaI prayatna thAya te AnI ciMtA karanArAo mATe AvakArya banI rahe che. gurunizrA - kRpA - vidyAnI lagana, bIjAne upakAraka banavAnI tamannA lekhakanA ane anyanA hitamAM upagI banI raheze - dhanyavAda - jJAnakSetre kaIka lAbha ApavA vinaMtI. - yazodevasUrinI anuvaMdanA 0 siddhahema vyAkaraNane abhyAsa sArI rIte thaI zake ane amApaka ane abhyAsI bane temAM nirAbAdha paNe pragati sAdhI zake te mATe tenA upara nAnA moTA je prakAzane Aja sudhI pragaTa thayA che temAM prakriyA aMgenA abhyAsa mATenuM tamAruM A prakAzana ghaNuM upayogI che... ene taiyAra karavAmAM ane chapAvavAmAM lIdhela parizrama dekhAI Ave che chApakAma thoDuM gIca thaI gayuM hoya tema lAge che. anuvAda - bhAvArtha - vizeSANa vi. paNa sArA taiyAra karyA che. paNa eka vAta evI che ke anya eTale badhe saraLa na banAvI de joIe ke abhyAsIne pitAnI buddhi jarAya vAparavAnI rahe nahIM. budhdhi para thoDe bhAra Ave evuM to hovuM joIe - vijayahemacaMdra sUri 0 hemalaghuprakriyA uparathI gujarAtI bhASAmAM granya taiyAra karyo te stutya kArya karyuM che dhanyavAdane pAtra che Aja rIte mUte pAsanA dvArA sidhinA zikharo sara karo e ja maMgalakAmanA. - A. vi. mitrAnaMda sUri 0 abhinava laghuprakriyA upara karela prastuta prayAsa jarUra upayogI banaze ane bhaNavAnI aneka agavaDe dUra thaze temAM jarApaNa zaMkAne sthAna nathI. - A kIrticandra sUri 0 TuMka samayamAM thoDAM ja paryAyamAM Ape je kArya karyuM te anumodanIya che ane vidyAne ati prema kalpI zakAya che. - himAMzusUri 0 abhinava hema ladhuprakriyA bhA. - 1 maLe pustaka vAMcela che lakhANanI zailI bahu ja suMdara ane satiSakAraka che. - vijaya sUryodaya sUri 0 A granya rana khUba ja parizrama laine taiyAra karyo che te tenI racanA parathI ja khyAla Ave che. vyAkaraNanA abhyAsIone khuba ja upayogI nIvaDaze. tamAro prayatna prazaMsanIya che. ati upayogI sAhitya puraM pADela che. bhaviSyamAM paNa AvuM sAhitya bahAra pADatA raho e ja zubha bhAvanA - paM. naredrasAgara 0 abhinava hema ladhuprakriyA maLI vAMcI ghaNo ja AnaMda thaye sAthe be sucana (1) rUpa ane sUtrakama saMskRtamAM ja joie (2) presavALA pAse saMskRta TAIpanI achata jaNAya che mATe puratA pramANamAM saMskRta TAIpa karAvI pachI bhAga 2 chApavA Apaze. - naMdIghoSanA anuvaMdanA 0 kalikAla sarvajJa hemacandrAcAryajIe saMskRta sAhityanA samyapha bedhane mATe zrIviSyama(vandra) rAjAnuzAsana nI racanA karIne jena zAsananI apUrva sevA karI che. e vyAkaraNanA praNidhAna pUrvaka bAlakanA upakArane mATe athAga prayatna karIne je abhinava hema laghuprakriyAnI racanA karI che te khUba ja anumodanIya che. gujarabhASAmAM vivecana karI khUba ja suMdara kArya karyuM che. - vasena vijayanA anuvaMdanA [12] Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 munizrIe vyAkaraNanA viSaya upara ThIka ThIka svAmitva meLavyuM. che phakta anuvAda ja nathI karyo, paraMtu nUtana abhyAsI mATe sArU vizadIkaraNa karyuM che vyAkaraNanA kSetre potAnuM pradAna ghaNuM vaheluM ApyuM che. " - muni bhuvanacaMdranI vaMdanA 0 abhinava hema vadhuprakriyA vyAkaraNanA abhyAsIne khUba ja upayogI thaze. dIparatnasAgarajInuM kArya anumodanIya che. - muktiranasAgara 0 Apane prayAsa stutya ane anumodanIya che. vyAkaraNanA pipAsuone A nUtana prakriyAnI prapAmAMthI payansa maLyA karaze. bhAgyavijaya 0 abhinava hema laghuprakriyAmAM prayAsa ghaNuM ja sAre karyo che. - sA. mRgezrInI vaMdanA 0 "aminava rema DhA " nuM nIrakSaNa karatAM kharekhara lAge che ke sAkSAta paMDitajI abhyAsa karAvI rahyA che. AvA suMdara grantha punaH punaH taiyAra karI saMyama dharone maLe te abhyAsanI jIjJAsA viziSTa koTinI jAge ja. - sA. suyazAzrIjI 0 pU mAM sA. nuM vyAkaraNanA granthamAM ghaNuM buddhi kauzalya che. vyAkaraNanA vidyArthIone dhaNuM upayogI thaze Apane A mAgamAM dhaNe parizrama che. chatAM AdhyAtmika granthA jJAnasAra, adhyAtmasAra...vagerenuM cintana manana saha adhyayana jarUra karaze. - sAdevIjI vinayazrIjI 0 pU. zrI dIparatnasAgarajIe stutya parizrama karI abhyAsune sugamatA karI khUba upakAra karyo che-khUba khUba anumodanA sAthe vaMdanA. - sA. pUNabhadrAzrIjI 0 TuMka samayamAM dIrdhadaSTie mahenata uThAvI je taiyAra karyuM che te kharekhara prazaMsanIya che. anumodanIya che. parizrama saphaLa bane evI zubhecchA.. - sA. zubhedabhAzrI 0 aniva laghuprakriyA pustaka maLyuM. prakaraNanI goThavaNI ghaNI sArI che - pariziSTamAM rUpAvalI vAMcI - sAdhanika ane khulAsAothI badhuM spaSTa thaI jAya che. siddhahemanA sUtro pariziSTamAM che tethI laghuttivALAne paNa A pustaka upayegI thaze. jemAsA badalAtA bhaNavAnuM adhuruM rahetuM hatuM te muzkelI A anuvAdathI ghaNI dhaTI jaze. - viraprabhAzrIjI tathA apitAzrIjI 0 laghuvRttinA abhyAsIone vyAkaraNamAM praveza sukhada bane te mATe sArA prayatna karavAmAM Avyo che... vyAkaraNanA gUDha rahasyane gujarAtImAM samajAvavAne sAro prayatna karyo che. draSTAnta, vRttinA padenI spaSTatA dvArA pranyane vadhAre sukhadha ryo che. pratyeka abhyAsIone A granthanuM adhyayana sukhadAyI AnaMdakArI banaze. - dhIrajalAla DAhyAlAla 0 Ape mAtRbhASAmAM pU sAdhu-sAdhvIjIne navIna preraNA Apato abhinava ladhu prakriyA nAmaka vyAkaraNa graMtha taiyAra karavA je puruSArtha lIdhe te prazaMsanIya che upayegI thaze ja. - mAstara nemacaMda semacaMda 0 granya prastAvanA khUba khUba gamI - anudanA. - dharaNendranA vaMdanA ( pramukha, kaThora saMdha) 0 zuddha ane saraLa bhASAmAM A canya khUba khUba upayogI thaze. - jaina sAhitya vikAsa maMDaLa-muMbai 0 vyAkaraNa sAhityamAM jaldI prathama sopAna caDavA mATenA A saraLa suMdara - talasparzI stutya pravAsanI jeTalI anamedanA thAya teTalI ochI che. kharekhara prastuta prakAzana nUtana abhyAsIo mATe khUba ja upakAraka ane samartha AlaMbanarUpa bano - pukarabhAi virA - mAnad saMcAlaka, surendranagara. [1] Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkaraNa ane nyAya jevA nirasa lAgatA chatAM ati upayogI viSaya ...... AvA samaye munivara dIparatna sAgarane vicAra Avyo ke vyAkaraNa samajavA sUtre ane TIkAnuM gujarAtI karavAmAM Ave te saMskRta vyAkaraNane saraLatAthI bodha thaI zake......bIjA granthonA sahakArathI temaNe suMdara prakAre gujarAtI bhASAmAM vyAkaraNano avatAra karyo che..... bIjAone ati upayogI thAya te mATe suMdara prayatna karela che. A. nityAnaMda sUri paMcAMga tathA patrikA maLyA. AvuM advitIya ane vilakSaNa paMcAMga kadI joyuM nathI.. kAmaLInA kALa mATe mArI ghaNA samayathI bhAvanA hatIja tamArA paMcAMgamAM paripUrNa thaIprati varSa cAlu rAkhaze. patrikAnuM lakhANa jotAM ane saMdabha sAhityanA nAmo parathI abhinava laghu prakriyA pustaka ghaNuM ja sAruM taiyAra thayuM ja hoya tema jaNAya che. hAla puratI mArI 4 nakala to dhI ja leze tame maMgAvela pATaNanA zrI neminAtha bhagavaMtanA pheTA tathA tenI negeTIva mokalI Apu chuM - javAba lakho abhaya sAgaranI vaMdanA [noMdha :-- sva 5 5 ayasAgarajIne A abhiprAya pustaka chapAyA pUrve maLela - pustaka prakAzana samaye teothI ApaNI vaccethI acAnaka vidAya thatAM .....pachIthI abhiprAya na meLavI zakAyAnA aMta:karaNa pUrvakanA duHkha sAthe .. ] tapasvI pUjya paMnyAsa gurudevazrI suzIlasAgarajI ma. sA. [14] Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I gardana 0 strI pratyayo che ESSENG|| SINGEETNISHITESHGHIGHEST || siddhahema zabdAnuzAsanano bIjo adhyAya- cANuMpAda strI pratyaya mATe banAvAyela che.- "sI pratyayo" nAmaka A prakaraNamAM nAmane strIliMgI banAvavA mATenA pratyaya aMgenA vidhAna che.- mukhya strI pratyayo karI A6 ti kapha vagere che. jemake as nuM strIliga ane nuM strIliMga kI thAya che. ||||||Inlig||||||LanlinInIn|| |||||||||||||||||||||5|ST |SING|||| to bIjI T manamaity bhokAba rAvata dI remacaMda mihArAja dhIzanalAla catrabhuja elANIe pachI te Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA . (1) ajAdeH 2/4/16 *vRtti:- Abeva parA yasmAttasminnanitkyApare yadAdi sUtratha0 aja-AdeH vajaspAta itsyAta pAcikA kArikA madikA yadAdi vajanAda * vRtti:- ebhyaH strIyAmApU syAt / ajA eDakA | yakA sakA kSipaketyAdauM netyama kokilA bAlA zudrA jayeSThA / pratyartha:-ApU 52ne tayA pratyaya :- aja vagaire honasIanin [na, it nAya te| kapana akana ] leon mnaa11| Ap (A) pratyaya lAge che. pratyayanA sayabhUta ka // 2 52 chati antya aja+Apa-ajA-40 ja kArano rU kAra thAya che. A niyama eDaka+A eDakA-rI yat tat kSipaka vagerene vAle che. kokIla+A-kokIlA-Doyara bhAM yat tat kSipaka vagaire siAyanA baal+aa-baalaa-ch|rii akArAnta 54+ anita-ka+Apa satya ane| zudra+A-zudrA-zudrA i pAcikA - zayanArI pAcU+a+A-pAc+ jayeSTha+AjyeSThA-mArI. i+kA-pAcikA meM rAta ane| i tha ze . * anutti :-tAbhyAM vA''pU Dit 2-4-15yA Apa 4 zata madrikA bhadra zinI strI, karikA, naa| [mahA-pacU mana kR dhAtune katRco vizeSa : ajAdi gaNaH ajA, eDakA, azvA, [5-1-48 thA Nak laaye| cha] caTakA, muSikA, koMkilA, bAlA,hADA, pAkA, vatsA, mandA, I0 yadadi nAma thA-thakAne strI, sakA vilAtA kanyA, mundhA, jyeSThA, kaniSThA, madhyamA, pUrva pahANA, strI, kSipakA = dhanA - mAM ane| i aparApahANA saMgrahANA, triphalA, kRJcA, devavizA, uNihA. na thaye 0 ajAdeH mevA hI nizayA ajAdinA samaya zavile. ajAdinu strItvAya to ajAdiyA (pacabhI NX manuvRti:- iccA'pu se' nit kyApUpare thA) Apa yAya. | 2-4-107 thA it...anin kyApare 0 DI pratyayana sA sUtra apavAda che. bhabAla, | Wan vizeSa :-0 kayA para sidhAra Apa kanyAmAM vayasyananatye 2-4-21thA GI pratyayAtI prAptiche. pratyaya ho| neNe vaya vimati na DAvI. 0 ajAdeH bha yu ? 0 suSamA 4.4. *1 Anigalane mATe. paJcAnAmajAnAM samAhAraH :- paJcAjI mahI samAhAra | 0 zipakAdi gAya- (asAthe*2 ) kSipakA-nArI, sabhAsa cha. tethI kI pratyaya lAgyo -(dvigoH samAhArAt- avakAgati nArI dhuvakA-panArI.carakA-yanArI 2-4-22 thA kI yAya.) 4 yaatnaa| vaTakA- nAna, iSTaka- nArI, 0*1 tahata zahone para Ae pratyaya thAya che mahAMzcAsauM eDakA-tuti 2||rii. daNDakA-6 42nArI. pikA ajazca iti- sI vivakSAmA mahAjA yaza. anelahakA(matha nathA)ka-eka dIpanArI menakA-nagunArI, 0 paJcAjImAM kI bhasAthyo ? bhAnanA1. erkaa-pre29|| nArI, karakA-vikSepa 42nArI, *2 siMgAnuzAsananAthAsamAhAgurIsiMgeya che. | abakA-kSanArI, alakA-zamanArI. dvArakA-5 0 ajAdi zahonI vyutpatti bhATe mRtti sAthene nArI revakA-tinArI, sevakA-sevA nArI, nyAsakA . sUtra 2-4-16 dhArakA. dhAraNa2nArI upatyakA- patanI jerI, 3/37 adhityakA-panI pAno bhAga 3 (2) asyA'yattatkSipakAdInAmU 2/4/11 0 anit bhayu? * sUtratha0 asya a-yat tat kSipaka-AdInAm 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 *1 AkRti gaNa sAmanemAvA nAza homasabhA 1 *tadantAdapi:- hama Aza pUrvAdha. 187. * 2 kSikAdi sImAnta mA.1 5348 2 *pAtrAni varjitAdantottapara paraH samAhAre * 3 ziSakA kore za honI vyutpatti bhaTa mRtti liMgAnuzAsana strIli ga prakaraNa maleka 5. : nyAsa sahita-dvitIya adhyAya 2 bhAga-25307 / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strI pratye navajA- hI nIva+=+ AmAM AAir 5-1-70 thI an pratyaya che. n ta che mATe 0 AA para mAM ja hAvAnu kema vadhu paritrAgA mahatva: citrA trAjake huM ya tevI - mathurAnagarI A sUtra na lAge. yu ? tra sA] dhaNu riahI vibhakti para jene che tevA AjI che. 0 bAtu varSe kema kahyuM ? :, n yumAM nathI mATe rU rU kema rahyo ? 0 ane naujA ahIM au che mATe rU na thAya. [344] lAge (7) puse'niyare 2/4107 * sUtrapRtha ~ apunaH kAni tti 5 vare | * vRti :- niSThi pare nidrAvaH sthAna yudadhI vA lA, saTTA, vAjA | pratyenA kAM nRtya :- *' Av ja che paramAM jene evA aMnat (v 1 nathI jemAM te nit--na in jevAke ban na' ) avayava bhUta kAra para hatAM pulli gA zabdathI para vidhAna karAyela je A tene rU athavA dhrUva vikalpe thAya che[TuMkamAM A kAra pratyayAnta ++gA=pUrvanA la ne s athavA tra vikalpe thAya] jemake :- caMdyA++= (1) rUAvA (2) ha--vajA (3) vAjaM=khATalI vikalpe thaze *anuvRti :(1) navA'DavaH 2/4/10 6 (2) 61H 2/4/96 thI straH maiM vizeSa :- aputi gAya' eTava pulli ga sivAyanA nAmane ja A pray lAge. jemake sarva+A+ 6+4=sava pakSe ciMtA, sarva puSTi gamAM hoya tyAre A niyama na lAge 0 nir eve! hra kema tho ? gi+=+=junaMdA- (jAtistutaH ve2/4/104thI prasva thayu) kemake ahIM jItyuttara 0 Aje kema kahyu ? priyA H nA ahI pachI vibhakta che. A nathI nlR pratyaya lAgyA che . * ..dahama vyA. AdhAravRAtha 7/3/38thI van ne kheche. ahIM prakriyA vRti apurNa che va 0dire kema karyuM ? *1 khavAtA mAM nathI 0 At vastra kema kahyuM? mAtRRA- ahI TM pUrva che nathI. 0 tramAM mukela 7 kAra duzya nI anuvRti levA mATe che tethI traNa vaikalpika rUpo thayA. 0 anya udAharaNa parama khaTvAkA pakSe parama khaTkiA pakSe parama khadavAkA rAte priya khaTvAkA, priya khavikA priya khaTvakA [345] (4) vacanetram 2/4/113 * sUtraputha vita na svamU vRti :- tArA jyoti: nRtya tArakA - *2 mULa sUtra tAja vADa dattA vijJAnta vadhatu phevaye - atha (tArA) vA, bhraSTA zabda anukrame jyAti AchALa (vastu)zrAddharUpaka evA arthamAM nipAtanathAya che (eTale ke rU rUpa thatA nathI) 3 vizeSa :- sutranA atha mujaba nipAtana samajavuM anyathA ttAAi, varmIsa e pramANe rUpe thaze--mApana amAM bhraSTA hoya tyAre aghdhiA rdhA thaze. 0 tArA vagere zabdAnI vyutpatti-bRhavruti nyAsa sahita-adhyAya , pR. 308 jovuM [389] (5) triyAMnRtADavalA: 2/4/1 X sutha triyAnuM vaktaH avAve: sI * zrRti :- ghalAvirgAzAntAgha striyAM rI: yAt| rAjJI / kartrI oN nRtya :-svarlR vagere zabdAne varlDa ne # kArAntanAma tathA sUkArAnta nAmeAne strI liMgI karavAmATe TI (E) pratyaya thAya che. rAjJana+rUM (1)=rAjJa-rANI (ane Daca 2-1-108 *1 ... khavAtA - khaTvA yA bhAvaH - mAve tyaMtaha 7-1-55)madhyamavRtti avasUri bhA 1 pR 210 * 2 kvacit bhU sUtra tArakA varNa kASTakA jyotistAnta vatu vaivartya haima prakAza pUrvAdha 189 w w w d Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * thI 6 leApa, tava 7+= -(rU varjAnuM sve 1/2/21) ca...1/3/60 thI sUnA * sakhyA vAcI hovAthI * 1 alagacche 0 mata-ma:+vatu=mayanu+GI * / vizeSa :- 0 svakSu-gaNu:--,du hitu nanA" | 0 var-vadhU+ Mtu-catuthrI * 1 yAdya, mAtR, tiru, zvetasu 0 strau liMgI kema ? 0*2 adhAtu-nadhAtu aMte Rtu ahI nakAra vadhu rasa nag ne AzrIne ka tevI vidhinA pradhAnanA thaze. niSedha / vallamAH - pAMca nadIe vajran zabda r kArAnta che paNa | gauNutA thaze tevI pradhAtu te AvAne vidhi karavI pazu dhAtune AdhIne pratiSedha na thAya [386] 0 avalAti kema hayu ? lanA mAtA vagere. (ahI atra 2/4/18 thI ba pratyayAnta pazu nathI) prathamA e 3. che. 0 pratiUA vRndA * 2 dhvatiyaMti vidya: ahI sthi 1/4/63 thI ad ane aneADa 2/1/108 thI A lepa, sannipAta jJane vidhira nimitta vita" e nyAyanI anityatA sAbita karI hI vittinu nimitta hAvA chatAM paNa TM anya haiAvAthI ''phI" pratyaya siddha thai atighnI thaI zakyuM [ 347 ] (6) bayAnada vita: /4/2 sUtraprastha dhAtu rat RRtu ta: * vRti :- adhAtAruti Rtizra zriyAM U: svAta mavatI 1 pattI 1 it 5 nRtya :- dhAtu varjIta ti (4 che jemAM te), RRti (jja che. jemAM te) te pratyaya ke apratyaya hAya (tevA) taddata nAmane strIliMgI karavA mATe TI (3) pratyaya thAya che 3 :- mavattu (mavata) + rU = mavatI = Apa RR :- paTTa (vacana) + OM = patI = rAMdhatI strI * anuvrutti :- zriyAMnRta'vasAve+: 2/4/1 thI striyAM GI = maiM vizeSa : adhAtu kema mRtyuM ? sujju te ti suvar srI-sArI rIte hraNanArI strI A prayAgamAM 3 nizAnIvALA su dhAtu che. tethI phI pratyaya na lAge [mu--mAM 3 lepa thAya che. tiH 0 . *1 nantA saMkhyA nRtayu bhavabhaMca suAi pasiMgaliMgAnu zAzana kSeAka pa * 2 tikhyA...vRvRttivAsa bIjo adhyAya pR. 235-37=nyAyaH-sannivAtajallo vidhi 2 nimitti mritrAtasya nyAyasaMgraha nyAya 19, pR 19. caraNaso-1H 4/98 thI thI. sa le] abhinava laghuprakriyA Agam sa 2/1/89 (7) agna: ///3 * vRti :- azcantAt siAMt prAcI udIcI nAmathI zrI liMgamAM te (4) pratyaya thAya che. 5 nRtya :- lagna a te heAya tevA x+lagna+rI -tra vI-purva dizA ! tra ati vapa ahIM lonAMyAma 4/246 thI ! lApa, prAn sa~va zra 2/1/104 pUrva- dIdhe tathA prAI thayuM. 37+7+= phIcI-uttara dizA ac, nathayuM * anuvRti :- hIndatADannAI: 2/4/5 thI strIyamAM...chI: thayuM. ! vizeSaH ) * 3 sUtramAM O badi graMthI thavA chatAM kI pratyaya apUna a"mAM na lApa lAgI zake che tethI prI rUpa capa zakaze. [34] * (8) paulindhA muvana 24 19 sutrapRtha aura ri: mutU kaoN Y=vrata :- murLa dritIyaoN hI: gAr H nRtya :-mukhya avA nau vagere zabdone strIliMgI karavA ii (3) pratyaya thAya che (udAharaNa mATe juA munna: 9) meM anuvRti :- hrAM nRtA vastrA zrI: 24 8 trijyAM... ! vizeSa :- mukhyAr kema karyu ? caMdu nA mumi:-bahu nadIvALI bhUma-hIna zabda che paNa te mukhya nathI mATe ii na lAgyo . * 1 matu paraMtu ; hema prakAza purvA pR. 190 2 adhAtu-pravRti nyAsa sahita adhyAya 2 pR 238 *3gna siddhahema laghuvRtti-avasU.i-pU 267 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strI pratye * nuvRti :- striyAM nRto 'vatrA 8H 2/4/18 | 0 asanta nI anuti sahI tIdhI nayA bho striyAM...GI gaurAdi gamA vyasanAta para che, 595 mAgaNanA Wan viSa:- mukhyAt bha yu ? sUtromAM ma kArA nI anuvRtti laI javAnI che bahu nadA bhumaH-maI nahI bhUmi-mahI nada zacha 0 :paNa te mukhya nathI mATe phI na lAge gaura+GI gorI, zabala+DI-zabalI-152 yAtarI 0 gaurAdi gaNa:- gaura, zabala, kalmASa, sAraGga, vizaGga, hariNa [3467 pANDura, amara, sundara, vikala, puSkala, nikala,-dAra, ceTa viTa, / | (2) asya yAM luk 2/4/81 bhikSuka, bandhaka, putra, gAyatra, Ananda, TeTa, kaTeTa, naTa-kAvya *vRtti:- spaSTam / gaurI nadI / / zaivya, matsya, manuSya, mukaya, haya, gAya, Rzya, draNa, AkANa .zeSavRtti:- kvacidyakArasyApi - matsI ---auN re keM,moM le ke mau lega,odagA, hamAni, Alambi, A. javRtyartha :- 254 cha (DI - strIliMgI lacci, kAlacci, saudharma, AyasathUga, Arada, dATI, varaTa, nATa, pratyaya lAgatAM pUrva pahelAM no lopa thAya che. mUlATa, pATa, supATa, peTa, paTa; paTala, puTa, kuTa, phANTaza, dhAtaka gaura+kI aura+i-gaurI, nada+GI-nada+I-nadI ketaka, tAra, zAra, badara, kuvala, lavaNa, bilva Amalaka, (bhannemA gaurAdibhyo...r3I thI GI thayo cha.) mAlata, vetasa. Asa, ADhaka, kadara, kadala, gaDUva, bAkuva . * manuvRtti :- strIyAM nRto'svatrA deDarDI: 2/4/1 nAca, mAca kumma kusumma yUSa, metha, sUSa, mUSa karIra, salla. | strIyAM . DI ka, vallaka mallaka, mAlaka, medha, pippala, harItaka, kAzAtaka, zama, tama, susaba zRGga bhRGga. bimba, vara, pANDa, lohANDa, Wan vizeSa :- gaura zarada gauMrAdi gAno che. zaSkaNDa, piNDa paNDara, maNDala, maNDara, yUpa sUra, sUra, sUma' / mane nada za6 gaurAdi nA (mAti) cha. numA mada, riDhara, Urda, gurda, sUrda,, khAra, kAkaga, droNa, arohaNa, | sUtra 350 ukaga, vRza, Asanda, aninda, kadala, salanda, deha, dehala, 10 asya sA5 rayo ? zakula, zaca, sUna, maJjara, alaja, gaNhaja, vaijayanta, zAlUka. | katR +dIkI -12nArI. ahI a nayA mATemAna uparata saccheda--kroSTu. saras . anaDuhU, ehi, parye hi- yatA ivrnnaaders| yI Rno ra zyo. pratyavarohigI. pRthivI. AgrahAyaNI 0 saptabhyA pUrvasya 7/4/105 paribhASA bhu yAM 04. mAna gayane mATe chetenAthI - saptamI nirdezathI pUrva ma lepa thayo. nada, maha, matra, plA. cara, gara, tara, gAha, deva, sUda, arAla, 0 anya 29 udavaDa, caNDa, umAmA irIkaga, vaTara adhikara evaNa, karaNa kRrucara+Do=kurUcarI (mahI aNajheye kaNa ... TitAm nAMka :- (1) *gaurAdi, zahonI vyutpati bhATe (5. | 2/4/20 yA Go sAyo asAyanita) 'muravRtti sadhyAya:2 5. 246 1zeSavRtti - kyAreka ja arane paNa lepa thAya che. thI 250 za. nyA bhane 250-25aa nyA. sa. pAsa (1) matyasyayaH 2/4/87 hI pratyaya lAgato matsya va (.) gaura vagere zahonA maya bhATa hemaprAza |rAmhanAyanAsorathAyachematsya hI-matsI-bhAbhI49] pUrvArdha-pu. 19 jevu jemake sUrNa zabda kI pratyayathI ! (2) suryAgasyayorIyeca 2/4/88 hI ne Iya pratyaya surmI vorabhayA pranibhaH sAgatA surya bhane agastya zahano ya sopAya ke - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 / sUTa+DImurI-sayanI strI agastya+-jhI AgastI [50] * vyutpatti: bama :- zabala: [zamuca upazame ityataH] zamerbacavA- sUtra-470 thA ala pratyaya-zabala:- I (10) vayasyanatye 2/4/21 1. nyA - 5. 246 57 nyA sa. 5. 250 52 |* sUtratha 0 vayasya an antye sabhyu, zAmpati ekatvamiti-zameva cavA - (470) yA +vRti:- acarame vayara padantAsiyAMDIH syAt / kumArI mna va ya4 alU pratsya thI zabalaH - rIta kizorI, vadhUTI / anantya itikim ? vRddha / badhA zabdo che zeSavRtti:- kvacit nAmni DI kevalImAmakI "[342] Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 maranI kAM nRtya :- chellI (pAchalI) sivAyanI vathake sUtranu a kArA. mukhya nAmake strI.lemamAM DhI() pratyaya thAya jemake: *;1-Fii teI-jJeza+kI, jUI-1= Ga thayA yApa umaranI (4 kArA nA ka1 43353 2/4!89 thI thaye) () anantya kema kahyu ? q1+5-T=caraDI baLa chellI mane sUcave che mATe AMt pratyaya lAgyA * anuvRta :- (1) At 2/4/18 (2) gauraviA muddAIthI TI vizeSa : caya uMmara kALe karIne prANInI avasthA 0 Ar kema karyuM ? zizu: bALaka- OM kArA nAma chedI na lAge. 0 drivarjA kema thayuM ? ahIM vaya a* nathI tethI amAre 2/4/16 gaNuthI A pratyaya thayA che-- (5) dviSe' mUrta- (nimUrta 6/4/112 thI 6) 0 kumAra, vigera vagere vaya nI avasthAnI vyutpati bRhanyAsamAM jevI krU jemake mAta !gna - urdi sUtra 409 thI A praya ane 6 nA yudda thai kumAra banyuM. lAge huM zaiSavRtta H- * cit kayAreka nAmane (3) varu, nAma, mAveya, pApa, avara samAna AyakRta sumaGgala, bheSajAt 2/4/28 A nAmone strIliMgI pharavA heAya tyAre rI lAge che, je te zabda biro sattAvAcI hAya tA jemake eraTa+TImalI prakAza mAmada+ThThI=mAmarza mAnI[51] | (8) mAna, roLa, nA, caru, mUDa, vAha, za, mu, da, dhAtu patra, Avapana, sthu, gatrima, amatra, mULa, Ayala, piravu, zre, devAzera/4/30 mAna vagere zabde ne anukrame varSe vagere amAM jo te zabda vizeSa nAma sucakra hoyate phI pratyaya lAge mAna pavaa hAyatA mAnI vaya atha na heAyatA mAnA [para] [342] (11)nA zephe: 2/4/31 bRhad vRtti .. - nyAsa yukta adhyAya-2 pR. 253 sUtrapRthA navA zezaLa prave :-- zenI, roLa: aa nRtya :-jJALa vagere zabdone strI teNe vakalpe TI () lAge che, jemake :zeThaLa + ka = AALI lAla, vikalpe thI meLa + At zeLA thaze gata 2/4/8 pravrute abhinava laghuprakriyA = * anukRti :-strIcAMdane svatraeI: 2/4/1 strImAM (2) paurAtiAA mudhAna kI thI phI pratyaya CAvazeSa :- 0 jJAtigaNa :-- roA varu, avala naTa,17,citta,cirAga,vi Ta,mahana,tra, vALa ,dvAra,purALa,caMdu.(vizeSanAma)vRtta candramALa(nadIvAcaka 0 * zALa vagere sadetI vyutpati bRtti nyAsamAM jovI ayAya-2 pu paka [353] (12) teDaracarcAt ra/4/32 je dAta :- kSa pravacAnsa vargAvijJastriyo hI uM *sUtrapRtha 3: atimayAta svAn / mUrta, bhUmiH / dhUkI, pUruM carnI, niH I paDhatAM ! paddhatI, padmate: vita:, rAtI 1 : mAM nRtya :- tti ke citta jevA avALA prayAne vane ? kArAnta nAmathI strIliMga nA () pratyaya vikalpe thAya che. bhUmi+ 1+1=mUno vikalpa na lAge teA bhUmi=bhUmI aja rIte-puchI pakSe si:-dhULa nI pakSe rani * anuAtta :- (1) iaa vindhA mulAn TrI 2/4/19 thI 4 (2) navA gere 2/4/19thI navA vizeSaH 0 atti kema kahyu ? +iA () vRti: racanA - ahIM striyAM vitaH 5/391 thI tti lAgyA che. mATe A mutra thI 3 na lAge = | -0- ardhA : vizva jevA a vALo haiM pratyaya che, tethI mutra na lAgyu. (rDAna: sApe thI T 0. mUmi vagere dezanI yutti mATe bRhadda vRtti-yAsa joi javA, . * zeTi vyutpatti:- jemakemaja dhAtu mU kAntI uNAdi stra 465-mRtidivruttika methI a pratyaya thatA ma Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strI pratya zeSavRti :- (5) padhdhati: 2/4/33pappata zabda 0 upaladha - Agna saM yuge ghA lAla thAya che) ne strIlige vika9pe lAge vika9pa qghatiH10 nitya che-(jemake AkAzanuM mahuva) =pagadaMDI [53] te dravya svabhAva hita ama guNa kahevAya che. [6] rAvate rAtre :- 2/434 sAvita * avRtti:-LI imuksAnI 2/419thI hIM zabdane zastra artha mAM strIliMge vikalpa { lAge tI] nA roja H 24 31 thI nA vikalpa tti = phAstra [54] vizeSa:- vaDa-eTale kRra, mukha daw ( [ 354 " athavA to strI * cAra arthamAM ja (13) Duto guvidare 243 * sutrapRtha0 - svarAjU-3H guowtu (14) phAmbi: vA karatA tenA 2/4/36 *ti:- ya kattA guNa, vavanAtavardhananA | supRtha0 phata-nmadiH vA phIH to taH 22 sikyAM kIrvA sAta va, duHA visvI,vimuH ! svAti- vRti :- phanI, tA. kima pANDamUna gunnaaaadaataarm| AdhuH straa| uta zata / -knaH palitAsitAta | paliknI / asikni kim ? zvetA paTI / akharoriti kima 1 kharuriyam 1 ja vyartha - (varNavAcI zveta vagere "satve nivizate'paiMti pRthak jAtiSTha: rdazyate 1 . zabdone sIliMge vikalpa thAya. te lAgatA mAna sADacve pratibhA . Tnne jU thAya che.), ra+kocenI vikalpa - ka nRtya :- ghara thI vara rahela ane varuA phatA-dhoLI zabda vajIta guNavAcI 3 kArAnta nAmathI para avRti:- (1) joAi mun ravi 24/19 strIliMgamAM phI () vikalpa thAya che. (zvara pachI thI sTrI (2) navA zeH 24) 31 thI navI mAtra eka vyaMjana - tyAra bAda hRA 3 hoya pa vopa :- 0 4 kAra mukvAne hetu sI nAM tevA 3 kArA. guNavAcI nAmane za thAya che) | ganI anuvRtti ane s no jU thAya te banne sAthe paTu-hoMzIyAra+=pa pakSe TuH vimu+=vasvI pakSe vimuM sAmarthyarUpa guNavALI levA mATe che * 2 thI na thAya te paNa na thAya keTalAM prazno :- (hi kema na lAge te mATe) 0 ratAdri :- mULasUtra siddhahema vyA. mAM spaSTa ja che 0 4 thI 5ra kema kahayuM ? phata-ta-mata-raoNritArvata-nazca tethI phata-uta " | darita, mAta, ghahita e pAMca zabdo che. ' TigTama: dhI ja mIna-4 pachI be vyaMjana che 0 guNavAcI zabda kema kahayuM ? ; 10 vagaoNt kema kahyuM ? * | | tA tA ahIM nirdeza che - varNavAcI nathI bApu: strI - uraDI - A guNavAcI nathI. 0 buni mATe bRhadravRtti -- nyAsa juo :- jema 0 sakArAta nAma kema kahayuM ? pratA ghaTI - sapheda paTI ahIM 3 kAra nathI. dhAtu thI ja thA .. uNadi sUtra ra1 0 thI 1 * pratyaya lAgIne sata zabda banyo A 10 vara vajana kema karyuM ? ' . ' 0 anya udAravyuM : vaha can- veta vaNavALI A - ahIM da] ga+=7nI piTala mA thI sutA-kabara zInarI nA vanathI zuM na lAge. hRti+rI Lio vikala rita=lIlI guganI vyAkhyAno zloka : 1 zaSavRtti :- [7] : TDhatA vinAna: 2/37 : 0 dravyane AvIne je rahe te guNa, ati . stra, grasita dene strIlige phI viSe lAge che. 0 dravyathI je jAya che (dA. ta. kerI mAM ane tuM ne vana thAya che, pILA pa AvatA lIlAza cAlI jAya che) 0 dravyathI pRthapha jatimAM je dekhAya che, | * rUri-maprakAza mahA vyAkaraNuM pUrvArdha mR. 194 (kerInI jema ghAsamAM paNa pILA lIlAparuM 12nyAsa :-- zanithAna hirA nAme thas 7 74 dekhAya che.) 1 : nyAsa 30 I I Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 palita + DI = paliknI paraDI strI asita + DI = asivani-mANagalizI gAya vimalape palitA, asitA [ 349 ] asaha-na-vidyamAna- pUrva padAtsvAGgAda koDAdibhyaH 2/4/38 sUtrapRtha0 asaha- naJ - vidyamAna pUrva padAn svAGgAt akroDAdibhyaH vRti :- sahAdivaja pUrva padaMyasya tataH krodhAdivaja dadantAtvAGgAt striyAM GI rvA syAt / pInastanI, pInastanA / atikezI, atikezA mAlA | sahAdivaja nAt sahakezA / akezA vidyamAna kezA / akroDAdibhyaH iti kim ? sukroDA, suvaalaa| svAGgAditikim ? bahuzophA, sujJAnA "avikAro drava mUrtI prANistha khAGga mucyate cyutaM ca prANinastannibhaM ca pratimAMdiSu " vRttyartha :- saha vidyamAna pUrva nu me koDAdi pati svAMga vAya a azanta ke nAma tene strIliMga GI pratyaya ye thAya che. [15] www abhinava laghuprakriyA manuvRti :- gaurAdibhyo mukhyAn GI 2/4/17 thA GI (2) navA zoNAde: 2/4/31thI navA vizeSa :- 0 kroDAdi gaSya :- kroDa, khura, guda, zapha, vAla, bhAla, gala, bhaga, ukha, gokha, kara, bhuja vagere 0 mahuvana Ati gasune bhATe che. tethI kizalaya karA, mRNAlabhujA vagerebhAM GIna lAgyo. 0 vANi pAdA Thebha yu ? dvigoH samAhArAt 2/4/22 thA hI na lAge 0 avikAra ubha ? bahUzophA - sona 0 adravam bha ? bahukaphA pa 0 mUtambha ? bahujJAnA- hujJAna 0 prANistha prema ? - dIrghamukhAzAlA-moTA vANI zANA o cyutaM ca ma ? bahukezI, bahukezArathyA dhAMvANa vANI zerI 0 pratimAdiSu bha ? pRthumukhI - pRthumukhA pratimA [340] sUtrapRtha0:- nAsikA - udara- oSTha nA-danta-kama zRGga- aGga gAtra-kaNThAt pInastana + GI = pInastanI pakSe pInastanA- puSTa stana pANI strI. vRtti: - sahAdivarjaM pUrva padebhyaH ebhyaH svAGgebhyaH striIyAM atikeza - kezAna atikrAntA ta AMgI DI rvA syAt / sunAsikI, sunAsikA / niyamasUtramidam strI-atikezI pakSe atikezA tenAnyebhyAM bahusvarebhyaH saMyogopAntyazca GIna' syAt / sulalATA | supArzvA 0 sahAdi na bha yu ? sahakeza+A sahakezA- sahita, akezA - (nakeza: iti akezaH ) deza rakSita vidyamAnakezA vA vidyamAna je te (GI na thayo ) 0 akroDAdi hyu ? che DIna bAge sukoDa + A = sukroDA-sA2tbhoDA vANI suvAla + A = subAlA - sArAyANa vANI 0 svAGgAt 5 dhuM ? bahuzophA - mahu solagANI sujhAnA - sArA jJAna vALI-ane rasada nathI tethI ii na lAge 0 prANImAM paheluM prANInuM pAtAnuM aMga te svAMga-laiAkA :- je vikAra rUpa na hoya tetra (sola), pravAhI dravyazya na hoya (hAla. jJAna-amRta che), prANImA rahe hoya te svAMga kahevAya, prANIthI chuTu paDelu hAya athavA pratimAM vageremAM (dA.ta bhuma - hAtha) paNa svAMga kahevAya. - . (16) nAsikeodarauSTha aGghAdantaka N zRGgA'Gga gAtra kaNThAt 2/4/38 "nakhamukhadanAni vA" I sunakhI, sunakhA, sumukhI, sumukhA / nAmni tu zUkhA / pUcchAt aa tathA dI pucchI, dI dha' pucchA / kArAdIpurvAnnityam - karapucchI / " krItAtkaraNAdeH " azvakrItIH ktAdalpe / abhratriliptI caurityAdi / "sapalyAdA, hInentAdezazca / sapatnI, / ekapatnI / " UDhayAm" patnI / 'pANigRhItIti' patipatnI / antavatIM / evaM daDhapatiH / grAmapatnI / grAmapatiH / 5 vRtyartha :- saha natra bhane vidyamAna rjita purva paddha che jene evA svAMgavAcI nAsikA, udara, oSTha, jaGghA, danta, kaNa, zRMga, aGga, gAtra bhane kaNTha zabdane strIliMge DI vikalpe thAya che. sunAsika + GI = sunAsikI pakSe sunAsikA kRzodara + DI =kRzodarI pakSa kRze darA Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strI pratyayo 0 A sUtra vidhi sutra che kemake akSara naMga.. ga ] [12] vattA 2/45 karavAcI nAma pachI 24/38 thI phI mA'ta che chatAM A sutra | Avela vatta pratyayAnta nAma ne alpa artha jaNAta banAvela che tethI nANA vagere sivAca anya | hoya te strIlige phI pratyaya thAya che astravitrita cauH baha svarI svAMgavA cI zabdone tathA anta = ochAM vAdaLAvALuM AkAza avirata+I [] saMyogavALA Dhanta vagere sivAyanA svAMgavA cI] [13] Tluna: /4/48 bahutrIhi samAsamAM mukhya rAne zuM pratyaya lAge nahI. atha vALe pati zabda akhta hoya te tene strIliMge jemake TATA-sArA kapALavALI- na lAge | vikalpa hI thAya temaja pachI Agama thAya che. ane supArthasArA paDa vALI-hI na lAgyo | pachI=ndrapaniphI =Dha che pati jene tevI strI * anuvRti :- pati murAna chu 2/4/16 thI dura | DhaMDhapanI pakSe TUMpatiH [61] navA zeH 2/4/31 thI navA [14] sA: 2/4/49 kaI pUrvapada vALe ti zabada hoya tene strIliMge phI vikalpa thAya che ane tuM ne 1 vizeSa :- 0 34sahyAddhi kema kahyuM ? ate Agama thAya che mAnavani vikalpa prAtaH saha nAsikA, anAsikA, vidyamAna nAsikA, sodarA-kore gAmanI dhaNIyANI mAM phI na lAgyo. 0 zabdanI vyutpatti jevI [15] sattA 2/4, pa0 sapanA vagere zabdo mAM phI pratyaya lAge che ane na antAgama thayo che sarina dhAtu-gana + sthApti vanikhya uNAdI sutra 109 thI | -zekaya, patnI -jene eka pati che te gha pratyaya lAgI na banyuM [62] [16] tyAma 2/4/pa1 paraNe to strI artha zaSavRtti :- kI aMge keTalAMka sUtro : || jaNAto hoya te svati zabda ne pharI pratyaya thAya ane [8] navamuvAnanI 2/4/40 sae, naba ane antAgama thAya qtakI patnI paraNelI strI [64] vicanAna vati pUrvapada che jene evA svAMgavAcI [17] vaLatI ta ra4/para paraNelI strI nava, muva, zabda thI pUra je saMjJA na hoya te strIliMge artha ne sUcatA vALA vagere zabdo ne kI phI vikalpa thAya che. jemake sunava pakSe sunava-sArA a-vALA nipa tana karAyA che. [65] nakhavALI, mumuvI pakSe sumu-sArAM mukhavALI paNa [18] tavacantanyau mA-rmi : 2/4/13 vizeSa nAma hete phI na lAge - zUrAvA rAvaNa tipanI ane antani zabda anukrame bhAryA ane nI bahenanuM nAma che. [56] | garbhiNI arthamAM nipAna karAyA che. [66] [9] puchAta 24/41 sahadi varjita pUrvapada che jene evA pui zabdane strIlige hI pratyaya vikalpa [ 358] lAge - DhIMdhapuccha vikalpa lIdhapuchI = lAMbI puMchaDI (17) saradAtta nityastrIvrata 2/4/pa4 vALI * sutrapRtha - nAte --sAnta nitya strI purAt [10] vara maLa viSa : 24/42 - je vera, *vRti :- cAntA ivajJAtiyAneADatAtrimAM maLa, viSa, ane phAra zabda pachI purajI zabda Ave te TI sthAta | strIlige phI pratyaya nitya thAya varapuchI - kAbara "AkRtigrahaNA jAti liGgAnAMcana sarkAmA cItarA puchaDAvALI [58] sakRdAkhyAta niryAhyA gotraca caraNaiH saha" [11] sItAnuM rAH 2/444 karaNa vAcI zabda | puTI | trAdA | nArAyana 1 TI vArasAviyatra naM pachI samAsamAM Avela che kArA. zrIta zabdane strI mi ? 4 1 jUdA ( kSatriya T lige hI pratyaya lAge che. azvadIti - gheDAvaDe ma kvacit nityastrI jAterapi AdanapAkI / zaGkhapuSpI kharIda karelI [59] / / pUgaphalI / darbha bhUlI auSadhi vizeSA ete / . 6 o o o o o o o o o o o o o o * bRhadvati-nyAsasahita mAM adhyAyaH 2 pR 265 - ka vRtyartha :- 2 kArAnta, nitya strIzabdonI vyutpati: liMgI ane putra zabda vajata anya jAtivAcI 1/ Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA ja kArAta zabdane strIliMge ii pratyaya lAge che. 1 para rahela puSya zabda, tadanta jAtivAcI nAma ne strI lokArca - (bAta zabda rAti ne | lige TI pratyaya thAya che. pua + ra = zaged paryAya che) AkRti grahaNathI jAtinuM grahaNa - auSadhi [68] thAya che. (jemake vRtva - guTI) badhA ] [21] uttamannAIkanai rAga viThThAt strA liMga vaDe na bhajAtI hoya to (je zabda | ra4/57 - sama, mannA, anina, I rALa ane viSe trI liMge na hAya) paNa jAti kahevAya | vati zabda thI para rahela para zabda - tadanta jAti (jema rAtanA, trADhALI - be liga vaDe paNa vAcI nAmane strIliMge phI thAya che. grda - dhi jAti oLakhAvAva) aka vakhata upadeza karAve che te prakAra (sopArInI vela) [6] chane paNa jANI zakAya (patAnI jAtithI ! [2] jago mRtU 24/58 nas vati zabda thI putranI jAti vihita thAya che.) gotra pratyayA | para mUDha zabada - tadanta nativAcI nAma thI para strI -tta nAma paNa jAtinuM grahaNa kare che. (jemake ! lige ne pratyaya thAya che. maMtra + pha = maMgunTI nAnI - naDanI chokarI - naNa: - vidhi [eo] vAcanatU 6/1/pa3) caraNalakSaNa zAkhA- thI L[359] jAti 8 + ka = TI kaTha gotra nI strI - (18) dharAvorIkADhaRttAna 2/4pa9 0 nuM vajana kema karyuM ? trayA - kSatriyanI strI * sUvapRtha0 :- dhavA TT TTr8177 0 nitya strI vajana kema ? vRti :- vAtrakAratavarnA sanvataH strAvRtardhavanAnA TIH sthAnU | ghaTa mA ghaTI 1 TO I 34TI8yadA - khATalI ntAditi kim ? gopAlikA 0 rudra vajana kema karyuM ? - ka vRjyartha :- % ane heya tevA drA - zudra strI zabda sivAyanA 2 (baMdhathI strIlige uparokata dvAnto mAM pratyaya na thayo vartatA dhara - bhartAvAcI ja kArAnta zabdane anuvRtti :- saccei mughAna kI 2/4/19thI chuM ! strIlige pratyaya thAya che. prazya maryA - ka vizeSa :- 0 4 anta vALA zabdanuM vajana Z+=wrNI - AgevAnanI strI 10% + I hyuM che chatAM na lepa thaye hoya te rI lAgI zake ! = = = gaNanAnI strI che. dA.ta. vatap4 - ne lepa thayA pachI vatana [ 0 31 tAta kema kahyuM ? rUpa thaI zake - vatana 6/1/4pa thI ja ane jApANi = govAlaNa - ahI 1% zabda strImAM Tup 6/1/46 thI pratyayane lepa anta che mATe na lAge 0 4 thI para kema TahayuM ? * anuvRti - di mujAna kI 2/4/19thINI - uMdaraDI - 3 thI para che mATe hI na lAge ! ka vizeSa :- bhartAvAcI ne artha - bhartA 0 =Ate vAcI zabda kema cho ? nA saMbaMdhane lIdhe bane che je zabda pativAcaka che te revadrattA - nAma che jAti nathI. ja zabda strIvAsI thayela hoya evo zabada dA.ta. Eii reSA - kayAreka nitya strIlige paNa thAya vANIyA - vANIyaNa, bebI - ghebaNa. [19] pATha paLa vATsantAna 24/55 0 7 kema kahayuM ? vA, da, varNa, vAtra zabdAnta je jAtivAcI nAma che devadrattA - A nAma janma thI che, patinA ge nathI tethI para strIlige ii thAya che. benaDye pADA: [ 0 dhava kema kahayuM ? saT - nAna - vanaspati [67] | prasUtA - ahIM paNa pradUta nAmane patinA ge nAma [20] batAjI prAnta zarIvApupata ra4pa6 | thayuM nathI. sata, aSTa, prAnta, rAta, , a vajita zabda thI | 0 mata kema ? Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strI pratye sahiSNuH sahiSNunI patnI - u dvArA () jyeSTha nI patnI jeSThA Debha yu ? hI ajAdeH 2/4/6 sutra thI che [390] (18) pUtakratu- vRSAkapyabhi-kulita-kulida daica 0/4/60 * sutrapRtha putaRtu vRSAkapi kudA vRtti putakratoH strI putakratAyI nRtya :- pUtakratu, kusita, kusida yA pAMya nAma rUpa che strIliMge tene kI che ane OM nA cetre anya svara ne huM thAya hA.. pUtakratu + DI = panakau + DI = pUtakratAyI putaRtunI strI :- ebhyaH paJcabhyo GI yoge'syatasyaiH o ani kuritI sAthai che. manAvItrI 0 anya dara :- ( DI pratyaya ) agni = agnAyI, kusita kusitA kusida = kumidAyi vRSAkapa = vRSAkapAya [ 351] (0) manerau ca vA 2/461 # vRSAkapi, ani patinA vizeSa pratyaya lAge sUtrapRtha0 :- manoH auM ca vA * vRti :- matorvA tadyoge aurai sthAnam manAyI / manAvI / manuH nRtya * DI vi :- manunI strI artha thAya che. DInA yoge manu nAu na! ai tatha au thAya che manu+ = (1) manai+GI=manArthI (aikaitoDa bAya 1/2/21) (2) mano uhi sutraH 780 - kRlAmyatithI ataH pratyaya 11 + GI=manAvI (odautAvAda 1/2/24) (3) manuH (DI na lAge tyAre anuvRti :- (1) gaurAdibhyo mukhyan DI 2/4/17 Ate hI nA yoge Ana antAgama thAya (2) vAdyogAdayAkAntAt 2/4/50 vizeSa :- 0 yAgAt ? putAH kratavo yathA sA-putratuH nadIM Gona lAge / / vyutpati zrRti nyAsasahita, adhyAya 2 ! 276 putaRtu - pugaH kte - pUnaH kRtaH + apratyakSa kA putraH kaH iti putaRtu yA rIteza honI vyutpattiI nahI. anuvRti :- (1) gaurAdibhyo sukhyAn hrI 2/4/17 thI DI (2) putakutu vRSAkapyanikusita kusidAde ca 2/4/60 thI e (3) ghavAvogAd 2/4/18 zrI dhava maiM vizeSa :- sUtramAM mukela cA ne saMbaMdha au ca sAdhe nahIM anyathA manAyI, 1 manvaSu yAniSTa 3Sa va laya [392] (21) varuNendra va zastra mRDAdAncAntaH 2/4/12 sutra pRtha0 :- varuNa indra bhana zarvaruddha muddAt AnU ca antaH vRti :- ebhyaH pampoM DIstayoge AncAntaH varuNA nI | indrANI | vRtyartha :- patitA nAmanA yoge strI dviye vartatA martAyAthI varuNa, bhaya, zatru, rudra, mRDasa ne strIliye GI pratyaya thAya che varuNa + DI = varuNa + AlU + DI varuNAnI = varuSa nI patnI indra+DI indra + An + DI = indrANI = 4-dranI patnI anuvRti:- (i) gaurAdimyo mukhyAn GI 2/4/15 zrI (2) kAntAt 2/4/55 thI va vizeSa :- 0 vyutpatti : vRtinyAsa avyayaH 2, pR. 277 khAsa jue jemake vRNetu + pAhi no uNa = varuNaH 2 0 AnvAn zrabhAve AnU pazu bhinna pratyaya yAta te anekavarNasarvasya 7/4/307 thI sarva te Adeza thai jAya [393] (22) mAlAcAryopAdhyAyadvA 2/4/63 sutrapRtha0 :- mAtula AcArya AdhyAyAt vA vRti :- emyastrimA hastayoge ca AnU anto vA / madAnI, mAtRlI | sutAdipAThAnna tvam - AcAryAni C a O O " vA laghuvRtti anasUri 4. 289 * 2 R vR + guNa G thyo v 0 ---dArimya upa hi sutra 186 thI 3 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 abhinava laghuprakriyA AcArthI, upAdhyAyAnI upaadhyaay|| manyatrApi yathAyogam / - "sUryA devatAyAM vA" / DIstayoMge cAnantaH / sUryANI, Wan vRtyartha :- yava, yavana, araNya, hima sUryA / "AryakSatriyAdA" / AryANI AryA / kSatriyANI, zathI sme|, lipi, Uru ( izA). kSatriyA / mahatva artha jaNAto hoya to strIlige huM ka vRrtha :- (patinA nAmathI strI pratyaya thAya che tenA yoge kAna antAgama thAya pAyI manA) bhAtula, AcArya, upAdhyAya zahA yavAna doSaH ya+GIyavAnI - 1364 ne strIli' kI 14 lAge cha.Di n| yo) yavanAnAM lipiH yavana DI-yavAnAnI-yavanAnI lipi Ana santAsabha thAyale mAtala+Di-mAdalAnI | UraaraNyama-araNya kI araNyAnI-vizA 5kSamAtulI (dhavAdyogA..tAt 2/4/5 zrI DI) mAnI mahad himama hima+kI himAnI mAlima 0 kSumnAdInAm 2/3/86 thA n nemna thAyaanuvRtti:-(1) gaurAdibhyA mukhyAna hI 2/4/14 AcArtha + DI = AcAryAnI vi48AcArthI virudramaDAdAnvAnanaH2/4/12thI An upAdhyAya + GI = upAdhyAyAnI 1482 upAdhyAcI vizeSa:- 0 lipi ayamA yavana 16 manukRti :- (1) gaurAdibhyo mukhyAn GI 2/4/16 hubhayo ? thA DI (2) dhavAdyogAda pAlakAntAt 2/4/58 yA ghava yavanasya bhAryA - yavanI - vipi 22 nayAbhAra / (3) varuNendra bhavazavarudra muDAdAnavAntaH 2/4/12 yA An sUtra na lAgatA phI ja lAgyo Wan vizeSa :-0 // sUtra yA dhava (latA) yoga 0 1 24 sivAya yavAdi mAM zrItvama / nayA sabhAta yAya che. - amanu spATam - rahetuM mATe prati udAharaNa Apela nathI, zati :- [23] sUryAdayatAyAM vA 4/64.0 vizaSa nAma DAya to yavA, yavanA vagere ya.ya. patitA nAmA yoge bhane het| 35 25 mA pa zu pati :-25] yo DAyana ca vA /4/67 bhavAcI sUrya zaba ne strIlige huM vida9pe thAya che ? 3 pratyayAnta nAmane strIlige thAya che-tenA vega bhane tanA yoge An santAgama thAya ke sUryANI vimA virape DAyana santAgama thAya gAndha-nahI-gArya saryA saya havanI strI (madhyamavanamA 1.4l I+DAyana + DI-gAAyagI 15 DAyanna sAgatA bhAM Apa [7] | gAya+DIgArgI thaze. [24] ArthakSatriyAdvA 2/4/66 Artha (gabha gAAyaNI - gagasya apatyam iti (gargAdeyajU' 1/1/42 artha-vizeSa yaryA sayuktimAyAntara mA. 15. 328) | yA yaJ ) gaga+yajU (jiNiti 4/3/50 thA vRddhi) ne kSatriya samane strIliMge DI vithe thAyanA gAma, DI pratyaye gAAyagI gaganAputrI yoge An santAgama thAya che (1) Ayo gI pakSe AryA0 gArgI --- gAya +DI (vyaJjanAttasthitasya 2/4/88 thA (2) kSatrivAgI vi45 tripA-2vInu vizeSa nAma va sopa) = gAm + kI = gArgI yu [7] - vikSye At pratyaya sAmyo che [7] | 0 anyatra paNa yathAyoge kI pratyaya yAya che. [354] [ siddhahema zabdAnuzAzana sutra 2/4/68 thI 2/4/72 (23) yava yavanA'raNya himAddoSA-lipyuramahatve tathA 2/4/8,8,10 26,27 me sutramA GI lAge [3947 sUtratha0 :- yava yavana araNya himAt deSa (24) utA'prANInazcAyurajjvAdibhyaH U2/4/73 lipi mahattve * sUtratha0:- utaH aprANInaH ca a-yu *vRti:- ebhyazcatubhyo yathAsaGkhayaM dobAdaugamye DIH jaAdibhya rur3a syAt , GI yoge cAnantaH / yavAnAM doSo yavAnI / yavanAnAM lipi yavanAnI / uru araNyaM araNyAni mahadihabhaM himAnI / / * anyatra kI prayoga sumAmA pUrvAdha' 5. 166 - yo DAyan ca vA / gAAyaNI, gArgI / eva. -200 DI vize vistRta yA / sAnA sAnA nAnA papanAnA 000 000 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 strI pratyayo * vRti :- jhujhAti vArniADaprALijJAti vAno tAt muvI+kar=suvAhU: strInuM vizeSa nAma strikAnU3 4 , na tu nAjJAAgnizca | ku: | | + =+: - nAganI mAtA, naTUDa = kamaDala macavUH ghariLajJAtivarganA | yura=vitAvavuM 0 khAsa nAma kema kahyuM ? strI rajjurityAdau noD. / vRtavAdaH - ge hAthavALI strI, khAsa nAma nathI mATe RvAhana mArnAni" sudU, , ma ! rU na lAge. [34] g-TUH | nA --ta Tu: | [999] ka vRtyartha :- manuSya jAtivAcI ane aprANI jAti vAcI evA dhruva 3 kArAnta | (25) 31mAM sahita saMtazAma sTaTir: 24/75 nAmane strIlige rU. (4) pratyaya lAge che paNa ane zuM hoya te tathA 4 vagere zabdone A + supRthA:- 3 nAna-taheta saMta-tArAma nAddhi sutra na lAge, { 3H 0 manuSya jAti :- +=6:- kunI vRtta :- 3pamAna vAriH saMhitArtha gpbhya: 0 aprANI vAcI :- za7+=anna: tuMbInI gharara kA: sigrAm* n / rame: saMdito: vala L nAra -satI-: dhaza: ne sAdhavaH 10 prANI jAtivAcI nuM vajana kema karyuM ? ka vRyartha :-upamAna vAcI zabada, sahita, AvuM:-ahIM kakAra. che topaNa na thaye sahita, rAma, vA, TarmaMga zabadathI para rahela ka zabdane strIlige rU. (4) pratyaya thAya che [0 vajana kema karyuM ? sadaga: strI - adhvaryunI strI - 3 ane che. jemake (upamAna) - maf+7 = mArU | razmAnA jevA uvALI strI, tA: sahi0 vajana kema karyuM ? g: = doraDI - madu na thAya ta +3+karU-bane uru sAthe hoya tevI strI ja anuvRti:- ratA vALanazcAyuM rajJayAdrizya ka vizeSa:- 0 1 gAri e pramANe ba.va. ! 2/4/73 thI ka. AkRti gaNane mATe che. hanu=jaDabu-jJAvi mAM A zabda nuM vajana che mATe hakka na lAge. # vizeSa :- 1 nAna vAcI kema kayuM? 0 dava 3 kArA. kema kahyuM ? pAnera: - puSTa uvALI strI puSTa zabda guNa sAcI vapUH - dIdhuM 3 kArA. che. che mATe kara na lAge 0 v . 1 kema na lAge ? 0 anya udAharaNa cheka guNavAcI zabda che mATe saMdira: banne urU sAthe joDAyelA hoya tevI strI 0 36 evo dInirdeza uttara sutra mATe che tenAthI du-sAthe=A , rA=kharI=Ara: vAna - suMdara= nAra,sAva,ggT , emAM dIdha - nipAtana siddha che. 1 Late Rair-a | vAFiE, HT-cima=8maLa : 0 annakAdri mAM pathudAsa nagna hovAthI 3 varNAnta ne che zaSavRti - [27] nI - -- -- * ja kyuM. pratyaya lAge che. 1 2 A zabda nipAna karAyA che nara nArI, sarva-sakhI zepavRti :- [26] vAdatta ! ma0ArtA- banne phrI anta vALA 12T[=pAMgaLI, jhU sAsu bane ni 2/4/74 aMte codu zaba hoya, tevA zabdone , kaTu antavALA che ane zabdane je vizeSa nAma hoya te strI [347] lige jhag. pratyaya lAge che, (26) cUnataH 2/477 *1 - dIvanirdeza bRhadvRti nyAsa sahita adhyAya | * sutrapRtha0 - yUnaH tiH 2 - pR 282. * vRti - striyam yutiH | * 2 paydAsa naga - laghuti avacUri - pR. 293 ! E anALe vRdheDAgo dura THI 77 H [72] Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 kArISagandhyA / daivadatya ityAdi / abhinava laghuprakriyA zaiSavRti :- [28] banAve vRddhoLio vaduvA gurUvAsyasthA'ntasta ya: 2/4/98mA bhinnavRddhaarthamAM vidhAna karelA nRtya :- yuvar zabdane strIliMge tti pratyaya lAge che yuvatiyutiH yuvati (jJAntA nADajJaH 2/1/91 thI TM lekha) | aNU ane jU pratyayo thayA pachI bahustara A vizeSa :- 0 niyUni mAM TI kema lAgyA ? niyunI-yuvAnA nIkaLI gayA che jyAMthI tevI nagarI ahI' (1) striyAno...chI: 2/4/1 thI DDI lAgyA che (2) zvana yuvana. ..2/1/106 thI cuvan nA va nA 3 thatAM dIdha yU banyA che. | vALa ane upAnyamAM guru akSara vALA zabdone trI liMge tra (7) pratyaya thAya che (pachI JAt sUtrathI A lAge che) aNu :- (1) rASadha vandhADa, variSa gandhi: (vevamAnAnU 7/3/147 thI 6) (ra) vAghe: avatya pautrAdri strI (se: patye 6/1/8 thI '') (3) jAriSazastra (avaLe varSeya 7/4/68 thI 6 le 5, aNU ne jhU dha mAM maLI jaze puna AranI vRdhdhi thai) (4) vizalpya (5) kArigandhA (At 2/4/18 thI ) iJ :- devadatasyApatyaM pautrAdi strI tAztra 6/1/31 thI jU-vaiva+va+bA-vaivasthA (vizeSa khulAsA mATe bRhanyAsa khAsa jaoNI javA pR. 285-286 [7] [396] 0 yuvatI kaI rIte banyuM ? yu mitro--dhAtu yu+Ardi* ati pratyaya te ti hAvAthI yur Adeza yuti+thrI phateoNDasyarthAt 2/4/32 thI phI lAgyo che. . uNAdi sutra 658 ce:vir thI ati pratyaya pU. maheApAdhyAya zrI vinaya vijayajI gaNivare racela hama laghu prakriyAnA zrI pratyaya prakaraNanA...tapAgacchIya AgamAdhdhAraka A. deva zrI pU. AnaMda sAgara sUrIzvarajI nA ziSya udAradila cetA pU upAcAya kSamAsAgarajI ma. sA. nA praziSya tapasvI ratna pU. paMnyAsa suzIla sAgarajI gaNivayanA ziSya ratna kriyArUciva ta pU. munirAja zrI sudha sAgarajInA ziSya suni dIparatnasAgara (M. Com MEd) karelA... gujarAtI anuvAda tathA saMsada` vivaraNa samApta amArA upakArI mAtA pitA tArAmahena kAMtilAla Thakkara - kAMtilAla lakSmIcaMda Thakkara Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraka prakaraNa 7 kAraTha prakaraNa 7 nAma ke kriyApadanI je anvaye darzAvavA mATe nAmane ane kriyApadane je pratyayo lAge che tene vibhakita kahevAya.--nAmane judAjudA arthamAM judAjudAM pratyaya lAge che. A vA pratyayone AdhAre vibhakitaonA sAta bhAga pADelA che. prathamA-dvitIyA-tRtIyA .. thI saptamI sudhI A vibhakitaomAM SaSThI-saMbaMdha vibhakitanA anvaya anya nAmanI sAthe hoya che. ane te artha vizeSaNanA jevo che. mATe tene vizeSaNa (saMbaMdha) vibhakita kahevAya che. SaSThI sivAyanI vibhakita anvaye kriyApada sAthe hoya che mATe e vibhakitao kAraka vibhakita kahevAya che. kAraka eTale kriyAnI sAthe saMbaMdha |"kartA kama ca karaNaca sampradAna tathaiva ca rAjAdhirANe phUlyAdu ane par * svAdyartha prakAza pR. 2 kAraka cha che.- kartA, karma, karaNa, sampradAna, apAdAna, adhikaraNa- kArakano artha sidhahema vyAmAM rara/1 sUvathI rajU thayo che. ane kAra anukrame 2/2/2, 3, 24, 25, 29, 30 e cha sUtra dvArA saMkSipta rIte vyAkhyAyita thayA che. - A vibhAgamAM kAramAM upayogamAM levAtI vibhakitaonA sAmAnya tathA vizeSa niyamo Apela che. sidhahema vyA. mAM sUtra rara/1 thI rara/30 kArakanuM nirUpaNa kare che ane 2/2/31 thI ... vibhakita prayoga vicAra che. ra/ra/33 thI upapada vibhakita vidhAno che. (1) rtA :- keipaNa pada jyAre kiyAnA karanArane darzAve che. tyAre te kartA kahevAya che. prakriyA sutra saMbodhana paNa kartA arthanuM ja sUcana kare che + prathama 1thI3 (2) karma :- kriyAno viSaya ke kriyAnuM lakSya batAvanAra pada + dvitIyA 4thI15 (3) karaNa - 5da jyAre kiyAnuM sAdhana, rIta ke kAraNa darzAve te + vatIyA 16thIrara (4) saMpradAna :-- kaMika ApavAnI kriyAnuM je gauNa kane, jene uddezIne kaMika apAya te + catuthI ra3thI31 apAdAna - apAdAna eTale chUTA paDavuM-jenAthI chUTA pavAnI kriyA thaI hoya te + paMcamI 3rathI 36 9) adhikaraNa :- kriyAnuM sthAna, samaya, AdhAra + saptamI 39thI4ra saMbaMdha + SaSThI 43thI48 4thIpa8 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 * svAdathaprakAza-kartA-pU. AcArya vijaya lAvaNya surijI - A grantha 198 pRSThamAM kAraka prakaraNanuM suMdara nirUpaNa kare che - jijJAsuoe khAsa jovA jevo che. vizeSa vighAne Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA ###########**** kAraka - prakaraNa ****************** (1) vijayA detuH zrAvakU ra/ra/1 | kriyA be prakAre che (1) kalAtmikA (2) vyApArAmikA * vRti :- vibhA detuH (1) jarnAri IRH | 0 kriyAmAM bhAga levA sAthe je koI sayi hoya tevA mavati | tAjA rAvaLa samatafr:nirtava sAmarze | kartA, karma vagere tenuM nAma kAraka rAjitariAvate | pavita% sahamUdraSya mAvina 7 10 kriyAmAM bhAga lenAra na hoya ane mAtra nimitta rUpe krizihi gvAminnA te jAtIti rimiti anvaye | hAya - kriyA hita hoya tene kAraka na samajavA saMjJAsAzrayunizcita vyApAra nimittavamaLa tvaH 10 anvayaM saMjJA hoya tyAM sa jJAvAcaka zabdanI AvRti kAraka saMjJa na bhavati / thAya che (anvayaM eTale ane anusaravuM) kara "tyartha - kriyAno kAraNabhUta hetu - A sUtra saMjJAsUtra che A sUtramAM kiA hetuH ka7 (kartA-karaNa-karma vagere che) kAraka saMraka| e saMjJI che. ane jam e saMjJA che anya saMjJA thAya che-dvomAM sva-para Azraya sabaMdhi | hevAthI saMjJAvAcaka PSTX zabdanI AvRtti thaze tethI kriyAnuM utpAdaka sAmarthya eja zakti (kAraka) eka darama e nisA detu: nu viNa banaze bIju kahevAya che-vaLI teja zakti jyAMsudhI dravyanuM | vAjama sattArUpe raheze-Ama 1 kiyA detu: %Aravam astitva hoya tyAM sudhI aMtanaiihita (sAthe e pramANe sUtra thaze. 4+La thI prathama kA zabda janmelI) hatI chatI, kriyA samaye ja abhi-1 bane tene ayaM zri thAya che kriyA eTale vyakata thAya che (jema ke-jyAM sudhI agni tyAM sudhI| vyApAra ane Azraya eTale kartA dAhakatva zakita) A pramANe triAzaya atha karavAthI kevaLa kriyA mAtra - titi :( mAM eTale kriyA ane nA hetuonI ja kAraka saMjJA thatI nathI. eTale kartA, kriyAnuM kartutva ja na hoya tenI sAma be prakAre che (1) svaAzrita(2) parAzrita sva-pane kAraka saMjJA thAya) -- prakRti ane pratyaya Azrine traNa prakAre kriyA thAya che (1) svAzrita kriyA nA artha sApekSa A artha kAraka saMjJAne | :- caitra mAste caitra bese che kartArUpa kAsvAzraya saMbaMdhi Azraya karavAthI jyAM jayAM vyApArano Azrayena vyApArAtmaka kriyAnuM saMpAdaka che hoya ane mAtra nimitavahoyatevA hetu vagerenI (2) parAtrita kriyA :- ghasati dhaDa kare che. kAraka saMjJA thatI nathI. (3) ubhayAzrita kiyA :- gAma mAvyataH miT vizeSa :- vRtine spaSTa karavA alaga alaga mitro paraspara bheTe che. A traNe kriyAmAM sAmartha mudrAmAM vibhAjana karI vizeSArtha rASTa che priyaMkara | zakita te kAra kahevAya. sUri kRta TIpaNu-prakriyA-pR. 108 paNa jovA jevuM che dRSTAnta thI cha kArakanI spaSTa samaja 0 kriyA eTale pravRti mAtra (1) sAdhaka pUje che (pUjvAnI kriyAne kartA sAghaka che) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 ) sAdhaka arihaMtane pUje che (karma) * vRnyatha - paMDitavaya zrI vajubhAI sAthenA vicAra (3) sAdhaka cetanA-mana-zarIra-sAmagrIthI arihaMtane vimaza paranI nedhela che. - sAmAnya tayA prakriyAkAra pUje che (karaNa) laghuvatinI vRtine anusare che- hIM laghuvRtimAM bRhad | | (4) sAdhaka arihaMta ke siddhapaNAne mATe cetanA (bhAva) vRti karatA game te kAraNe vati bhinna ane apurNa ane sAmagrI (dravya) thI arihaMtane pUje che (saMpradAna) lAge che - prakiyAkArane paNa tema lAgyuM haze tethI | (5) sAdhaka parabhAva dazAthI chUTo paDIne arihaMta ke bRhadgatinI noMdha karI che - sUtra nyAya-paribhASAthI sidhdhapaNAne mATe cetanA (bhAva) ane sAmagrI (dravya) yukta vRti dharAvatuM hoI - ladhuvRttinA bhASA. mAM yogya thI arihaMtane pUje che (apAdAna). nyAya nathI maLe. dipikA prakAzamAM paNa judA zabda thI nyAya apAya che - mATe "vizeSa" jAo * vizeSa = hema dipikA prakAza bhA. 1 ne AdhAre Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraTa prakaraNa (6) sAdhaka parabhAva dazAthI chUTo paDIne arihaMta ke (3) kAma 1/2/32 sidhapaNAne pAmavA mATe cetanA (bhAva) ane (80). *vRti :- sat sabdhAvanAruM nAnaH prathama svAde vaI sAmagrI thI jinAlayamAM arihaMtane pUje che (adhikaraNa) kRtyartha :- sAdhana atha mAM vatatA (349] nAmathI para prathama vibhakita thAya che de teva (2) nAgnaH prathamaiyA - viThThI 2/2/31 (saMbodhanano viSaya te AmatraNa) * sutrapRtha -nAmata: prathama / dvi * anuvRti - nAnaH uthI diva 2/2/31 * vR tta :- svArtha - jitarA-zakSita rALA F viSa: 0 AmannA kema? ' samagraH samagro vA paJcakA nAmArthastasminneka dvi bahA 2AnA mavA huM rAjA thA - ahIM AmaMtraNa nathI vartamAnAnnAne thaya sake vIgasTaT prathama rAta! | koine bolAvI kaMipaNa kahevA abhimukha karavo e diU: 1. stra: 18: 9 rUti graMthamAM ! | saMbodhana ka vRtyartha :- vika9pe samarUpe ke a- | 0 - vikalpa samacara1 - | O vibhakita praga vicAranuM sUtra - prathama vibhakita mATe C che , samagra rUpe svArtha (pravRtti nimitta) dravya (satva bhuta). liga (pu.strI), saMkhyA (eka-dvivacana), zakto karnava ke (kameva che mAMthI eka (4) itudarzAvyuM varSa 2/2/3 karaNa), lakSaNa (i) e pAMca nAmA che | * sutrapRtha :- tuM dhyAvuM na temAM ekavacana-dvivacana-bahuvacana mAM vatatA 4 vRta :- stra visA zibirUda gurUte tarA nAmane anukrame Di-vyo- lakSaNavALI cyApyaM kama ca syAt / tatU vedhA-nirvayaM vikAya prApyaM ca / prathama vibhakita thAya che. yadasaJjAyate tannivacam / yatrAvasthAntaraM kriyate tadvikAyama svArthanA-svarUpa. jAti guNa, kriyA. saMbaMdha yatsadeva prApyate tatprApyam punarekaika tridhA - iSTamaniSTa. e pAMca bheda udAhaNa Apela che. mudAsIna ca / mukhya gauNa bhedAttadvidhA / / svarUpa :- sthiti tha: - ramakaDuM (hA ka vRjyartha :- kriyA vaDe je vastune jAti :- = - gAya vizeSa rIte meLavavA irache che, te kAraka-vAya kriyA :- vAva+ti=rava - karanAra eTale ke kama kahevAya che, (athavA kartA vaDe guNa :- kundanikA - sapheda karAya te karma-karma rUpa je kAraka te "vyAtha) saMbaMdha - sunIla TI - daMDavALe te karma traNa prakAre che, nivairya, vidyArtha, ra vizeSa :- 0 vibhakti prayoga vicAranuM prANa. A sUtra che -mukhyatve nAmane prathama vibhakti thAya che. 0 niyaMkara - kriyA vaDe je pedA thAya che te (pUve mATI svarUpe hoya pachI ghaDA rUpe thAya te) teTaluM ahIM samajavAnuM che. 0 phakata --ive thI ja prathamA thAya te kartA vagere | | 0 virya :- jemAM kiyA vaDe navI avasthA ne prathama kaI rIte ? karAya che te (vikAra karAya che te) (jema senAne pratyayathI kartAne artha jaNAya che tethI *1 raktArtha nAna kuMDala svarUpe banAve - lAkaDAne rAkha svarUpe prA" nyAyathI kane tRtIyA ne laga hatA prathamA lAge che banAve te) 0nA ema kahayuM ? nirarthaka varga-dhAtu vAyane na thAya 0 Hira :- je sadA prAya ja hoya te kiyA [37 07 vaDe prApta karavuM (gAma javuM - dhaDa jevo) noMdha :- A sUtrane khUba uDANathI vizeSa rIte vaLI karmonA bIjA traNa prakAra che. samajavA jijJAsuo A hema prakAza * 2W T i, na, udAsIna. (iTa - sonuM meLa0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 | valuM aniTa jherakhAvuM , udAsIna - ghAsane *1 3iArtha nAma prakA :- nyAya 28 pR. 26-27 | sparza) * 2 haima prakAza - purvA* pR. 205 thI 207 evA be prakAre paNa mukhya ca Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 abhinava laghuprakriyA karmanA bheda che. - kriyA sAthe jene sAkSAt 10 zcitte : ahI birAje kamaNI pada che tethI ukata saMbaMdha hoya te mukhyakarma, sAkSAt saMbaMdha thavAthI jara ne prathama thayuM na hoya te gauNaka . (dA.ta aSAM grAmanuM nathati [ 37 3] ahI tara-ni kriyAnuM mukhyaka balA che, | sUtra 6 thI 10 karma kAraka aMgenA vidhAna che gauNakanuM prama che. (6) mRtyartharAH 1/11 para vizeSa :- 0 #rtA - kAraka prakaraNa sUtra | * sUtrapRthaLa :- kRti - 35rtha Ta -- zA : 17 svatanna: kartA 2/2/2 khAsa jovu. (kriyAnI | ka vRti :- Hi vyArA jarmavaM vA, pharmave tritA siddhimAM pote pradhAna hoya tenuM nAma kartA) 'nyathA sssstthii| mAtara smarati, mAtuH smarati / mAnuH smaryate / 0 dikarmaka dhAtu : mAtA smaryate / sarpiSo dayate sarpirdayate, / lekAnAmISTe / nIha-vahI kRSo NyantA duhIca pucchibhikSiciradhizAsvarthAH paci DhAnIe. yAci daNDi kR graha mathi ji pramukhA dvi karmaNaH * nAtha" | tathA 1 kvina tene viSe nAte | kuTuM, milsa , 6, ka tre ni, - zAsUjevA athavALA - kAvyartha - smRti (smaraNa) arthavALA thAgU, ni (jJAti) vagere che jemake vRk dhAtunA be karma:. dhAtu tathA rahyuM ane zuM dhAtunuM je vyAya se chAtre prasthAna chati- 4 dhAtunA be karma : (karma) te vikalpa karma saMjJaka thAya-karma mAnIne (1) chatra (2) pUjya dvitIyA vibhakti thAya ane karmanI aviva0 vizad carcA mATe "bRhanyAsa juo. kSAmAM - saMbaMdha artha mAM SaSThI vibhakita thAya che. jema ke :(5) varSa 2 /4 (kartarI) mAtara ramata (dvitIcA) vikalpa mAtuH * vRti - dvitIya sthAna | # rati ! | | mati (putra) mAtAnuM smaraNa kare che | (kamaNI) mAtA ramata (prathama) vika9pe mag: dahati / grAmaM gacchati / rAjyaM prApnoti / viSamakti / grAma ramA mAtAne yAda karAya che (kamaNI prayoga gacchaMstRNaM spRzati / kavRtyartha :- (gauNanA ma pachI karmakAraka mAM mAtA zabda prathama vibha keta mAM Avaze.) artha mAM) dvitIyA thAya jemake : dhAtu-rSi: te pakSetteidhI Ape che. (1) nitya karma - retI - sAdaDI kare che rUdma dhAtu :- nAmadade pakSe AATe - lAke (ra) vikArya karma aa ta - lAkaDuM baLe che upara svAmItva dharAve che (vikalpa be rUpi) (3) prApti karma :- grAmaM rAta-gAma jAyache] + anuvRtiH- (1) tuvaM krarma 2/2/3 thI 4 (4) iSTakarma :- pArzva prAnita - rAjya prApti) (2) dRornavA 2/2/8 thI navA ra vizeSa :- 0 vikalpa chaThThI vibhakti che (5) aniSTa karma - vidatta - viSa khAya che. | 3/1/81 sUtra thI thaI (6) udAsIna karma :- tR smRti = ghAne | cALa - karma kema ? spaze che gukhe marata ahIM : vyApa nathI mATe A sUtra na lAge * anuvRta :- janAnuM samagra vi hRA pitAna-| manI avivakSAmAM vikalpa maurLA:kinakSata vageremAM SHRUTSta-caina tane dritIthI 2/2/3 vAta. ..TrAvya | phojhI sidhdha che te A sUtra kema ? ka vizeSa :- 0 kimaka dhAtu hoya te bane - sAcu - paNa ghaNayanI 31.06 thI ahIM karmone dvitIyA thAya - sagAM grAmaM nathati ! mAnava za SaSThI samAsa thAya che tethI jhUravarthA : 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 vagere sUtromAM mAtuH smRta vageremAM samAsa na thAya Ama * laghuvRtti saMpA. AdakSasUrijI-saptama pariziSTa pR. 315 | A prakAro thI yatnaga samAsa na thAya - ema niyamane atha sAthe mATe che tethI A ghAtuone kamanIja zeSarUpe vivakSA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraka prakaraNa karAya che anya kArakenI nahIM - mananA mRtam evI | vaura gaura va 3arNayati - corane bAMdhe che. eja hartA - karaNa zeSa vivakSA abhAve pachI na thAya. | rIte vIzya gaura vA nAgati (kanaDe che) varaWI zaSavRtti:-(1) nAthaH rara/10 (Icche che arthamAM) | gati (paDe che) vinasTa- pIle che. [38] AtmapadI nAbU dhAtunA kamane vikalpa kama samajavuM. [37] karma hoya te bIjI vibhakti, anyathA SaSThI vibhakita . (8) nimyo H 2/2/15 mAM Ave (dvitIya) sarnAithate vikalpa (pachI) sarSa nAtha - ghI ne mAMge che. * sutrapRtha che - niSkaH H (noMdha:- svAddhi Atmane pada sUtraH 154 mAM nAthaH * vRti :- samasta prasta vistAramAM nijhAmyAM prazya hanteApya kama vA syAtU / caurasya cauMra vA niprahanti. sutra Avaze. [76] | niti-prati-trAnti rUlyAH | [374 ] T:- "maH thAta bAdhAra:". varSa (7) hAiDagrahnitArmA kAra 2/2/13 | nityaM ta / ghAmamati titi madhyAnta . - sapathan :-inA prajJAgarikaard r kI | E vRyartha :- samarara ri-jha pachI, vyasta * vRtti :- karasannAIpa vaTArthadhAtanAma vArtha vepasta -ni 5chI AvelA karma vA, bhAve kartari sati / caurasya cauraM vA rujati rogaH / hisA athavALA rasa dhAtanA yAya ? dRna dhAtunA thAyane vikalpa "gAnaTavavijJAnanA vIra raM trAsavati | karmasaMka samajavu, jema ke - ka vRtyartha - Li anta vALA 11 ane varI niprati pakSe nitta paNe prati vase sam upaga pUrvaka tapu dhAtu vijita jJA-pIDAnti cau niti paNe nirita pakSe arthavALa dhAtuno kartA bhAvarUpa hoya tenuM | prati pakSe pradati je kama te vikalpa karmasaMka thAya che jemake :- corane mAre che - ahI vikalpa paThI-dvitIyA vau jJati : vikalpa vaoNrU jJata : | vibhakita thai-(samasta -nijha, vyasta:- ni ane roga cerane pIDe che. ri-bhAvavAcI kartA che) | ka, viryuM te kAne traNe prakAre prayoga thaze. * anugrati -(1) # i # 2/2/3 thI 4 * anugrA :- (1) gAya nATaya pivA vim (2) dovA 2/2/8 thI navA 2/2/14 thI phlAvAma (2) vA 2/2/8 thI navA ka vizeSa :- 0 sava isatAveH kema kahayuM ? (3) 1 * 2/2/3 thI vara:- AnaM kavarati : khUba khAnArane roga pADe che. ka vizeSa :- 9 hiMsAvAnuM kema kahayuM ? santApu - mAna sannApati rogaH- khUba khAnArane | rAjavInuM niyati - rAgAdi zatruone haNe che. ahIM roga saMtApe che. - ahI kAra ane sattA dhAtu vika9pe be rUpa na thAya. kema ke hiMsA nathI hovAthI viSe prayoga na thAya. 0 niH kema kahayuM ? mAvatara kema ? vara nita - cerane haNe che. - na-5 nathI autra phannati kapha maitrane pIDe che. 0 sutramAM ba - samasta-vyasta ane vipastanA - kapha bhAvarUpa kartA nathI sa graha mATe che. ratra gati matsarAne vAtaH - rautrane vadhu khAvAthI zaSavRtti :-(3) gheDa 6 thass: sAdhAra: vAyu pIDe che - ahIM bhAva che rtA nathI 22/20 pa upasarga sAthe saMbaMdha dharAvatAM , 0 phagA kema kahayuM ? sthA ane mAn dhAtunA AdhAranI nitya karma saMjJA tti vantamAnapIDA artha nathI mATe vikalpa paDI nathAya. | samajavI, SavRti:- (2) Tra-RE-%Atha- vidaHthALa | grAma ghauMdharone ne badale 'mam dhirote- mama tiTata. 2/2/14 hiMsA athavALA Li ana evA nAnu-nA | rAmam yAsta thaya. (gAmamAM rahe che) [ee] kayu-pin dhAtunA vyAyane viSe kama samajavuM. ] T374 ] Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 abhinava laghuprakriyA (9) 35vidhyA vasa: 22/21 kayAreka karma saMjJA thAya - kyAreka adhikaraNa sutrapRthaLa :- 33 dha Tu vasa: saMjJA thAya. * ta :- vasarASausLevam | prAmamagvati (ka) grAmaminidhirAte - gAmamAM praveza kare che, ja vRnyartha :- 35, mana, dha, jANa (%) | (AdhAra) tathALe minirivAte-kalyANamAM vase che. purvaka vardhAtunA AdhArane karma saMrAka samajavuM | anuvRtti :- tuvALuM 2/2/3 thI 4 (AdhArasucaka nAma chatAM dvitIyA lAge-saptamI vizeSa :- 0 sUtramAM mukela va vikalpa nahIM) prAmaF 3 vasati - gAmamAM rahe che. | mATe nathI paNa vyavasthita vibhASA mATe che. tethI ja gAma nuM prame na thayuM. | nayA lakhI anavRtti na laI jatA pRthar vA nuM grahaNa karyuM ja anuvuM te - (1) maH phiru thADA: AdhAraHTD zeSavRttiA :- (4) chAtramAM vA varmA cA 2/2 20 thA AdhAra rI2/ra3 akarmaka dhAtuonA kALarUpa, mArga(2) tu vyAyaMvarka 2/2/3 thI 4 rU5 bhAvarUpa ane dezarU5 AdhArane ekasAthe karmarUpa ane AkarmarUpa vikalpa samajavA. _ka vizeSa:- 0 DAva ne artha upavAsa nA kALarUpa AdhAra - mAsan mAste pakSe mAre mArUM kara - temaja - vatte - DhAMke che e artha paNa = mahinA sudhI bese che. na thAya. mAtra rahe che arthanu ja grahaNa karavuM. nAnuM astei -- ahIM karma saMjJA mAnIne mAram 0 vat dhAtu vasati gvAdi gaNa-1 ne levo dvitIyA vibhaTita thAya - akarmaka saMjJA mAnIne aDhAra gaNu-2 ne nahIM * 1 mAM bhAva arthamAM 1 pratyaya thaye [8 ] 0 anya udAharaNa : (5) kriyA viroghAna 2/241 kriyA vizeSaNa sUcaka grAmam adhivasati, anuvasati, Avasati, gauNa nAmane dvitIyA vibhakti lAge che kriyA vizeana vagerenA sAhacaryathI rapa - sthAnAthamAMja grahaNa karavo nAza, nivRtti arthamAM nahIM * 2 jaNamAM napuMsaka liMga thAya che. Tw qtI - thoDuM rAMdhe che, su thAtA sukhe rahe cheT377] to, suva bane kriyA vizeSaNe che. [1] (10) vAminArAH 2/2/22 [ 378) sUtrapRthaLa :- vA kamini virA: dvitIyA aMgenA vidyAno :ja thrAMta - 3 mini purvANa dizA AdhAra: meM vA (11) dareDanUpena 2/39 syAt / vyavastivibhASeyam , tena kvacitkarmasa jJA kvacidA. * sUtrapRthaLa :- ke jhanUpena -dhAra saMgADapi grAmaminivi ! rahANe anivAre vRtiH-3]EAnUnamyAMyutALA trApane kriyA 1 "AtrA vamava pherA vA vALAnU | mAsamAsta bhavati / anusiddhasenaM kavayaH / upahemacandraM vaiyAkaraNAH / mAsa mAtta ( "kriyA viravAna" | kirtA 1 kriyA teSu to utkRSTI ityarthaH / / vyayavizeSaNe ityasya klIbatvam / stoka pacati sukhaM sthaataa| ra vRjyartha :- mini upasapUrvaka ka vRtyartha - kaSTa arthamAM vartatA vijJa dhAtunA je AdhAra vikalpa karma saMko | mana ane ra thI yukta gauNa nAmane dvitIyA thAya che. manu sighana vayaH badhA kavi sidhathAya. ahIM vyavasthita vibhASArUpa ghA nuM grahaNa senathI utaratAM che. karela hovAthI (amuka prayogamAM ja A sUtra | vmavaijJAvaLa - hemacandrazreSThoyAkaraNa che. lAge ane amuka prayogomAM A sUtra na lAge) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 : ja anuvRti:- aThThAI gAtu samayA nA hA dhIrA 2ISttare *1 vAcanAranavAva rAma nyAyathI zvAdi grahaNaT THDana tenai ddhitIthI 2 /2/33 thI gaLA kriIjA karavuM nyAya - 3 pR. 5ra. ka vizeSa :- 0 ahIM vibhakti praga * 2 kADhi - bRhatti - satra 2/2/21 nI vRtti | vicArathI (upapada vibhakti thI) dvitIyA thAya che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 kAraka prakaraNa 0 utkRSTa 106 hIna nI apekSAye smaave| (13) dvitve'dho'dhyuparibhiH 2/2/34 [378] sUtratha0 :- dvitve adhA-adhi-uparibhiH (12) gauNAt samayA nikaSA-hA-dhigantarA'nta * ti:- dvirukSrebhiyuktAd dvitIyA syAt / reNA'ti yena tenai dvitIyA 2/2/33 adho'ghogrAmam, adhyadhigrAmam upayu pari grAma-grAmAH / * sutratha0 :- gauNAt samayA nikaSA hA dhika | dvitva iti kim ? adho gRhastha / antarA antareNa ati yena tenaiH dvitIyA Wan kRtyartha :- dvirbhAra pAtA (meya. *vRti - kriyAnvayi mukhyam , para gaugam samayAdibhinava | jaye) adhas adhi, upari zathI sahita -bhiryuktAdagauNAnnAmno dvitIyA syAt / samayA grAmama / / gae nAma ne dvitIyA visAta thAya che. nikavA girina / hA maitraM vyAdhiH / dhig jAlmam / | 0 ave.'dho grAmam - manI pAse nIya-nAye antarA niSadhaM nIlaM ca videhAH / antareNa dharma kva 0 adhyadhi grAmama - gAmanI pAsa52-52 sukham / ativRddha kurUn balam / yena pazcimAM gatastena | 0 upayu'pari gra.mam - sAmanA pAsa 62-652 pazmiAM nItaH / | (traNemAM dvirbhAva thata grAma ne dvitIyA ) vRtyartha :-yAnvayI bhujya,sanyagopa0 dvitva bha ? avo gRhasya-dharanI nIye (AkhyAta padanI sAthe abheda karIne saMbaMdha | (ahI dviva nathI mATe dvitIyA na thaI) na thAya te goyanAma yAya) samayA (10)| manuvRtti :- gauNAt samathA nikaSA...dvitIyA nikapA (105). hA (pa.), dhigU (52), | 2/2/33 thA dvitIyA. antarA (madhyamai). antareNa (saMvAya), ati ( dhana), yena-tena (bhanne za6 165-sakSa! Wan vizeSa: 0 sAmIpya 'dho'dhyupari7/4/74 bhAva jaNAve che) A badhA zabdo sAthe joDA sUtrathA aghodhyupari traze mevAya che. yelA gauNa nAmane dvitIya vibhakti thAya che. [ 0 A upapadavibhakti sUtra che-vibhakita prayogathI dvitIyA 0 samayA gramam - manI pAse. 0 sUtrama 4. manuThabhe the.pa., hiva., sa.pa. nivRtti 0 nikaSA girInadI - parata pAsa nahI. bhATe che. 0 hA maitra vyAdhi - 12 bhairane . |ii vakkIne apavAda dvitIyA thAya che. 0 dhigU jAlmam - hune viza2. [381] 7 antarA niSadhaM nilaM ca videhA :- ni55 mane (14) savebhiyAbhiAriNA tasA 2/2/34 nila parvata vacce videha parvata che. 0 antareNa dhama kya sukham - bhAvanA su55i?|+ sutra550 :- sarva ubhaya abhi pariNA tasA 0 ati vRddha kurUn valam - aurayothI 5isonu|* vRrita :- tasantaH sarvAdibhizcaturbhiyuktAd dvitIyA lazkara baLavAna che syAt / sarvato grAma vanAni / 0 yena pazcimAM gataH- mAthI pazcimamA gayo // vRttyartha :- tas pratyayAnta sarva', ubhaya, 0 tena pazcimAM nItaH - mAthI pazcimamA abhi pari zasadita jInAmata dvitIyA laI gayo. thAya. Wan vizeSa:-0 dvitIyA :-am au zas pratyayo sbte| grAma vanAni - manI thAre pAvana che. 0 vibhakti vicArathI ditIyA-vakkIne apavAda manuvRti :- gauNAt samayA nikaSA ... dvitIyA 0 gauNAtma ? 2/2/3 3 yA gauNAt dvitIyA. antarA gArhapatyamAhavanIyaM ca vedIH :- mahI vedi zAha Wan vizeSa :- 0 AdyAdibhyaH 7/2/84 tathA pradhAna hovAthI ditIvA thaze nahI. | parya'bheH sarvobhaye 7/2/83 thA tasU pratyaya [300] 10 sUtra pInA 25vA che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 abhinava laghuprakriyA 0 upapada vibhakita thI dvitIyA vidhAna thayu che. | ka vRtyartha :- (kriyAnA phaLanI siddhi 0 vighAntiH 7/4/113 varibhASA thI tadanta jANavuM jaNAta chane kALa ane avavAcI gauNa nAma | sarvastajU *1 tRtIyA vibhakti thAya che) mAnAvaracavAmathItam 0 anya upaharaNa : mahinAmAM Avazyaka bhaye (ane AvaDayuM 3mataH prANaM vanani - gAmanI cArebAju vana che e artha) rataH vanAnI - gAmanI cArebAju vana che. 0 thvi ema kema kahyuM ? [38] mAsam adhItaH natu AcAraH anena gRhItaH mahInA sudhI AcAra zAstra bhaNaze paNa Ava(15) zrAdhyAta rarAjara DayuM nahIM mATe dvitIyA thaI * sUtrapRtha0 - - avanaH vyatI * anugrati :- rAvanAra/ra/kara trivana * :- frT nai"tta mAnavIne || krozaM giriH / F vizeSa :- 0 avAcI nuM udAharaNa 5 ka vRtyartha - thacla-niraMtaratA athavA ! dozena mamadhItam - pravAsa karatA eka gAu sudhI lAgalagATa paNuM e arthane sUcavatAM kAlavAcI | prAmRtanuM adhyayana karyuM ane azva (mAga) vAcI gauNa nAmane dvitIyA !0 pati - niraMtara artha ahIM paNa le. vibhakti thAya. tRtIyA - TA - bhyAsU - bhis pratyaya masiMgate-mahinA sudhI satata abhyAsa kare che ! 0 * avanI ne 2/2/42 ne ApavAda che zaMjali - eka gAu sudhI pahADa Ave che, [384 ] * anuvRti:- samAni triA 2/2/33 (17) tanna: hA 2/2 thA dvitIyA vRta :- trijyA dithI prajJA : R R kSati | ka vizeSa :- 0 vAli kema zuM ? tathAdaH - niSpatti mAtre katRttvaM sarvauvAsti kArake / mAla mArA daheMcAdhanA. mahinAmAM be divasa goLa dhANa vahecAya che. - be divasanI niraMtaratA che mATe vyApArabhedApekSAyAM karaNatvAdi sambhavaH / / phalArthI yaH svatantraH sanphalAthArabhate kriyAm / dayama thayuM. paNa mAsa ne dvitIyA na thaI* niyoktA paratantrANAM sa kartA nAma kArakam / 0 vAtrAdhdhanA kema kahyuM ? thAkyAM prati - rAMdhavAnI kriyA caitreNakRm / yataH caitra: kaTaM karotItyAdau uktatvAt , 0 vyAti eTale A sabdhi dravya sAthe guNa kriyArUpa AkhyAt kRt pratyayeneAkte hi sarvatra kArake prathamA / vathA dhaTa: bite vyaM nUkU 1 TanI mutiH | samagra paNe je sabaMdha te 0 A sUtra vika uSThA-tamI ne bAdhaka che. bhayAnako vyAghraH / guDadhAnI sthAli / / para nRtyartha - kriyAnI siddhimAM pite 383] pradhAna (mukhya) hoya tenuM nAma kartA che. (16) digau tRtIyA 22/43 kArtha :- sarva (deza-kALa-kSetramAM) phaLanI * vRtti :- mAnavarathamavataHI sidbhAviti vima ? | sidhimAM kArakanuM katRva che (paNa) vyApAra mAsamadhItonatvAcAro'nena gRhitaH / / (kriyA) bhedanI apekSAe karaNa vagere (saMpra0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 dAna-apAdAna adhikaraNa vagere nA bhedone | * virouLakantaH - bRhadavRti zabda nyAsa pR. 116 | saMbhava che. phaLano ichuka je svataMtra rahIne "2 cApavavAvivAyAM vanadrivAritu sarU nAma | phaLane mATe kriyAno AraMbha kare che. ane anya .5 dhikaraNatva vivakSAyAM vA tauva paSThI saptampau iti mAsa mA-svAina ratnAkara pU. 62. * ditIvAna apavAda - laghurita avasUri pR. 192 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra prakaraNa paratantrone pratyeAje che te kartA" nAmanA kAraka kahevAya che. [zlokanA sa MkSipta artha :- ArbhAyelI gamete pravRtinA AdithI aMta bhAga sudhI kriyAnI niSpati eTale kriyA sidhdhi. A kriyA sidhdhimAM pradhAna hoya tenu nAma kartA ane AvI niSpatimAM sAdhakarUpa hAya tathA kriyA karanAra tarIke svatantra hoya te karyAM kAraka kahevAya.] - 0 caitranavRtam - etra vaDe karAyA (ghaDA) ahI kriyA karavAmAM caitra svatantrache. kriyAmAM pheraphAra tene AdhIna che. (kartI trIjI vibhakita hetu hatu .. .ne ra/2/44 thI thai che) 0 caitraH kaTaM karoti caitra sADI kareche. vibhakita dvArA karyAM ukata thavAthI prathamA thai 0 (ka`) ghaTa: niyate ahI tei AkhyAta dvArA ghaTa rUpa ukata che tethI vaTa ne prathamA thai 0 karaNa :- jJAnIya vRk - (svAti anena) 0 sapradAna :- TrIya muni (TIyate sau) apAdAna :- mAnaja: vyAghra: (vimeti gamAnuM ) 0 adhikaraNa :- gujadhAnI sthADhI (pIyante asthAm) maiM vizeSa - 0 sva=AtmA, tantrapradhAna jenA vyApAra kAlamAM AtmA pradhana che te svatantra. [364] (18) sAdhatAM ma 2/2/4 * vRti :- yiAvenA vyavadhAnena vikSitaM triyA sidghau prakRSTeopakArakaM karaNaM syAt / dAnena lamate bhogam / AE vRrtya :- kriyAntaranA akazanathI vivakSita kriyAnI sidhdhimAM prakRSTa upakAraka nI karaNa saMjJA thAya. [sidhdhahema nRtya :- jenA vyApArathI anantara kriyAnI siAMdhdhanI vikSA kAya te sAdhakatama kahevAya che. - kriyA karavAmAM je vadhumAM vadhu sahAyaka te 'karaNa' samajavu runena samate meLam - dAna vaDe bhAgane meLaveche ahI bhAga prAptinI kriyAmAM dAna prakRSTa . * . . . . ... prathamA :- raktAryAnAma prayAga : nyAsa 28, pR. 26 upakAraka che mATe tRtIyA thaI. vizeSa :- 0 TrAnena mate monU ahI dAnane vyApAra te puNyama dha mATe karaNasa jJA thaI anyathA hetu thane prathamA Avata. sAdhaka :- kriyAnI sidhdhimAM jenuM tRttva heya te sAdhana :- phLAnI sidhdhimAM upakAraka hai.ya te sAdhana sAdhakatama : = kara = prakRSTa upakAraka kAraka/sAdhana [369] tRtIyA aMgenA vidyA - (19) hetukta gelthastRta saLe ra/2/44 *sUtrapRtha hetu katR karaNa ityambhUta lakSaNe * vRtti H- kSu catupu" tRtIyA sthAt / taMtra pa sAdhana yogyo hetuH / dAnena labhate bhogAn / dhanena kulam caitreNa kRtam / dAtreNa lunAti / kaJcitprakAra mApannasya cihna itthammUta lakSaNaM / kamaNDalunA chAtraM lakSayeH, kamaNDalunA chAtramadrAkSIt 23 5 nRtya :- hetu Rtu (kartA) karaNa itha bhUta (vizeSa) lakSaNanA arthamAM vatA nAmane tRtIyA thAya che. | hetu eTale - phaLanI sidhdhimAM jenI cAgyatA hAya te jemake :- hetu :-- dhanena kurumU dhana vaDe kuLa (che) dhana kuLanI prAsadhdhimAM heturUpa che. kartA :- koMgreLa chamU caitra vaDe karAyu (brekayu") karaNa :- rAtre junafta - dAMta-DA vaDe kApeche. 0 koi prakAranuM mApana-cihna ke vizeSatAnA nizAnanu sUcaka te thabhUta jALa kahevAya machunA chAtra have 0 vamanDajInA chAtramadrANIna-zu vidyArthIne kama tula sAthe te joyA ! -ahI maLyu zabda vidyArthI nI nizAnI rUpe che. * - anuvrutti :- billI tRtIyA 2/2/43 thI tRtIyA vizeSa :- 0 hetu Lasidhdhi yogya padArtha =ikriyAkAraka, jaLa, kAya*sAdhanamAM prakRSTa upakAraka - 0 phLabhUta rukSaLa kema yu ? vRkSa prati vidyotanam lakSya nirdeza che lakSaNu nathI. [360] Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 abhinava laghuprakriyA (20) tA 2/2/45 * vRtti :- jarA merine me: pustatA * sutrapRtha0 :- sa mAha - tatastR friaa sthAn ! akaLA 1La: | prArA * vRti :- sArthaku vimAnatA taksina | darzanIyaH / Akhye te prasidhdhiArigrahArtham / tenAgAM dIrgha gamyamAne nAmnastRtIyA spAt / putreNa saha AgataH. sthlaa| iti na syAt / gomAn / ekenApi suputreNa siMhI svapiti nirbharam / ka vRtvartha-je bhedInA bheda vaDe Tu vana sahaiva dazabhiH pubhAraM vahati gardabhI // (te vALA) arthano nirdeza hoyate gauNanAmane ka nRtyartha :- tulyamAnatA (samAnatA) | satya . tavyamAnatA (samAnatA ! tRtIyA thAya che. vira=avayava, ma=prakAra) hAvI ane vidyamAnatA (hayAti) hevI A| jei vizeSatA vaDe vizeSatA vALA padArthanA bemAMthI kei eka artha jaNAto hoya to sadA AdhAranI prasididha thatI hoya te padArthane ane sa artha vALA zabdanA yoge gauNa nAmane tRtIyA karavI evo artha thAya] tRtIyA vibhakti thAya. air RAna: AMkha vaDe kANA-ahI "kANa 0 kiyAnI samAnatA :- puroLa sad bAta: bhedathI kANuM bavALAnuM kathana thayuM che. te putra sAthe Avyo. (putra Abe - AvanAra ! kA darzanaH :- prakRti vaDe dekhAvaDo paNa AvyA) AgamananI samAnatA 0 3thA zabda prasidhinA artha mAM che tethI 0 guNanI samAnatA :- putrA nada yusTaH mAtaH | baLA : mANasa nA lIdha: (mANasa AMkha vaDe karIne lAMbe che) putranI sAthe jADA(mANasa) A jADAinI ' evo artha thaI zake nahIM. samAnatA * anuvRti - sindhI tRtIyA /2/43 thI tRtIyA 0 dravyanI samAnatA :- putranA sAmAna zAyaTH: 1 vizeSa :- te ( nuM grahaNa kema karyuM ? putranI sAthe gAyavALe AvyuM (eTale ke baMne ati % maNI AMkhane je ahIM mAtra padArtha AvyA) - gAyanA dhaNanI samAnatA che ke videza che vigha nAnatA :- zraka : pjenApa.. vatanamI 0 vat nuM grahaNa prakRti nideza mATe che ane tat eka paNa suputra hoya to siMha sukhethI suve che ! AkSepathI che ke daza putra (baccA) sAthe paNa gadheDI bhArane ja ! L[ 389] vahana kare che. (22) tA 2/1/47 * anuvRti:- sidhI tRSA 2/2/43 thI tRtIyA para vizeSa :- 0 gaNa nAmane kema kahyuM ? | - * sutrapRtha - kRtA - bAH vRti - suminiyA thaiyutArAyA kSatA utaM tenA saH yama varato dharma - ahI banne pradhAna che. ki gatena / iti tRtIyA / mATe tRtIyA na thAya - prathama thAya. * 1 vRyartha :- niSedhArthaka ra vagere 0 tulya * 2 sAdhAraNa yA apradhAna (gauNa) pradhAna zabdo sAthe joDAyela (gauNa nAmane) tRtIyA (mukhya) kriyA vagere sAthe saMbaMdha te tulya vega. thAya che kAM tena - tenA vaDe saryuM (arthAta 0 vidyamAnatA = sata tenA karavAthI zuM vaLe ? - kazuM na vaLe) L[388] | viMja tena=javAthI zu (kaMI nahIM evA artha) (21) caDhatArA 22/46 * anuvAra:- sidho tRtIya 2ii2/43 thI tRtIya * sUtrapRthaLa :- tharmalaiH tat vat bAhya ka vizeSa :- 0 tAdri - kRta, mAtu, kRtam 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 mam, zim vagere sarvatra vADhi ne artha 'sayuM e thAya * 1 cAvaDa- 358 vimatte ravimatiH vaDhavati _/397] nyAya 46, pR. 43 2 siddhahema laghutRti - avacUri - mR. 193 | * madhyamavRtti avacUri bhA. 1 pR. 125 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraka prakaraNa 25 karmAbhipreyaH sampradAnam 2/2/25 maitraya rAti - maitra pratye krodha kare che. maitrAya ti - maitra pratye droha kare che. sUtrapRtha0 - H amane saMpUnam bannemAM saMpradAna saMjJAthI catu thI thaI [8] * vRtti - #kAna %i vA veDamiJda te sa sampradAnaM syAt / T391 7 "nathI" sabasane 1 lAja raDhiMDho jANe zrArthanA ! (24) reparahyA 2/2/18 caSTe / patye shete| "spRheAdhaM vA" sampradAnam / sAdhubhyaH * sUtrapRthao :- muq gr sAdhun vA spRhayati / vRtiH -sevakhyAM dikyAM tu na maitramami"kudh heAsyAthaioMge yaM prati kopaH sa sampradAnam" | kRti ! maitrAva krAti ! Tuti ( ka vRtyartha:- upasarga sahita gu phuda ka vRrtha :- karma athavA kriyA dvArA dhAtunA yogamAM jenA pratye kopa ke droha hoya jeno abhisaMbaMdha irache che te sampradAnI tenI saMpradAna saMjJA) na thAya. kahevAya. jemake :-devaja vaDho - devane (mATe)|otrA sidgati - maitra pratye keAdha kare che. bali Ape che. (caturthI vibhakti-"catuthIsUtra] (mika-maitrane karma saMjJAmAM dvitIyA thAya) thI thaze) kartA balarUpa karma vaDe devane vizeSa i che che mATe saMpradAna kahevAya. A anuvRti :- (1) mira saMpravAnan 2/2/25 thI 3 ghAna (2) 8 DipArthaghaMatta H 2/2/17 F vizeSa :- 0 varSAmiya: kama athavA kriyA. je karaNabhUta hoya tenA dvArA jene zraddhA athavA ja viSa: 0 anya udAharaNa - - maitra prati Trola kare che. anugrahAdikanI IcchAthI sa baMdha karavAne Iche te ma. trim amiti bhipreya - kahevAya sakarmaka dhAtumAM karma dvArA, armika dhAtumAM kiyA te abhAve catu thI trADa dAti maitra prati krodha kare che. dvArA mamitra thI A na thAya - 4% vaa Jche . t thatu upasarga sahita sakarmaka bane che. dvAti - bebIne vastra Ape che - ahIM zraddhA ke | 0 ...tta sUtra 2/2/27 thI thatI catuthI ne praniSedha karI A sUtra dvitIyA kare che * anugraha buddhi nathI. 0 ahI dvitIyA vibhakti al 2/2/40 thI thaI zaSavRti:- (6) caturthI rara 53 saMpradAnasUcaka [39] gauNa nAmane cethI vibhakti lAge che. - , m re nANe rAjAne (mATe) kArya kahe che. - caturthI aMgenA vidyAno kartA kAyarUpa karma vaDe jiAne icche che. mATe rAjA (25) tA 2/2/14 saMpradAna thatAM catura lAge 1 sutrapRtha0 :- tat - pratye te patinA mATe sukhe che. [8] [ vRti - rUmiti jasthamAne vatuthI rajU (7) wdeyaMtra 2/2/26 6 dhAtunA TarmaneT 6, jyanAtha zAstrI | vikalpe saMpradAna saMjJA thAya. - dhana vRtyartha :- tene mATe A te "tadartha " sAyumnaH sApunuM vA zruti ( sAdhunI spRhA kare che. vAkyamAM tAra jaNAtuM hoya to (gauNavikalpa saMpradAna thAya te catuthI lAge, nahIM te karma nAmane) catuthI vibhakita lAge. cUpAyA - sattAthI ditIyA thAya. [83]] pazu bAMdhavAnA thAMbhalA mATe lAkaDuM-nUpa ne (8) 6 TurnADasUyA prati GiH rara/27T catuthI dharAya thA - rAMdhavAne mATe prayogamAM dha-koha-irSA-asUyA arthamAM dhAtu vaparAyela thALI-dhana ne catuthI. hoya tyAre jenA pratye kova, koha, irSyA, asUyA hoya ga 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 tenI sa pradAna saMjJA thAya. | *tidhAtu :- bRhadgadinyAsa sahitaza, nyA, 5. 103 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA * anuro :- vaturthI 2/2/53 (27) tena jJAthe 2//pa9 ka vizeSa :- 0 ahIM SaDInA apavAdamAM *vRti - 3rapAta mA#smi* nimitta, tena zANAcatuthInuM vidhAna che ccatuthI syAt / vAtAya kapilA vidyut / 0 ta artha mAvaH 7/1/60 thI " pratyaya lAgIne ka vRtyartha :- je banAva - nimitta vRddhisvare, 7-4-1 thI Adyasvara vRddhi - tA thayuM Akasmika bane te pAra kahevAya. utpAta vaDe 0 tA - kAyanI kAraNa prati projakatA * 1 karIne jaNAto artha, temAM vartatA gauNa [393] na mane catuthI vibhakata thAya che (26) rucikRpyartha dhAribhiHpreyavikattimaNeSu / utarUpa kAbaracitarI vijaLI vAvAjhoDAnI sUcaka che. vatiya - catuthI * sutrapRthaLa :- vidhi-tra-dhAriHH prera-vArauktmnnessu * anurA:- turthI 22/53 * vRti :- rdhArita vAsa | vizeSa:- 0 anya udAharaNa :prerittasthauthI 7 1 metrAla rAvate dharma*: T1 vardhA vinA - pILA raMganI vijaLI mUtrAya kalate yavAgUH / caitrAtha zata dhArayati / che varasAdanI AgAhI batAve che. vartha :- dariartheka, kRpa-arthako jI nA zApaka sabhyanI vivalAe A sUtra SaDInA ane dhAri dhAtunA yoge anukrame preya, vikAra ! a'vAda rUpe che ane uttama artha mAM vartAtA gauNa nAma : 6 rAta kema lakhyuM ? caturthI vibhakita lAge che. (ya-jene saci : zUTuM , gAyAnta vidhInA (vi-dhAtu) thatI hoya te) maitrAca te dharma: - maitrane Avatu evuM A chatra rAjAnuM che. tenAthI rAjAnuM dhana saMce che ahI kautra preya che mATe tene catuthI Agamana jAga-ahIM chatra rAjAnuM Agamana jaNAve che. (vijAra - pariNAma rUpa je vikAra thato hoya te) paNa te utpAta sUcaka nathI. 0 vRtti - khapavA artha sAthe, saMbaMdhita dhAtu che [35] jema ke - mUtra te thavI* - mUtrarUpa vikArane mATe rAba khape che. (28) 1khyA 2/2/6ra (3mA - jenu dhana heya te dhanika+puttama Si svapRtha0 :- TahyuM have kahevAya.) (harama+ =jenuM RNa uttama che te - vRtti :- ra te na 2 rA: prayu te te 0 dhAra -tra sAta dhAtacatra mATe (karajadA) tumo vyApyAccaturthI syAt / phalebhyo brajati / gabhvasyetikima? so rUpiyAnI rakama dhArI rAkhe che. trIjAtu kAti | * anuvRta - vatuthI ra/2/53 ka vRjyartha :- jeno artha jaNAto pta vizeSa:- 0 * 2 sUvamAM banne padamAM ba va. ! hAya paNa zabda athAhI hAtha (mukalA na dvArA vacana sAmyatA anukrame atha levA mATe che. heya) te 5. vAkyamAM tu no artha jaNAto 0 be artha kema kahyo ? hoya paNa sAkSAt tu na hoya tevu kahevAya. sAm tat rAte - ahI sarva ne veThI thaI. jAmyanA karma rUpa gauNanAmane catuthI thAya 0 vira kema kahyuM ? zaH trazta - pharIne mATe jAya che. caitrasTa datte dhanAdhana - vikAra artha nathI. 0 svaccha ke na kahyuM ? T394 ] na lAdatuma cAti - phaLa lAvavA mATe jAya che ahIM ta6 artha che paNa adhyAhAranathI mATe 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 * 1 tA -: madhyama vRtti avasUri bhA. 1, pR. 27! catuthI na thAya, * 2 ba.va. - yathAra manuvezaH samAgama vAya 10 pR. 10 ' + anuvRti:- (1) turthI rara/53 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAra prakaraNa (ra) sumomavavanA /ra/1 turtha ja vRtti :- atyanta chAyAM jagyA mamLaMgA ccaturthI vA syAt / na tvAM tRNAya tRNaMvA manye / nAvAdi zeSa :- 0 A sUtra dvitIyA vibhakti | gaNAnnevam / nattvAM nAvamannaM kAkaM zukaM zUgAlaM vA manye / ne apavAda che. "hita sukhAbhyAm yoge" vA caturthI / caitrAya caitrasya 0 tu kema kahyuM : vA hitaM sukham / virA vida" - A vAkyamAM kavi " ", AziSi gabhyAyAM "hita sukhabhadrAyuSya kSemAthiyAge vA gie maHthe dUpidi' e pramANe vAkyamAM ekadeza caturthI / hitapathya, sukhaM zarma, bhadrabhadraM, AyuSyaM dIrghAyuH, artha che. akSara, zihi nazvamAna a ya che paNa sumanta | kSemaM kalyANaM, arthaH kArya, jIvebhyo jivAnAM vA bhUyAt / ja nuM vyApya nathI tethI catuthI na thAya. kRtyartha - (je nAma vaDe ghaNu niMdA [34]. sUcavAya te tadustAna kahevAya) mana dhAtunA (29) jevA nAte 2/4/63 atikasana rU5 varma-vyANa sUcaka gauNanAmane * sutrapRthao :- H navA manAte cAthI vibhakti vika lAge che. * vRti :- ti: pardaram, tathA mAravADhakAtA Rai ZI 7 vA maLe - tane huM taNakhalAM samAna paNa mAnato nathI. caturthI vA syAt / grAmaM grAmAya vA yAti / | 0 anAvara: kema kahyuM ? _F vRrtha : --page cAlavuM, sanAtapamAyela nahI - jyAM pahe cI zakAyuM na hoya, | tyAM nAva maLe - tane huM heDITele paNa nathI mAnato. te page cAlavAnI kriyAnA anApta karma rU5 gauNanAmane vikalpa caturthI thAya che prAmAya - , jIruM, zu vA - kAgaLe ziyALa ke pipaTanI tAle paNa nathI mAnato. vA thAta = gAma jAya che paNa hajI pahoMcyA nathI tevo artha (caturthI na thAya to vikalpa (ahIM navam, annam, surema, zaTIma, vim dvitIyA thAya). vagere zabdomAM catuthI thaze nahIM | anuvRta :- (1) turthI 2/2/14 anuvRtiH - (1) caturthI 2/2/53 T(2) sabhyazssLe 2/2/12 (2) tathALe 2/2/5 . T vizeSa: 0 anya kema kahayu ? TR vizeSa :- 0 anya udAharaNa : na tyAM tRLa cintayAmi - mana dhAtu nathI, vijhana pAne pUche vA yAti - bhUle paLe mANasaTo 4 nideza kema kayo ? mAge jayache. tyAM tRM mane - mana dhAtu che paNa AThamAM gaNane 0 matte kema TahyuM ? che mATe catuthI na lAge. urjA dara - manathI strI tarapha jAya che 0 Dutra arthamAM kema kahayuM ? ahIM gati nathI mATe dvitIyA thAya. na hAM rana maLe ! ratna karatAM vizeSa mAna 0 manAva kema ? (ahI prazaMsA artha che). vArtAtisamAge jAya che. raste prApta che mATe dvitIyA thAyaT0 ati grahaNuM kema karyuM ? 0 mA kema karyuM ? tyAM tRLa - ahIM nagna praganA abhAve mAtra prAmAna mAchiti - gAmathI Ave che. tulanA che atikutsA nahI 0 no gharavAta pachI va - vighAna thI grAmasthAna | 0 -nAvAri - bahuvacana AkRti gaNune mATe che. [397] 0 , ane e pramANe vara Azraya karavAthI jenA vaDe niMdA thAya teja vagerene catuthI* thAya ke (30) macADanA vAritikudare 2//14 * sUtrapRtha0 - masa manAvADhiccaH mati jyane * yu nena - hema prakAza pUrvAdha" pR. 239 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 abhinava laghuprakriyA zaSavRti - (9) dita azvocyAma rara6pa hita naman ne nahIM (name vAri... 3/4/37 thI 7 ane suva thI yukta gauNanAmane vikalpa catuthI thAya che nA abhAve catuthI'ne paNa abhAva thaze. kemake jemake - traNa traspa vA ditama - caitrane mATe kenima dhAtu arthavAna che tene ekadeza nanam zabda nahIM caitranuM hita - (vikalpa jhI thaI che) padAntara apekSAe catuthI evI *1 upapada vibhaktine trA traNa va sun [85]] bAdhakarI dvitIyA avI kAraka vibhaTina thAya. (10) tamADaDayuSya-kSemArthAthe nAgaDazipa L[ 399] 2/2/66 hita, sukha, bhadra, AyuSya, kSema, artha A| (32) kapa DAlAnAm 2/2/29 nAma tathA te artha vALA nAmo sAthe joDelA gauNa nAmane AzIrvAda arthamAM catuthI vibhakti lAge che. ] * sUtrapRthaLa :- gaLe 3H zrapAna vRti - agiA vivaH ! ["vajJAna] vRkSa vatro dvitamU nivekhyA nivAnAM vA mUvAta - jIvonuM bhaluM thAo. | patati / vyAghrAdvizati / pApAjjugupsate dharmAtpramAdyati / eja rIte , murNa-rAma, - marama, sAmu, caurAdrakSati / zRGgAccharo jAyate / himavato gaGgA prabhavati / AyuSyam - jIvitam , kSemam kuzalam arthaH - kAryam kArtikyA AgrahAyaNI mAse / yavebhyo gAM rakSati / badhAmAM catuthI thAya. [86] upAdhyAyAdantardhate / valabhyAH zatruJjayaH Sar3a yojanAni / [898] | mathurAH saunempa kADhayA: | (31) ratArtha vapama: thata svAdAsvadhAmaH ki kRtyartha :- 31 = judA paDavuM jaya = maryAdA-hada apAyanI je avadhi te sutrapRthao:- rAta-vyartha vanama: svastikSAdAsvAmi:| apAdAna sa ra thAya che. *vRti:- ma ne nityaM va76, 7: mA! [kavAya artha mAM-vibhAga. judA paDavuM, vibhAga majjA | nA svarita pUnAmyaH | thavA, DaravuM, dhRNA karavI, aTakavuM. ALasa svAhendrAya / svadhA pitRbhyaH iti cturthii| karavI, rakSaNa karavuM, bacAvavuM ke aTakAvavuM, 5 nRtyartha :- rAta ane rAta artha | dUra rAkhavuM, TALavuM.-thAkI javuM ke saMtAi vALA zabdo tathA , namaNU, , svAda javuM , kAraNathI javuM. kAraNathI judA paDavuM, ekamAMthI bIjI ane svadhA e badhAM zabdo sAthe joDAyelA| vastu nIkaLavI. dUra paNuM caDiyAtA paNuM vagere paNa nA mane nitya caturthI vibhakti thAya ! arthe samAviSTa che? * 2 zataH mattA maMttarAyamalla malane mATe samartha che. [E(11) gnisthAne 22/69 apAdAnasUcaka gauNa mArA caturthI thaI A rIte vAr anna -| nAmane Tari, 1, [ pa pa camI vibhakti lAge [7] agnine Ahuti udAhaNa :0 nAkhya: = arihatone namaskAra 0 vibhAga:- vRkSArapatra vatati-vRkSa uparathI pAMdaDu paDe che. 0 rita kazAstra = prajAne kalyANa 0 bhaya :- vAghAmiti = vAghathI bIe che. 0 svAdA-kUtha = Ikane svAhA 0 dhU mA :- givyTete = pApathI dhRNuM kare che. 0 4dhA pitRmya: = pitarone zrAddha ALasa :-dharmA prati = gharmathI pramAda kare che. 0 rakSaNa - vaTavRti = cerathI bacAve che. ja anuvrata:- caturthI 2/2/53 ' 0 kArya - gucchanA te = zugamAMthI bANa jAya che ka vizeSa :- 0 * sUtramAM tRtiyAnA egathI | 0 nIkaLavuM :- hivate pramavati = himAlayamAMthI namo vinAnAmatane: ahIM catuthI na thAya kemake kiche che ahIM nina zabda namavuM nA gamAM nathI 0 dura:- 8tta mALA = kArataka mAgasara 0 namasthati ninAna - ahIM paNa namI dhAtune yoga che 40 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - * 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - | *14 vimatte 0 | vimavita rIlInyAya.46, pR. 43 * tRtIyA - - haima prakAza pUrvArdha pR. 240 | * 2 apAya - laghutti bhASAntara bhA. 1, pR. 218 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraka prakaraNa (pUnama) mahinA jeTalI dUra che. 0 aTakAvaluM :- vemyA mAM zruti javathI gAyane dUra rAkhe che. 0 saMtAvu :-- svAdhyAyA maeNne=zikSakathI sa tAi jAyache 0 durapaNuM :- vaNasyAH rAmusya vak yejJAni valabhIpura thI zatru jya cha yojana dUra che, 0 caDiyAtA paNuM H- mathurAH srombemya gAthAH| mathurAnA leke pATaSI putratA lokothI sa Mpanna che. badhAM udAharaNomAM koine koi nimitto je vibhAga thAyache te avAya ane apAvAna sadA thavAthI paMcamI vibhakti lAgI che maiM vizeSa :- 0 agavAna traNa prakAre che (1) nirviSTa viSayam :- dhAtunA apAya lakSaNanA viSaya nirdeza kare te dAta. zrImAlA ati (2) ravAnta viSayam :- dhAtunI samIpamAM dhAtvantarAya aga vizeSa che. jenuM - te 35 - mAt dA. ta. kalAt pacati ahIM pAkanA viSayamAM varSe dhAtu che - kADImAMthI grahaNa karIne dhAnyane rAMdheche. (3) apekSita yim :- jyAM kriyAvacI pada na sabhAya paNa mAtra kriyAnI pratitI thAya, te apekSita kriyA - mAthuramyaH pAchIputrA mivatAH ahI nirNayanse kriyApada nI pratitI thAyache. apAya nA e prakAra che (1) Ayasa saLa* pUrvaH (2) budhdhisa n* putra H - dharmAt pramAAMta vRkSAt patati [800] (33) AhA'vadhI ra||970 *sUtrapRtha :- A avadhI *vRtti H- avadhirmaryAvAmividhidhdha / tadvRterANa yuktAtpaJcamI syAt / pari A sudhnAddRSTA meghaH / 5 nRtya :-- bavadho - adha nA be artha - maryAdA, abhividhi (hrada) [jemake - maryAdAH- vRkSa sudhI, abhividhi vRkSa sahita]. avidha arthamAM vatA Ara (ga) yukta je gauNa nAma tene pAMcamI thAya che. A sapnAtrRSTA meSaH sughna sudhI (brughna sahita) varasAda varasyA. | * anuzruti -: padmapAvAne 2/2/69 thI 12mI 29 maiM vizeSa :- 0 pravRttanA je nirAdha te maryAvA 0 maryAdA vizeSa eTale kriyAnI vyApyatA - AvarI le. te mavidhi pravRttane [40] (34) ya jamyAM vacce 2/2/71 apAbhyAm vajye * sutrapRtha H- para pravRtti:- AmAM yuktAr vajJanIyAt~~mIsyAt / pari sAketAn, apa sAketAnuSTo meghaH dharma nRtya :-vastha athavALA r ane apa zabdathI yukta gauNa nAmane pAMcamI thAya. 0 vaMde sAotAna vRTe meva: 0 apa sAketAn vRSTA meghaH ayeAdhyAne vane varasAda varasyA * anuvAta :- svasthapAvAne 2/2/69 thIvazrvanI mAMM vizeSa :- 7 vavaka bhAva sambandha ri-ara pachI sambandha thAya tene badale pAMcamI karavAnu A vidhAna che. - 0 vaja kema yu ? avarASTra: caitraNa mai tane apazabda ahIM vanya artha nathI. [X02] (35) yajJa: pratinidhi pratiAne prattinA 2/2/72 * vRti :- pratinidhimu vyasat roDa':, prativAna thI tasya vizeodhanam, te yataH syAtAM tataH pratinA yoge paJcamI syAt / pradyumno vAsudevAt prati / tilebhyaH pratimASAn prayacchati capa. mAMdhAre" ( vacamI | 2phAvAsanAt prekSate / gabhyeti kim ? prAsAdamAruhyAsane upavizya bhuGkate / "stokAllakRcchrakatipayAdasatvekaraNe" paJcamI vA / stokena stokAnmuktaH - meM nRtya :- pratinidhiH * mukhya jevA athavA mukhyanA badale cAle tevA. pratiyAna: eka vastune badale bIjI vastu levI ke ApavI, malA karavA. pratinidhine sthAne vaparAtAra sUcaka gauNana ma, tathA prativAna apAtA padArthane badale kAmamAM AvanAra padA nu sUcaka gauNa 3 * 0 - vizeSa:- laghuvRtti avasUri pR. 201 . Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 0 abhinava laghuprakriyA nAma (ba)ne prati zabdanA yoga paMcamI thAya. paMcamI vibhakti thAya pratinidhi - prarano vanavA prati - vAsudevane | kamRti :- tata: amRta = tyArathI mAMDIne badale pragna pratinidhi che. mRtyatha" :- zrImati rAmya = unALAthI mAMDIne pratidAnam - tilebhyaH prati mASAn prayacchati anya:- gA maitrAna = maitrathI juda talane badale aDada Ave che. cartha :- mitte maitrA = maitrathI bhinna * anuvA :-- pannAhAne 2/2/69 ti:- prA 15T vasati = gAmanI pUrve vase che. mai vizeSa :- 0 pratinidhi pratitAne kema kahyuM ? pazcime namaskUT: rAmathI kRSNa pachInA che. vR4 prati vitate vi7 - ahIM badalAne artha nathI dahira = himA1 = gAmanI bahAra 0 vataH kema kahayu ? | bAta = rUtara caitrAnta = caitrathI bIje che tae+: prAMta mAnuM chati ahIM vata: thI mA | anurAta :- sthAne-2/2/69 thI ghanamI zabdane paMcamI na thAya vizeSa:- 0 vivu zabdathI dizAdeza-kALa levA Raa zabavRtta - (12) khyAH kaDadhAre rara74 [ 0 41 zabda = prakRtti vilaNa artha eka kriyA karyA bAda bIjI kriyA karavAne prasaMga hoya [ 0 rUtara zabda = yamAna pratiyogI spadhI-jemake tyAM pUrvanI kriyAnA sUcaka ghAtune ! pratyaya lagADavo | phara :- zumAn = rAmaH Avo vadhU pratyaya vALe prayoga vAkayamAM adhyAhAra hoya [474 ] tyAre adhyAta sUcaka [ pratyaya vALA padanA karmarUpa ! (37) citra sthAdhAra dhAma 2/2/30 gauNa nAmane 5 mI thAya || * sUtrapRthao :-- jima vAyara vadhAre varAt aThThAtR-gAsananuM che te gharathI, AsanathI jue che ahIM ! * vRti :- divAba : jaLa va DagadhAre bane pada adhyAhana caDU pratyayavALA che. | 'dhikaraNaM syAt / tacca vaiSayikIya leSika bhivyApaka sAmIpyaka Asane upavizya prekSate / naimitiparivAta paDhA ["a:15dhara] . 0 adhyAhAra vaju kema ? | divi devAH / kaTe Aste / tileSu tailam / vaTe gAvaH / mAne savarA muda-Asane besIne khAya che. [48] ! yudhvaM sannahyate / aGagulyagrekarI / (13) rastAvikR ti thAva vAge 2/ra 39 | para vRjyartha :- kriyAnA Azraya rUpa kartA aa (guNa) vAcaka ane kaNa sUcaka evA tAra, 1 ke karmano je AdhAre te adhikaraNa kahevAya 23, 24, datiya evA gaNanAmane paMcamI vibhakita adhikaraNa cha bhede che. vauSayika, aupazleSika vikalpa thAya tena - staMtu vA mar: - DAthI abhivyApaka. sA maka vikalpa ditIyA thaze kaumitika, aupacArika [(14) sabhya 2/2/05 AdhAra vAcI T403] gaNana mane ki, ku, muku rUpa saptamI vibhakti lagADavI '(3) mRtyacAryavirATa diia : ra/ra/75 [eo] * sutrapRtha che :- prata pravArtha virudra caMddhi vAta | udAharaNa :rUta: vaithi :- vivi tevA :- devo svargamAM (he che) bIje nahI * vRtti :- miDa rUma | tata: prakRti | | aupaleSika :- are sAta-sAdaDI upara bese che. A zrI nAkhyA anya mitte mitratu | prArA vasaMta ! ! (adhora nA amuka bhAga sAthe saMbaMdha). pazcimA rAmAkRSNaH / bahinAmAt / ArAd grAmAt / inazcatrAt / iti paJcamI / (AdhAranA AbAbhAga sAthe saMbaMdha) ka vRtyartha - prakRti ane anya zabda | sAmayika :- vaDe jAva: jhADamAM nahIM paNa jhADa pAse tathA te arthavALA zabdo, vidara, vAha, zAn | naimittika :- su sannate - yuddha mATe taiyAra thAya che. rUtara e badhA zabdanA yoge gauNanAmane ahIM nimitta rUpa AdhAra che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 kAraka prakaraNa opacArika :- mANa 4ra = bAMgaLIne Terave hAthI vR0the :- saMta pratyaya pachI je na te tarapha hAthI che evo artha thAya. pratyaya AveluM hoya eTale ke tene te jenA ka vizeSa :- 0 kinAvA Azrava aTale kriyAne aMte hoya tevA zabdanA thAya (kama) ne nitya saMpAdaka evo artha thAya che. saptamI vibhakita thAya 0 kiyA be prakAre :- (1) dhA - kartAmAM rahelI kathaDadhAtI = vyAkarane bhaNele (2) jarmasthA - kamamAM rahelI (saMbaMdhi) AvI + ++ na = savatina adhikaraNa*:- 1 viditA sAkSAta briAma | |4 anuvRta :- sabhyadharI 2/2/95 thI sattanI pariyAtithI, rAaDavAIi Rm. chA varaSa :- ( tene ema kema kahyuM ? [475 ] kAM reti - sAdaDI kare che - saMta-runa pratyaya nathI. saptamI aMgenA vidhAno 0 kata kema kahayuM ? (38) svAmIzvarAdhipati rAjAsAtipratimUka?/ra98] ta pUrva Tam - pahelA sAdaDI karela ahI rUna (puni ) sutrapRthaLa :- svAmI zva-ariti-rAsAt sAkSI prayA che paNa pachI nathI. 0 rana kema kahyuM ? pratibhU prasH 3 misTa ane mitra: - maitra gurU pAse beThe * vRti - gfma vA sadaf I myAM jApu nA svAmI | vasta pratyaya che paNa Tuna nathI LET vRyartha :- rAmI, zvara, pati, DAyAH 0 cA kema kahyuM ? sAkSI, tim, para: a sAta nAmanA yoge nAtanadhIta vyam - vyAkaraNane saptamI thAya paNa mAsa (gauNa nA bane) sAtamI vikalpa thAya. zabdane nahIM. jemake navAM ; vA svAmI - gAyano mAlIka * anuvRti:- satavAra 2/2/95 thI saptamI [77] (40) taru vate tau ra/ra/100 vizeSa :- 0 udAharaNa 0 11vAM nADu vA zvara: gAje ne mAlika * sUtrapRthA:- tat yukta detI * vRti :- dharmavarUdhAta sattA sthAna ( narmaLa 0 navAM puvA (3) adhipatiH - adhipati (4) tAlA: | dvipInaM hanti, dantayorhanti kuJjaram / kezeSu camarI hanti bhAgIdAra, (5) sAkSI =sAlI, (6) pratima: sAkSI (7) prasUna: = gAmAM janmelA. sImni puSkalako hataH // 0 vikalpa rUpamAM e sUtra 2/2/81 thI 1khI thAya . asAdhu-sAdhu-nipuNa yoge'pi captamI / asAdhumaitro mAtari / pratyAdiyoge tunasAdhumaitre mAtaraM prati 0 dvAna, kuzvara, vagere eka deza* artha grahaNa karatA ka vRjyartha :- je vAkayamAM vyApya karma samAna athI evA ghati nAtha vageremAM saptamI na thAya sAthe hetu joDAyela hoya evA hetuvAcI gauNa pra. pati =mAM thI ja thAya. nAmane sAtamI vibhakti thAya. - (lekArtha :[709] 0 maLi TrIvinaM rata - cAmaDA mATe dipaDAne (39) vyASyana: 2, 299 haNe che. - A vAkaya mAM dipaDo jarma ane cAmaDuM * sUtrapRthaLa :- gyAye vatta-runaH | de che ane sAthe joDAyela che mATe maLi mAM + vAta :- Raa ja putra taTastha gALe satI | satamAM vibhakita thai - je rIta - nitya syAt / vyAkaraNa'dhInI / / 10 tAtti san - dAMta mATe hAthIne haNe che. 0 0 0 0 0 0 0 0 10 gf nita - vALa mATe amArI gAyane 0 0 0 0 0 0 0 0 * 1 adhikaraNaH- vAkya pradIra grantha *2 ekadeza eTale Aja zabda paryAya nahIM 0 sIni zu ha84: 1: -kasturI mATe mRga haNAye nyAya caMd rAspaDa rAta nA nyAya. 1, pR. 1 | x anukRti :- saLei 2/2/95 thI ramI Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA ka vizeSa :- 0 yukta kema ? sUcaka hAtha (ta vAkayamAM kriyA sUcaka gauNa vetanana dhArthe sunAtI = vetana mATe ghAnya kApe che. ahI | nAmane) saptamI vibhakita lAge che. thA, detu alaga che mATe saptamI na thAya, pu sudAmAnAsu ata: gAyo dohavatI hatI (dAha0 heta kema kahyuM ? vAte chate) te gayo. ahIM javAnI kriyA mukhya Teva vAva sRti - devatA paga aze che aDI hetu che te suhAmAna zabdathI sUcita che. nathI mATe saptamI na thAya. + anuvAro:- rAdhikaLe rA5 samI 0 detu = nimitta athavA kAraNa 10 hetu (hetu #kaLa - 2 / 44 tRtIyA vibhakitane vizeSa:- 0 tRtIyA ( bhUta sTa) nA ahIM apavAda che *1 apavAde ahIM satamI thaI che. 0 hetu = sAmAnya artha nimitta che -- chatAM te viziSTa | 0 mAtra traNa traNa che. * nimittano ahIM bAdha karAve che * 2 (1) karI:- kartAne prathama vibhakita lAge ane dhAtune je mAtra nimitta hoya ane tA na hoya te na rtAnI apekSA vALA puSa-vacana Ave dhA sunata mAM tra ne saptamI thAya. damaNI :- karmane prathama-kartAne-tRtIyA tyAdi rAvavAd :- traNa sUtranI vRtti sAthe che. paNa pratye rmAnusAra lAge. uhira eka ja che baDI avaga sapTatA karI che. (3) bhAva :- kartAne tRtIyA, kamane abhAva ane (15) bArAkAra saputa 2/2/101, kriyApada trIjo puruSa ekavacanamAM. (16) sAdhunA 2, 2/102, karI bhAva lakSaNa be prakAre che.* (17) nigIna vAra.n 2,2/103, (1) akarmaka :- sUrya udayane pAmate hatuM tyAre (traNane sa yukta atha) masaTdha zabda sAdha zabda ane rAtrI samApta thaI-amuka kArya karate chate-artha Adara bhAva jaNAte he ya te niqna zabda sAthe joDA-T(2) akarmo :- kamaLa piksanA rAtri pUrNa thaI yelA gauNa nAmane saptamI vibhakita lAge. paNa jo prati, amuka hatA tyAre e artha vari, mana ane mine pragana hoya - A su lAge -T0 mAva kema kahayuM ? 0 asAdhu: - mAtari = mAnA taka mitra asAtha che. | TAmiH taltha megnanam - jaTA vaDe 35ti - (sAro nathI) - ahI mAtR zabdane samI thaI. bhAva lakSaNa che - bhAva nathI. ghara Dhi yege saptamI na thAya te rI saMg maitra mAtara 0 mAvacakSaNa kema ? prati - gti che mATe dvitIyA lAgI yasya bhojana sa maitraH 0 sAdhu: maitro mAri - mAtA tarapha sAro che [2]. [79]. 0 nAdf nipuna:maitra: maitra mAnA tarapha Adara bhAvavALe che. (42) parTI vI DarAje //18 sutrapRthao gii vA kanAre [48] * vRtti :- 3nAre mAvaTAnA ghaTTI vA, ghaNe (41) camA mArakSama /2/16 saptamI / sadato lokasya, rudati lokevA prAvAjIt sutrapRtha 1 :- mAva: mAva-DhakSaNam ka vRjyartha:- je vAkayamAM eka kriyA vRtti:- mAvaH krizA ! jja manannA maJ (bhAva) thI bIjI kriyA (bhAva) nuM sucana sTa tataH samI aa aa Ai sugharAkSa jaa: I | heca ane anAdara atha jaNAto hoya tyAM ka vRtyartha :- mAva=kriyA. (je vAkayamAM)T(krayAsucaka gauNa nAmane vikalpaSaThI vibhakita eka (kriyA) bhAva bIjA bhAva (kriyA) no | lAge che. na lAge tyAre sAtamI lAge - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 21} 1 wtha, lA1 huM vA * 1 detu-bRhadavRti-nyAsa sahita bhA. 2 za,nyA. pR 164 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 "2 detu - laghutti acUri - pR. 219 | * bhAva rakSA :- hema prakAza pUrva pR 247 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra praraNa patnIt leAkA rAtA rahyA ane teNe dIkSA lai lIdhI. - rAvAnI kriyAthI dIkSAnI kriyA (bhA) nuM sucana che ane leAkeAnA anAdara che mATe SaSThI thAya. anuzrutiH-(1)saptaSii2/95 thI muptamI (2) yamAveza mAva Anam 2/2/16 vizeSa :- 0 prArta nI sAnikA 0 dhana dhAtu (1) sinavasthAm 3/4,53 thI bi (ra) stAva zite'trAveriph 4/4/32 thI T va -dhana : 4/348 thI vRSNi(4) saH siirisyo 4/3/65 thI phkta (5) dAMta 4/71 thI sip lepa (6) aTU . / .te viddhAMtra 44 29 dhI ar 1 +++, 2 =+=+:+sa, 3 g+mA++5 4 pra+ nU+++, 5 pra+trA+3+, +1+vravU+++ (pratyaya) = mAtrAnaMta -- thayu 6 [40] (43) saptamI vA mitte nirdhArane ra/ra/109 *sUtrapRthA H- saptI 2 mi.ne nirdhArane vRtti H- samudrAAreherAya gatituma kliiimaH pRthakkaraNe'pi SaSThI saptabhyo bhAvaH / avibhAge (nirdhAryamANaikadezasya samudAyena saha zabda daikye gamyamAne) kSatriyo nRNAM nRSu vA zUraH / kRSNA gavAM gopuvA bahukSIrAH / - vRrtya :- jAti, gugu.kriyA vaDe samudAyathI ( buddhipUrvaka) kAi ekadezanu je pRthakkaraNa te nirdhAraNa kahevAya nirdhAraNa jaNAte ane gauNanAmane SaSThI ane saptamI vibhakti thAya.--jo vibhAga jaNAtA na heAyatA (nirdhA mAna) ekadeza - vibhakti samudAya sAthe zabda e kaya hAyatA) - jAti :- kSatriyo tRLAM mRtyu cA : kSatraye mANasAmAM zUravIra che. gurU :- kRSNA gavAM goSu vA bahukSIrAH gAyAmAM kALI gAya bahu dudha vALI che. ahIM jAti mAM kSatriya ane gumAM kALI ema vibhAga karela che. je samudAya sAthe abheda .... * prAtrAt - sAnikA-madhyamavRtti avasUri pR. 143 tathA. gRhavRtti--nyAsa sahita bhA2, pR. 169, rIte joDAyelA che. anuvruti:- pachI vADanA 2/2/108 thI pachI 33 tta vizeSa :- 0 anya udAharaNa - kriyA :- pAvantA yAtAM cAtu vA zIvratamA cAlanArAmAM deDanArA vadhu jaldI cAleche. vyakti :- yudhiSThira: zreSThatama: yurapamAM jju vA kurmAmAM yudhiSDira vadhu zreSTha che. 0 vimAna kema hyu ! mAthurAH pATalIputrakebhyaH AdyatarAH mathurAnA leA pATalIputranA leAkethI vadhu sapanna che. (ahI bhaugolika vibhAga ke bheda nathI) 0 A sUtra ayeviravAvAnam 2/2/29 thI thatAM paMcamInA vidhAnanuM bAdhaka sUtra che. [41] (44) zeSe 24281 pravRtti 1:- karmAdibhyo 'nyastadavivacArUnaH svasvAmibhAvAdiH sambandha zeSarUtatra pa'ThI syAt / rAjJaH puruSaH / upagorapatyam / mASANAmaznIyAt / 5 vRrtya :- karmAdikathI anya (kriyA kAraka pUrvaka karmAdinI avitrakSA rUpa je sva svAmibhAvAdi saMbaMdha vizeSa te zeSa' kahevAyache. zeSa artha mAM vatA gauNa nAmane SaSThI vibhakti thAyache. jJa: puruSa: rAkhatA mAma (spaSTA :- pAte-peAtAnuM nAkara-zeTha, bhApadikarA vagere prakAranA je vividha saMbadhA tenuM nAma zeSa) sapaIAH payam - upazunA putra 0 mASANAm aznIyAt aDadane khA * anuvrutti :- ane sa: pachI 2/2/8* 5 vizeSa :- 0 gauNu nAmane kema kahyuM ? rAsaH puruSaH ahIM banne zabdemAM sa MbaMdhane bhAva chechatAM puruSa: zabda pradhAna hAvAthI tyAM prathamA thAya--khI nahIM. 8 rAsa: puruSamya reMja : rAjAnA puruSanuM phrabala ahIM puSpa zabdane vakhI kema thai ? rAjAnI apekSAe purUSa zabda pradhAna che paNa kaMbalanI apekSAe gauNa che mATe pukhI thaI. | [4] Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 (45) mana na: hrafE /2/83 + 86 sutrapRtha:- 1 mavRitaH2/2/89 tendri2/2/86 * vRti :- vRndrastha tumaLA: jaldI thAt AvAMsa'Ta' || mata mAtiA / kvacidvA / vicitrA sUtrANAM kRtirAcAryasyAcAryeNa vA mAM nRtya :- ni ta: 2/2/83 :(je gauNanAma) kRdantanu karmI heAya tene SaSThI thAya. trAM hraddhA = pANInA sarjanAra (ahI sadA kRdantache ane lak ka che mATe SaSThI thaI 1 (18) i 2/2/86 kRdantanA kartA hoya tene khI thAya. jemake :- mayata asiA tamAruM besavu (ahIM AsiA kRdanta che ane mat rtA che. tethI SaSThI thaI) ---- [4] * anuvRti :- asAnA jJa: pachI 2/2/80 vizeSa : Wan 0 dharmAga 0 A sUtra dvitIyAnA apavAda che (ra) 0 ni ema kema yu ? zastreNa bhettA zastra vaDe bheda karanAre stAvaTMAtheADu rAMdhanAra (stam kriyA vizeSaN che meM nathI) 0 vRta: kema hayu ? mupUrvI evanama-jeNe paheAM cAkhA khAdhA che te(ahIM ena, daSThita nu kama che kRdantanu nahI) nara mATe = = thI vI ta mATe : 0 A sUtra tRtIyAne apavAda che. 0 hari kema hayu ? gRhe ciA dharamAM suvu haiM e nathI pazu adhiSNu che 0 vRtaH kema mRyu ? tvayA zayya zate kriyApada che. kRdanta nathI zaiSavRtti:- (19) sa~deraNA ra86 je ekja kRdantanA prayAga rsAmAM ane karmoMmAM pRthvI vibhUti thavAmAM hetubhUta heya te kRdantanA rhute khI vikalpe lagADavI. strIliMge thatAM tra ane pratyaya vALA kRdanta zabdane A sUtra na lAge. vicitrA sUtrALAM kRtinA sthApAye navA sUtreAnI vicitra kRti (ahIM zruti kRdanta che ane e bhavana laghuprakriyA kRdanta sUtra rUpa ne ane - AvA rUpa ne SadhI vilaMkita thavA mATe nimitta che. tethI ASAya subdane vikalpe vahI thai. [5] * vRtti:- baLu paDanIyanya-cAH kRtyAH ghamAM vRtta iva vA yAn / va va ya ta ya raLIya reya nRtyam / [43] (6) hya vA 28 oN nRtya :- r, savya, anIya, ca, pa A pAMca tya pratyayA che. kRtya pratyaya nA vikalpe kartA mAM vatA gauNanAmane SaSThI thAya che. cacA sava vAkAryam, te vyak, LIyam, cama, yama, e rIte pAMce kRtya pratyayamAM sava a ma paDIvikalpe vAtRtIyA thai [(1) vR+yaMga-2, (2) :+Rz=`jya, (3) - +nIya= jhIva,(4)dAca taiya(5)cUcav=sya thayu che. *anuvrutti H-(1) mannAne jJa: vI ra/80 thIvI (2) tara 2/86 vizaSa :- IphtarI kema yu ! pravacanIya gururdvAdazA'Ggasya kaNI che. [44] (47) 2 riTAnAtAlumatamAtA 2/82 * sUtrapRtha H-riviSTAt AT astAr maN atar mAn * vRti :- ma: samirzane varI myAt / gRhovara,zaSTat paraMtu, pustam, pura:, trita, tAdA { vR :- vagere sAta pratyA jene lAgelA hoya tenA yeAgamAM (gauNa nAmane SaSThI thAya che. O . . . da . O O e sutro bhegA mukela che eTale ahIM alaga pADelache ne kare che. (fr) vRkSya 3=gharanI upara (TA) nRdaya ti - gharanI upara AgaLa (phtA) t-bIjI tarapha, (astAnU) purAtatta= AgaLa, (at pura=aAgaLa (atasU) siLataH = dakSiNe, (jJAt) ratA-uttare - sAte pratyayAmAM zudgha zabdane padhdhI thAya che. AcAyanIjhra anuvRti :- ajJAne saH nI 2/2/80 vizeSa :- 0 A vidhAna paMcamInA apavAda Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 kAraka prakaraNa 0 pratyayo:- (1) urdhvAri riSTAtAvupazcAsya7/2/114 | vaditR - tenu prathamA me.va nu35 vaditA thA ri, riSTAt (2) udanta :- bhUjeH SNuk 5/2/30 thA SNu (2) parAvarAstAt 7/2/116 thA stAt (3) avyaya :- ktvA tumam 1/1/34 thI ktvA, tum (8) purvAvarI...vadhazcaivAm 7/2/115 thI as astAt | (4) kvasu : tatra kvasu-kAnauM tadvat 5/2/2 thA kvasu (4) dakSiNottarAccAtas 7/2/117 thA atas (5) Ana (kAna) tatra kvasu kAnau tadvat 5/2/2 thA kAna (5) agharAparAccAt 7/2/118 thA At (6) atra * dhAra-iGaH akRcchre atRza 5/2/25 thA atRza [4241 (7) zatR :- zatrAnazau eSyati tu sasyau /2/20 thA zat (48) tRnnudantAvyayavasvAnAtRzazatR DiNakacakhalarthasya (8) Gi :- DauM sAsahi vAvahi cAcali pApatiH 5/2/38 thA 2/2/80 sAsahi () Naka :- kimAyAM kriyArthAyAM tum Nakaca bhaviSyantI sUtratha0:-tRn / udanta ra avyaya kvasU 4 Ana 5/3/13 thA Nakac atRzU 6 zatR 7 Di 8 Naka 9 khala'0 - arthasya (10) khalU :-duHsuISat kRcchAkRccharthAt khal 5/2/13& * vRta:- eSAM dazAnAM kRtAM kamakoH paSThI syAt ] thA khalU tRn-vaditA dharmam / udantaH vizvaM jiSNuH / avyayam-kaTaM nAMdha :- parona sutrahanta rAnA che - kRtvA, AdanaM bhoknu yAti / kyaH / annaM pecivAn , sabhAga: 4 nuskhaM pra29 cha,] AnaH - kaTaM cakrANaH / atRz - adhIyaMsta-vArtham [4291 zatR-kaTaM kurvan / Gi-kaSTa sAsAheH / / Nakac-kaTa kArako yAti / khalartha: - sukaro dharmaH, sujJAna tatvaM bhavatA / bhinna bhinna vibhakta vidhAna Wan vRtyartha :- tRn pore // kRt (45) pRthaga nAnA phacamI ca 2/2/113 pratyayo tenA kartA karmanAM paDI vibhakita thatI *vRti:- a.bhyAM yoge tRtIyA paJcamyau syAtAm / nathI. pRthagU maitrAnmaitreNa / anumAna hetorapyevam - zabdo 'nityaH (Tana) vaditA dham = dharma sanAra kRtakatvena kRtakatvAdvA (udanta)-vizvaM jiSNuH = vicane tanAra Wan vRtyartha :- pRthak sane nAnA nA (avyayama)-kaTa kRtvA yAti= sADIzanalaya | yogamAM (gauNa nAmane) paMcamI ane tRtIyA bhoktum yAti = bhayAne yache. thAya che. (kbasu)-annaM pecivAn = sa panA2 pRthaga maitrAt maitrega vA - bhairathI he| che. (Ana)- kaTa cakrANaH = sAdaDI manAvanA nAnA maitrAta maitreNa vA - bhautathI rhe| che. (atRza ) adhiyana tatvArtham-tatvArtha maanaa| anumAna ane hetumAM paNa eja pramANe tRtIyA (zatra) kaTa kurvan' - sADI arato jayabhI thAya) - zabdA'nityaH kRtakatvena - (Gi) kaSTa sAsahi - ne sahananA / kRtakatvAd vA. (Nakaca ) kaTa karakaH yAti-sADI 21 gayacha. *anubhUti:-tRtIyA'lpIyasaH 2/2/112vI tRtIyA (khalatha') sukaraH dhamaH, sajJAna tattva bhavatA tArA vaDe tava dharma sArI rIte jANI zakAya Wan vazeSa :-0 ne pRthag nAnA za6 anya arthamAM hoya te pramRtvacAI 2/2/75 thI paMcamI siddha | daze udAharaNa mAM SaSThI thai nathI-tenA cha - tyAM sA sUtrathA tRtIyA / thaze. pratyayono paricaya "vizeSa vibhAgamAM juo | * anuvRtti:- (1) ajJAne jJaH paThi 2/2/80 thI [417] paThi (2) nobhayAtoH 2/2/85 thA naH [50] Rte dvitIyA ca 2/2/114 OM vizeSa :- 0 pratyayonA sutro :-|vRtti:- Rte yoge dvitIyA paJcampauM syAtAm / (1) tRn :- tRn zIladharma sAdhuSu 5/2/27 Rte dharma dharmAdvA kuna: sukham / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhivana laghuprakriyA ka vRjyartha:- RRte zabdanA ge [gauNa (53) dvitIyAvaENAvene tADana ra/ra/117 nA mane dvitIyA ane paMcamI thAya che. A satrathao :- hinar 1 qztha nena ana--aH Edane varSa yamanuM vA 4: sunaH dha vinA sukha! ka vRta - dhUna grAmaM dAnadhya | manafta vim ! kayAMthI? [ahIM teno yoga che mATe dharma | : grAn ane dvitIyA-paMcamI thayA che. - vRtvartha :- (pa pratyaya vALA nAmanI anuvRti:-9thA nAnA uart 1 2/1/113 uzcamI sAthe je celA bauNa nA ane dvitIyA ane * vizeSa mA avyaya che jenA vatana paThThI lAge paNa tenA pratyaya vALA nAmamAM evo artha thAya che. zaa dhAtu na devA joie.) 0 14vaNa 32/17 thI tRtI e.va. ne lepa ka vRA 8 maMtra, gAmanI pUrva che (ahIM pUrva - 2 : 7/ra 12 thI mana = (51) vinA te tRtIya -2 2 115 pUna thayuM tethI grAma ne dvitIyA-ThI lAgI, 0 317 kema kazuM ? ja vrata - vinA cArtiA 1 ua vRrtAlA: : a mAM sutra na lAge, vinA pApa pApAt pApena sukhaM syAt / / vRrtha :-vinA zabdanA yoga (gauNa ! kA pramata- gAmathI pUrva (paMcamI thaI che) che (ahI + kesa mAM ana na suvaH nA mane) - ditIya, tRtIyAM, paMcamI thAya che. te s/ra/1ra3 thI lApa thayo che.) jemake:- vinA pApa ne pena suvuM na ! ! pApa vagara sukha che. ja anukRti - zraDane kirtavA 21 114 (1) gha + =1 - FT - kiM ='T 5/1/198 (2) karavadana m 42 4 6 thI anna virApa :- vinA e avyaya che. (3) maH 1459: nI + ;] 10 sUtramAM te mukavAne hetu anansara enA dvitIyA - (4) yuga. : 2 1 1 thI ane patravya - 1 89 thI paMcamInA grahaNa karavA mATe che. antane lepa nA ghA. e.va T429 7 0 banaH pra.ipeva thI paMcamI thaI che. te (pa) hu ai yaurTa - 2116 mRtarArdha. . . 65 thI thaI. * sutratha0 :-- tura-: tRHT - [ 22] * vRtti :- 5 zrI tuSA, maghA. [54] he pracAra 2/2, 118 _ itha :- (du zabda ane dulya ! arthavALA zabdonI sAthe joDAyelA (nauNa ja sUtrapRthan :- ra : tRtnI nAnA: nA bane) tRtIyA ane pachaDI vibhakti lAge. A vRtti :- dara vayo jugADa vimara: ! hatIyA) mAtra 1 --(paThI) mAtutu= 1 dhana devanA ! dhanIya che ! dhanAdair: dhana che ! * *tAnI samAna, dhane hetau vasati / eva nimittAdibhirapi / iviSa :- 0 jra-ardha jemake mAtra sanaH vRtyartha - (tu eTale nimitta) ane tuktaka: - mAtAnI samAna detuM nAma sAthe tathA dehu vAcaka nAmanA page atha zabda paryAya athanA grahaNa mATe che. | (samAna vibhAti vALA gauNa nAmanI sAthe) | _rA iLa sarvaka - tenA jevuM artha tRtIyA-catuthI - paMcamI - SaSThI - saptamI 16 " sUtra saptamI vibhaktine bAdha karavA mATe che ] vikita thAya che, tethI navAM mi: va turA svAmI mAM svAmIzvarAdhi ! (tRtIyA) nena nA dhanarUpa hetuthI rahe che . . : 2: 98 thI saptamI na lAge. (catuthI) dhanAya dhanarUpa hetu mATe ja che. [20] (paMcamI) dhana che je dhana rUpa hatuthI rahe che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraka prakaraNa 37 (SaSThI) dhanasya detA: dhana rUpa hetunA sa Mdhe | nahIM.* 1 kemake sava"nI gauNutA thaI anya pada pradhAna bane (saptamI) dhane deto vasati=dhanarUpa hetu nimitte che. kemake gauNa ane mukhyamAM mukhyane kAya* prApta rahe che. thAya che. *2 e ja rIte nimittAiima: nimitta vaDe rahe che vagere badhI vibhakitanAM samajavuM banAvavu 5 vizeSa 0 :- sarvAre:sarca: thI badhI vibhaktie lAgI zakta chatAM A sUtra alaga kAraNa sarvAr zabdanA graLu mATe che () samAnA dhArana kema kazuM ? anartha hetu: annanA hetu ahI' samAna - adhikaraNa | zruti thayA prAptama nathI mATe mUtra na lAge. [42] (55) sarvotaH sarvA: 2/2/119 * mutra : sa-phe sarca: * vRtti : auyusaphe: karyA vimaya: e zvetu hatum jema dattunA ! mai cetave = deteH / ya hatAH / jasmina dau yAti / maiM nRtya hetu nAma sAthe tathA daitu avALA nAma thI cukata (ane samAnAdhikaraNavALu) je sarvata rUpa gauNa nAmathI para sAte (badhI) vibhakitae lAge che. (prathamA) hetu:ti kayA hetu jAya che. (te | jAya che.) (dvitIyA) taya che.) hetu yAti kayA hetune dhArIne (tRtIyA) vena hetunA aMta kayA hetu vaDe jAya che. (caturthI) mo hatave cAti--kayA hetu mATe jAyache. (5 camI) mAr hateA cAti-kathA hetuthI jAya che. (vI) detAH cAti-kayA hetunA sabaMdhe jAya che. (saptamI) min detau cAti-kayA hetu namo * anuvRti:- devAtRtIyAyA:2/2/118 thI devaH - vizeSa :- 0 sarvAdri naLa: sarve, vizva sama, samayad, ...vagere jue sUtra 13 svarAnta puliMga jemake:- ce hetu:, caMhetu, cenadenunA, yaaizvetave vagere 0 bahuvrIhi priyA: sarve yasya saH vagere bahu trIhimAM sa na hatya nA vege paNa A sUtra lAge syuH / mAtra - * [43] (6) viroSane Dhau cAmar: 2/2/122 :- vizeSo Dhauna-asmaka :} vizeSaNa rahita syAsmadeA dvAvekazcArtho bahadvA syAt / vayaM brUmaH, AvAM brUvaH vayaM brUmaH, aha bravIbhi / vizeSaNe tu AvAM gAryo brUvaH / aha caitrotrIbhi * sutrapRtha vRtti H maiM nRtya :- vizeSaNa rAhata evA amad zabda e athavA eka saMkhyAnA ane sUcaka heAya te te Tvisa ke jDa sUcaka zabda vikalpe mahuvacanamAM Ave (a.va.) ad vrami - huM beAlu chu, (.va.) AvAM male vikalpe thaya trama: evA bahuvacananA brUvaH ame e melIe chIe te banne ne che. prayAga thai zake. 0 viropaLa ke kahyuM ? AvAM gAryo brUtraH gAgye gAtranA evA ame e kheAlIe chIe. aautra trami huM: caitra kheAlu chu temAM AvAM tu gAya ane badama nuM patra vizeSaNa che mATe sUtra na lAge. x anuvRAA :- pAtthAmAM moDala vavat 2/2/121 thI saulezaDasa vadut vizeSa :- 0 eka aneka svabhAvanI AtmAnI aneka svabhAva vikSAthI yu mamAra nu ba.va. siddha ja che paN amar ne vizeSaNa yukta na grahaNa karavA mATe A sUtra banAvela che. [44] (57) nAyAthAyAMnauDasA vavat 2/2/121 sUtrapRtha: jJAti-vAyAM navA ja ayA mavat O . . . . .. - * 1 bahuviDI:- gRhavRtti - nyAsa sahita bhA. ra. * 2 nyAya:- goLa mukhya mu che. vAyarasa prayA nyAyaH 22, pR 22. . Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 * vRti :- saGkhyA vizeSaNa rahito jAti zabda ekavaca vazva vA yat / sabhyane yayaH / sukhane thavA:| saGkhyA vizeSaNe tu ekatrIhiH sampannaH subhikSe karotItyekatvameva maiM nRtya :- jAtanuM kathana jaNAtu hAyatA sakhyAvAcI vizeSaNathI rahita evA eka vacanamAM rahelA nAmane viSe bahuvacana * sutrapRtha -- gurau ekaH ca thAyache. saMpannA yavaH - java khUba pAkA vikalpe vanA: cA: - jaya khUba pakavA * vRttA :- gurau - taravAre DhAvavaghArtho vavakA sthAt / yuvAM puru / yura purava:|" me vitA| te me vitaruM / prazna nRtya :- je nAma gauravane yogya ahI yajJaH e.va. che te jAti sUcaka che tethI hoya te nAma petAnI eka ke e saMkhyAne sUcavatuM hoya tA paNa bahuvacanamAM vikalpe vaparAya che. tenu kha.va cAH thai zakayuM, 0 savA vizeSaLa kema kahyuM ? eko vrIhiH sampannaH subhikSaM karoti eka cAkhA pAke teA sukALa kareche. che mATe ava. na thAya. vizeSa - 0 nAti kema kahyuM ? caitra: nAmache mATe ba. va. na thAya. 0 AghyAt kema kahyuM ? sA kAzyapa pratikRtiH kAzyapaH - kAzyapanI chabI krAzyapa ahI Acava ti che. paNa eka vyakti kahevAya. nA artha jaNAya che 0 TM: kema karyu saMpannau yau abhina laghuprakriyA di vacanaae mATe A va. na thAya. (58) [45] vella 224124 (dvi va.) yuAM gurU - tame e guru che vikalpe (a.va.) sUcaturveH tame guru che. (e.va.) rUpa ne vitA-A mArA pitA che. vikalpe (a.va.) te me vittaraH - A mArA pitA che. ema paNa meAlI zakAya. anuvRtti :- tra vizevo kau vADanmadaH 2/2/122 maiM vizeSa : spaSTa [829] pU. maheApAdhyAya zrI vinayavijayajI gaNivare racela hesa laghuprakriyAnA kAraka prakaraNane... tapAgacchIya je nAcA kheMcAnastha gurUdeva pU. AnadasAgara sUrijInA samudAyanA pU. tapasvI paMnyAsa zrI suzIlasAgarajI ma. sA. nA parama vinethI ziSya ratna niSkapaTa munirAja zrI pU. sudha`sAgarajI ma. sA. nA ziSya muni dIpa ratnasAgara (M. Com Med.)karelA... anuvAda tathA sasa Mda vivaraNu samApta Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa che ja . 0 samAsa prakaraNa 7 sa mAsa eTale padono saMkSepa samAsa dvArA bhASA saMkSita bane che. thoDA zabdomAM ghaNuM kahI zakAya che. samAsa bhASAnuM agatyanuM aMga che.je padono samAsa kare hoya te pado paraspara apekSata sambandhavALA hovA joIe jemake huM vattI vR te nuM pha revA graMda ahIM samAsa thai zakaye kemake padono saMbaMdha paraspara apekSAvALo che. be ke be karatA vadhAre pado joDAIne jyAre eka pada bane tyAre e prakriyAne samAsa kahevAmAM Ave che. | samAsane eka pada kahevAya che. tethI ja eka samAsano bIjA pada ke bIjA samAsa sAthe samAsa thaI zake che.... samAjamAM chelA padane jAti, vacana tathA vibhakti pratyo lAge che. kAvAva - pUrvapada (padArtha) pradhAnatAe avyayI bhAva, uttara pada (padArtha) pradhAnatAe tapuruSa, anyapada (padArtha) pradhAnatAe bahabrAhi, ubhayapada (padArtha) pradhAnatAe kaddha samAsa thAya che. sa mA sa nA prakAro bahuvrIhi samAsa avyacI bhAva samAsa tapuruSa samAsa karmadhAraya samAsa sUtra 2 thI ra3 thI 43 thI 61 62 thI 71 siddhahemamAM 3/1- 19 thI rapa 26 thI 1 42 thI 5 96 thI 28 100 thI 115 dvigu samAsa dva samAsa 7ra thI ha4 75 thI 83 117 sidadhahemamAM adhyAya 3-1 samAsanA prakAranuM che, 3-2 samAsa thayA pachI nAma ke dhAtunA pheraphAro darzAve che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA FFFFFFFFFFFFFFFFFF rasamasa paraNa kakakakakakakakakakaka samAsanuM sAmAnya sUtra | avadhaka vAkaya te vigraha jemake rAjJa: : (1) nA nAda samA va86 3/1/18 ka vizeSa:- nAnA kema kahyuM ? A sUtrapRtha0 :- nAma nAnA #aa samAsa: vaidum | rautra: gvati caitra kAMdhe che. ahIM rautra nAma che pati * brAti :- nAma nAnA sAthe sAma" vize | kriyA che mATe samAsa na tha. sati samAse veDha thAta ! strakSana para, tena | La vana 0 nAma kema kahayuM ? babIhyAdi saMjJA'bhAve yaukArthatA tatrAnenaiva samAsa:: varata dhanADhya - caratI evI gAya enuM dhana virUda : ! = = veDhA -vaikI . 1 mArcamAtra: 2 che. ahIM varati kriyApada che ane pAtra nAma che. mATe tai: 3 pharmavAratha: gui tratraka 6 samAsa na thaye. / tatra bahuvrI haranyapadArtha pradhAnaH / avyayI bhAvaH pUrva 10 dRDhama ziSTa prayoganA anusaraNa mATe che. padArtha pradhAnaH / dvigu tatpurUSI parasadArtha pradhAnI / dvandra | khUbaja vistArapUrvaka vivecana mATe brahavRtikm dhArayo cAbhayapadArtha pradhAnau / tasya kriyAbhisambandhAt nyAsa sahita sUtra 3/1/18 pRSTha 30 thI 45 juo aika padyAdika ca samAsa prayojanam / samartha': pada smudaaye| 0 udAharaNa * vigraho vAkyamiti c| ArUDhAH puruSAH yam iti vAkye (1) guNa vizeSaNane guNa vacana sAthe samAsa - vayartha :- [sAmarthya:- nAmAnA pa-| vikvajha Tu ti vikaTa para sparanA saMbaMdhane kAraNe temAMthI ekAAtA-! (2) kriyA vizeSane kriyAt sAthe samAna :arthanI apekSAe paraspara saMbaMdhita arthAta dAruNaM yathA bhavati evam adhyAkaH ita dAraNAdhyApakaH zabdomAM vizeSa prakAranuM sA ] (1) taddhitartha samAsa : eka nAma bIjA nAma sAthe ekAgye | sarvazcarmaLA ratha: sarvavarmA thaH heAya tyAre vizeSa prakAranuM sAmarthya hetA | (4) bahulanuM vacanathI kyAreka kono paNa samAsa pAme ghaNu karIne sabhAsa thAya che. bhAtyarka nabhaH - bhAni arko atra nabhasi A sUtra samAsanuM lakSaNa batAve che (5) bahulama vacanathI dayAreka anAna sAthe paNa samAsa temaja "adhikAra sUtra paNa che. tethI jyAM | anuvyacalata - anu vi agre acalat bahuzrIha vagere samAsa na thai zake tathA T47 ] jayA ekA thatA hoya tyA A sUtra vaDe samAsa bahuvrIhi samAsa karI levo jemake virATama paduH=vispaSTa du= sAmAnyathI be ke be karatA vadhu pade hoya che. vizeSa sthapaNe catu. ane anya koI padanuM vizeSaNa bane che.- A samAsamAM A samAsa cha che. (1) bahuvrIhi (2) anya padapradhAna paNa che. tenA vigrahamAM vizeSyathI avyayI bhAva (3) tapurA (4) karmadhAya jAni ane vacanAnusAra prathama ane bedhana sivAyanI (5) dvigu ane (6) dvandra vibhakti arthanA anusaMdhAnamAM caru sarvanAma nu chae bahaaohImAM anya padArtho pradhAna che. | vibhaktinuM rUpa mukAya che. tenI pachI anya padanA avyayI bhAvamAM pUrvapada pradhAna che. dvigu ane puliga, strIliMga, napusaMkaliMganA tat sarvanAmamAM tapuruSamAM para padArtha pradhAna che, hRddha ane e va , dvi va ba 1 nA rUpa ciha vAkyamAM be lAya che. kabaMdhAmAM ubhayapada pradhAna che. nita: moH yena : rUte 1i meha - mohane jitanAra samAsanuM prayojana kriyAnA abhisaMdhAna | ( nuM ni ta nuM sa:) mATe temaja ekaja sAmAsika pada mATe che. (2) rthe 3/1/2 eka pada thayela pada samudAya te samAsa (vRtti) | - 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 jemake suSa puruSa - vRtinA athano 1 * udAraNe madhamavRti-avacUri bhA. 1, 219 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 kAra prakaraNa * sUtrapRtha0 - prArtha = mane 4 chUTA nAme samAsa pAmyA bAda niSpanna atha pradhAna ja vRti :- uMmane cartha sanAdhi nAna, 1 rUpe jUda hoya te mAM 2 nAnA dvitIyasANAthe, samaje ! saT 0 ahIM Apela udAharaNamAM maDha - vAnara bhinna 2 vaTvIdiHA. zabda che. - vizeSaNa, vizeSya bhAva che ekAtharUpa F kRtyartha:- mAnAdhikaraNa evuM eka | che. samAsa (buddhistha-anyapada) bahAranuM dvitIyAnA nAma athavA aneka nAma ane abhaya rU5 nAma | thama che. - te bahAranA nAma dvArA sUcita artha mAthe bIjA nAmanI sAthe samAsa pAme che. dvitIyA | che. ane teja pradhAnarUpa che vagere vibhakti vALa a ya padano artha | 0 avyaya nAmarUpa ja che chatAM pRtha grahaNa karavAnuM vAgye rahete ne bahuvrIhi saMpAka thAya che. | zaNa e che ke temAM praznArtha nI jarUra nathI. te bheda * anuvRti :- mAsanA sUAdhiwArdhADadhdhati darzAvavAnA hetuthI A grahaNa karela che. puNe dvitIyA 3//20 thI nyArtha L[428] kA vizeSa :-0 udAharaNa : (3) va cce 3/2/8 nAma :- zrAddha: vAnara: (vRkSama ) 8: jenI upara | * vRtti :- vAmaidA tanimittauM chu vAMdare caDela che te vRkSa A alaukika vigraha che *] thAt ! mata gva suvidhAnAt nAma nAnaiyu laukika vigraha - mAsTara vAnara+si = daDhavAnara syAdyantAnAM samAsaH (avyayebhyaH syAdayo'numIyante iti +si 3 AruDhavAnaraH vRkSaH bRhadvRttI) / "uktArthAnAmaprayogaH" iti yat zabdA prayoge avyaya - 3. mua tha : 3ghanuMvaM jenuM mukha ArUDha puruuss| giriH / ayaM cAnya padArtha praadhaanyaattaasUcuM che te mbandhinIrliGga saGkhyA vibhaktiranusarati / kRtAni puNyAni (ahIM muLa zabda napuMsaka che chatAM anyapada pradhAna yena saH - kRtapuNyaH / evaM daktadAno, vItadukho, bahudhano thatA te puliMga banyo che) 'nantajJAnaH / aneka ca-ArUDhabahu puruSo giriH / avyaya UvA 3/2/8 thI vibhakita lepa thatA 3 a] vallapi - 3 tta : | svata~ zabada banyA pachI manu vimatti vayama... | ka vRjyartha :- kAcce - anekapadanuM thI nAma satA thai ane prathamAthI si pratyaye Avyo. ekapakapaNa rahetA tenA nimittAnI svAdi 0 ekA eTale parapaspara vize -vizeSaNa saMbaMdha vibhakitano lopa thAya che. lopanA vidhAnathI ghAvanAra nAma eka nAma bI ja nAma sAthe kahevAyA mujaba avyayava La na mamAM vizeSya-vizeSaNa bhAvanI jarUra nathI | svAdyanta samAsanuM hovuM joIe (bRhadavRtti 0 pradhAnapaNe anyA nuM sucana thatu hoya che eTale anusAra ughAthI syA danI anumati apAya che.) samAsanA vigraha mATe 15 vibhAgo paMDitavarya | jo eka nAmane bIjA nAmanI sAthe samAsa chabIladAsajIe banAvavAnuM sUcavela hatuM: | karatI veLAe - (1) sAmAsika zabda (2) gujarAtI vigraha (3) saMskRta 1 "bhAva" ne tayAga karIe ane ekanAmano vigraha (4) 2.mAsane prakAra (5) pUrvapada (6) uttara | bIjA nAma sAthe samAsa karIe to te eka pada (7) pUrvapada vibhakita (8) uttara pada vibhakti padIbhAvanimittA bhUtasyAdivagAputravat thAya) (9) pUrvapadavidhi (10) sUtra (11) uttarapada vidhi | gvatAnAmA , nyAya mujaba cat zabdanA 2) sUtra (13) samAsAMta vidhi (14) sutrA aprayogamAM uphTa [ pira: (bADhA: pUrajjA (15) ilsA phaLa-A paMdara bhAgamAM koIpaNa samAsane | rina ema vicahe) ahIM anya padArthanI vigraha karavo TuMkamAM traNa bAbatanA bheda mahattvanA che | prAdhAnyatAthI tamba dha liMga,saMkhyA vibhakti (1) pUrvapada vidhi (2) uttarapada vidhi (3) samAsAMtI anusare che. vidhi zani puSkAna cena na karyuM che puSya jeNe te Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 abhivana laghuprakriyA te - HogH (laukika vigraha) | sAdhana nAmanI joDe samAsa abhiSTa che. alaukika vigraha : [29] puvapada utarapada (4) kadamutha thaH 31/3 kRta+jas puNya jas * sutrapRtha0 :- - bacaH >> sUtrathI vibhaktane lepa thatA nuSya * vRtti :- te trIE sanI nikAyanse pu9ilaga nAma thayuM - tethI e kArA. puliMga | veve muva sa 'mu | parava: | nAmanA niyama mujaba "tti" - puus + vRrtha :- 3rdamuvA ivagere bahuvrIhi thatAM : banaze. samAsa (vaDha6) nipAtana karAya che. 0 tutIyA :- 3thI 3thI - vihu - Trastha muve ruve mu va Aya : - Grg ra: ratha: rAkhyAm sau +mu riva - A samAsano bIjo catuthI - sAna - vighA :- dhANAH vi6 :- (1) 3 3 pheMsa muvam ca rasaH pupada :- dattari, utarapada vAna+ti | (2) kAvavuM muham ca saH 0 paMcamI - vIrara:- gayA che 6: jenA te te varSa - pIe rUpaH caya saH vIra tu carana sa sa = purvapada vattA baLada jevI bAMdhe che jenI te uttarapada - durvA - vibhakata lepa ane ka viroSa :- (0 A samAsamAM AvelA pula ganAM ni pratyaya thaye. | upamAna padane lepa thAya che. paThI:- dudhanA vitha :- vani vanani vAte ! che je be nAmamAM vizeSaNa - vizeSya bhAva nathI tevAM (reza) :- 3 : vavaH puchA: 6 seH jenA para { nAmane paNa rasamAM sa dha> zake e hakIkata A sUtra gha mAM purU caDhelA che te (parvata) - mAra ! sUcave che bahupuruSo giriH 0 vibhakitano lepa na thayuM hoya tevA praye ga paNa (rAya) kaumuvaM caNya sa = muvaH | ahIM che. jemake ke vaDha kacce sa: je zAstra a bahuvati rAmAma 4 1 vaichuiM che. anuvA :- gana ru - 2 6 thI tru 0 * 3 muva, Hi gaNuM :- 33yurva, , rUma guma ka vizeSa: 0 samAsa - vibhakita lApa - ratana ( nAma ne seka:, gilI, Tu sattanA, vamuvI, citrA kAbara citarI gAya vALe citrA jAvaH gastha : nadAne, vira:', 'I, nara4ar , vizvana, pitR pUrvapada vitrA+nan +tram = nnitrAsa rA-fru: vageremAM upamAna ane upanane sAmAnya (varata: tri | vat oaa thI viro nuM nitra thayuM vAcI nAma sAthe saMbaMdha che ane upameyasara no ane pazcAtte : thI nuM dRSNa thayuM che) . tathA upamAnaMda ne asaMbhava lepa che. 1. nAmadhAtu - vibhakti lepa : RTe dADhI, te Tena, renana, vaMng: vageremAM putram jIta rUti putripati - putrane IrachanArI, sAtamI pUpada samAnAdhikaraNa ne samAsa che. ane putra+kam mA pram ne le 5 uttarapadane lepa e che , je rAvuM . muafsTAra: 0 hita - vibhakita lopa : mAM paDI vaDe samAna vikano samAsa che uttarapada sava : 96 - gaurava: upazune putra 3 + ; } lepa che ka :- prati 1:, pravacAra:- rAtita TArA:, mAM sun no lepa ha : - 3 kina, putra: 1 ca7 :-- samAsa vidhAyaka sUtramAM sAdhana 0 ba.va. A kunigaNa mATe che-tethI bIjA paNa AvA nAmane sthAna nAmanI sAthe samAsa thAya tevo ullekha | samIma he I zake, karyo nathI ane AgaLa jatAM sUtrakAra mahArAjA, samAsa [43] thatAM yAdi vibhakti lepanuM vidhAna kare che tenAthI sAbIta thAya che ke sAmAnya sUtramAM paNa svAdyanta nAmanA 3Na[svAddhi :- haMma prakAza pUnodha" pR. 259 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] samAsa prakaraNa 43 (5) saMdartana 3/1/4 zaSavRtti:- (1) nAni 3/2/144 bahuvrIhi * sutrapRtha0 - sahaH tenA samAsamAM uttara padavALe radda zabda hoya ane vizeSa *vRtti :- 7 nAte sahu aa Da aa nAte | nAmanuM sUcana hoya te saDha ne saM thAya aizvabena saha ka vRtyartho :- (- tethayoathavA | sAdhathaX vanam vananuM nAma che. [ 6] vidyamAnatA 2 arthamAM to evA je (2) karavA 3/2/145 adazya padArthanuM sUcaka te sada) tRtIyAta nAmanI sAthe sa bda anya uttarapada heva tathA 'adhika' arthane sucavatuM hoya te padArtha vAva rahe te ne sa mAsa pAme che (te | bahutrIhi samAsamAM sarU ne badale 8 thAya. azinA saha bahuvrIhi saMgata che.) kRti sAHi pataH agnivALo pati-butaranA jaTharamAM * anuvRti:- zAsanAdurAdhi...cavA 3/1/20 thI | agni che dekhAte nathI sonA vAra-Trona sa3 [7] anyArthe (3) nAthAvattA 3/2/148 nA varala hasTa e _ka vizeSa :- 0 udAhaNa - traNa sivAyanuM utta pada heAya ane "Azi" artha puna sa2 - saputra: putranI sAthe jaNAto hoya te sa ne sa na thAyavasti gurave saTTa karmaNA saha = sakarmaka (AtmA asti) ziSyA - vikhya sAthe gurUnuM kalyANa thAo. AziSa 1 tu ga - saTTa sAthe samAsa pAmanAra nAma dvArA | artha che mATe huM ne ka na thAya sUcita artha ane sa3 eTale sAthe koNa ? praznanA [43] uttara rUpe je artha adhyAta jaNAto hoya tenI bane - (7) vizA dUvA-ttarAje 31/5 nI pravRti guNa samAna havA * sUtrapRthao :- phizaH cA mATe 2 vidyamAnatA :- hayAtI * vRti DhIMcaH pUrvasthA attara 4 sA AAna 0 samAsamAM anya pada pradhAna che te prathamanta mATe ! pukiI [sADAvI 3/2/61 rUti kuMvAvaH I] sUtra judu bana vyuM. ityAdayo'pi bahuvrIhi samAsA jJeyAH / yatra pradhAnasToka dezo 0 ra4 kema? sA sArdhanuM e zabdamAM sArtha irachatA nathI ! vijaLatA jJAte sa tapAchaLa saMvijJAna: | Dha 2 mATe A sUtra lAgu paDayuM nahIM yasya sa lamyako: vRjyartha:-rUDhithI dizAvAcaka nAmano hithI ja dizAvAcaka nAma sAthe je samAsa (6) sadRzya seDavA 3/ra/143 thAya te bahuvrIhi samAsa kahevAya. - samAsa * sUtrapRthao :- sadga 3: an * vRra :- zrI sarca se va cAtu | saputra: pAmelA nAmanA aMtala" artha hoya to sahaputro vA gataH dakSiNasyAH pUrvasyAzca yadantarAlasA dakSiNapUrvAdika vinim - sAvaratha vanas / sA: pAta: | dha (4) sADA 3/2/61 vizeSyane lIdhe sroligI thayelA sarva vagere zabdo pRvata thAya sadroNA kharI / kvacinna - svasti gukhe sahaziSyAya / ka vRtvartha :- unA pada vALe te zabda che-syAdi vibhAkta na lAgI hoya tyAre - tethI ahI DhaLA nuM bahuzrIha samAsa nAM Avelo hoyato sada ne mana thayuM che. [9] uparokata sUtra 2/45-7 thI thayelA samAsa badale sa vikalpa thAya che putrega te rUti saputra: vika sada putra : putra sAthe bIjA koka gaye. bahuvahu ja samajavA * je mukhyamAMnA eka bhAgane vizeSa rUpe - vazeSa che :- anyArtha kema kahyuM ? jaNAve che - tanAM guNanuM vijJAna samajavuM. sahajJAtiH - saha : sAthe janmela bahuvI hi samAsa nathI tethI vanita pa1/171 sutrathI Du pratyaya lAge * * jAta :- bahutrIhinA be bheda (1) guNa vijJAna - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 | sAthe guNa paTela ke rahela-jemake lAMbo kAna-namukIne na * sadgAta. mAM nuM pratyaya bRhadgati nyAsa sahita sUtra | javAya (2) sAthe na hovuM - jemake govALa-gAyanA abhAve 3/2/143 pR 132 paNa govALa kahevAya Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 abhivana laghuprakriyA Dho varSo cahya sa ta vRLa: jAma - lAMbA | prathama prA. 31/148 sUtranI aprAptimAM niyamane kAnavALe gadheDo mATe A sUtra che. * anuvRti :- sunavArtha sAthe sAthe sayA [34 ] dutrI : /1/18 thI DutraSTi (9) FRaaH /1151 mA vizeSa :- 0 1zcama kSA - vazcima uttara vRti :- tAtaM nAma dugrI prArja ghAtu | kutiH | kema thayuM ? - karmadhAraya samAsa che mATe dha sAvitrI ( sAgavI, vAirA nasavAta vAtamA vigraha :- laukika :- triA nA DhoLA 7 vAtasuvA sutajJAta | bAditA, | abhyAtiH | - alaukika :- zcina + si AiLA + si tAri, ayuvata: vira: (rU. 2,67) prArA aghikA:, I 0 rUDhi = leka vyavahAra priyagura: | 0 rUDhicataNa kema karyuM ? nRtyartha - anavALuM nAma bahu dizAvAcaka paugika zabdane tevAja dizAvAcaka viaugika | vIhi samAsa pura Ave aTa: #1: cena sa: zabda sAthe samAsa na thAya te mATe jemake te zaurya | vaTa + ri 1 + ri = zrAda: thaze. hiM jAn aDI vAkaya ja rahe . - trI-pUrva anute - prathaid go 3/1/148 thI prA vIraHuttara vizeSa:-) sUtramAM kad: evuM bava vyAti [433] ! ne mATe arthAta satra bahuvIhimAM vata prayAnta nAma (8) vizen maryAri savArI 3/1150 . pUrvamAM Ave che. - taduparAMta kRta pratyayAnuM nAma tyAre - vRtti :- vinAM sarvAti, sayA vA | vizeSaNa na bane tyAre paNa pU. "padamAM mukvA mATe, vadurI prA thAt ta [Laya po zaya vattA ane te pratyakAnta na me sa sADhi mAM paNa prathama vAsathaya Kaa vacaH ]nig: I sarvazukra:1 gig: | | vajana ]i ! ja mukAya che ka vRnyartha :- vizeSaNa vAcI sarvAdi. zabda, saMkhyA vAcI zabdo bahuaohamAM pUrva I zeSavRtti :- (6) jJAti - jADha - ; 31/152 bahutrI hi mAsamAM Avela je " pratyaya mukAya che. vALa na ma hoya te jAtivAcI, kALavAcI ane sukhAdI (5) goracAne havo'nazi mama sayobahuvrIhau 2/8/96 nAmathI paheluM vikalpa Ave che. bahuvati samAsamAM rahela gauNa nAma rUpa che zabda jAtivAcI :- zAkU : SdhaH navA mA thI rAgathI ane dI vagere pratye jene ane che te gaNanAmane vikalpa = rAkRta - jesIe sAMgarInI zIMga khAdhI ane svara dhruva thAya che - te nAma a zisamAsane che te jAti cheDe ke pratyayAnta na hoyato [1oo] | kAlavAcI - mAtrAtaH cA sA - jene jagyAne 0 vizeSaNavAcI:- tri: - vijhA vesTa : - mahine thayo che te mAtra vAtA vikalpa nAta nANA nitra+gat si - vitra sa ka bhara citarI gAyavALA sukhAdiyAcI :- suvaM gAtaM cAH sa jesIne sukha 0 sarvADhiH sarva vastra: - sarva guDha ra sa - badhu ghelu che je te sarva+an +{ = sarvajIsTasa thayuM che te strI - ajJAtA, kAtanuvA [11] 0 saMkhyAvAcI :- dvANa - caya (7) hitAvAhig 3/1/153 cAhatA vagere bahuvrIhi samAsa vALA zabdamAM pratyaya vALA zabdo kaH - kri + zau #+ za = dizas + ti vika9pe pahelA Ave. jenA be baLada kALA che te mahaMta: aHi vaina saH jeNe agninuM sthApana kareluM che * anuvRtti - prathArta prA 3/1/148 thI prA | | te - sAhiHi vikalpa jAtiH +dha+ nuM para vizeSa : 0 bahuvIhi kema karyuM ? bhUtakRdanta [10] 31 - pAm samIpam rRti - A avayI bhAva (8) praphaLA 3/1/158 bahubahi samAsamAM AveluM samAsa che mATe pravuM na thAva. # pratyayAnuM nAma praharaNavAcI nAma thI pUrva vikalpa Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa bhAve udyataH asiH yena saH naye talavAra mI te / karabhorUbhArthaH / / udyatAsiHvi asyudyataH-asi pradaravAyA. [103] | Wan vRtyartha :- vizayana vazathA thaye (e) priyaH 3/1/157 14Iti sabhAsamA priya zam | strIlijInAma pachI utta256mAstrIya sUyaH vipe pahA mAve priya guDaH yasya saH nego priya nAma mA - sAne samAna aghi vANA cha tepriyaguDaH pakSe guDapriyaH [104] | DAya (sabhI vibhAti pADAya) nAma [434] put thAyache.-uD. pratyayAnta nAbhane chADIne darzaniyA bhAryA yasya saH nudazanIya bhAryaH 2 // ..(10) na saptamIndvAdibhyazca 3/1/155 sUtrathI 55t yatA dazanIyA nu darzanIya thayu . *sutrathA :- na saptamI indu-AdibhyaH ca | 0 parata ma chu ? * vRta: indrAdibhyaH praharaNArthaca saptammantaM bahuvrIhau druNI bhAryA yasya saH = druNIbhArgaH = jenI patnI prAga na syAtU / indumauliH / cakrapANiH koNa che te - (ahI jhuLI piteja nArIjAti . gaDAdibhyaH 3/1/156 vA kaNThegaDuH gaDukaNThaH | na za6 cha vizeSya pazathI nahI) Wan vRtyartha :- indu mere shhe| praharaNa | 0 strI pra ma yu ? pare zothI saptamI ta nAma | gRhiNyaH netrANI yeSAM te iti gRhiNI netrAH bahuvrIhi samAsamAM prathama AvatA nathI. jenuM netra gRhiNI che te (ahIM uttaraspada strI 0 induH maulau yasya saH indu+si-mauli+Di indu- nayI 55 napusadI cha bhanne mau.le+si-indumauliH masta mAne yaMda. | 56 minna cha) 0 cakrAM pANau yasya saH -cakrapANi =nA hAtha.i] 0 anUDU.5 ? karabhArU bhAryaH - karabha iva urUH yasyAH sA = manute :- (1) praharaNAt 2/3/154 karabharUH, karabharUH bhAyoM yasya saH UMTanA baccA jevA sAthaLa che jenA tevI (2) prathamoktaM prAk 3/1/148 thA prAka patnI rANA Wan vizeSa :- 0 indu vagere indu, candra, zazin | (uD. pratyaya che mA? put na thAya tathI) padma, urNA, zaGkha, darbha pavitra karamorU bhAryaH 0 praharaNavAcI :- asi, daNDa, cakra, zUla, zAGga', dhanuSa, | bhavizeSa :- 0 uD. pratyaya :- uto'prANInazcAyu pArA, khaDaga, vajra .. rajjvAdibhya UD. 2/4/73 mane 74-75sUtrathA U. - zeSavRtti:- (10) gaGgAdibhyaH 3/1/156 pratyaya yAra. bhAvAlasabhAmA sabhyanta nAma gaDu, guru, aru , [437] vagere zabdothI vikalpa pUrve Ave 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 kaNThe gaDDuH yasya saH - kaNThegaDuH pakSe gaDDa kaNThaH - | * darzanIya bha.yaH soviyata :- ( zata 24 jenA gaLAmAM gAMTha che te samAsamA 42) (1) sAmAsi Are :- darzanIya bhAryaH 1. [4397 (2) gujarAtI vigraha jenI patnI darzanIya che te (3) (11) parataH strI pu vastrye kArtho'nUD. 3/2/45 " sana vila :- darzanIyA bhAryA yasya saH (4) samA sanI 2 :- matrIli (5) 5 56 :- darzanIyA *sutratha:- parataH strI puvat strI aikAya ana-UG.+si (8) tapaE :- bhAryA+si (7) samAsa sUtra:* :- parato vizeSyavazAstrIliGgaH strIvRktAvekArthe | ekArtha cAneka ca (8) pu. 16 vipi:- darzanIya (6) uktarapade pare pu vatsyAt na tDantaH / darzanIyA bhAryA | sUtra :- parataH strI puvat (10) uttara5 viEi :- bhAya yasya saH darzanIya bhAya: / parata iti kim ? druNIbhAryaH / / (11) sUtra :- gozcAnte hrakhaH (12) samAsAnta vila. snyekArtha iti kim ? gRhiNInetrAH / anUditi kim ? | ti :- prathamA me.va. no si . [105] Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhivana laghuprakriyA (12) svAtijananini 3rapa6 vizeSya vazathI thayeluM je strIliMgI nAma te - pUrNa pratyayAna evA mahU pratyayAnta ane priyAdi rUpa strIliMga * sUtrapRthao:- svAna kI bAta: ra ma-manine evA samAnAdhikaraNa rUpa uttara pada para chatAM puliMga jevuM S: vRAta :- svAtanto nAtivAra purata: T thatuM nathI. strI pu vanna syAt / dIrdhakezI bhAya: / zUdrAbhAya': / mad :- zALA praznanA trA: - jerAmAM pAMcamI rAtrI kaThIbhAya: / amAninIti kim ? dIdhakezamAninI / / kalyANI che evI rAtrI (ahIM vALI nA thANAM -kvacidanyatrApyevam - kalyANI paJcamA rAtrayaH / / tAra mAM nI + 6 thI [ mAM thayuM che) vaghAzina: ri mArke: kriyA mAthe: Dhafmaya: / a ziva :- kALo: jenI priyA ka9yANI che te ka vRryo :- svAMgavAMcI je phI pratyaya zALI vijA yutha aH [16] vALuM nAma ane kAtivAcInAmatemane vizeSya (12) tavatavAkya pUothAsthA: 3/2/14 ne lIdhe strIliMgI thayA hoya to manina zabda je nAma vizene lIdhe strIliMgI thatuM hoya te-tenA uttarapadamAM na hoya tyAre strIliMgI nAma | uttarapada vALA namane taddhitane je ane pratyaya yvata thAya. jemake :- mArca ne je phU upAjyamAM che jene te. puraNa pratyaya vALA 0 - rA: caNA tA- rIza, tathA saMjJAvAcI nAmo vata na thAya 0 dI kezI bhAryA yasya saH - dI kezI bhArya: / :- madiw mAryA yutha sara = madirA mA: jenI patnI lAMbAvALa vALI che te - :- 1i mAryA cahyuM : = rivA mA: ( te du rAja6i thI dUa) sattA :- marjA saH = ramAI: jAti " zrI mArya. - zraddhA ane ra ma = puraNa :- dilaiyA mA caNa sa: = dvitIyAmA: jenI patnI zUdra che te. cAremAM puvaMta bhAva na thayo [107] vImA = " mA cazya : jenI patnI [438] kA jAtinI che te. 0 anini kema kahyuM ? bahuvrIhi sabhAsamAM samAna pratyaya prakaraNa saMkSepamAM kahevAya che :dIrghakeza mAnini-AtmAnaM dIdhakezI manyate sA - | pitAne lAMbA vALa vALI mAnatI strI - TApazacita ra, 3, 6, bahuM, mana, , puta bhAva thatAM videzI nuM vera thayuM che. ta, A sAtatati pratyaye bahuvrIhi samA sAta (judA judA zabdone) thAya che. je have anuvRti - (1) parataH strInuM vana rADA pachInA sUtra 13 thI rara mAM rajU thayela che. 3/2/49 thI purataH strIpu var (13) saMgA : thAka 7/3/126 (2) nAmbiyAdI 43 thI 2 *sutrapRthao :- sAtha - sA: hyA vizeSa:- jAti :- (1) AkAra mAtrathI * vRti :- ghAva : variSa rAkSi rAza jAti nakkI thAya. dA ta kumArI tadantAbahuvIheSTaH samAsAnto bhavati / (2) je traNe ligathI yukta na hoya ane padArtha sAthe ka vRtavartha - bahuvrIhi samAsane janmathI nAza sudhI sabaMdha jALavI rAkhe te jAti ane Avela ane AkSa zabda samAsAMta dA na. brAhma 0 svAMga :- prANImAM raheluM hoya, avikArI heya | * anuvRta :- durI...: 7/3/15 seLa vikAra che), dravIbhUta na hAya (kapha dravIbhUta che). vizeSa : 0 NRLI - jene sAthaLa mata heya jJAna amUrta che), prANImAM hevuM (meTA lAMbo che tevI strI Sa sa sthAH sA tIrSakariza maDhavALI zALA-prANastha nathI). prANIthI chuTuM paDela | + Ta (ma) = rSi saftha (ru lepa) + Na jemake vALa, pratimAmAM-prANInuM mukha vagere satra 14 Tu lepa + dI nuM vidhAna kare che, te zeSavRtti:- (11) nApriyA 3//53 0 cAkU kema kahayuM ? Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa praraNu TIpa satrathI anaH sAthaLa jevA lAMbA lAkaDA vALu gADu TIya samiya yasya tad - ahIM satha zabda svAMgavAcI nathI 0 vastuIde: kema hayu ? | sadakSi bahuvrIhiM nathI mATe Ta na lAge, [439] (14) avarge sya 7/4/68 va *sutrapRthA :- avaLe varNasya pravRtti:- avasthAnayeAstaSTite varejI sthAt [[TipratyayAntAnAM striAM GIH ] paGkajAkSI strI / kAM nRtya :-- apadamAM rahelA la ane OM va nA taSThita pratyaya para chatAM lApa thAyache panAkSI strI = paGkaje iva akSiNI yasyAH sA iti paTTAkSi + Ta (a) = A sUtrathI punA rU ne lApa thatAM paTTunAma mere.rak ra/4/2 thI ii praya - (+ - pannakSa + U, aNyarU tyAM suTM ra/486 zrI pUnA Ta (tra) lApa = vajjatANI thayuM) anukRti :- (1) 3LaH Tu 7/4,56 thI chu (2) (ne)DAmya aitte 7/4/61 | 5 vizeSa :- 0 avaLa rULa evA nirdezathI lApa thAya. terI sa MyAgAt 2/1 para lAgIne DyU na thatAM lepa karavA. 0 apadamAM kema kahyuM ? rmAyu:UnavALA dheTe ahIn ne s t vALA yut pratyaya lAgyA che paNa (nAmasayyAmaeN)nI pada sattA thaI jatAM pUnA jha nA lApa na thatA sandhi thai. [44] (15) sujvArthe saGkhyA saGkhyeye saGkhyayA bahutrIhiH 3/1/19 * sutrapRtha :- suN vA ruGkhayayA bahurvahiH mathe mA save * vRtti :- vA vizvA`cAH sauMsayA vadhu vrIhiH syAt mayeyAthe / [pramALa sakhyADu: 7/3/128] Tvi''za trizA ghaTA: 4 DhovA trayAvA dvitrA:| vatrAH | 6 vRrtya :- je sakhyAvAcI nAma vA' artha sAthe tathA va eTale vikalpa ke sazaya artha sAthe saMbaMdha dharAvatu hoya suc (13) pramALI savAr 4: 7/3/128 vahunIti samAsane ante AvelA pramALI zabdane ane saMkhyAvAcI zabdane samAsAMna 3 (ma) pratyaya lAge [10] sup:- vidyA: ghaTAH = vIza dhar3A - triH TrA = be vAra daza (ahI suv pratyayavALu dvi 'vAra' amAM che) | dvi rA+3=DhiA (Disthattva svarareH 2/1/114 thI pUte A lepa) dvirA+gas A yAH- Tau yA yA yA = dvitri + 3 = dvitra kha.va mAM ditrA: be athavA traNa eja rIte vajrA=2 vA paN vA pAMca ke cha 47 te nAma sabhyeya a sAthe saMbadhita sa'jJA vAcI nAma sAthe samAsa pAme che. te samAsa bahuvrIhiM che. | maiM vizeSa :- 0 xkhyAvAcI kema kahayuM ? mAvA vA vA vA = gAya ke daza. aDI va; pada sa MkhyAvAcI nathI. 0 sa dhyeya kema yu ? dviviMzatim gAyonI be vIzI ahI` sabhyeya gaNavA lAyaka vastune sUcavatA nathI. 0 suc atha' kema kahayuM ? Dhau vaiM na trantaH eja traNa nahI [44] (16) na su'vatrezratu: 7/3/131 *sUtrapRtha :-- nabu muvi 35 tre: vatu: * dyuti H- avanturA: / sucaturA vicaturA: 3vacaturA: tri caturAH jI nAmerrAgni 73 134 vAnAma: / nagna sudurvya: salita viSa''rgA7/3/136 sAna salila | asaktaH asaktiH / / vi - 35 5 nRtya :- nag - su ane tri zabdo pachI bahu i samAsane ante AvelA vatur zabda p samAsAnta thAyache. naJa :- avidyamAnAni catvAri yasya saH acatura+ap (4) = lavatu: = jenA cAranathI tevAM duH zobhanAni catvAri yasya saH = sucatura+ap mutu jene cAra sArA che te = vi = visardazAni catvAri yasya saH = * vicatura+ap = jene cAra asamAnache te - vitu: (6pU ) = catvAra samIpe yasya saH = upacaturaH = = Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 abhivana laghuprakriyA jenI samIpamAMcAra che eTale traNa ke pAMca 1 0 zbanA: = surA pranAM ya sa = kharAba prajAvALA (2) tro vA varavADa = trivatura + za = triraMtu: | sura + prajJA + ar = dun + praznapatraphubagasa traNa ke cAra = TumbanA , TUghanasa, phUvajhaa: vagere * anuvRta :- pUra : taprAdhAnya >>[ 7/3/130 L[443] kavizeSa:- 0 samisiAMta vidhinI anityatAthI (18) nagar 3/2/15 pU na thAya. tra: vahAra: 7 : = trivara va: mugdhaH * * sutrapRtha:- nam - anna I pavRtti :- (14) nAmemina 73 134 * vRtta :- 31dde vare naiH e thAt | prAnA: bahutrIti samAsAMta nAma zabda pradU samAsAMta thAya che ka vRjyartha :- uttarapada para nAM hoya paNa te saMjJA (nAma) hoya jemake :- 3 nAma vIta: | tyAre na no ja thAya che. - = =1manAma:=pAnAbha-bhabha [19] narita prajJA varga sa: 7+prajJa==+prajJA (karan pratyaya (15) najha : kSati kiltha da cA 7/3/136 thI thaI prathama e.va. mAM : banyuM netra - 4 athavA Tura thI para Avela sata, saMjathI ja anuvrArA-nAni tapUz2a 2 3/2/17 thI rapura ane 8i zabdane gag(2) samIsAMta pratyaya vikalpa thAya ka vizeSa :- 6 nagna zabdane ja utarapadamAM * na vidyate sati: zrejya sa: = ajita: sa ga vagarane kAra thAya che (na ne naDI) te na vAmanaga: thayuM - vika 41 + aT = aita e rIte mukSati: vAmanaH putraH thI sa: - 1:= + (na grAnTe: 7/2/29 1Ne mumata:, :8ta: 1ze ? :mar : vagere [11] kha-janA re gavALA ahI nagna nathI mATe meM na thayuM. [44] 0 taravare kema karyuM ? (17) prajJA nuM 73137 na mUte = khAte nathI aDI mUi kriyApada che mAM * sUtrapRtha0 - prajJAcA : na ne e na thAya (samAsamAM pUrvapada - uttarapada hoya * vRti :- nagnAsthi: ghare 4: nA sAntA ahIM samAsa ja nathI. bahuvrIheras samAsAnto bhavati / [[444 7 - vRtvartha :- naga, su, Tu, thI para rahelA | (19) mAragAna vAyA: 7/3/138 prajJA zabada (vALa) tadanta nAmane bahuvrIhi * sUtrapRtha? :- manTa karanAr dhAyA: sa mAsamAM at pratyaya thAya che. * vRta :- nagAgni trima 3 mAtAbhyAM na medhANA anuvrata:- nagna-nuM du: 9/3/16 DAn | 31oN :: | P ar: | medha: | ka vizeSa :- 0 udAhaNa : ka vRyartha :- (bahuvahu samAsamAM 0 TgI: - nAsti na : = 3 gharam AvelA) naM-3-4-ma-apa pachI AvelA nuM prathama e.va maus: * mevA zabdane 'vAr" sa bAsAta pratyaya thAya che. amedhAH = nAsti medhA yasya saH nama+medhA+asU * madamavRtti avacU ibhAM 2, 5 502 = a5 budhavALA meM - mana mevAM *2 (1) sImAsika zabda=Aga - (2) gujarAtI vigrahaH thI sa = ma A+kar = manda che buddhi jene prajA nathI te (3) saMskRta vigraha :- nAsita praga jenI te te karavA = bApA medhA cazya : 7 sa: (4) pUva'pada :- = (5) utta- pada :- prajJA (6) pUrvapada vidhi :- = +mevA+7=95che budhi jenI tevo te ne 2 (0) sutra :- nagar 3/125 (8) uttarapada vivi (9) prakAra :- bahutrIti | | anuvRti :- (1) nagaM-su-TU'...3/136 (10) samAsAMta vidhi :- 36 pratyaya (11) sUtra: gAthA | (2) prajJA aa / 7 thI alsa pras (12) uttapadamAM pheraphAra :- 1 ne lepa (13) avaLe E vizeSa :- 0 anya udAharaNa :vastha (14) taiyArarUpa:- avanas nuM prathama e.va maga sumeghA = rAmanA jevA vastra : = su+melA+ I Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa dUrgedhA :- dUSTA medhA yasya saH = dura+medhA+as bahudaNDina kac = (nAmnAno 2/1/1 thI naso5) (avarNavarNasya thA medhA ne A 5 thayo) bahudaNDi+kac(ka)-bahudaNDika (At 2/4/38 thI [445] bahudaNDikA senA = ghAragAvANI senA (20) dvipadAdbharmAdan 7/3/141 (daNDin mAM ina cha mATe kac thayo) * suratha -: hi padAt dharmAt an manuvRti :- bahuvrIhe: kASThaHTa 7/3/125 thA * ti :- [samAnasya dharmAdiSu" 3/2/148 bahuvrIhe: dharmAdAvuttarapade samAnasya saH / ] sadharmA / Wan viza5: 0 kac bhAM ca 12 bhuthyo te vRttyartha:- prIhi samAsamA na kaci 2/4/104 strI pratyayanA vizeSa bhATe che. ja pada hoya to samAsane a-te AvelA prema | 0 bahuvArimakA purI bhAM in pratyaya nayA 595 gmin che bdine samAsAMta vana pratyaya lAge 11 kac bha thayo ? [(18) samAnasya dharmAdiSu 3/2/148 dharma kore *aninasman grahaNAnya vatA'narthakena ca tadantavidhi prayojayanti utta256 lAte chate samAna ne| sa yAya che. nyAyathI mina mAM rUna athaka chatAM tenuM grahaNa thayuM * dharmAdi :- dharma, jAtIya, nAmana , gotra, rUpa, I zapavati:- (17) RnnityaditaH 7/3/171 sthAna, varNa, vayasU , vacana, jyotis , janapada, rAtri nAbhi bahatrIhi samasamA santa zane tathA nitya dit bandhu, pakSa, gandha, piNDa, deza, kara, lAhita, kukSi, veNi.] (dai-dAsa dAsa-dAm ) zo, kacU bhAsAta thAya che. 1] [ bha:- 'R' (1) bahavaH kartAraH yasmina sa:bahukatR+kac 26 - sadharmA- samAna dhama' yasya saH sadhama+an bahukatR kaH deza.="ne, vANe deza (samAna nA sa, an pratya) sadham +an (avarSaNasya) | dit (2) bahavaH nadyaH yasmina saH bahanadI+kaca-bahanadIkaH = sadhaman nu prathamA va sadharmA = samAnadharma / deza dezamA ne nahI cha-te - me rIte - jene te bahuvadhuko dezaH Wan vizeSa :- 0 dvipadAt ma yuM ? (18) dadhyuraHsarmipAnacchAle 7/3/172 bahuvrIhi paramapama = paramaH svo dharmA'sya = manaH pacha| samAsane sAlemAvA dadhi, uras , sapi , madhu. upAnan, bhAre an na lAge zAli sAne kaca sabhAsAMta pratyaya yAya che. [447] priya dadhi yasapasa:-priyadadhi+kaca-priyadadhikAnehI priya che te (1) inaH kac 7/3/170 vyuDha ura : yasya saH yuTerasa+kacU-vyuDhAraskaH viche ti :- bahudaNDikA senA / i tI jenI tevo te [11] zeyavRtta :- "RnnityaditaH 73 171 / bahu | (15) pumAnaDudanaupayAlakSmyA ekatve 7/3/173 - katR'ko, bahunahIkobahubadhuko deza: ; "davyura: sarpima dhUpA- | yanavA ! ane trAdi samAsane mante mAvazA pum , nacchAle "7/3/172 / priyadadhikaH vyuuddhaarskH|| | anait , nau payasU bhane lakSmI za6 kac sabhAsata "pumanaDunaupayo lakSapA ekatve" 7/3/173 / priyapuskaH / , thAya che. nako'rthat 7.3/178 / anathaka vacaH / ; "zeSAdvA" | 0 priya pustaH = priya pumAna yasya sa: = priya cha 7/3/175 vadukhaT yakaH bahukhaTvaH / kvacinna bahuzre yAn | 535 mene te = priyapus + kac [114] bahUzreyasI (0) namo'rthAt 7/3/174 prIhi samAsa vANA vRtyartha :- prIhi sama-in pratya- na 5chInA artha ne samAsAta kac pratyaya yAyache yAta zabdane strIlage r samAsAta prata vaya | nAsti arthaH yasya tad anartha + kacU = anarthakaM vacaH ya. :- bahaH daNDinaH yasyAm sAmatha vinAnu vayana (an svare 3/2/124thI na nA dharmAdi ge| 'dati - sUtra 3/2/146 * nyAya :- aninasmana-nyAya: 14, 5. 66 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [190 50 abhivana laghuprakriyA anU yo cha. 4]] 0 su vore pUrva 56 mathu ? (21) zeSAdvA 7/3/175 simamA samAsAnta 4263 tIvragandhaM hiGagu - mahI tIvra za>> pUrva 56 che. yAya: 7 pAI 3 sUtra 14 thI 23 thAya che tyAMyA | 0 it mA t 12 vyA29 mATe che. 7/7/174 thI ge sUtrI ? (prIhi samAsa zeSata:-(23) vA''gantau7/3/145 AgaMtu: sage samAsAnta pratyayAnu vidhAna che te tamAma | ganya 25 vA gandha 16 su, prati; ut / surabhi pratyaya sivAyanA anya pratyaye te 1 samajavA. -je | pachI Avela hoya ane bahuvohi samAsa hoya te zeSa zo mIla sabhAsa pAhAya temane kaca virape it samAsAnta yAya. suSTa gandhaH yasya saH sugandhaH samosAnta prAya vikalpa thAya che. pakSe (sugandha+it ) sugandhi kAyaH sugandhavANu zarIra [118] bahvaH (bahalyaH) khaTvAH yasya saH (-4) vA'lpe 7/3,146 gIli sabhAsane santa bahakhaTnaH pakSe bahakhaTyakaH = nI pAse ghI mATavI mAvo gandha 16 285 5tha ne sUyavato hAya cha te (4i8 kacU thayo) [11]] 4i5 it' pratyaya lAge. sUpasya gandhaH mAtrA (22) IyasoH 7/177 mante Iyas pratyaya vA yasmina tat-sUpagandha 16 (sUpagandha+it) sUragandhi samAsayuta nAmane kac pratyaya yatA nathA. bhojanam sUpanI mAchI sanyavAna ] bahuH zreSaH yasya saH bahuzreyas nu prathama va bahazreyAn (25) vApamAnAta 7/3/147pamAna sUya: nAma pachI bahuni zreyAni yasyA sA bahuzreyasI (adhAturdadita: AvelA bahutrIti samAsavALA gaMdha zadane 1 samAM2/4/2 thA DI) bhannemA kac na 55 bha mante sAta vi8pe yAyace. padmasyaiba gandhaH yasya tad = padma Ithas pratyaya cha [117] | gandhaH pakSe (padmagandha + it ) padmagandhi mukham = bhAnA [447] jevI gandha vALuM muke che jenuM te (22) supUtyut - surabhegandhAdid guNe 73/144 [448] suprathA :- su-pUti-ut-surabhaH gandhAt in guNe (23) pAt pAdasyA'hatyAdeH 7/3/148 * vRit :- svAdi pUrvAdgandhAdit syAt / sugandhi * sUtratha0 :- pAt pAdasya a-stiAde: * vRtti:- hasvAdi varjAdupamAnAtvAdasya pAt syAt / ma "vA''gantI" 7/3/145 / sugandhiH sugandhA vA kAyaH 1; "bAlpe" 7/3/146 / sUragandhi sUpagandhaM vA (adhura svarAdau padAdezazcA'sya ) / vyApAtU / vyAghra padaH pazya / hastyAdi niSedhAn hstipaadH|| bhojnm| 'vopmaanaat"7/3/147| padmagandhi padmagandha - "su sar3akhvAt" 7/3/150 supAt , dvipAt / / vA mukham / / "vayasi dantasya datRH" / 7/3/151 / RkAro naa'ntaarthH| Wan vRtyartha :-su-pUti ( bhI) ut (ya) sudan , dvidan bAla: 1; "vA'grAntazudhdha-zubhra-vRpevarAhAhi surabhi (su-sA3) sh6| pachI mAsA gandha zAne mIhi samAsamA 'it' pratyayAnta pika zikharAt" 7/3/148 / kundAgradan , kundaagrdntH"|, zudhdhadan , sudhdhadantaH 1; "dhanuSAdha-ban" 7/3/158 / thAya che (je guNa arthe hoyate). zAGga dhanvA / ; "vA nAmni" 7/3/159 puSpadhanvA, puSpa sugandhi dravyama = saSThaH gandhaH yasya tad dhanu: 1; "jAyAyA jAniH" 7/3/164 bhUjAniH / / sugandha + it = sugandhi dravyam = sArI "strIyAmUdhasen" 7/3/169 / kuNDodhnI gau vALuM dravya me hI pUtigandhaH, udgandhaH, surabhigandhaH, - iti bahuvrIhiH - Wan vRttyartha :- hasti vagere zahAne sanukRti: bahuvrIhe:kASThaH TaH 7/3/125 thI bahuvrIheH / A] cheDIne bIja upamAna sUcaka zabdo pachI Wan vizeSa :- 0 49935 bha ? maaye| mIDiyA pAda zahano pAt sugandhaH ApaNikaH = sugandha vANe vepArI mA zabda mAheza thAya che. guNarUpa nathI mATe niyama na lAge. | * (yasvare pAdaH pada...Ta 2/2/102 thI madhura Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 samAsa prakaraNa svarAdi pratya ne pa9 Adeza thAya che zuddhadatR = zuddhadan = sAsa tAnanevA[12] vyAghrapadaH) vyAghrasya iva pAdau yasya saH - vyAghrapAt (29) dhanuSo dhanvan 7/3/158 prIhi samAsa pazyanA sAdhanA pAyA chataramA vANA dhanuSa , zahanA dhanvan thAya che. zAGga dhanuH yasya 0 hasti parenA nathI hasti pAdaH hastinaH | saH iti zAGgadhanvan tenu prayama me.va. zAGga dhanvA = pAdo iva pAdau yasya saH-nanA hAthAnAzI gAnA dhanuSA yA te (maDI pAda nA pAta na yAya) |(30) vA nAmni 7/3/158 ne saMjJA (nAma) hAya to pahuprIlisabhAsavANA dhanuSa zahanA dhanvan visye * anuna :- bahuvrIhe: kASTha tt:7/3/125|| yAya che. bahUbIhe: puSpasya dhanuH yasya saH iti puSpadhanvana (prayabhA me.va.) zeSa:-0* hasti-Adi gaya - puSpadhanvA vi18 puSpadhanuH = maheva - (nu dhanuSa hastin , azva, kaTola kaTolaka, gaNDola, gaNDolaka, | 505 cha te) gaNDamahela, dAsI, gaNikA, kusUla, kapota, jAla, aja (310 jAyAyA jAniH 7/3/164 pahuprItisabhAsamAM zapatti :- (26) susaGkhyAt 7/3/150 295 jAyA shhne| jAni yAya che. bhUH jAyA yasya saH su 20 mane mArA 57 mA ngIla | iti bhUjAniH yA che patnI nI [126] samAsa vA pAda zahanA pAt thAyame [32] striyAmUdhason 7/3/168madhuprIhi samAsamA 0 zobhanau pAdau yasya sa =supAt =onA pasArA chtaahet| Ughas zahane sIliMge snAna thAya cha kuNDa dvau pAdau yasya saH = dvipAta =nAme gachate| iva UdhaH yasyAH sA = kuNDa+Udham = kuNDodhasU = 1] kuNDodhan GI dAgInakuNDodhnI =nAvAsAMya (27) vayasi dantasya datR 7/3/151 su za6 ane| nA te (ano'sya 2/1/101 thA aso5)127] saMkhyAvAcI zabda pachI AvelA bahuvrIhi samAsavALA [448] danta zamnu datR 35 yAya-le 15-6mara mAtA A pramANe bahuvrIhi samAsa samApta thAya che. hoya to - zobhanAH dantAH yasya saH avyayIbhAva sudanta nu sudata ( nyAn mAgama RduditaH 1/4/70) = sudant (padasya 2/1/le thA sApa) sadana = sArA sAmAnya rIta bhavyayIbhAva samAsamAM me pahAya. dAMtavALo ghaNu karIne pUrvapada e ke upasarga ke avyaya hoya 0 dvau dantau yasya saH = dvidan bAla: me kidalat It | che. ane uttarapada ke iM nAma hoya che A samAsa napuMliMga prathamA e.va. jevo thaI avyaya tarIke gaNAya che. 122 // (28) vA'grAnta-zuddha-zubhra-vRSa-varAhAhi - maSika avyaya ne ato'nekasvarAt 7/2/6 yA in bAgI avyayI zikharAt 7/3/154 agra mate cha tevo rAma pahu bhAva yayu. zrIhi sabhAsabhA hoya tyAre tayA zudhdha vageresAta zahA (24) vibhakti samIpa samRdhdhi-vyadhdhayarthA-bhAvADa ch| Ave danta zanI datR mAheza vipeyAya. tyayA'samprati-pazcAt-krama-ravyAti-yugapat-sardaka0 agra:- kundasya agram iti kundAgram kundAgrasya iva sampata-sAkalyAnte'vyayama 3/1/3e dantA yasya saH = kundAgradantaH vi485 kundAgradatR (*it sutratha0 :-vibhakti-samIpa-samRdhi-vidhi tethI n mAgama yatal) kundAgradan = NAnA ma artha+bhAva-atyayA asmprti-pshcaat-krm-khyaati-yugptbhAga jevA dAMta che jene te sada'k-sampat-sAkalya-ante avyayam .0 zuddhadanta- zuddhA dantAH yasya saH iti zuddhadantaH pakSe * kRti :- eSu atheSu vartamAnamavyayaM nAmnA saha .. . . . . . . . . . ...| purva padArtha vAcye nitya samAso'vyayI bhAvaH syAta / *1madhuTaravAha...hama 50 pUrvAdha 5. 265 / vibhaktiH-vibhaktiyartha: kArakam * hastyAdi gaya :- zRda Debha liyA - gAjavRtyartha:-vimatinA artha samIpatA, Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhivana laghuprakriyA para samRdhdha, vikRti (smRddhinA amAtra), layamAtra / kArakA) sanAsa sUtra: 24-vijita samIva... (jaDa-cetanavastunA abhAva), avyaya (AMtatatA) vyayam mujaba ayapara prathamAta che. tethI asati (kAlAtita paNa), pazrcAt (pAchaLa), dhe upasa pahelA mukIne vinni'" prayoga ma, ghvAti (prasighdhi) yunavat (ekasAthe), sadA karyAM ane A samAsa" napu Msakalige hovAthI (sarakhuM), 6 pat (saMpatti), sAjya (sanagratA), | (have 2/497 sUtrathI) deva thatA tri anta (che!) A badhA arthAnAM rahela anya- rUpa mancu varUpa nAma anya nAma sAthe pUrva padmanA a nI pradhAnatAe nitya samAsa pAmache te anya cIbhAva samAsa kahevAya che vibhaktane a kAraka thAya che. * anuvRta :- (1) tatrAvAya mitrasena prati sapena yuddha DagyAmAna: 3/126 thI carcAmAyaH (ra) nityaM pratinAlse 3/1/37 thI nisyaM vizeSa :- 0 AAMdha :- A sUtranA udAharaNA have pachInA sUtra '27' mAM AvelA che te jovA 0 avyarthImAva samAsa mukhyatve karIne pUrva padamAM koi upataMga ke aya ane utta padamA keI nAma hoya che. AkhA samAsa napu;liMga pradhanA e va. thAyache ane avyaya gaNAya che. 0 udAharaNa samRddhi :- mALAM samRdhdhi madra dezanI samRddhi iti sumadram = [840] (25) prathama vataM prAr 3/1148 * sUtratha :- prathamA uktaM prAkU * vRttiA :- atra samAsa vrajaLe sUtre prathamAntena yannirdiSTa tatprAk prayoktavyam / anenA'vyavasya pUrvaM prayogaH / (aikA ite vibhaktiH) adhistri | "so vAparyA manI" parva madhamya rIvAt dughdhavat / | 15 nRtya :- mA samAsaH prakaraNamAM prathamAta (prathamayA utta = prathA vibhakta thI kahevAyela) vaDe je nakhane nirdeza karyA hAya te nAmane! (taiyAra samAsamAM) putra prayAga thAyache AthI avyacI bhAva samAsamAM avyaya nA putra patramAM upayoga thAya che.(hArve sUtra thI vibhakitanA lApa thAya che) strIpu ti arvAstri strImAM stra+muk api+tti - (adhikaraNa vizeSa: - () teAMdha :~ adhistri udAharama vibhaktinA lepa heSThAeM sUtrathI thayA nathI paNa anatA rU have pachInA sUtra: 27 thI thayA che. hekAthya samAsa pUrvenI vibhaktinA lApa kareche. samAsa thayA bAda lAgelI viktino lepa anaMtajIv thI thaze. 0 udAharaNa 0 AsannA daza yeSAM te = Asana drA je saMkhyAnI najIka daza sAMkhyA che te (ahI AsanA, dhvanyAlolR sUtra 3/1/ra0 mAM prathamA vaDe ukta thavAthI prasanna pUrva mukAyu) 0 haptAnAM nAnAm samAhAra: rUti sanna-sAta gagA (ahIM sarlRA samAhAra 3/1/28 tramAM sucA zabda prathamAthI ukta che mATe pUrve mukAyuM. [849] (26) anA jIr 3/2/6 * pRtha:- a-ata: v * vRtti :- prAnta baMna atra gRhakArya m / nRtya :- akArA rjita avyacI bhAva samAsa samAntha syAdi vibhakitanA lApa thAya che stripu adhi = avi tri+ti-am sup sAte vibhakitane lepa thAya che. stri pRAm = gharanuM kAma strInI javAma dArImAM che. (ahI vibhakitanA amAM avyacI bhAva samAsa thayeA che.) anuzAta :-amathI mAtra...pamyA=7/2/2 avyayIbhAva * thaya mAva sAthe Tuv svAt| O O - "napuliMga liMganuzAzata leka : 9 "inTa davA pI mAvai kriyA vizeze" leAka mujaba avyayI-bhAvane napuMsakaliMga thAya Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa vizeSa :- 0 udhadara :vahupAse vadhAH samIpam = avadhu = kaH samIpam = unaka = kartApAse banne mAM samAsane lAgelI vibhaktine lepa ye che 0 anat Debha da ? kumbhasya samIpam = upakumbham = dupA 0 avyayIbhAva kema karyuM ? priyam avadhU yasya saH = priyopavadhu: priyache vahunI samIpatA jene - mahuvIdi che. [452] (27) amavyayIbhAvasyAto'paJcamyAH 3/2/2 --- * sUtrapRtha0 :- am-ayayIbhAvasya ataH apaJcamyAH vRta adantaspAnyayIbhAvarUna svAderam syAt, na tu paJcamyAH / upakumbhamasti, pazya, dehi, dezaH / upakumbhAdAnaya / "vA tRtIyAyAH " 3/2/2 upakumbhaM upakumbhena kRtam / " saptamyA vA 3 / 2 / 4 upakumbhe upakumbhe nidhehi / 0 madrANAM samRdhdhi sumadram vigatA RdhiyudhiH / yavanAnAM vyuddhartuvanama | arthAbhAvA dharmiNo'sattvam / makSikANAm abhAvo nirmakSikam / atyayeo'tItvam / varSANAtyayam / asampratiiti vartamAnakAle upabho gAdyabhAvaH / kambalasyA samprati atikambalam / rathasya pazcAd anurathaM yAti / jyeSThasya krameNAnujyeSTha pravizantu / bhadravAhAH khyAtiH iti bhadrabAhu | aho bhavA / cakrega yugapat sa cakra dhehi / atra, 'akAle'vyayIbhAve" 3/2/146 iti sahasya saH / vratena saha satratama / brahmaNaH sampat sabrahma sAdhUnAm / tRNaiH saha sakalaM satRNaM bhuGkate / piNDepaNA paryantamiti sapiNDeSaNamadhIte / maiM nRtya :- la kArAnta anyacI bhAva samAsamAM paMcamI vibhakti sivAyanI tamAma svAdvi vibhakitane badale am thAyache je ke;- (1) prathamAnta :- kumbha sAmIpya yutam upakumbham asti = ghaDAnI pAse che | (2) dvitIyAnta : pazya (3) yaturthAta :- kumbha sAmIpya yutAya = upakumbham deha ghaDAnI pAse rahenArane Apa (4) SaSThayanta :- kumbha sAmIpya yutasya = upakumbham -- deza = ghaDAnI pAseneo deza cAre udAharaNamAM ama pratyaya lAgyA (prathameokta prAkU 3/1/148 thI uprU dhurve mukhya ) (noSa :- tRtIyA - saptabhInA alaga sUtro zaiSavRtimAM che) apaJcamyAH prema upakumbhAt Anaya = paMcamIne badale m na thayuM zeSavRtta :- (33) vA tRtIyAyAH 3/2/3 avyayIbhAva samAsamAM A ArA padane lAgelI trIjI vibhaktinA badhAM vacanane badale mA vikalpe thAya. kumbha sAmIpya sutena = ukumbham pakSe upakumbhena kRtam = dhaDAnA sAmAvaDe yu [128] (34) saptamyA vA 3/2/4 avyayIbhAva samAsabhAM A dhArA. padane lAge { saptamI vibhaktinAM badhAM vacanAne hase am viyethAya che. kumbha samIpa nivehi = upakumbham pakSe upakumbhe nidhehi kuMbhanI pAse muka [1] 0 sutra: (24) vibhakti samIpa 3/3/38 nA Adara samRdhiH- madrANAm samRdhi = sumadram = madradezanI AbAdI kSu upasa* samRddhi sUcaka che. vyadhi:- yavanAnAM vyucdhi = duryodhanam = pavanAnI Rddhi yAsI gAM dur upasarga che. :- kumbha sAmIpya yunam = upakumbham arthAbhAvaH - makSikANAm abhAvaH = nimakSikam = bhAMSAnA ghaDAnI pAse jA tahUna abhAva nira upasarga atyaya:- varSANAm atyayaH - vAtI garcha ati upasarga ativarSam = varSA Rtu asamprati:- kambalasya asamprati = atikambalam haNanA 53 ? ghaDAnI pAsethI lAva anuvRti : :- paraspara 'nyonyataretarasthAm syAdervA gfa 3/2/2 24: vizeSa :- 0 ayayIbhAvasya mamyu ? dharmatiH bhar3IM zritAdibhiH 3/1/12 thI tatpuruSa samAsa thayeA che 0 tatsambandhi syAde: prema ? priyopakumbho'm bahutrIhi samAsa che priya che ku MbhanI samIpa jene te 0 ataH bha ha ? stripu iti adhistri = ph kArA. che mATe na thAya = Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 abhivana laghuprakriyA upayogane hAla abhAva anayAH = sAmanenuzIta samAna cha pavAt:- rathasya pazcAt = anuratham = 2thanI paa|| sanAta:- (1) tatrAdaya mithastena pratyeti sarUpeNa anu 84saga yuddha 'vya bhAvaH 3/1/26 thA avyayIbhAvaH krama:- meSThasya krameNa = anu jyeSTham = ye 5 uma ubhA (-) nityaM pratinA'lpe 3/1/37 thA nitya prabhArI. 205:-0 pratyartham = dvitIyA bhAgini ca khyAtiH- bhadravAhAH khyAtiH -ite bhadrabAhu, ahA bhadrabAhu prati paryabhiH 2/2/77 thI thaye . * bhadrabAhunI khyAti 0 vibhakti samIpa...3/1/ 3thI sardaka zamyA pAnI yugapat:- cakrega yugapat - sacakra dhehi - me sAI sAthe bhI pai! sthira 12 (akAle avyayI bhAve graha thaI mya chechatAM A sUtramAM pRtha grahaNa kema ? vibhakti samIra...3/1/34 sUtramA gomanAmanI prathA 3/2/146 yA saha nA sa Adeza) natA. mAt anya pradhAnatA ke sahI sAdRz sahaka:- tena sahaka - satratam - pratanIsmAna (952 mAM vatRmAna zabdanI pradhAnatA che. eTale ke samAnata bhusa) saMpat:- brahmaga: saMpat-sabrahma sAdhUnAm sAdhumAna yAyaya' [454] sAkalyaH- tRNai: saha sakalam satRNabhaGkate te sAye (28) yathA'thA 3/1/41 tamA mAya che. * sutra the| :- yathA a-thA anta:- biDepaNAparyantam iti saNDeiSaNam adhIte - * vRti :--- thA pratyaya rahitamavyutpanna yathetyavyayaM nAmnA "pA upANanA 2santa sudhI bhayo. samasyate / yathA rupa ceSTate / atheti kima ? yathA caitra stathA maitrH| [453] ___ vRtyartha :- thA 5.55 2hata (4cyu(28) yogyatA vIplA'rthAnativRtti sAdRzye 7/1/40 (pAna) // yathA 25055 (pUrva phne| matha pradhAna hoya to) anya nAma sAthe nitya sutratha:- yogyatA vIpsA arthAnativRtti sAdRzye sabhAma meM .) * vRti:- etadarthAnAmadhyapAnAmavyayI bhAvaH syAt / yathA (yogyatA) rUpeNa anukulama iti yathArupama rUpasya yogyamanurUpam / arthamatha prati pratyartha smiikssyte| ceSTate = 35ne anubhUNa pravRtti 3 cha. zaktimanatikramya yathAzakti datte / zalasya sAdayamiti | 0 a-thA mathu? sazIlamanayoH / yathA caitraH tathA maitraH bevo thaitra teyo bhetrA + vRtyartha :- yogyatA, vIpsA-2 yA2 padamAM pratyaya che mATe samAsa na thAya. jiyA 42vI. arthAnativRti - artha nu-ta * ti:-(1) tatrAdaya...avyayIbhAvaH 3/1/26 bhAna paristhitinuM dhana . sAdRzya - | thA avyartha bhAvaH samAna, e arthanA sUcaka avyayano bIjA (2) nitya pratinAlpe 3/1/17 thA nitya nA sAtha avyayIbhAva samAsa thAyache. - pUrva padano artha pradhAna hoya. OM vizeSa :- 0 pU'yA siddha hovA chatai 0 yogyatA :- anu :- rupasya yogyam anurUpam | sAyanA pratiSedha bhATe 41 sUtra 4 che. = 35 pramANu yeSTA 27. 0 avyutpanna -nI vyutpatti yatI nahAya pate 0 vArasA :- prati :- atham artham pratyartham = | paate| yathA 4044 lAya. dareka padArtha prati, 0 prakAre thA 7/2/102 0parthAna - yathA -zaktim anatikramya | 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 ___ = yathAzakti = zasti bhu45 * hitI :- mRdayatti nyAsA sahita sUtra 3/4/40 0 sAI 25 :- sa :- zIlapya sAdRzyamsa zIlam | pR. 80 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNuM paMpa 01626 : 4 AgrAmAt = AgrAmam = Ama sudhA 0 anI anativRtti - sUtra anativRtyA = yathA | 5 prAga grAmAt = prAga grAmam = // manI puramA sUtram = sUtranucanA vinA vRSTo mevaH = 12 122ye| 0vI :- ye ye vRdhdhA: tAn iti yathAvRddham arca * anuzata:- tatrAdaya ..avyayIbhAvaH 3/1/26 = je je vRko che tenI tuM pUjA kara. yI avyayIbhAvaH [455] + vizeSa :- 0 5 yamI ma bha yu ? __(30) yAvadi yattve 3/1/32 pAra vRkSa vidvAn - vRkSa / ta25 ki . hinAyA, supRthara :- yAvad iyatve mATe A sUtra na lAge. . :- iyatve gamye yAvaditi samasyate yAvantyaH0*1 (1) paryAbhyAM varSe 2/2/71 thI 5yamI matrANi tAvataH iti yAvadamatra zrAddhAn bhojaya / / (2) AGA'vadhau 2/2/70 yA paMcamI tyatha :- iyattva meM padhArA (3) prabhRtyanyArtha dika...2/2/75 thA 5yabhA (nizcaya. bhu: prabhA mA5mA 25tha)|() sUtramA aca ye vivanta aJcanta nAnizarecha. * 2 yAvana ma nAma paravA21 pathamA ga0 paJcabhyAH pratyyatvAt ma pratyaya prakRtyAdeH 7/4/115 na ma sAthe (pUrvapadanI pradhAnatAe) samAsa thI nakkI thAya che pAma tesayayIbhAra vAya. 0 prAgaH-* 3 pra+aJca (aJca gatauca) yAvanti amatrANi iti tAvada = yAvadamatra zrAdUna (1) aJco'narvAyAm 4/0/46 thA nsAra pra+ac bhAjaya | 12vAsachatAsAzrAsaj4 mA (2) aruca: 2/4/3 thI DI - pra+acI Dain :- tatrAdaya avyayIbhAvaH 3/1/26 thA (3) accyAgU 2/1/104 thI aso5, pU a-prAcI azcaryabhAra (4) dIgUdezakAle yu 7/2/113 thA prAcI+ghA (5) lubacce 7/2/123 = prAcI 5 vi5 :- 0 ithe madhu ? (1) yAde gauNasya 2/4/45 = prAca 0 yAbad datta tAvad bhUkam tu Apyu tamuM (7) adhaNa tasvAdyA 1/1/32 thI avyaya mAdhu (15225 -- 14 nayA) (8) avyayasya 3/2/7 si so5 = prAc [4 ] (e) cajaHka-gam 2/1/86, ghuTastRtIya=2/1/71thA prAga (31) parya'pAi-bahirac paJcamyA 31/31 [457] * sUtraya::- pari apa AG bahi2 ac paJcamyA (32) lakSaNenAbhipratyAbhimukhye 3/1/33 * ta :- paryAdIni paJca paJcamyantena samasyante / pari trigatebhyaH paritrigartam / evamAthiArtam / bahiryAmama / sutratha0 -: lakSaNena abhi-prati-abhimakhye AgrAmam / prAggrAma vRSTA medhaH / |*kRti :- Abhimukhye vartamAnau abhi-pratI cihna pra tya ya :- pari, apa, ADa.. bahira. vAcinA samasyete / abhyani / pratyagni zalamAH patanti / sanasanta acAtAnImA. paMcamatadathye'nu: 3/1/34, / anugaGga kAzI / samIpe nAma sAtha sa. 122 pAma (pura phne| patha | 3.1/36 / tiSThadgu kAlaH / pradhAna hoyato) avyacIbhAva samAsa kahevAya 'vRtyartha :- Abhimukhya = sAme artha 1 pari = pari trigartebhyaH = paribiAtam- trigata abhimane prati he| saMkSa-yakSa sUra nAmanA dezane vane. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 apa = apatrigartebhyaH = apatrigatam = jita | * 1 5bhI bhayabhavRtti sakyUri mA. 1, pR. 225 nAmanA dezane varjIne * 2 ac :-mRtinyasasalita 3/1/32, 5 73 3 bahinAmAt = bahimima = gAbhanI mahAra 3 prAga :- madhyabhavRti sakyUri . 1, pR. 225 1 * 2 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhivana laghuprakriyA nA be sAthe samAsa pAme che (jo purya para pradhAna | = thoDuM zAka hoyato) A ayI mAva kaDevAya che, * anuvRti :- taMtrA...mancamAra 3/1/26 thI ama annikU = agni rAma = pArita avyayIbhAvaH prati jJa = kAnni rajhama: sahita ka vizeSa:- 0 41 atha" kema kahyo ? agni sa ma pasaMgI paDe che. ('agni' za kula prati virata = vRkSanI sAme vijaLI-ahIM prati pataMgIyA kayAM paDe che te sUcave che. zabda sAme arthamAM che. * anuvRta :- tatratA...tra 1 1: 3/1/ 26 thI 0 sUtramAM nityanuM grahaNa kema ? avyayIbhAva je mUtramAM nityanuM grahaNa na karela hoya tyAM vaduranuM OF vizeSa :- 0 DhALa kema kahyuM ? adhikArathI vida9 pakSamAM vigraha vAkaya thAya. aidataMgati nata: = tradeza sAme nayache ahI aMdana e [ 0 nitya samAsa eTale je samAsano vigraha na thata lakSaNa nathI - ahIM mAjini gharArthanama: 2/2/37 | heya te athavA je samAsanA dareka pada vigraha vAkya thI dvitIyAnta samAsa thayeche. mAM na AvatA hoya te * 0 pUrvapada pradhAna kema ? dA.ta. pitrarthana :- ahIM martha zabda vigraha vAkyamAM mamamuva: ca: vAsa tA: : = a : a: = | AvatA navA mATe 2 samAsa che. jemanA mukha upara sAmeja nizAnI che tevI gAya [59] (bahuvrIhi che mATe anya pada pradhAna che) (34)mazeDanaHgTUlaviA 3/1/30 0 mAmimuha : kema kahyuM ? * sutrapRtha0 :- vAre maLe che kantaH vA vA vRkSana vidyotane vidyuta = vRkSa tarapha vijaLI camake che. [ vRtti - viaaN navAM jona sahAthamA zeSa :- (35) cuMdaDanaH 3/1/34 laMbAInA vA syAt / gaGgAyA pAre-vAregaGgam madhyegaGgam / agravaNam / arthanA sUcaka nAma sAthe "laMbAI artha sUcaka" mana | antargiri / nipAtanAt etvam pakSe gaGgApAram / ne samAsa thAya che tathA : kanu rUti anuITR vArANasI ka vRtyartha :- ghare maLe che : e gaMgAnI laMbAI mujaba vArANasInI lakhAI che [12]] cAra nAma paDayanta nAma sAthe vikalpa samAsa (36) samAveH - 3135 samIpa-bAme atha sUcaka | pAme che. te avyacIbhAva kahevAya che. (purva nAma sAthe "tapa" arthavALuM manu nAma samAsa pAme che | padanI mukhyatAe) vanastra anu = manuvanam garAniH tAH = vananI pAse mAthA : pA5 rUti vAna vakSe kUvA2m ulkAkharI [13] | gaMgAnI sAme pAra (37) tieTu rUrathA : 3/1'36 ti"Ta vagere | 13thA: madhyam = madaghena pakSe 31 madhyam = zabda avyayIbhAva samajavA tirita mA vamina gaMgAnI madhyamAM zrA = tirADaH jADha: je samaye gAye besI rahetI vanaya agra = yam pakSe vanApram = vananA hatI te samaya (A nipAtana samAsa che [13] agra bhAgamAM 458] ina: = satta'gze nirjana = (33) nityaM pratinAgarave 31/37 gIranA pradezanI varace. * vRtti :- as vartamAna prateinA nityaM samasthata, * nitya samAsa - "avipra 35ad vigha kA samA sADathImavA kSAt ! rAjasthAd rAkrAti | nirca samAsa:" 1 nRtyartha :- "alpa artha mAM vartatu | nitya samAsane vigraha thAya nahIM. athavA je nAmanI nAma prati nAma sAthe samAsa pAme te nitya | joDe samAsa karavAnuM hoya tene ullekha vigraha vAkyamAM avyayIbhAva kahevAya, darAjaa = zajhiti thAya nahIM, sIddhAnta kaumudI" bhadojI dikSita Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa nipAtanathI athacIbhAvamAM gha' thAya che tethI | = daMDa ane daDA vaDe mArIne kareluM yuddha re, maLe, vagere thayuM. te saMsamIno pratyaya nathI ! DhaThThA uig ( e = waa vibhakti lepa, sUtra anuvrata:- tatra...madhyamavaH 3/1/26 thI 36 thI DuM sUtra 37 thI gA thaye che) avyayIbhAvaH 0 ahI TAnuM gahaNa karela che chatAM savA samAhAre 3/1/99 thI digu samAsa na thAya. ka vizeSa :- 0 vaMdu adhikAra cAlu hovA ! 1 1 0 * nim zabda vADhi % nyAya vaDe paraspara chatAM 'vA" nuM grahaNa kema karyuM ? bane bAjune (kAyA ane pradu5) joDe che. 0 vesTama thI jyAre nita vimA ne artha karAya 0 sabhyanta kema ? tyAre ekavAra samAsa thAya che. ane viSe vigraha rAAM jerA taM yuddhama - dvitIyAta che. vAkaya lakhAya che. paNa ahIM vika95mAM pachI | 0 tRtIyAta kema kahyuM ? tapuruSa samAsa thAya che, mATe traNa pravega thAya che. mu 2 muvuM na kusaM sudham - dvitIyAnta che. (1) vanas (avyayI bhava), (2) kUvA pAm = | 0 paraspara grahaNa kema karyuM ? THISAram (vaMI tapuruSa), (3) 7T: vAram (vigaDha __ kezeSu ca kezeSu ca sthitvA kRta yudhdham vAya) 0 paraspara mArIne kema kahyuM ? 0 zirina varSAvra 7/30 thI A samAsa ata ! DhanzcaDhavuM Dha mAnava ta yudadhak (upara AvIne artha che) prAta viSe thAya che | 0 samAna rUpa kema karavuM ? daMtevA ja ri vI " yudham (hAtha-paga asamAna che) (35) trAgAthamiyAna pradati rAjuDI 0 sudha artha kema kayuM? mAva: 31/6 hRrta hRoN ba : 1+[ la sAm (mitratA che) * sutrapRtha0 -. tatra - 8 natha{ tene pratha [ 62] iti sarUpeNa yuddha avyaya bhAvaH (36) rU 8 9/3/74 na :- satano 'vi caDhAvamuM " vRtti :- yu :: sanama samAsAta: thAt | tRtIyAnta ca mitha: prahatya kRtama ityartha yuddha vAcye sarUpeNa | thi vRtvartha :- guDha artha mAM je samAsa nAmnA'vyayIbhAvaH sthAn / che te Tu samAsa pratyayAta thAya che. ka vRtyartha :- paraspara prahaNa karIne evo kayA vyatavAra ho yA yAra che, eka sAta anuro ne je satata ! :- saE:-1: 7 3/69 nAma ane paraspara prahAra karIne evA * vizeSa :- 0 sUtra samaja :- zerazAM kriyA vyatihAra hotA je tRtIyAta nAma-te rAMa pIvA kRtaM sudham = rA - verA + rUvuM samAnarUpa vALA nAmanI sAthe yuddha viSayaka sUtra 37 dvArA A udAharaNa pUruM spaSTa thaze. anya padArtha vAya rahetA sa mAsa pAme che. tene [] athacIbhAva samAsa thAya che. (37) rujhAre 4 vAra 3/72 (udAharaNa sUtra : 37 mAM juo) * sutrapRtha :- rUvi baeN-svara : gAta _F vizeSa :- 0 jhAyA -- grahaNa karIne. *vRtti :- hRkaoNDavAvRttApa puNya thaItvamArca kezeSu ca kezeSu ca mitha: AdAya parasparaM kRtaM yuddham = | syAtAm / kezeSu mio gRhitvA kRna yudhdham kezAkezI / rAte riA - eka bIja << nA vALa khe cIne kareluM yuddha | muTA mukI 34 g f{T asi 0 udarA: - 4 4 18 mitha: ghA gg gi | ka vRrtha :- (alpacIbhAva samAsAmAM) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 gurU pratyayota ane AdimAM avara vinAna * vA gahaNa kema ? - nyAyaH 32 "tata taddhitAnAM | 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 kRti viMdhena dhRti vize ja niTIvAvavRtiH - pR 81 | * niyam :- bRhavRti- jJa rAsa yukta bhA. 1, pR.441 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 abhivana laghuprakriyA (vyaMjana vALuM) uttarapada he te ; vRtvartha:- mana ati vALA avyayIsvara dIdha thAya che. dA.ta. zaza (ahI zake | bhAva samAsathI 7 pratyaya thAya che. verA mAM rAzi sUtra 36 thI thayeluM cheA ja anuvuM te :- 75 g: vaza pADatra 7 /76 thI ut sUva thI aA thayuM A kArA, zabda che vizaSa. 0 udA :- tathA: samIpama = mATe davakape be rUpa thaze nahIM') raMtara + a7 (ba) = 3511 (mana lepa sUtra 40 0 muSTibhiTibhirmathaH prahaH kama yuddhama muSTi muSTi suthara 5 me, +(3 ) , 10 pai- 3 3 68 thI 3 le pa dhana suSTimuTTa (2) thatAM kudAkudara = [45] muDIo muThIe kareluM yuddha (40) nAidhara te 7/4 61 ane kema karyuM ? ke sUvapRtha0 :- : rahette tti = talavAra vaDe karela cudha - rasa *vRti :-+ArAnA vacce ddhite reDa1 rApherlaphrA zabda svarAi che. vazapa :- 0 pU svara dIdha thAya che, | rtha:- apada mAM rahelA evA nakArAera herAthI sara jaja * dIra 2, 11, bAna nahIM, tethI te tanAmanA tAMdhata para hatAM anya svarAdi sahita dhanuSA dhanuSA mithaH prahRtya vyAsaktaM sudha caturdhanupi yu. lepa thAya che. jJa: san = kapa + jJanU+trA ahIM dhanuku vyaMjanAnta zabda che ma Te dI na thAya, 1 - sUtra 30 thI) = = + 5 = 3pa2nam = 0 udAha Na :-- rAva iva ne ! rojhAnI pa me bAthathIma. 3 ra thI ramAsa) * *kha :-- ST: 8 che ja! pa6 thI 8 agharIbhAva rAmAsAta vidhi - kahe che - 55 vizeSa :-- + Da Dha = ' kema kahyuM ?* (38) pratiiDane ghacIrA : 387 medhAva 1:K ( zai1 mITa I 6 3/156 thI su pRtha:- prati : } : te ja mAtrAt r" ghara) = dhA: 1 anDI zeSAvina pada che. * vRti :- prati varad ane rU. 1 [ TDha 4thI ! pada ': '' nA mana ne 2/5/91 sUtra lAgI lepa mAvAnuM thatuM ! pram ghare kam | kakAm | thaye che te, S. hya lAgIne arAdi lepa thayuM nathI ka vRrtha :-prati, parar ane kanu nA ja [44] sAthe avyavIbhAva samAsa pAmela li zabda (41) nag Jda 7 389 1 samAsAtta thAya che jema ke : * sUtrapRthan :-- na jan utaLI prati=grati+sa+a7 (ba)=pratyakSad = * vRA :- rU iva karan ! karmana, karma | najaro najara (pUrvano rU 5 nava vasya) | ka vRyartha :- cIbhAva rAmAsa kAdA para:=pAt + ati + -pakSam =pakSa | pAmelA napuMsakaliMgI 31 antavALA nAma : saman = nuM + kSa + = avakSa = 1 pravayAta vikalpa thAya che. mana: samIpama A ba najIka ==+ =na ()=3pa+ dha = kAma ja anuvRti :- prathasu : 7 385 thI mala (mahA mA 1 2 thI 3rdU )=(1)rUpama viroSa:- (0 --- X - X--- vikalpa (4) nannene ra/192 thI na lepa 35rma = cA nA pAse, (39) anaH 73 88 1 x anuvRtta :-- : 388 * vRtti :- anitADhavya mAdhAtu tuM ! (2) - pU. 7. 9 = 96 thI a7 varatha da rdhittA: nyAya 4, pR. 6 * mahAviramuM - madhamata A cUri bhA 2, pR. 527 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa praraNa maiM vizeSa :- 0 pUrva*sUtra 73/88 ana: thI je nitya prApti hatI te A sUtrathI vikraO thaI. [47] (42) girinadI paurNamAsyAgrahAyaNyapaJcamavargyAdvA 7/3/90 * sutrapRtha :- ni-inaza-paun mAhI-prAgrahAyaLI a-paJcamavadvA * vRti :- giri nadI paurNamAsI AgrahAyaNI ityedantAt, paJcama vavantAcca ad vA antargiram antargiri / upasamidham upasamit maiM nRtya :- nara-nA-poLa mAmI gAmadAyI ATalA zabdA je nAmane anta che evA avyacIbhAva samAsavALA nAmane tathA varganA pAMcamA akSara (gjnmmU )ne varjhane kAipaNa va je nAmane ante che evA avyacIbhAva samAsa pAmelA nAmathI t pratyayAnta vikalpe thAya che. f:tranta: antargiri+a lathImAtra 3/2/2 thI rU leApa) vikalpa = 0 mitraH samIpam = 35imadha+ga = pakSe (ban na lAge tyAre) vamita = heAmamAM nAkhavAnA lAkaDAM pAse * anukRti == pU.pa,pAt 7/3/76thI at pu vizeSa :- 0 udAharaNa 0. nA samAtram 35nayam pakSe vanavi=nadInI pAme 0 ILa"mAsyA:samIvam = vALamAsam pakSe kauna'mAsi pauNmAsi nI pAse - 0 AgrahAyajgyAH samaHm-vAprAyam pakSe havAmahAzi= mRgazira nakSatra samIpe [4] (43) sadguthA samAje 3/1/28 * vRtti :- sadbhAvAva navAdI: samasyate samAdAre gamyuM | 6 barnAram (am || rASavRtti H- (38) dudhAyA nI gAvAvIyAm 1 atraLa yaLa thI | 7/3/91 saMkhyAvAcI nAma pachI AvelA ane avyara = paryaMtanI aMdara yIbhAva samAsa pAmelA nI ane zaivAvaro zabda prat mitram | pratyayAnta thAyache. jeke : 0 varSe nayaH samAdatA: = vaccena{TM+ (avaLe vaLaya 7/4/68 thI 6 lAkha) = vacanam = pAMca dIe 0 yA: zaiAryA: samAhAra:TTiAyamU=e gedAvarIe [133] (39) rAnAne: 7 392 avyayI bhAva samAsane ate AvelA rASTra vagere zabdo t pratyayAnta thAyache. rAH prati-prati-stram (a) = prati rAram = zarada sAme [138] (40) nayA: namU 2 7/3/93 avyayIbhAva samAsa ne ante AvelA nA zabda at pratyayAnta thAyake. nA te nar Adeza thAyache. "sAya naLAyAvarobhyAm" 7,3/06 / gat sva t| vanam |divAvaram |; rArarAve: 7/2/202 | prati rASTraC1; '"narAyA naras va" 7/2/22 | vanaratam 1, '"sara'se vadhunA'nAva" 7/2/18 / te'vantA anya pa rAmAvA niAyAH / saranasam, vajjunam, anuvam / H nRtya :- saMkhyAvAcI nAma nadI vAcI nAma sAthe samAhAra atha jaNAtA hoya te samAsa pAme, A samAsa avyayIbhAva kahevAya che. -- * anuvRtti (1) hAya .. athacImAvaH 3/1/26 thI athavAmAna: (2) narthamirjhAmni 3/1/27 thI namiH maiM vizeSa :- 0 A sUtra hiMgu samAsanA bAdha mATeche kemake pUrva pamAM sa MkhyAvAcI na ma hoya ane samAhAra atha' hotA pUrva padanA uttarapada sAthe sarlRthA samAhAre 6 trizullAnAmyam 3/1/99 thI dvigu samAsa thAya che. jema navarAtram jyAre A sUtramAM pUrvapadamAM saMkhyAvAcI nAma ane uttarapadamAM nIvAnI nama ema spaSTa pRthak karyuM che. vanam {} samAhAra * kema hyu ? UP cAsau nI ca = nI ahI samAhAra nathI paNa madhAnya samAsa che jarAyAH samIpamU = narA - 6 - vanarasa + Ja vanarasam-vRddhAvasthA pAse (maLevasya thI pU" A lepa [135] (41) saranasa pazune anutram 7/3/94 avyayIbhAva samAsa pAmelA sarasa, vasuna, anubhava zabdo t pratyayAnta nipAta thAyache. ranA sahitam = saragam + a=saralata=rajavALu eja rIte jIvanunam = kutarAnI pAse, Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 abhivana laghuprakriyA anugavam = pahanI pANa, [13] | 0 yarthAnta :- pariglAno'dhyayanAya paryadhyayanaH [458] abhyAsane mATe kaMTALI gayela 0 yabhyanta :- nirgataH kauzAmbyAH niSkauzAmbi tatpuruSa samAsa kauzAmbI thI nikaLI gayela sAmAnyathI A samAsamAM mukhya be pada che pUrvapada + anuvRtti :- (1) nitya pratinA'lpe 3/1/37 thA ane uttarapada prathama pada bIjA padanA arthamAM vadhAro nitya (2) gati kvanyastatpuruSaH 3/1/42 thA tatpuruSaH kare che. athavA te arthane ce kisa kare che. pUrva tathA uttapada vacce sAte vibhaktine saMbaMdha hoya che. ane 5 vizeSa :- 044. sAti ne bhAra utta-56 prAya: prathamAnta huyache. pra vagaire nA saMgraha bhATecha. 0 * 1 sahI bahulamma vicAra hovAyA prayogamA (44) prAtyavaparinirAdayA gatakAntakuSTaglAna 1Thayanta ane saptammanta samAsa thAya che. jemake :klAntAdyarthAH prathama.dyauH 3/1/47 SaSyanta :- antagato gAgyasya iti antargAgyaH = *sUtratha0 :- pra-ati-ava-pari-nira AdayaH gata mAyanI bharanA kAnana kruTa-glAna klAnta-AdiarthAH prathamA-Adi antaiH | saptabhyanta:-pratiSThitam urasi iti pratyurasam-chAtImA 290 *ti:-prAdayo gatAdyA prathamaHauH atyAdayaH krAntAdyarthA 0 gata athabha yu ? dvitIyAnna :, avAdayaH kuSTAdyarthAstRtIyAntaiH, paryAdayo glAnA | vRkSa prati vidyotate vidyut = sahI prati za6 cha 50 arthAzcatuthyauH , nirAdayaH klAntAdyarthAH paJcamyantai, nityaM AntAdyayAH paJcamyanta, nitya | gata athavANa nathA. samasyate, sa tatpuruSaH / pragata prakRSTA vA AcArya : prAcArya | 0 anya matha bhayo ? gINasya DyAvantasyAntasthasya hRkhaH - atikrAntaH khaTvAm | pragatA: AcAryAH yasmin deze iti prAcArya kA deza: - atikhaTvaH / avakuSTaH kokilayA 'vakAkila: / pariglAno je dezamAMthI AcAryo cAlyA gayA che te deza - ahIM 5 dhyayanAya paryadhyayanaH / nirgataH kauzAmbyAH niSkauzAmbiH bahutrIhi samAsa che. - "avyaya pravadrAdibhiH" 3/1/48 / samasyato punaH 10 pra, ati, ava madhAma vagere bhannAyu ? pravRddha bahi, punarukta vacaH ityAdi / nyAyathI - * 2 % samAsanA anta vALuM pada badhA vRttapatha:-gata vagaire parthayANA prakAza (sa) prathamAnta nAma sAtha. krAnta ko 10 prasAthe gata, ati sAthe krAnta bore bhaneDAyo ? | bhannemA samAna kyana pimastiyA * 3 nAma mAthe, kruSTa vagere artha yA ava kore | 0 * 4 prAdaya :- prAcAya':, praguruH, pravIraH, samarthaH, vipakSaH, (sa) tRtIyAnta nAma sAtha, glAna koregA pratipakSaH,prativacaH,upapatiH,upanAyakaH,anunAyakaH, pratinAyakaH, sarthayANA pari vagaire so yatuzyAtanAma]0 atyAdaya :- atikhaTvaH, udvela:, pratyakSaH, anulomaH mAthe mana klAnta kore artha vANA nira vagaire (upasargo) paMcamyanta nAno sAthe nitya samAsa | 0 avAdayaH - avakAkilaH, parivIrUt , saMvarmA, anvartha, pAmecha. te "tapu25 sa " thAyache. samakSa, vyatha', samatha" 0prathamAnta:- pragataH AcAryaH iti prAcArya:-10 paryAdaya - paya dhyayanaH, utsagrAmaH, alaD-kumArI, hattama mAyArtha prakRSTaH AcArya': = prAcAyaH | ala puruSINaH / (. dvitIyAnta:- atikrAntaH khaTvAm iti atikha. | 0 nirAdayaH- niHkauzAmbiH, apazAkhaH antaraGagulaH, TvaH janaH-11one Moll sanAra (mATa] 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 karatAM vadhu jaDa) * 1 bahulAdhikArAt - mRvRti-sUtra 3/1/47nI vRti (khaTvA nu khaTya - gozcAnte hRkhaH 2/4/85 thI) | * 2 dvandvAt paraH patyekamabhi sa badhyate. nyAya 15, 5. 117 (0 tRtIyAnta :- avakruSTaH kAkilayA-avakokila: * 3 yathAsaGkhyamanudezaH samAnam nyAya 10, . 10 hAyasanAsabAthI yAye (gozcAnte hakhaH) * 4 prAdi vagere 3 // madhyamavRtisakyUribhA.1, pR. 230 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa za . vRAA :- (4) lagha4 kaDhAmi: 3148 kahe yeta nAmane kRdantanI sAthe vibhakita lagADatA kevpaNa ghaddha vagere nAma sAthe nitya samAsa pUveja rasamasa thAya che. kemake sAmAthI samasamAM pAme ke te puruSa kahebaya che pUrvapada uttarapada dhanta hoya che. paNa A nyAya punaH ef: pharIthI vadhe te agni mujaba je uttapada svAdyanta hoya te strItva vivakSAmAM puna vara pharIthI bolAyela vacana Aju thayA pachI pharI lAgI zakaze nahIM jemake:(noMdha :- 8 vagere zade juo lavRtti bhASAntara chuM vica=+tram (T no) +=chI = bhA 1 pR 37 ) [13] | kAcabI =kAcabA je pUrve vibhakita lAge to +91 ) , a9i rUpa thAya [4 90 ] (5) dura 1 3149 | A anuvR ta :- ni pratinADo 31 37 thI nija * sutrapRtha :- iAi rata | - ka vizeSa - 0 kema kahyuM ? * . 1 : Tama fal- 7 surata nAnAvata | ava = karIne zuM ? - mAM nA pratyaya kadantane kRdananana nA nitya samamyate / kumbha karotIti kumbhkrH| che paNa "ni " 54/44 e sAtamI nideza che "+ 1 ST" , ke 72 rUng | "natijAra jhaLu.nAM. | 0 vR1 kema kahyuM ? kRdanta vibhAgalapa: prAgeva samAsaH" / | dha ve rakSatu - kRdanta nathI. | 'aa navA rU! 1 / 0 mane ka za | SavRtti :- (43) tRtIyAkata vA kRdanta pratye mUDha yA marUpate vArtha: nAkhyAM vAgha8 - nA vidhAnamAM Dha tRtIyA 5473 thI (siddhahemamAM). vA fs | cA dilAta nAma thAjona | rajhAraMbhIne je tRtIyukta nAma te kanta nAmanI sAthe samate satiya hi tapurva ni vaFTLam | dhavala: viSe samAsa pAme che. - mUna kADharA mUtrA zrAsmata | guvAra, jAhitam | masama rAnapu: | | gha rAm = mubAvaDe karaDIne khAya che. - ahIM - mULa vAnarANuM . ! zabda khAvAnI kriyA pratye karaNa che - viSe samAsa siMA: kUvAm" 3/6/81 sataskRtaM sAte | na karIe te kaya bane che. samarasiMha: kRmivAnA: " kSe ' rU| 20 | 0 tRtIyAthI yukta sAtamI vibhaktine tata sAtamI kahevAya tIrthakAkaH, tIrtha thA ityAdi / sAvI dhaHstattA 5475 thI 16 pratyaya thAya ka vartha :- 1 pratyaye vidha bAmA pArzvayoH pAzrvAbhyAM vA upapIDa iti pAzvepipIDaM satramAM 1 (paMcammata) nAmathI nideza ! te banne paDakhe pIDA thAya te rIte sUe che [138] karAyelA nA mana nUyakta kahevAya. kRdanta nAmanI | kahevAya, dakta nAmanI | 0 thaT :-- je rIte yoga hoya te rIte ditIyA sAthe A nAma nitya samAsa pAme che. te | vagere antavALA nAmo prathamAnta nAma sAthe samAsa upada? tapuruSa samAsa kahevAya che.) am | pAme che ane te dvitIyA vagere tapurUSa kahevAya che. jenA kati na gumAra = bhAre kramaza: ekeka udAharaNa A rIte che - (ahI hA: e kudata che.) meM [ 5172 | (44) fzatAna: 31/62 keipaNa dvitIyAnta nAma muthI saU pratyaya lAge che. (+) fzata vagere nAma sAthe samAsa pAme te dvitIyA tapuruSa Frma : e paMcamI nideza che. tethI +XU | kahevAya che =+3=Ara thayuM --naDiRtriA 4/3/pa1 | dharmamazritaH ti dharma ata:=dharmane Azraye Avela [13] thI vRddha thaI che.] (45) vAvatA3/1/68kAravAcI tRtIyAntanAma kRdanta nyAyaH "ntA zuHdni frvamavayuhUrtaH va | nAma sAthe samAsa pAme te tRtIyA tapurUSa kahevAya samAsaH" A nyAya mujaba gatikAraka pusi pratyayathI | mAramanA dUtam = a gi[ mte kareluM [14] (46) vArthI prayA 3/1/so vikAra rUpe pariNamela nyAya saMgraha :- nyAya-31, pR. 79. padAthavagI caturyanta nAma, prakRtivAcI nAma sAthe caka Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 abhivana zatruprakriyA yU 2.5 = yajJastaMbha mATe lakhyu samAsa game te caturthI tatpurUSa kahevAya. yUpAya rAja = thAya" 2/2/16 saptamI tatpuruSA: nivatyAH / (yatna[41] | taeNvaSThamAM na samasyate / sarviSe nAcitam / (47) hitema: 3/1/71 catuSyanta paNa nAma 5 nRtya :- caturthI antavALu nAma dita vagere zabdosAthesamAsa pAme te caturthI tatpurUSa | (zabda) catuthI avALA ya zabda sAthe samAsa kahevAya, vedim = medinam gAyane mATe nirUpa samAsa pAmeche. dA.ta pUnArthI samu = pUjAyai [142] | caN ti pUnArthA = pU mATe mALA, (ahIM vizrahamAM jUnathai tham mukAya juA vizeSA) (48) padmamI madya: 31/73 paMcamyanta koi nAma mA~ vagere zabdo sAthe mAsa pAme te te pacI purUSa kahevAya--saMgatatA hoyate 4 anuvuM te :- caturthI prathA 3/1/70 thI caturthI vizeSa: - ) ahIM punAai yam vigraha karyo | kAraNake punau kahevAthI " pUjAne mATe" e pramANe catuthI' karela hAvAthI atha' zabda no atha AvI jAyache tethI adha zabdata thAyache. ukta thavAthI * nyAya mujaba vigrahamAM praya zabda na mukatAM phamA mukAya che--temaja-a prayAgavAcInA vigrahu thatuM nathI mATe nitya samAsa pAmeche. (50) mAtramAM zonDaa: 3/1/98 saptamI vibhakti 0 artha mAM catuthI' kema ? vALu nAma TonTa vagere nAmA sAthe sa MgatatA heyatAtre praH = pitA mATe dhana. ahIM ma zabdane samasa pAmeche te saptamI tatpurU samAsa kahevAya catu" nathI kemake ma zabda mATe" arthamAM nathI pane zaukTa=vAnagIra [45] | ) anya udaharaNu : [44] = ya atham = Aya: Ta: bAnurAya ma = AturArtham payaH vRkaHm bhayam rRmama = sI bha [43] (89) 5 Dacaratna chene 31/76 zetre 22/81 sUtrathI je nAmane nathI lAgelI che te nAma - anya nAma su.the samAsa 5me te lakhI tatpuruSa kahevAya - saMganA haiyata -- rAsa pu1:=7=pura =Atane purUSa dArUDIye A rIte dvitIyAthI samI tapurUSa navA (51) sAya: jUnAyAm 3189 pukhta dura katha jaNAtA hAyatA niMdra pagere nAma sAthe saptambhanta nAma samAsa 5 meche. te saptamI tatpurUSa thAya. samo nihaiM: !' te samati 7: yumAM siMdra jevA 0 mULe vAna: 7 = bhUmitra = pRthvImAM indra jeva [146] | atha jaNAtA = (5) zaya hyeve 3190 hAyatA khamyuna Ama jA vagere zabde mAthe samAsa pache te saptamI tatpurUSa he ya tarko va ca - tathA = tItha'mAM TA ! je tIOzrA kRti tIrthezvAtI mAM kuM| jevA [47] = = [809] (46) toina 317 * pRtha:- r praryA mhena * va na :- turthena thAna samuntra samammata ! pUjArthAsam / "vA" kahI pannumaMta tatpurAH '; "sarvantarr ' 2/2/8 pI puna: Amitte (pu.) navu. pakRta - (53) para: rAtAvi: 3/1/75 12:2ta vagere samAmA paMcI tatpurUSa niyata thayAche. zAt pare = varaH rAtA: = seAthI vadhu mantrat i=ra: sahA:-hajArathI vadhAre [14] (54) sarvavadhAvAcaH 3 1 80 ma`vazrAd vagere zabdo japtI tatpurUSa samAsa nipAta karAyA che (khI prayAgAnusAra) laghuttama pazcAt ti saMvat = badhAMnI pachI [149] (55) pAtre miyAH 3/1/91 niMdA atha kaSNAte he to pAtre samita vagere saptamI tatpurUSa nipAnana ya che. vAtre 6 samitA kRti =rAtre samitA: peTabhana (vizva udAharaNa ane gapATha - gRhavRtti nyAsAdi sahita / yatnanaH 14mAM samAsa thatA nathI 154, sUtra3/1/91 jIe) [150] yatna pUrvaka utpanna thayelA nAmeAne nana eTale pachInI prApti na hovA nAM sUtra mujab vikalpa pakSathI lakhI thatI hoya dA.ta. . . . 30 * O . nyAya :- sattAthanAmakhya nyAya 28, pR. 26 ... Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAma praNa savipo nAthitam sAr3I sarpiSa: vi455 yalapU 5hI ak pratyayAnta nAma tathA tRca (ta) pratyayAnta thAbha nAthaH 2/2/10 thA piTye masajA nAma sAtha samAsa pAme nahIM che tethI thI papta thaI mATe samAsa na thAya | (a) bhaktasya bhAjakaH mAtane maanaa| palA rAjJaH puruSaH = rAjapuruSaH 212vAmI bhAva | bhakta -ne cha, bhojakaH uni akcha 21 ghamA ? 571 che mAre 2samA 25 5yo me sUtra | (ca) apAM sraSTA = pIne sanA2 pAThyayanAccheSe 3/1/76, 471/143] nu na :- (1) na katari 3/1/82 thA katari [472] (2) akena kriDAjIve 3/1/11 thI ak (47) na kartari 31/82 (3) paSTha payatnAcchaSe 3/1/76 thI SaSThI Wan vi5 :-0 bhaktasya mA sUtra kamaNikRtaH * vRti :- kajaSaSThyantamakAntena na samasyate / 2/2/83 thI / hI thacha tava zAyikA / vRtyartha :- nipathamA yesapAhI kRti 3/1/71 thI sabhAsanI prApti ke tenA yA vibhakti vALuM nAma 3 pratyaya vALA nAma mutra vaDe niSedha thaye che. 0 Naka tucau 5/1/48 thI bhojakaH mAM Naka sAmyo che. siAthe samAsa na pAme 0 kama jAbha? guNinAM vizeSaka: guNaH = guNi vizeSakaH= tatra zAyikA = 3 zayana, tA suvAnA / guNa guNIne judo pADe che. (ahIM saMbaMdha SaSThI thayelI che. * manu.rA:- (1) akena krIDA jIve 3/1/81 | 0 karibha ? payasa: pAyikA = payaH pAyikA hudhana thI akena (2) paSTaya'yatnAcchepe 3/1/71 thA SaSThI pakAnA vAre. mADI ma matha mAM Naka che. vizeSa: 0 mA sUtramA 5'hI katari | 0 sRja+tRcU (NaktRcau 5/1/48 thI tRc) 2/2/81 sUtra sAmAna tha che. (1) aH sRjida'zo'kiti 4/4/111 thI asaJ kati /1/17 yAyatA sabhAsanA nidhmaattemaasuutrch| (2) yajasRja......SaH 2/1/87 thI pasraSa 0 kartari mema bhayu? (3) tavarga syazcavarga 1/3/80 yI T-straSTA (pra. me.va.) ikSuNAM bhakSikA = zebAne mAnA2 = ikSu bhakSikA zeSavRtti:-- [] tRtIyAyAma 3/1/84 nyAre ahI Tuka zabane chaDI damana arthamAM thaI che | kartA tRtIyAmAM hoya tyAre kama arthamAM lAgelI SaSThI kartAnA arthamAM nahIM, vimalatA nAma samAsa na pAme Azcaryo gavAM dohaH 0 zAdikA zanI sAdhAnakA agopena gopAlapaDe gAyonu holavAvuye mAzyaya cha (1) paryAyAhautvatocaNakaH 5/3/120 thANak zI+Nak | agopena-tRtIyA-ta nAmA atha mA che. gavAMdohAmA (2) Niti 4/3/50 thA vRddhi ze+ak kamaNikRtaH 0/2/83 thI 14ii yA cha. tenA dohaH (8) aidato'yAya thA Ay = zAyU + ak kR tta sAthe samAsa ca nathI [151] (4) asyAyat...dinAm 2/4/111 yA GI = zAthika [474] (5) At 2/4/5. = zAyikA (48) tRptArtha pUraNAvyayAtRza zastrAnazA 3/1/85 [4737 * sUtratha0 :- tRptArtha pUraNa avyaya atRzU zatR AnazA (48) karmajA tRcAca 3/1/83 gin :- tRptAthai : puraNapratyayAntairavyauratRzannaiH zatrantaivRtti :- kamajaghATayantamakAntena tRjantena ca na samasyate / | rAnazantaizca saha SaSThayantaM na samasyate / phalAnAM tRptaH / bhaktasya bhojakaH / azaM slaSTA tItha kRtAM SoDazaH zAntinAtha: / rAjJaH sAkSAt / rAmasya E "tRtIyAyAma' 3/1/84 kartari / Azcaryo gavAM dohaH | dviSan / caitrasya pacan / maitrasya pacamAnaH / agopena / - jJAnenachAArthAdhAraktena" 3/1/86 rAjJAM jJAtaH vRtyartha :- artha i vidhAna | iSTa : pUjitaH / idameSAM yAtam / "asvasthaguNaiH" rAye 5045.tanAma, ( ma mA mAsa)| 3/1/87 / paTasya zuvalaH / kAkasya kAyam / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 oNvR :- tRptA -tRpta zabda anetenA paryAya, pUraNa pratyayAnta, avyaya, tathA batA (1 ), rAtu (at ), bAna (jJAna) pratyayavALA zabdo sAthe payanta nAmanA samAsa thatA nathI {} vRtta :- ;nAM tRpta: = phAthI dharAyelA (tRpta zabda che mATe samAsa na thayA) 0 puna:-- tItha jUnAM vejJa: zAMtinAtha =tI karA mAM seLamA za tanAtha (vap nuM pArA-vAirasa ...3'2,91 thI ve thayuM che. saTTA purane ha 7/1 155 thI pUraNa pratyayAta nAma thayuM che. rAjAnI sAme avyaya :- rAjJaH sAkSAt (sAkSAt avyayache,) 0 aTTA - zamaya Tvina rAmaneA zatru (tripu dhAtu triSAI...ta. 5/2/26) 0 rAjI caitraNa vaSar - caitranA rasAkhyA (vajU dhAtu zatrAnAvaidhyati 5/2/20 thI zatru 0 brAnA - caitraya vapamAna: maMtranA rasezA (zatrAnaveti 5/2/20 thI ato maH Ane 4/4/114 thI maiM Agama AnAka * anuvruti H- (1) jayayanAnjheve 7/1/76 thI pachI (2) na sa~ri 3/1/82 thI na vizeSa: pUrNa, muti, Azit, RI, 0 cho: kema zuM * 2 | brAhmaLaya tayam - trAjJaLataMtryam ahIM sambandha a mAM vacacanA cheve 3/1/76 thI amAsanI prApti hatI tenA niSedha mATe A sUtra banAvela che. zaiSavRti = 0 sukhAya' zado :- tRpta, (57) jJAnecchAoodhAvattena 31/86 nAnAyaka, icchA, pUjA ke dhAtuthI para (jJAnerjI taH 5/2/92 thI) jJa pratyaya ane AdhAra amAM Avela (anarthAcadhAre 5/2/12 thI) sa pratyaya vALA nAmeAnI sAthe yanta nAmanA samAsa thatAnathI sAnAka :- rAsAM jJAta: kAntanA jANelA isjIda :- nAM rUTaH - rAjAne iSTa . . . .. . . .. . * * * 1 sujJAtha:- abhidhAna ciMtAmaNI zreSTha 426 * 2 a: kema ? zrRvRtti bhA. 1 pR 165 abhivana laghuprakriyA arcAyaka :- ganAM pUnita; rAjAne pUjole AdhArAtha'ka :- meSamAM yAtam emanA raste [152] (58) svastha junai: 3/1/87 je guNA pAttAmAM hoya paNa dravyamAM nahAya te svastha guNa kahevAyache je guNA potAmAM te dravyamAM bannemAM DrAya eTale ke guNa ane guNI bannenA sUcaka hAya te avastha guNavAcaka kahevAya AvA vartha gujIvAcI nAma sAthe Sayanta nAmanA samasa thato nathI, | paTasya zuklaH - paTanuM vena paNuM (ahI zulajI eka vRSNa' paNa che ane vaTa mAM paNa che. tethI samAsa na thAya, tham = rAgaDAnu kALA pazu (ahIM guNu guNAnA sUcaka samajave, guNavAcI zabda [153] vasthA zabda bhautika te nahI ) * vRtti H- taMbU nAmnA sad samasyate, sa tatpuraH / hrau na prakRtaulA paryudAsaprasakhyakau / paryudAsaH sadRgrAhI prasavastu niSedha kRt // tadanyatadviruddhAdayo naJo'rthAH / A "nana' 3/2/29 | asAdhu: | 'tyAaukSepe' 2/ra/ra6 / nana: aH cAt / avagati TyuM nAma / aaN vRttva :- niSedhavAcI nag (7) anya nAma sAthe samAsa pAme che te tatpuruSa sajJaka che. leAkane vize vadhu TAla nak ane lagye najU ema be prakAre che. nyu vAnanagra samAnane grahaNa kare che ane prasabhya jU niSedha kare che. yu vAsa nag cAra prakAre che. (juA vizeSa) * anui tatpurA: -- gatiY=vanyastaghugha: 3/1/42 thI 1 [45] (50) na' 3/1/51 5 vizeSa :- 0 vadhuOvAsa nag nA prakAro (1) tat sadA - jenA viSedha hoya tenI samAna anya pAthanI hayAti sUcave che. na brAhmaNaH iti abrAhmaNa: - brAhmaNa nahIM paNu tenA jevA Acha jJAtinA manuSya. jene niSedha hAya tenA viruddhanu (2) tat viddhu: sucana maiM dharma: ti adharma dharma nahIM paNa pApa (3) ta4: jenA niSedha hAya tenAthI anyanuM sUcana na agniH iti anagniH agni nahIM paNa tenAthI bhinna - - - Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa vAyu ke tevuM kaI chuM 3/143 (4) tamAvaH jene niSedha hoya tenA abhAvanuM sUcana | * sutrapRthao :- Tura nindrA chuM ne yavanam rUti saMvananam - vacanane abhAva | *vRtti :- nindAphakRti dura nAnA samasthatA ghaa1 nanuM mAtra abhAvane sUcave che. uttarapada ! | TurnAna, 'kRtam ne arthamAM pradhAna heya te - suH pUjAyAm 3/1/44 sujanaH sUtham api na pazyanti -asUryapazyAH rAjadArAH ka vRjyartha :- nindA ane 4 - (bIju kaMI jotI ja nathI paNa suvane paNa nahIM kaI arthavALe "sura" avyaya anya nAma sAthe jotI - paDadAmAM rahenArI rAjarANuM nityasamAsa pAme che. (te tapurUSa samAsa kahevAya) zaSavRtti:- 0 naMgata 3/2/125( o saLaMga nitaH 1naH zuti : = durjana sUtra kenAMka 440) uttarapada paramAM hoya te nagna ne chULa zatam rUti Tutam = kaTa vaDe kareluM mana (ma) thAya che. na sAdhuH ti pradhuH (tadvidaddha prakAra) * anuSya te :- (1) jAtivaH tapura: 3/1/2 (59) vArtA re 3/2/126 nagna pachI koI paNa sAti) | thI ratuda (-) nityaM pratikAra re 3/1/77 thI niraM kiya pada Ave ane niMdA artha jaNAtA heAyate nagna ne kareghanata na karavati vai nAhna = F vizeSa :- 0 ztam mAM 2 ne 6 - he jAlima tuM rAMdhate nathI nidrA ,..2/3/8 thI thayo che. [47] 0 prakhya kema ? nidritA: puII: zrI ha: - jemAM dura (51) - re 3/2/1ra9 pue che te - (ahIM anya artha pradhAna che mATe A amasi na thayo) bahutrIhi thaze. * vRti - ravarATI vare nagoDanuM thAt ! anArtha: nakha nAsatyAdayo nipAtyA / atra nakhAdayaH3/2/128 | zaSavRti :- (61) suda pUnAyAma 3/1/44 pUjA iti sUtra jJeyam / a vALa su avyaya anya nAma sAthe nitya samAsa kavRtvartha:- svarAdi (uttarapada) para chatAM [pAmeche romana: gana. rUti suganaH [15] na ne zana thAya che. [478] 7 Arca ti anArya (ahIM Aye mAM ja svara | (53) taratajamera 3/1/45 che, mATe nama ne ana sutrapRthaLa :- matiH ati krame 4 1zepAra :- nagata 1/2 125 thI na ka vRtti :- atiratikrame pUnAmAM ja samatte atitulyo vizeSa :- 0 mana rUpa nirdeza mATe che , aMtaranA | na no lepa thanA sarvatra sarAdi uttapada para chatAM an mA " 3/6/46 mAdAraH | AdezanA vidhAna mATe che ane na ne lepa be vakhata "purA samaminnenAzinA" 3/1/2 | samane na thAya mATe che purva 1: | "meMssdha na vA 3/1/4 | malTiI T ziSavRti - (60) navaca: 3/2/128 nava, 1 "nAravimi:" 2//6 vA samaye mAtA, nANA vagere samAse nipa tana thayA che nara dru: | sAyaphraDha: 3/6/3 | sAva: (najha ne 34 thatuM nathI) ka vRtyartha :- atikrama (hadathI vadhAre 0 nAta m rti navam - pilANa nathI te ane pULa arthavALo ati avyaya bIjA ahIM ava na thatAM na thayuM te nipAtanathI jANavuM. | nAma sAthe nitya samAsa pAme (te tapuruSa nirAtri gaNuM :- nA, namra, navat , nama:, namuvi, | samAsa kahevAya) nAkSatra, nag Rcama, nakSatrama, nA, nA, nAsika, nAvita:, [ 0 atikrame tyAM kRti atitulya = ghaNI stutI nanAnTa, nAvita, nama:, nAnA: namAja, nArAja: vagere) | karIne. [477] [15]| o pUnita: 1nA rUti gatinA= sAre rAjA Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhivana laghuprakriyA sa ca samAsontrIdyAdi lakSaNarahitastatpuruSaH syAt / urIkRtyA praNamya | kutsito brAhmaNa - kubrAhmaNaH / nitya sama so'ym| avigraho'svapada vigrahazra nityaM samAsaH syAt / para tema: krUrapurave 3/2/230 / rAvo re / Tanam | thare 2/236 7 | Tatha; ghaTa: " nRtya :- gata saMjJAvALA nAma ane haiM avyaya bIpta nAmA sAthe samAsa pAmeche. te samAsa bahuvrIhi vagere lakSaNathI vALe A (dUra) avyaya banne nAma sAthe nityaM rahita anya samAsa eTale ke tatpurUSa samAsa goSavRtti (6) Ave 31|46 alpa kahevAya che. samAsa pAmeche te tatpu kahevAya che. iSat kaThAra - AkaDAraH - thoDA pILA [157] (63) pUrvAvArA minnenAMizanA 3/1/para da avyaya sucaka va, ka, uttara ane adhara zabda tenAthI abhinna na sUcaka nAma sAthe samAsa pAme che. (trA eTale vibhAga, jene vibhAga hoya tene aMga kahevAya che) jemake | TM Y=nubhUti :- zu pUnAm 3/1/44 thI rRgA OM vaya :- () A sUtramAM duSTam nA adhita cAlu che. tetA vaDe atrima mAM kavacit vibhAvathI vikalpe samAsa thAyache eTale ati stuvA ane kela banne prayoga thAyache. rItruhya mAM " amanavA vaghU 32/154 thI vA nA yu thayo. kAyasya pUrvaH = pUrva kAyaH = zarIrane pUrva bhAga [158] (64) sameM DanaeNDa nA 3/1/54 samAna avAcI aTTu zabda aMzI sUcaka nAma sAthe vikalpe samAsa pAmeche. vivantyAH am ti aviLI vikalpe viva m piparInA muLane barAbara aDadhA bhAga, navA zabda mukI bahulam dhi AthI vikalpe thatA vigraha vAyano niSedha kareche. -- mameM grahaNa karavAthI samAna aDadhuM yaze. [159] (65) nAma: 3/1/55 aSa zabda tenAthI abhinna azIvAMcI rakta vagere zabdo sAthe viSe samAsa pAmeche. anarasthAH kRti adha narI pakSe narasthanuM": - jaratInA aDadhA bhAga. (SaSThI samAsa nitya prApta hatA te vikalpe thaye ) [160] (66) sAyAhrAyaH 3/1/53 sAyAnlR vagere samAmA nirAtana kAyache. ane: sAyan ti sAyAhna =sadhyAkALa (bazI samAsanI aprAptimAM prApti karAveche. [16] [479 ] (54 rivavanyastapuruSa: 3/1/42 * sUtraputha :- ti yu abhyam tatpuruSaH * vRtti :- gati saMjJA ju. phacaya na nAmmA samasyate, . O 7 0 *dunuM adhikAra O . cha O O . - madhya vRti alasUri bhA.1, pR 229 O . gatisaMjJaka :- 01 = Iya karIne ahI te ane havA nA che. ajIta tranA ft tra avyaya : kharAba brAhmaNa = svIkAra samAsa = praNAma karIne dunita: prAti yuvAghaLa: = A nitya samAsa che. jo vigraha na thAya athA saMvagrahu thavA chatAM paNa samAsamAMnA adhA padmA jo vigrahamAM na sa`bhaLAya teA nitya samAsa kahevAya vizeSa :- 0 bahuddhi Adi lakSaNa rahita bahuvrIhi avyayI bhAvanA lakSaNa rahita paNa jo huIhi karIe temAM c samAsAnta pratyayalAge che. tatpuruSamAM samAsAnta pratyaya lAgataeN nathI. yuvAnaLa : ahI` zeSAdrA yubhiH travALa: mina saH = 73 175 thI vattu pratyaya lAgyA che. mATe bahuvrIhi sajJaka samAsa thaye.. 0 rA nI gati saMjJA karyAnuM ..3/1/2 thI gati sanA thaze ane nana: pratye pU 3/2/154 thI 6 thayA che. 1) anya udAharaNa : vAt ti anuraLa vRvA=Ar nRtya=khAMkhArA khAine var 35muM = vartuLam = ellu' unu' je: ttavuddhe 3/2/130 thI r thayuM che. zepa aa :- (67)vezaH ttapu svAdi uttarapada haiya tyAre ku ne kat (tatpurUSa samAsamAM) kutsitam annana = Se 3/2/130 Adeza thAyache nam = kharAba [12] anAja Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa pram . (18) stha vade 3/2/131 ratha mana vada nAma uttara. yA cha paNa yA sujanA mAtra ala sabhA 22 pamahAyatA kanekata mAheza thAyale katsitaH / za6 5. mA. nA kuna. kA, he 5za kat nabI rathaH iti kadrathaH -- rAma 2tha, kutsitaH badaH iti kadvada : [482] = kharAba vANI [19] (57) kA-kavau veNe 3/2/177 [480] sutrathA :- kA-kavI vA: uNe (55) kA'kSapatha' 3/3/134 * vRtta :- Idasya ke rUSNe pare kA-katrI vA sUtratha0 :- kA akSa-pathAH syAtAm / koNam / kaveSNam / vadUtam / * rasa : anayoH parayo koH kA syAt / kA'kSaH / bharapartha :- alpa pa ma yatA kApatham / 'ku' gcyyn| uSNa 51.565.7i kA mane va purUSevA 3 2/13, kApurUpa: kapurUSaH / kA mAdeza vi5 thAya che. pRtstha :- akSa (a rAta akSa | ipad uSNam ku+uNama = (1) kA + uANam zAI bhane akSi ne) bhane patha (pathin ) koSNama , (2) kA+uSNam-koNam : (3) kada+ zapa 315: / ya tyAre ku|| kA mAheza | uSNam = kadaSNam thAya. kutsitaH akSaH iti kAkSaH-5215 paas| * manuvRti:- (1) alpe 3/2/18 (2) ko kutsitaH panthA. iti kApatham - praaste| kat 3/2/1:0 * manu :-- kA kA tatpuruSe 3/2/130 5 Ugii sabhAsamA kuna jayaza5 :- (0 pathin / nidezathA patha | kad AdezapatI temA / sUtra bAgaze nahI. za6 asAve tyAre kunA kA tharI nahI matethI ku + uSNa bhASaNaH / kupathaH = VIA bhAga [483] 0 24-4 e : (58) mayuravya saketyAdayaH 3/1/116 kutsitam akSam = kAkSam = sAmandriya kutsitA: panthAH asmin deze = kApatha: deza: * sutratha0 :-- mayura vya saka ityAdayaH - mama 22 11 bAne deza gn:- ete tpuruSAH samAsA nipAtyante mayukhya sakaH / vizeSavRtti :- (65) puruSe vA 3/2/135 puruSa | ehIDa vartate / anItapibatA kriyA / ehireyAhirA / za- utta25mA yatA kuna 16 kA vi45 thAya | kurukaTe! vakA / gata pratyAgatam / zAkarthivaH / tribhAgaH che kutsitaH puruSaH kupuruSaH 1i8 kApuruSaH = 425 samAse yathAyoga lug dIdhahasvAdika vAcyam / mAMsvAkaH / mAMsapAkaH / [482] - udakAdekhdAdiya thA yogam / -- (56) alpe 3/2/11 | udadhiH, udakumbhaH - udakakumbhaH, udabinduH - udakabinduH, lavaNodaH, dvIpam , anUpaH / "rAjadantAdiSu" 3/1/189 vRtti:- ipadarthasya koH kA syAt / kA'ccham / prAGginagalAI padasya paranipAtaH / dantAnAM rAjA = rAjadantaH Wan tra :- alpa samAM batA tatpuruSAd ataT samAsAnto yathAyoga vaktavyo "RkapaH'ku' gcyyne| kA maheza thAya che. ISadaccham pathyape't" 7/3/76 / rAjJaH pUH - rAjapuram / iti kA'cchama thAyA -(ku / kA thye|) mokSasya panthAH - mokSapathaH 'brAhastirAjapalyAca sa:" nuta:- (1) kA'kSapathA: 3/2/124 thii| 7/3/83 / at syAt / brahmavaca sam / kunA kA (2) ko kat tatpuruSe 3/2/130 Wan ya :- mayuravya saka vagaire tat535 kariza5 :-0 sUtra koH kat tatpuruSe | sabhAsA nipAtana AyA. 3/2/170 mA 2026 52 chata kunA kat mAheza | vyasakazcAsau mayurazca iti mayuravya sakaH = suvy| Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 zabdanA evuM je kahevAya mAra (ahIM nipAtanathI sa pUrva prayAganA abhAva thayo che. ghaniSTha vate ! di de cheDe kAmAM melAya tenu te pIra (ahIM napuMsakaliMga thayu te nipAtana kahevAya) *'arnaMgana-pivatA kriyA' anIta pibata iti yasyAM kriyAyAM sA = nirdaMtara khAo - pIe evu je krayAmAM bela ca ta kriyA (ahI be kriyApada sAthe samAsa / te nipAtanathI) 0) pahireAhirA = je kriyAmAM di je di re ksak = 0 gata pratyAgatam re tuM Ava, 2 tu Ladire cAriti ukhate cAnuM vicAma ti=ama belAya te yu TA vavanA = kuru kaTam ityamIkSNa yaH sAdaDI anAva'ema vAre vAre je kahe te vakatA. ahI miA nAM je samAsa karyAM te nipAtanathI samajavu gata ca tat pratyAgatam ca i te = gayelA tenu ja pa chuM Agamana te - samAsa nI aprAptamAM ja vyavasthita pUrva pada uttarapada samAsa karyA tenipAtanathI samajavu 0. rAjaciMgaH zAja priya vArSiya tizAka che priya jene teve te kAnta - madhyamapada lApI sabhAsa che te nipAtanathI jANavA )tra naH tRtIye ma. ti = : trijobhAga ahI gre thayu te nipAtanI. samAsanA 5 (jema prApta thayu tema) jI, rUkSya, ii vagere sabjeka je samAsakhA jevuM kArya dekhAya tene anurUpa klapanA karavI) mAMtraNa pAja ti mAMvAja: vikalpa mAMsA: ahIM pAkazuddha dhaJ prathayA che je mAMsayA...pAMca nA 3/2/141 cI mAMsa nA anya la nA vikalpe leApa pAmeche * anuvRta :- tilayanyataravu 5: 3/1/42thI tatpuruSa vizeSa :- 0 ahIM tatpuruSa samAsa zuM tene krama dhAraya tatpuruSa a` samajave sUtra-''virodhaLa .*** 3/1/96 thI 10 bahuvacana kRti gaNate mATe che. eTale ke Adi zabdathI anyonya aniyamita krama`dhAraya samAsAne paNa abhivana laghuprakriyA samAveza thAya che. impyura sa vagere samAmAmAM nAmane nAma sAthe kriyApadane nAma sAthe, kriyApada kriyApada sAthe, avyaya ane nAma sAthe, sa MkhyAvAcI e rIte samasA nipA tana thayA che, 1. nathutra magaNa :mayuradhya mA = luccuM mera chAtra5 ma = luccA vidyAthI myAna muru = mAthe muMDA vALA evA kaccheja yavana muNDa = mAthe muMDA vALA evA yavana mayukhya sakA luccI Tela luccI strI ehIDa = he iDe! tuM ahIM Ava evu jemAM melAya te civa = javA sAthe Ava' evu je kriyA ke kALa mAM melAya te kriyA ke rALa. ehivANijA je kriyAmAM he vANiyA Ava' ema elAya te kriyA. beriyALinA = je kriyAmAM 'huM vANiyA Ava' ema belAya te kriyA, apehivANijA = melAya te kriyA. 'vANiyA khasIjA'evuM je kriyAmAM ehi svAgatA 'Ava svAgata che'evuM jyAM je pravRttimAM ke je kALamAM khelAya. nacenA tamAma nAmeAnA arthAMmAM je kriyA. pravRtti ke TALamAM khelAya te" evA atha samaja ve. apehi svAgatA ehi dvitIyA apehi dvitIyA ehipredhasA tuM apehi prasA ehe vidhasA apehi vidhA ehi prakasA, apehi prakasA proha kaTa - proTTdhva"nA proha kA uddhamacUDA 3 * 1 . 0 . - - khasIjA svAgata che. tu bIje ke khIjI Ava tu bIje ke bIjI khasIjA Ava khA . tuM khasIjA khva - - rasa kADha sAdaDInA kAmanA vicAra kara rAdavathI herAna thA kADAnA kAmanA vicAra kara cUDane avAja kara tu khA mayura vyaka bhA. 1, sUtra 3/1/116 * 2 ladhuvRti bhASAntara bhA. 1, pR. 405 mRti nyAya samuddAra sAthe Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amAruM prakaraNa Ahara celA - 25 sAva Ahara vasanA - 459 sAba Ahara vitatA - pistaretu - pAthareluM lAva kRndhivicakSaNA - vikSaNa tu5 bhindhi lavaNA - lavAne vATa paca lavaNA - bhIDAne pAva uddharAtsRjA - 182 48 ane A5 uddhama vidhamA - ghamaghama 42 / / udvapanivapA - ye mAva bhane niraMtara vAva utvacanipacA - rAMdhavA mAMDa kRndhivikSiNA - 15 ane kSiA 12 unmajAvamajA - sAsu 42 agnItapicatA - nita2 mAyA pAyA aznItapacatA - mAyA bhane raadhe| khAdatamodatA - sAyA bhane bhAna re| pacata bhRjjatA - raadhe| sane bhubane lunIta punItA - ane / khAdA''cAmA - sane mAyamana 42 AharanipavA - sAmane nirata2 vAva Avapa niSkirA - vAva ane 34 pacapakUlA - 25 bhane dAM iha dvitIyA - sahI mI iha paJcamI - mahI pAMcabhu adya dvitIyA - mAge mI adya paJcamI - mAge pAMyabhu pahire yAhirA - re ! bhAva re ! // pahare gaccharA - re ! bhAva re ! . AhApuruSikA - mii| supu35 dhu aha pUrvikA - huM mAga aha prathamikA - po chu ahamahamikA - chu chu vikRtaprakRtA - vikSavANu yAma niztipracitA - ni2 ta2 megu 425 yA icchA yasyAM sA yadRcchA - ma mujaba jahijADa --chasanableDa ujjahijoDa - ch| sane bleDa jahistamba - stana ujjahi stamba - 21ne ch| kurukaTa - sADIne 12 snAtvAkAlaka - nADIne / pItvAsthiraka - pAna sthi2 yo bhuktvAsuhita - bhIne dhAya proSyapApIyAn .. pravAsI yachane pApA thayo utpatyapAkalA - zamAM na yayesI nipatyarohiNI - nAnye DIne sAla yayetrI niSadya zyAmA - nAye mesInA thayetI niSaNNa zyAmA - nAye mehetrI yetrI uccAvacam - yunAyu uccanIcam - yunAyu Acopacam - megu 42 AcAvacam - me 2 - AcaparAcam - bhAga pA nizcapracam - nizrita bhane prathita nizcatvacam - ch| akiJcanam - nA akutobhayam - ne dhyAyathA bhaya nathI te gata pratyAgata -vg bhAvag yAtAnuyAta - jrI pAj krayakrayikA - bherI nAnI parIhI puTA puTikA - paBiil phalA phalikA - mora nAnA / mAnonmAnakA - moTai nAnA bhA5 zAka pArthiva - zA maanaa| zana kutapasauzuta - mazana vAmAMthAmane vastra vAparanAra ajAtaulbali - 52 vaDyanAra tApazi yaSTimaudgalya - sAdInadayAyA23vAparatAra mauhagalya parazurAma - 52zubha ghRtarauTi - mAM dhI vadhArechetamI TakSI odanamANini - neyopA dhupriyte| pANini ANi mANDavya - ne sImA priya che the| bhA97cya balAkA kauzika -netrI priyake mevAnasiMha vidarbhA ko geDandha - virmA priya cha mevInya sahasrArjuna - @MR sAtha vA mana trividyA - bhAga vANA vidhA ekAdaza - sadhyAra dvAdaza - bhAra SoDaza -sANa AkA-apanA bha27 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 abhinava laghuprakriyA eka viMzati - manAza = bavae samudra [18] dvAviMzati - sAvIza (74) dvayantarAnavarNopasargAdapa Ip 3/-/108 dvi za 6 ekazata - mesa me hai antara zapachI tyAne chare aA nahAya dvizata - meso me tevA upasarga pachI e velA uttarapada rUpa mag zabdane dathyodana --DIyA chaTA mAta IpU yAya cha dvidhA ApaH yasmin = dvi + a = dvi taudana - bIpIcharesA mAta + IpU = dvIpam = peTa guDadhAnA -ge. sAthe dhArA (75) anoH deza up 32:110 anu za6 57 tila pRthakA - tera sAthe po ap za6 mAvA hAya te. ap nu upU yAya che. azvaratha - me yo leu anugatAH ApaH yasmin saH = anu+ap = anu+Up= gajaratha - khAyA narasAya anUpA deza: - 04 pIcheteza 170] vRnaghaTa -- dhImaso ghara (76) rAjadantAdipu 31/148 rAjadanta vageresamAsa tribhAga / tRtIya bhAga - trIle nAga nipAtana karAyA che tevI pUrve AvavA gya nahIM vyaMza / tRtIyAMza - zrInne maza tevA zabda paNa pUrva paDbhAga | SaSThabhAga - 8o mAga dantAnAM rAjA = rAja dantaH (paSTayayanAcchethe 7/1/76 paDaza | pATAMza - yo saMza thI yanta noma pUrva' Ave paNa ahIM nipAtanathI tridiva / tRtIyadiva - trIne so na AvyuM). [171] triviSTara | tRtIya viSTaya - trIle so tatpu35 samAsayA yayAya: 5' at , aT . samAsAnta sarva zveta 5mA vadhu sa36 pratyaya thAya che. sarvamahAn - dhAma padhu malAna (77)Rk pRH pathyapA't 7376 zrA, pUra, pathi zeSata :- udaka vagerenu sUtrAnusAra uda kore ane prapa zabda je samosane cheDe Ave te samAsa prat thAya che samAsAnta yAya che. rAjJaH pUH = rAjapUpam , mAkSasya panthAH (70) udakasyodaH peSa - dhi -- vAsa - vAhane = mokSapathaH = bhekSa bhAga [17] 3/2/104 pepam-dhi-vAsa - vAhana shhe| uttaramA kAmAta sahI pA(78) brahma hasti rAja palyAca saH 7/3/83 brahman tya to ukada nA uda mAheza yAyale udadhiH-udakam | hastin , rAjan , mana palya sh6| sAtha samAsa pAmelA dhIyate yasmin = samuda [165] | vacas za6 an samAsAnta thAyache. brahmaNaH varca': = (71) baikavyAne pUrNe 3/2/105 aulI mAhimA brahmavarcasam = 'yahara [17] ekaja jana hoya tevuM uttarapada hAyatA nuM kuTuM [484] 35 kiye thAyacha. -"bhavAnusAdhana" ahAyatA (54) gostatpuruSAt 7/3/105 udakasya kumbhaH = udakumbhaH 52 udakakumbhaH = paaen| [196]|*sutratha0 :- goH tatpuruSAt (72) manthaudana saktu bindu vajra bhAra hAra vIvadha- *vRtti:- gavAntAttatpuruSAdaT syAt / suragavI gAhebA 3/2/106 mantha, odana, zaktu, bindu vajra, IU'rAjansarave' devarAjaH / rAjasaravaH bhAra, hAra, vIvadha, gAha mAMthA 4 za6 uttara- Wan vRtyartha :- gav mantavAta(pu35 56mA DAya to udaka zanu uda 35 vipe thA5. | samAsathI aTa pratyaya thAya che. [14.bhavRti udakasya binduH = udakabinduH vi48 uddhinduH = pANInubhu45aluka tadhita prtyyn| pthye| bindu | samAsa nAya to mA sUtrasANe muragavI(73) nAmnyuttarapadasya ca 3/2/107 pUra 56 hai / | surANAM gauH iti suragavI = madhena. su+in+ada utta256mA maaye| udaka nu uda 35 thAyache. le = suragava aT - striili| 421 // nATa aNoye azA hAya to :- lavaNa udakaM yasya saH iti lavaNodaH | | ...TitAm 2/4/20 thI GI = suragava+ a) aT+ dhaDe Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIsa prakaraNa 71 DI. asyaGayAM laka 2/4/84 thI mAya adA5 5 :--- () 25 // suragavI paramam ahaHiti = paramAhan + aT paramAha:-ttamasi ti :- bigo: annahaH aT 7/3/54 5vRtti - (80) saGkhyAlAdataca cA Hize5:-0 tatpu35 ubha dhuM? 7/3/11725 24Asane pAlo saGkhyAtAhan / citraguH = citrA gAvaH yasya saH citra vicitra gaaye| zrI samasanna thAya cheane viSe madana zabda ne nA pAse te ... bAda samAsa che. 56 aha mAdena / cha 10 taddhine lepa ne have ema kema kahyuM ? saGkhazanam ahaH = saGkhayAtAhan + a = saGkhyAtApa paJcabhiH gobhiH nita = paJcaguH 5kSe saGkhyAtAhaH gaNeza visa [175] hI - mUlI: bIle 1/-/150 yA ikaN pratyaya / (81) savA dAsajamAvyayAt 73118 sava' 206 anAmni...pA./4/141 yA pratyayano sopa yayo azayAcI, sar3a. rasavAcI mane adhyakSa yA 5229o ahana yA T mAna na sAsa. zabda jene te TAya te kada samAsanna thAya che. bhane ahana ne 561 Ara yA sarvama ca tad ahazca angn:- (71) rAjana saraH 73106 iti sarva-ahan |-a-s -yA hivama tArIte tapuruSa sukA + ne te Avela 2Tgana ane kavi zabda pUrvAha = [o aT samAsa 404101 yA devAnA gajA iti devarAjaH = chandra 10 davA: alo bhatro paTaH iti = hi+ahan+a = (no'padamya //.1 yA an no se|5) dvayahana:paTa: = jAye rAjJaH sara: ina rAjasakhaH 2 bhitra (0) ahaH anikAntA ini tI kathA = hivasane rAja+sArera+: ..(avarNavaNa sva 74/68 yA i Aya yogI ye ! (DI asA ahvI yayu) __ [174] [485] [17] / (82) satyArokapuNya varSA dIrvAya rAtrarat 7/3/118 ataH 73118 / sar3a.khyAta-eka-puSa-varSA-dI'necarathA sarva', rita : aramAdaT / devAhaH / puNyAham / aMzakAcI, sakhyAkAlI, bhane adhyaya thA 522heja " sa dAyA" /3/117 saGakyAtamahaH / rAtri 1.6 ne te DAya te 5352sabhAsathA an makarUpAtAha , saharalayAlAhaH / sazi samavyAvyayAt' pratyaya lAgecha 3/118 / saH / pUrvAhnaH yogahIbhavodyahanaH pttH|| saDyAlA cAso rAtriya iti saGakhyAta rAtri + a = atyahanI kathA / "sayAkapuNyavarSAdIrdhAccarAratUsa-khyAna gatraH (avarNevaNasya thA isA5) /3/119 / saGkhyAtarAtraH | savarAtraH / ardharAtraH / sarvA cAso rAtrizca iti sarva rAtri + a = sarvarAtraH = vartha :- ahan' santa pu 25 dhA 25 mamA tathA aT pratyaya thAya cha. | rAtre ardham iti ardharAtraH = 14aa rAta [17] davAnAm ahaH iti dekAhaH * 1 - devAhana + aT / [487] no'padasya ddhite 7/4/11 thI an so5) puNyam canda jahAca iti puNyAham * 2 =Ythya hiyasa (61) puspAyuSa-dvistAva-tristAvam 7/3/120 nupAta :- (1) gAstatpuruSAt 7/3/105 thA * giri :- ete'tpratyayAntAstatpuruSAH sAdhavaH / tatpuruSa (2) hiMgo: annaha aTa 7/3/68 thI aTa atha Da samAsAnta sopata AhaH kvacittatpuruSAt haH 10000000000000na daza-adazAH / cinna-kirAjA masakhA / . / devAhaH - siMgAnuzAzana--puliMba 4295 soha ra :- puruSAyuSa, dvistAva pane 15 AzirakalahAH thA pudikSA thayu cha tristAva tat535 sabhAsabhA at * 2 puNyAhama -- niAzana-hila5 pra4295 ro pratyakSAta na che. 35 - puAdehI thA napuMsada thayu / purUpasya AnuH iti mura pa'yupampu 25 ||yussy Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA utAvatI kRti dvArA vevI-thAnI vedikA (bamaNI) | (62) viveui vize jAryo karmadhArayaa 3/196 tritatratA rUtti tritAvA vaikI= nA vedIka (traNaga | kasutraprathao :- aai dhoLe dALa" dhAratha: 1 NI) (ahI zAnU sUtrathI bA lAgyo) *vRta - p#aa vivikhaarzva virAtrinA samaye te 4 anuvRti :- (1) savAraujapuNavattIrdhA rAta | sa tatpuruSaH kama dhArayazca syAt / nIla ca tadutlala ca 7 3 /119 thI anya nIlotpalam / *vetagavI / ekArtham iti kim ? vRddhasyokSA (2) raMgra 7/3/105 thI tapUrva vRddhAzA | vatyartha:- zrA (samAnAdhikaraNaka vizeSa:- 0 dristAva mAM RR vAre dvi thayuM | sarakhI vibhaktivALA) vizeSaNavAcI nAma - ane dvitri tura munda 7/2/110 thI su pratyaya lAgyo | vizeSyavAcI nAma sAthe samAsa pAme che ane = dvi, bristAvana + 3 thatAM nipAtathI pUrvane marI te karmadhArI taySa saMzaka thAya che lepa tha = khristAva ane rAta sutrathI mA lAgI | narTa 2 tAtre 2 = fsTATama = nIla kamaLa dritAvA thayuM ahIM naTar ane kasTama bannenI vibhakti zaSavRti :- have samasAna ru pratyaya saMkSepathI | samAna che nITa vi.paNa che - 354 vizeSya che kahe che. (83) nagaravyavAsAyA : 7/3/123 nagna mATe kAmadhAraya samAsa thayo. ane 3LyA pachI AvelA saMkhyA vAcaka samIsa Tu vettA vAlI stra = ketA sveta + o + () pravayAnna thAya che rUti jharA : grAna | (ArapurA thI at ) + Tu (ba) = + = kA : dazanahIM veta + 2 + 1 (strI pratyaya , cahyAM (ne lepa ricA 2/1/14 thI ) [178] thI 2 lepa = tA . (84) - vima re 7/3/go siddhahema vyAkaraNanA 0 prArtha kema ? vRddhaca kakSA = vibhakti samAsanathI gharaDAne 7/3/76 zraDa pU: garsta vagere sutrothI je samAsAMta nuM vidhAna karavAnuM che te zabdo niMdA arthavALA vim baLada - viThI - prathama vibhakti che ekApachI AvelA hoya te te samAsAnta na thAya. Wva nathI mATe ka dhAnya samAsa na thAya kullita: rInA rRti jim + = rAnA = kharAba paNa vRddhA kakSA 2 ema karIe to FAjA (ku ne lim - vikSepe thI thayela che.) [19] vRddhAna thaI zake. (85) pUvAghaH prATana 7/3/72 siddhahema vyA. | >> anuvRttiA:- tivatapuw: 3/1/thI tapuSpa mAM sUtra 7/ 1 /125 mAM samAsAMtanuM vidhAna che. tenI # vizeSa :-0 vizeSaNa - nAmanA arthamAM prave' je je samIsAMta banAvelA che te samAsAMta pUjA vizeSatA batAvanAra zabda te vizeSaNa dA.ta. niluM kamala vAcI ane prati zabdo pachI AvelA vagere - temAM "nikuM" vizeSaNa che. dene lAgato nathI, 0 vizeSya :- jenA vize vizeSatA darzAvAya te dA.ta. kAmana: savA rUti susa = sArA mitra [18] | "kama," e vizeSya che. [487] 0 mara- purUSa ane madhAraya saMjJAnA samAveza karmadhAraya :- vacamAM taru ane banne bAju 3 kAra | mATe che yukta vizeSaNa vAcI nAma vizeSya vAcI nAmanI sAthe A sUtrathI bane pado vizeSaNa - vizeSake vyavacheda, amAsa pAme tene karmadhAraya samAsa kahevAya temAM vize ! vyavahedya bane che. jemake vacheruM = bhAga pADanAra, ghavAcI ane vizeSyavAcI pada Ave che te traNe liMga | garva checama=bhAga pADavA lAyaka, jemake nITa e vyavacacheda mAM thAya che kikA ane kriyAne AdhAra kevaLa uttarapada zu che je kALA-dhaLA-pILA vargomAMthI eka vaNa pasaMda na rahetA samagra samAna hoya che. dA. ta. MT sAta | kare che stra e vyavasachedyapada che. () anya udAharaNe Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa (1) pUrva pada vizeSaNa uttarapadanAmAmAzvAsau nArazra =manAtha: (ra) pUtra'pada nAma-uttapada vizeSaNa:- bhArAma jinazca = vIrajinaH (3) bannepada vizeSaNa:- zatam ca guA=zItAm (4) bhUtakRdanta ane niSedha bhUtakRdanta=dyutam 2 pravRtam = kRtAkRtam [866] (63) pUrvaunarvajJapunaHvazvam 3/1/97 * sutrapRtha :- pUrvA--maZ-rat-purALa-nava - kevalam = * vRtti :- pUrva nA thastha tAni, jAni audAryAni nAmnA samasyante / pUrvaM snAtaH pazcAd anuliptaHsnAtAnuliptaH ekazAhIcyAdi / | AE nRtya :- pUrva kAla vAcI je nAma ane , sava, jJata, purALa, naya ane gaDha badhAM nAmeA anya ekAthI nAma (samAna vi. bhakita vALA nAma) sAthe samAsa pAmeche te karmadhAraya samAsa kahevAya che. jemake :pUrNa snAtaH pazcAddavruddhina: =nAtAnuntiH | = pahelA snAna karyu. pachI lepa karyAM 0 hA pAsau zATI 2 = pATI - eka sADI anuvRte :- virotranaM viSlenaidA[ ma dhAzra 3/1/96 thI na dhAya - * maiM vizeSa :- 0 virodhaLa...medhAzra 3/1/96 thI sidhdhahAvA chatAMA sUtra pRthaTTa kema banAvyuM ? 010sUtramAM darzAvela zabdone paraspara samAsa thAya tyAre 'spardho vara" paribhASA mujaba pachIpachI nA zabdo pUrve mukAya te mATe. dA.ta. purALa 2 tar kevalama ca kevala purANam 0 2 0 sUtramAM darzAvela zabdonA anya koi vizeSaNu sAthe samAsa thAyato sUtramAMnA zabdo pUrve mUkavA mATe dA ta. zrvAso varuzra 0 3 0 e kriyAvAcI zabdamAM prayama thayelI kriyAne purve muvA mATe dA. ta. pUrNasnAta: pazcAddanunniH snAtAnulipta: ekapaTuH anya udAharaNa : - - O . . madhyamavRtti avasUri bhA. 1, pR. 246 sarvam ca tadannam ca purANazcAsau vizva sarvAnnam badhu anna purANa kavi prAcina vi kevala ca tad jJAnam ca - vajJAnam - kevaLajJAna [49] (64) ninda pustaropAvAyai: 3/1/100 * sUtrapRtha = nindyaM kutsanaiH a-pApAdyaiH * vRtti : :- ninya niAdanumi: samanyate, sa samAsattpurusssNjnyH karmadhAraya saMzca syAt / tArkika khasUcI advairiti vim ? vAvamuniH / vidhi / - nRtya :-- [vApa vagere zabdAne cheDIne] koipaNa ni dAvAcI nAma, niMdAnA heturUpa evA bIjA nAmA sAthe (samAna vibhakita hete te) samAsa pAmeche. te kADhyuM tatpu. rUSa sajJaka thAya che. tAntrisau casUtrI pa ti = AkAzane sUcavanAra (kAi tAlimUvI tArdikane ta saMdhi kaI pUchIe teA prazna ne javAba na AvaDavAthI AkAza sAme joi rahe ane ADI avaLI vAtA kare te - ahI na AvaDatA tArkikaNuM nidAca che. jyAre vasUI zabda tenA hetubhUta che. tethI samAsa thayeA.) = - * para - 0 apApAya: kema ? = pAzcAsau nizca iti pApa muniH hatazcAsau vidhizca iti hatavidhiH bhAgyahi~na niSedha karavA thI A niyama na lAgyA paNa vizeSa samAsa thayA. * anukRti :- (1) vizeSAM virodhyeovAvya ". dhAracazra 3/1/96 thI ma dhArayaH ane devAya" maiM vizeSa :- 0 * virodhaLa...ma dhArazra 3/1/96 thI samAsanI prApti hatI chatAM mA sUtra kema banAvyu ? 0 vizeSyavAcI zabdone pUrva mukvA mATe A sUtrache. jo A sUtranabanAve te svasUnitarjika evA aniSTa prayAga thAya kemake -- virodhaLa ...6 satramAM vizeSaLa zabda prathama che ane prathamAtA sUtra lAgatA vasUcI zabda pUrva padamAM Ave - tene niSedha karavA A sUtra laghutta avasUri - sUtra 3/1/100 - Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 abhinava laghuprakriyA banAvela che. 0 nAnI kema kahyuM ? 0 satramAM ba.va. praganA anusaraNa mATe che eTale ke agni: mAnava: - agni jevo mANavaka, agni ane nindAnA heturUpa jevA prakAranA prasiddha prAge che tevAja mANavaTa banene sAmAnya guNadhama mAnava nathI. zabdo ahI grahaNa karavA, anya nahIM 0 34mAna :- jenA vaDe upamA apAya te 0 Har gay * 1 vApa, , anaY, (pravRti nimitta | 0 31maya :- jene upamA apAya te thI ja vidAya tevA) daMta, DhaSpa, phuTa, kuTa mRf sutra vastra - mRga vava - haraNa jevI capaLa 10 nim kema kahyuM ? (5 vat vadhAra 3/2/57 thI 5ft nuM pR thayuM. vaiiyArabAra: = 0 ahIM nidA nathI. [492] L[49]. (66) cASAzaiH sAnuttI 3/1/102 (65) 36mAna sAmA: 31/101 | * sutrapRthaLa :- 31mena vyAghArtha: sAmya-anustI * vRtti :- sAmAnavA2 31manAme sAdhAraNa * vRttA :- 31mI mAnatrAvamithyA : sAdhAraNa dhama kacibhiH samasyate, sa tatpurUSaH kama dhArayazca syAt dharmAnuktI satyAM samasyate sa tatpuruSaH kama dhArayazca / puruSo zastrIvazyAmA = zastrIzyAmA / vyAghra iva puruSavyAghraH / sAmyoktI tu-puruSo vyAghra iva F vRtyartha :- upamAnavAci nAma upa-| sUtra ne mAta ! mAna ane upameyanA sAdhAraNa dharmavAci nAma ka vRyartha :-- upameyavAcI nAma upamAna sAthe (samAna vibhakita hote chate) samAsa vAcI vyAdha vagere nAmo sAthe ja (upamAna pAme che. te tapuruSa karmadhArya saMjJA thAya che. | -upameya vaca) sAdhAraNa dharmanuM sUcana zabda jemake- zAtrI rava ravAnA=jJAstrIkAnA= charI jevI] dvA na thayuM hoya to (samAna vibhakti hote kALI (A udAharaNamAM rAtrI e upamAnavAcaka ne) samAsa pAme che te karmadhAraya tapurUSa saMjJaka nAma che ane zAna e upameyavAcaka che. rAmAnuM thAya che. je ke :e upamAna-upameyano sAmAnya guNadharma che.) gg. cAddha va zuti purA thAzva - vAgha jevA * anuvRti:- (1) vivAM' vize gaiA maMdhArthe purUSa sAmAnya dhamaM 3vara hoya tyAre (26: 3/1/96 thI madhAraya che " rUra rajU: A pramANe sUra: zabda ukta hoyato) A sUtrathI samAsa thato nathI a vizeSa :- 0 viroghA ...3 3/1/96 thI prApti hovA chatAM A sUtra kema banAvyuM ? + anuvRtti:- (1) virogha viroSe rmadhArI 3/1/96 thI 0 niyamAn = upamAnavAcI nAmane upamAna upameya dhAra, * sAdhAraNa dharmavAcI nAma sAtheja samAsa thAya te mATe (2) 3pamAna sAmAnyo: 3/1/101 thI 31mana | ba va. kema ? | HF vizeSa :- 0 anya udAharaNa niSedhArtha 'sAmAnya thI sAmAnya zabdane grahaNa 10 zunI cAsau siMhIM ca = zvasiMhIM (puvat kama dhAraye na karatAM 'sAmAnya" eTale upamAna-upameya sAdhAraNa | 2/17 thI zva) = siMhaNa jevI kutarI dharmavAcI nAma hoya tevA zabdonA grahaNa mATe che. * 2 | 0 rAzI vAsa kathAghI = = rajhaLyAthI vAdhaNa jevI rANI 0 3pamAna kema kahyuM ? 0 pUrvapadamAM vartatA vizeSyane uttarapadI vizeSaNa tevadrattA rAmA - devadattA kALI che ke e sAthe samAsa thAya che tevo artha levo. - upamAnavAcI nathI. vivaM ...3/1/96 thI prApti chatAM A sUtra 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 kema banAvyuM ? 31 111 ** 1 vAvADhi bRhata hema prakriyA - gaNu pATha 0 prApti hatI paNa 3pamAna sAmAncaH 3/1/101 * 2 ba va. kema ? brahavRtti - vAsAdi sahita sutra sUtrapaDe je niyama karyo hato tenA pratiSedha mATe eTale 3/1/101 ke upamAvAcI nAmane sAmAnyavAcI nAma sAthe ja Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIsa prakaraNa samAsa yatA te payA sUtra pameya vAyInAmA 421 / bhATa.kama:- paramazcAsau uttamaca = uttamaparam sAthe paNa samAsa thAya che. 0 masabha savira "kvacidanyadeva" yA viYsatAnA 0 vyAghrAdyaH 5.va. bha dhyu ? mayamA 55 samAsa yAya che. nama:- mahAMzcAsaujanazca mAni gayane mATecyutanA paDe vAgabajraH vAnara- mahAjanaH - mahAna zvA, mukhAdmama, pANipallavam , karakizalaya, vadanandu: [483] pArthiva candraH yAya cha vyAghrAdya::- vyAghra, siMha, vRSabha, mahiSa, candana, vRka, (18) jAtiyakAthe' cveH3/2/70 varAha, hastin , kuJjara, ruru, kruJcA, pRSata, puNDarika, I sUtratha0 :- jAtiya ekArthe a-cveH palAvikA - savA *vRti:- mahato'cyantasya jAtiyari pratyaye ekArthe ca [482] pade pare DAH syAt / mahAjAtiyaH / mahArAjaH / / Wan vRtyartha:-bane 'cci' pratyaya saamy| (17) sanmahatparamottamotkRSTa-pUjAyAm 1107 nadhAtA mahana zana jAtiyara pratyaya laagy| sutratha0 :- sat mahatparama uttama utkRSTam-pUjAyAm hAya tyA3 yth| ekArtha 58 52 vai DA * kRti :- pujAyAMgamyAyAm sat mahat , parama, uttama pratyaya thAya 2. (jAtiya pratyaya :-prakAre jAtiyara utkRSTa iti paJca pUjya vAcibhiH samasyante. sa tatpuruSaH |7/2/75) mahAn prakAraH yasya iti mahat + jAtIyaH karmadhArayazca / = mahat + DA (A) + jAtIyaH = mahAjAtIyaH = vRttyartha :- ma bhyabhAnahAtemA 2 cha na ta te chate san , mahatu, parama, uttama, utkRSTa se pAMya | 0 ekArtha pada :- mahAMzcAsau rAjA ca iti mahArAjaH pUnyavAyI nAma sAthe (samAna vimati hote (sanmahatparamA...thA sabhAsa) = mahat + DA + rAjA chate) samAsa pAmecha. satata535 -1(aT samAsAntasane no'padasya thI an ho5) dhAraya saMza: thAyacha. (241 manI viviAnuvRti :- mahataH kara ghAsa viziSTe 3/2/68 pachInA sUtramAM raju karI che.) thA mahat anukRti :- vizeSaNa vizeSyeNaikArtha karmadhArayazca Wan vizeSa :- jAtIyara bhayuM ? 3/1/91 thA ekArtha kama dhArayaH prakRSTaH mahAn iti mahattaraH = vadhAre me vizeSa :- 0 8295 : ahI tad pratyayache mAre mahat ne DA na sAye san cAsau puruSazca = satpuruSaH = satpu31 (dvayorvibhajyetarapU 7/3/6 thA ta2) paramazcAsau puruSazca = paramapuruSaH = uttama 531 0 acce bhyu:| (0 san cAsau ghaTazca = vidyamAna av| mAghI mahI | amahatI mahatI bhUtA = mahadabhUtAkanyA = maunatI pujA artha nathI. te moTI thaI ahIM 'vi' pratyaya che mATe kAna lAge 0 vizeSaNa ...ca thA prApti di mA sUtra bha (bbau kvacit thA puvat yayu) niyamAm = niyamane bhATa. yA nAmA mIlanAma [4847 sAthe samAsa pUjA" artha gamyamAna hoya tyAre ja yAya che. (68) vRndAraka nAgakuaraiH 3/1/108 A nAmone bIjA vizeSaNa nAma sAthe samAsa karavAmAM |*kRti:- ebhiH saha pUjyavAci samasyate / munivRndArakaH / Ave to A nAmone pUrvapadamAM nipAtana karavA mATe - "kim kSepe" 3/1/110 / samasyate / kSepArthAtkimaH A sUtra che. pUjArthAbhyAM svastibhyAM najU tatpuruSAcca yathAyoga samAsAnta ta uttamazcAsau vIrazca iti uttamavIra: niSedho vaktavyaH / ki rAjA / kiM gauH / 0 sUtramA zivisa pahono 52252 sabhAsa rame tyAre Wan vRttyartha :- vRndAraka, nAga bhane kuJjara spada param palilApAyI para sane pUra 56mA nipAta | 14 sAthai 5nyavAyI nAma (yuga - mAhara Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " "" [46] abhinava laghuprakriyA artha mAM ) samAsa pAme che (samAna vibhakta prata na lAge. hoyato) (te karmadhAraya samAsa thAya che.) munizrAma yundrA ta muni vRtAbda= zreSTha muni (71) [ 7 maMdhAthe 3/57 * anuvRtti - (1) samArakuTa pUnA- | * vRtti :- vata: strI praphu yezAthe karavaTuM thAm 3/1/17 thI prajJAvAna pu vatmyAt / kalyANI cAmI priyA ca kalyANI priyA / (2) virata virALA vA 3/1/96 thI ka vRyartha :- vizeSyane lIdhe je nAma vAra : strIliMgI thayeluM hoya tevA (anya) 3vizeSa :- 0 anya udAharaNa : pratyaya vagaranA strI-pArtha uttarapada para chatAM zAsanAkASTha nAnAthaH = uttama gAya (purvapada) puvata thAya che.- (karmo dhAraya samAsamAM) UbhA rahya = kura= = uttama gAya kalyANI cAsau priyA ca = kalyANa priyA sahI 0 phUgAvAnuM kema kahayuM ? jo zabda pRvata thaye. suramA nAT: = sArI phaNAvALo nAga - ahIM | anukRti:-gharata: strI pu vAve'sq6 3/2/8 pUjA artha nathI 1 thI ceMjADanachu. 0 1Le RAza thI prApti che chatAM A sutra kema ? vizeSa :- 0 nAghiyA 3/2/53 sUtrathI - niyamane mATe pUjA artha gamyamAna hoya teja | thatA pratidhanI nivRtti mATe tathA strI-AI' nI je A zabdane samAsa thAya temaja sAmbhAnuztI evuM | anavani che tene pharI anavRtta karavA mATe. A sUtra je pUve 66 mAM sUtramAM kahayuM paNa ahIM te phakta | banAvela che. hoya te paNa samAsa thAya 0 anya udAharaNa 0 yurA, nAI, traNe zabdo zreSTha arthamAM che. TriA vAsI mA = mA = madradezanI strI zeSavRtti - (86) ni kSe 3/1/110 'vim' mAdhuraM vAsI vRnhArija = mAthura vRndAri = mathurAnI evuM nAma niMdAvAcI nAma sAthe samAna vibhakti hote ! rUpavatI strI. chate samAsa pAme che. te karmadhAraya saMjJaka che : rInA | 0 - kema kahuM ? = jiMrAnA = duSTarAjA : nauH = jaii = duSTa baLada drAkaTTArivadA - jene bhAI brAhmaNa che tevI ( [181] suMdara rUpavAna strI. - mana- kahayuM che mATe ahIM '[45] yvata na thAya, (70) sAta-maTu-vRdvAdu: medhAthAt 7/3/95 | [497] dvigu samAsa * sUtrapRthao :- nAta-ma-vRddhAn 3: rumaeNdhArAnuM jemAM paheluM pada saMkhyAvAcaka vizeSaNa hoya * vRtti :- dhANe prakhya vAsthata | gAla: ane bIju pada tenuM vizeSya hoya te karmadhAraya kiMga i vRtvatha :- karmadhAraya samAsa pAmelA samAsa kahevAya dvigu samAsanA vigrahamAM baMne padane varSa jAta mahad bhane vRddha zrI 52 ukSNa za6 an vibhakti lagADI samAhAra zabdathI joDavAmAM Ave che. samAsAna thAya che. samAsane cheDe strIliMga ke napusakaliMga ekavacana mukatAtA sau kakSA 2 rUti vAtA = utpana thayela vAmAM Ave che. ane digu samAsamAM uttarapadanI mukhyatA baLada. vAta +337 + 7 ==okSa =nakSa (nAgagI . . 7/4/61 thI dhana la5) (7) sajA samAdAre 2 dvidyAnAnyathar 3/1/9 anuvRtti :- vagADat 7/ 06 thI 7 "K18 sutrapRthao aar samAre dvi: ra ma nAIna mam ja vizeSa :- 0 jhAhya kakSA zuti gAlAH | kRti :- sAmAvAva juna nAnA samasja, gaMjJAtikahI paDI tapuruSa samAsa che karmadhAraya nathI mATe dviripUna samAhAra, samAnatapuw saMjJaH Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asa preraNa dhAra saMsthAt / ayameva cAzAyAM Digusa jazca maLatA tamAma vadhana | mAviyuM nitya samAsaH / samAhAre tu vAkyamapi bhavati / ca - sAvAthI nAha bIjA nAmanI jAna vaktAyanA) sosa pa che. - taMta 'gA ane titinA viSaya- vALu uttarapatra hAyatA tathA samAhAra a hAyatA te khAsa tatpurUSa saMjJakakarmadhAraya ratA kahevAya che. -jayArA te amAnA sUcaka hethatA te kriSNu samAsa'" kahevAyache. | OMI lAgyA) saMkhyA sudhI na pate pa = zAyarI kRtiH- (1) san 2/4,18 - sukhAMdhe narmada (2) paurAvizveza mullAnI 2/4/99 thI sI = * be (tAhata) sudhAH mAMgavastra Rti nuM mAlu mAtAnA bALaka, (sA...mAnu 5 6/1 66 thI bA pratyaya dhImaMtra deza tathA duinI vRdhdhi) ( uttarapada) paca gAvaH dhanaM asya iti = paJcagavadhanaH = pAMca gAyA jevu dhana che te | saMjJA vageremAM nitya sAsa thAyache. paNa samAhAra mAM to kAya paNa cAya che. * anuvRti :- (1) viSika samAratAMdhatAttaravaye 3/1/98 thI mAnandritattaravare bAya23/1/98 (2) vizevaLa virodhdhanAtha thI vALe dhAraNazva. pravaroSa :- mu. samAsanuM udAharaNa have mamatA - R iti pachInA mULamAM kena =pAMca gAmono samuha che. A kA zuddha tti) mAM prathama nu aho hiMganI anuvRttine rAsvA mATe ane ke cAnI atti uttara stromAM cAlu rAkhavA mATeche * 0 kanAma kema kahyuM ! aSTau pravacanamAtaraH samAhAra nathI mATe samAma na thayo. 0 anamni kema karyuM ? qqff_Y[ = qvam = pAMca' e viraya nAma che. tethI dizuM samAsa na thAya - - [49] 3. ma ma bAra 0 * tA :- mArI sA paJca grAmAH samAhatAH paJcagrAmI / m "vAlAra zaLanta kuvA samAdAra vipu dvitaMtram | jaMtu nam / tribhuvanam ! vacam | triputi / nAtA vAnapuMsa ? ca H- kAnta evA samAhAra DhaMguM rAmAsathI sroliMga | pratyaya lAge che. jekhake :- 12mA mAinA ivakAmanI =la cAjIka 24/86 thI lApa)= vavavAmAM pAMca gAna krama ela kArA. che mATe 77 vizeSa - 0 vilA mAM A kema thayo? baTe gaNu pAThano muda che jue : strI pratyaya mutra 1. (343) : dardI vRtti - * pAbAda gaNuAnta ane rUM kAvana samAhAra didhI napu rASTra samAsa thAyache. (napuMsaka liMgamAM la na lAge) = yAH pAyA: samAhAra: rUta udAtram = be pAtra caturNAna mAsAnAm samAhAraH iti caturmAsam tryANAm bhuvanAnAm sama hAraH = trimuvanam = catvAraHpanthAnaH samAhRtA = canupatham (RkapUH vacce 7 3,76 thI at) tryANAm guptiH = trigupti mA - bana ane anta ane bac- antavALA vikalpe napu gi thAyache. : : comAsu trizulana [49] (78) ft|s_7/3/ driAH an-ahna * aT sUtrapRtha * vRtti - anantAdumba samAhAra niph myAna 1 "IszAMta / iti / paJcarAjam paJcarAjI / yaha: ityAdi paJcamAli paJcamAlam / trisandhyam iti tu klIbam | tripatra te vAtaH / na vRttva :anu anta ane ahan ane DAya evA rasamAhAra hiMgu samAsathI () 0 >q[ After?s=17+*/H sATA, kinnAyA cA5 sam - zrRhiitta bhA 1, pR. 169, sUtra 3/1/99 | yanuso navuM ma:" siMgAnuzAzana-striliMga : bleka 5 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 abhinava ladhumakSiA at pratyaya thAya che. tene ka hyuM taddhite 7/4/61] >> vRtta :- nAma nAnA sada nA samacate, savita thI 16 lopa) vipaye sati, sa mamAseA ddhanddhaH syAt / samuccayAnvAcayean :- paJcAnAm rAjJAm samAhAraH = paJcarAjam 18madAtrAH | pakSe paJcarAjI (paJcarAjan+aT-paJca rAjA+a = tAkAsman dyAdAnA kriyAkArakadravyaguNAnA tulyakakSatayA paIkam napusakaliMga vikalpa dIkana mamucca: - caitra: pacati 'Thati ceti / guNamukhya strIliMga - pazcarAvanI=gzvarAnu+rphaTagsI bhAvana kasmin yAdInAM kriyAdInAM dauMkanamanvAcaya:- baTo badana :- dU: bazno: jamAdAra: = dri+ += mikSa naTa ri nAnaka, tretA: sAmAna samAsa: | phri + gaDha + za = dUda: = be divasa paraspara sApekSANAM dravyANAM kriyAM prati daukanamitaretarayoga bAvA.:- pakvAnAm mAstranAmuM samANAH = panna+ smaahaarau| tatrodbhUtA vayavabheda itaretarayogo'ta evAtrAvayadvitva ma7i+%= (vikalpa napu.liMga) =padmamami bahutvApekSayA dvivacana bahuvacane / caitrazca maitraca caitrametrI pakSe (strIliMga) = 5mI pazyataH / caitramatradattAH pazpanti / nyagbhUtAvayavabhedastu samA0 trisadhyam triratra kema thayAM ? hArA'tastaukavacanameva / dhavakhadirapalAzam / mAtra napuM akaliMga :- trikRmi haLAnAtha vRtva :- (dha :- ladhuprakriyAnI samAhAraH iti trisandhyam vRta thoDI lAMbI ane jaTIla che tethI ahIM mAtra triliMga :- trayAgAma TAnAm kamAnDa prathama saMkSepamAM vyAkhyA raju karela che.) rUti rikSA (: gaNathI rUDhigata che) "na kAra zabdanA prayoga sAthe be athavA vadhu pade joDAyelA hoya ane te sarvota sAthe sAthe batAvatA 4 anuvRtti :- nava Tu-6-: sahire 73/98 hoya te - te dUt samAsa bane che. thI samajadAre phatara dU- dareka padonu samAna mahatva - dareka pada kavizeSa :- 0 sA sAthathayAta 7/3/118 svataMtra - A samAsa bahuvacanamAM hoya che. temaja e sUtranA bAdhaka tarIke A sUtra banela che tethI chelA nAmanI navi AkhA samAsanI jAti bane che. madana no prazna thaze nahIM. rAmazca lakSmaNazca = rAmalakSmaNau 0 dvigu kema kahyuM ? samAdAra :- dareka padone bhinna artha hoya. badhAM mamatAni mahAni ti sama: - A digu samAsa padane samUha ke sAmaTo vicAra darzAvavAno hoya te nathI mATe grahana ne ma na lAge paNa tapuruSa samAsa A samAsa napusaka liMga dhAraNa kare che. che tethI sa aa saTTA... thI at pratyaya lAgIne AhArazca nidrAca bhayaM ca = ahAnidrAbhayama pradana nuM mana thayuM prakriyAnI vRttine artha :- nAmanA nAmanI 0 samAhAra kema kahyuM ? sAthe nA arthamAM samAsa thAya che. vitta dvAbhyAm 3lAgyo phrItaH = TUthakSA - ahIM mu: mite _ ahI: . teiT viSaya hote te (samAsa pAmatA padArthonuM 6/4/150 thI rU pratyaya lAge che, ane anAdri vizeSaNa vizeSyane AvarIne sAthe uccAraNa - 6/4/14 thI lepa thaye che. karavuM te sAvita A samAsa dvanda samAsa [57] kahevAya che. dva samAsa:- sarakhe sarakhA be ke tethI vadhu nAmane 2 kAra cAra prakAre che. - (1) samucaya cAra :- ekaja dravyamAM kriyA-kAraka vigraha na kAra yukta karavAthI % samAsa thAya che. guNanuM tulyakakSApaNA vaDe ekaThuM karavuM te tenA rUtara, samara ane zukrava evA traNa prakAro ( pradhAna ane gauNa na hoya paNa bane che. - vizeSa chaNAvaTa sutra : 75 mAM ApI che. samAna hoya te tulyakakSA kahevAya) (75) vArtha : sAtti 3/1/110 samuccaya kriyAnuM udA. :- rautraH dati pati 2 * sUtrapRtha) :- 2 ba DraH -3rtA ahIM maitra kartA che. pati ane pati banne Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samArA praNa kriyA che. caitra mATe ane kriyA tulya che tethI medhAne joDanAra 2 kAra samudhaiva kahevAya (samuccaya dravyanuM udA :- rAjJaH nazci bacca ahI rAjJanuM rUpa eka kArakamAM ane azva rUpa be dravce rahelA che. paTataH 0 samuccaya kArakanuM udA. :- autro maMtrastra eka pati kriyAmAM caitra ane caitra be kAra che, samuccaya guNanu udyA :- atram zuklazca kRSNazca ekaja dravyamAM zukala ane kRSNarUpa e guNache, (2) jIvApaya vahAra :- gauNa-mukhya bhAva vaDe eka dravya kriyA vagerenI vAta. dakSezvarASTadhdha trIyatAm = pIpaLA jumA-vaDajIe A anukrama kriyA che. sakAra [402] (76) samAnAmane baTA / bhikSAm aTa gAM ca Anaya he bhALaka! bhikSA mATe krUra ane gAyane lAva - AmAM 'bhikSA lAvavI mukhya kriyA che. rastAmAM gAya' maLe te lAvavAnI gauNa kriyA che. tethI ahI je 6 kAche te bAya che - saheAkita abhAve samAsa na thAya (3) itaretara cakAra :- paraspara ekaja kriyA tarapha je dravyA. bIjAne apekSIne kartA vagere sambanmathI karAya tevA dravyAneA ja pragaTa avA avayava bhedavALA muhu te karesara cAra kahevAyache. dA.ta. raudrazca maitrazra haTam zruta: (e nAma chatAM te dvicana ke bahuvacanamAM vaparAya ane vadhunAma hoya| bahuvacana thAya) ahI ghaTa karavA e kriyA che banne ghA karatA hAvAthI kartApaNA vaDe kriyA sAthe saMbaMdha che samuhu e prakAre che :- (1) pragaTa avayava :-- je potAnA mULa bhedamAM rahe te jemake : = zevaH 3/1/18 * sUtrapRtha :-- mamanAmu rTona ja roSa: * vRtti :- suhAryAnA vantra: : zite Daye nivasanta vazva kuTilazca vatrau, kuTilau vA / " vRddha :- tulya(samAna) athavALAM * samAsamAM eka pazna rahe ane bAkInAM padAnuM ni tana thAyache. (A samAsaH ropa vrundra kahevAyache) jemake:- vaktra Tizva kRti vo athavA TiTo = evAkA (ahIM bemAMthI eka pada ca ke yuti rahe te dvivacanamAM Ave) * anuvRti:-cArjeTaa: saheto 2/1/117 thI rRndra | aa vizeSa :- 0 anya udAharaNa | sisanna gurune zvetatra = sitA: vase guA: vakSe vetA: = dhoLA kSetranA grahaNathI rautra ja Ave anya kai nahI (ra) apragaTa avayava :- je dhAtAnA mULa artha mAM rahe ane na paNa rahe jemake :- vA-DALI vRkSanA arthamAM apragaTa avayava che paNa rAvA peAtAnA arthamAM pragaTa avayava che. (4) samAhAra cAr :- ekaja kriyA prati kartA vagerenA sambandha thI samudAya pradhAnavALA je kAra te mAMdAra cAra kahevAyache jemake: 0 hitAnI pakSe rastAne lAla AMkhA Eare radirAca palAzAca eteSAm samAhAraH iti kharipAm game teTalA nAme hAya te paNa samAsa napusakaliMga ekavacana thAya - = ge uparokta cAra pa kAramAMthI prathama er kAramAM samAsa thA nathI kAraNake tyAM rahevita nathI. chellA be mAM samAsa thAya che maiM vizeSa :- 0 'nRtya'' vivecana yukta che bRhanyAsanAM nyAsAnusanmAna nIja vRtti atre samAviSTa che. tathA spaSTIkaraNa mATe saraLaatha paNa 'nRtya'' mAM ApelA che 0 udAharaNa : kSakSa poSastra = hasayoSo = pI paLeA ane vaDa vAr va va ca = vAcanam = vANI ane tvacA 0 saaApti kema karyuM ? = grAma mA ramarya: = dareka gAma suMdara che ahIM 'vipsA' che. - 0 samAnAtha* kena kahyuM ? zodho 0 mAtta kema baMne judA avALA che. zuM ? vajrana yutine caH beMkane jue ane kuTila te jue artha' samAna che. paNa kriyA kramazaH che. - saMdeza nathI. [402] Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (77) zyAmAtrama dhyeyaH 3/1/19 * trapRthA chATo -suryeya: * vRti :- sarvATiyu mullAnAM mana zanAmaLye zepaH syAt saGghayeyavAcizabda varjayitA | akSa ava ava-akSAH / zakaTApazakavibhItakAH / tu mRtya :- adhI syAdi vibhakitaAmAM jenA sarmAM rUpe! thatA Aya tevA bhanna (alaga-alaga) arthavALA nAmeA paNa ekApa thAya che. (eka bAkI che - khIjA nivRta thAya) A nAmAmAM koi nAma saMkhyA gAdhI hovuM joie nahI. jemake: akSa=gADAnI dharI, =pAsA akSa=baheDA nuM jhADa OM anukRtti:-- (1) samAnAmaAva: 3/1/118 thI va (2) varSe ndra: mahesau 3/1/17 thI sadaiAnti akSaya akSaya akSazcai akSAH thI harAva ahIM bhinna bhinna artha vALA samAna gudeza che te traNe zabdonA sAte vibhakitanA rUpe! | (2) samAna che. 5 vizeSa :- () sthA" kema hyu pemAM 0 zabda samAna hoya paNa sAte bhitinA samAnatA na hoya tyAre A sUtra na lAge ! ta. mAtA--- mAtA mAta=mApanAre, mAtRmata 1-enu mAtare thAya che, bhInu mahAro thAya che. kemake eka mAtR zabda che bIjo mAtRk thA tR aneka che, () saca kema hatuM ? = vRdhdha khaca = eka-eka ahI. jU zabda eka padAtha ema saMdhyeyane sUcaka che. 0 sa = saMkhyA te bInanuM vizeSaNa karIe to dhyeya kahevAya ane vizeSaNa karIe to marRkhyAvAcI kahevAya. sutramAM sa yeya e kama nirdeza karyo che. tethI savArI mAM samAsa roja, vizatizva viMzatizva iti vizatI navatizca navatizva navatizca iti = navatayaH [503] (78) sAtiH 3/6/120 * sutrapRthA :- t Adi: abhinava laghuprakriyA *dAta :- arcana saheAto hAvi zivate / mithaH sau nuM thathAvaram | sa ca caitratha-tau sa pa thatra-yo na nRtya :- taMd vagere zabdonI bIjA nAmeA sAthe saheta haiAya tyAre dU vagere ekalAM chakI raheche (anya nivruta thAyache) di vagere mATe jue sUtra 1/4/7 svarA. pu. sUtra 16] - sa ca caitra sau te ane cetra (ahIM caitra patra nivruta thAya che.) sa ca yazca = yauM te ane je (ahIM sa nivRta thAya che) anuvR te :- (1) samAnAmAnA zetraH 3/1/118 voyantra: sahetI 3/1/117 thI sadezavita 5 vizeSa :- 0 yavAvi, sat, p, yav, sam , hA, TTi. yuAr, amad, mantratu, vir 62m 7/4/169 paribhASA mujaba para rahelA vagere dazeya raheche. tevIja s 1 yazva mAM ya thayuM ane have su khyAla mAM thama thayuM, tad prama, }} = eke bahulam adhikArathI kramamAM pachI Ave teja zepa bane tevuM na paNa thAya. dA.ta. mAn tra ahaMnneM = AvAm (0) ayam ca epazca iti imau 0 A sUtra nda samAsanu bAdhaka che. je A sUtrana hAya tA sa pautrakSa = tautrau evA aniSTa samAsa thAya. u je vigraha vAyamAM traNe liMga hoya te samAsa kayA siMge kave. ? jo traNe liMga hAya to napusakaliMge karavA. * sAva savo ca = tAni thaze, zlokA mujaba strI. pu. mAM puliMge samAsa thaze. strI-navu. mAM navu. liMge thaze, pu-napu. mAM napusaka liMge co 0 muna-yuyo'mAM strIliMge samAsa kema thayA? 0 6ndra samAsa che tethI uttarapada mujaba liMga caze. [574 ] . . O . haima siMgAnuzAna paribhaMga - zlATa : 3 stripuM napuMsakAnAM sahavacane syAt paraM liGgam . Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ `ly samAsa prakaraNa bhrAtA (79) zrAvaputra: vamRtyujhimaH 3/1/121 * vRttiA H- valAvimi: sahAro AtrAvi: ziSyate| casvasA ca bhrAtarau / putrazca duhitA caputrau / "zvasura: brUmyAM vA" rU/./622 zivaMte / zvasuro, zradhaI / pitA mAtrA vA" 3/2/222 | zi-te pitarau pakSe 6. maiM nRtya :- ghaNuM = (hena) vagere zabdA nI saheAkti hote chate vratta (bhAI) vagere ekazeSa raheche. ('bahena' avALA zabde sAthe bhAi? artha vALA rAkhmanI nahekitamAM 'bhAI avALA ekoSa raheche. 'putrI' arthavALA nI raheAkitamAM 'putra' arthavALA zabda eka zeSa rahe che.) " bhrAtA ca svasA ca = 0 - ato = bhAi bahena putrazca duhitA ca = putrau = putra - putrI *atulA :- (1) samAna maryAdA 2: 3/1/118 thI ja va (2) vAryu ntra: sadAau 3/5/117 thI sahIta vizeSa :- 0 mUtramAM ba.va. paryAyavAcI zabdonA grahane mATe che, je ke :sAdayazca svasA ca = sada bhAI-bahena mAtA ca zinizva grAtA = bhAibahena = zaiSavRti :- (87) zra3: - taMvA 7/1/123 tra rAkhta sAthe vasura zabdanI saheti hoya tyAre sura zabda vikalpe bAkI rahe che zrUtva mutva = sasarA [82] (88) vittA mAtrA vA 3/1/122 mAtR zabda sAthe saheAkti hoya tyAre vistR zabda viSe bAkI he che. mAtA ca pitA ca = visarA vacce mAtApitai = mAbApa (vikalpa mATe nue sUtra 80-81) [183] [404] (80) mAtara vitavA 3/2/47 * vRtti :- mAtR pitro Rto'rA vA nipAtyaH mAtarantirau / pakSe H nRtya :- mAtR-pitR nA dvandva samAsa mAM vikalpe RR ne nipAtana karAyache. (vikape jue sUtra 9-81) mAtarau pitarau mAmApa mAtA ca pitA ca = (pakSe pittau sUtra : 79 mujam, pakSe mAtApito sUtra H 81 muja) 81 E vizeSa : 0 mAtara vitaravA e zabdarUpa * puJaka ekavacana nirdeze che. te uttarapadanA garamAva abhivyaktine mATeche. tethIja mAtaravitarAmyAm siddhathayuM. [409] (81) A vrundre 3/2/39 * vRtta :- nAM dUrlRvidyAyeni sambandhe pUva vavakSya A. sthAt / hotapotArau / mAtApitarau 7 "putre" 3/2/40 H strAt| vitAputro | mAtAputrau hotAdutrau / devatAdvandve pUrvapadasyAtvAdikaM vaktavyam / sUryAcandramasau / agnipamau / maiM vrutya :- dvandva samAsamAM AvelA jhDa kArA. nAmathI vidyA ane yAni sambandha hAyatA pUrvapadanA (RnA) A thAya che. vidyAsambandha :- hotAca potAca = heotApotArau zrva vizeSa :- jra kArA. kema kahyuM ? guruziyo = A zabda R kArA, nathI, vidyAyeAni sambandha kema kahyo ? zrI vikalpe dhabUcausAsu- | 0 Rtu bhAracitAra]=karanAra-karAvanAra ahIM vidyAyani sambandha nathI. = yajJa karanArA. yAni sambandha = mAtA ca pitA = mAtApitarau * anuvRti :- 6aaN vidyA yAni sabhyazve 3/2/37 zaiSavRttiH- (89) putre 3/2/40 jo putra uttarapadamAM hoya te krandra samAsamAM rahela anya Rne A | thAya che. te vidyA ke yoni saMbaMdha hoyate pitA ca putrazca = pitA putrau mAtA ca putrazca = mAtA putrau hotAca putrazca = } yAni sambandha dAtA-putrau - vidyAsa baMdha [184] (90) vesavANu devatAnAm 3/ra/41 vedamAM eka sAthe sAye nAmeAnA dvandva samAsamAM pUrva pada nA antyane thAya che. vAyudevatA e vajIne A sutra lAgaze. sUtra candramA na=sUryavandramau [195] Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 vikalpa prApti na thAya. 0 dhai: kema kahayu ? (91) OM. tema-traIDane 3/2/42 vedamAM eka sAthe sabhaLAyelA ane vAyudeva sivAyanA agnidevanA nAmeAnA dvandva samAsamAM vezama ane vaLa uttarapada hAyatA nigezrva narazra ti -nau zabdane dUla rU kAra dI' thAya che aviveAmahtva=| bhinna che mATe samAsa na thAya. agniSAma [186] [577 ] (82) pazu-471nam 3/1/132 * vRtta :- panAM varjhamaH saha vyasanAmAM vyasa sandvandvavat (hArtho) vAsyAt |gezamaMdivI ! vRtam dadhi / = vidyutam pakSe | TM vizeSa :- 0 A sUtra muba pazuvAcI nA vyaMjana vAcI nAma sAtheja samAsa thAya-anyathA nahIM iii "taruM tRLa dhAnya mukhya pazciLA ve' 2/2/122 vaizA'tA vatrodhama, dha prodha: / kuzArAm kuzakAzAH / tilamASam, dilamApAH / zarauNam zazeNaH / hasanum , huM saguAH / "sena, hyunsunAm 3/6/428 bahutve svaiindro nityamekArthaM vA / azvaratham / yukAlikSam / "prANiryAALAma" 2/2/627 nivastra cha 2/2/186 | hastavAmU mA vizvam / he nama ! "vadhAvi:' 2/4/244 / vAmiyAti "na SiSaya gaHi 3/2/24" vaSava / 'sa thAne" 2/2/96 / drA gAmahivA:| dha nRtyatha :- pazuAneA pazuvAcI nAma sAthe ane vyaMjanAne vyaMjanavAcI nAma sAthe thayelA dvandva samAsa vikalpa ekavacanamAM thAya che. zrujatu :- yuAtha hinnAzra=yujillaC=ju ane lIkha dvipa tigeTivam vikalpe | (sUtra 3/1/174 alaga banAvatA vikalpe nivRta thAya che) gomahiSau = maLada ane pADA pazu:- cau vyaMjana - dhi 2 dhRta zva dhikRte dahI ane ghI gna anuvRtti :- (1) TAyamI 23/2/128 thI va (2) vidhinAma dravyAnAM navA dAH svai: 3/1/130 thI navA dvandraH svaiH hai roSannAA :- (92) taruM tRLa dhAnya mRta pakSiLAM dua 3 1/133 bahuvacanavALA ane paraspara sajAtIya evA tama, tRLa, dhAnya, mULa, kSu vAcI zabdone vrunda samAsa vikalpe ekavacanamAM thAya. taruH- dhavAzca nyagrodhAca = dhavanyagrodhama pakSe dhvnygrodhaaHpILe ane vaDanA vRkSa kurAkAzam pakSe kuzakAzAH tilamASama pakSe tilamASAH T: kurAya dhArAdha habha ane kesanA taraNA dhAnya:- tiAstra mAdha tala-ada 0 azvatra maNizva A sUtra lAge ke nahIM ? na lAge, kemake te nitya veravA che. tethI nivaizya | 7/1/141 thI azvamahim thAya paNa A sUtrathI abhinava bhakyuprakriyA gAya pazu che, mAsa - rogam pakSe zA: eka mRga:- zazAzca egAzca - kAranA haraNA pakSiH- hasAzca zukAca - zukapakSe haMsakAH hasa ane pepaTa [187] (93) senA jIvra nannunAm 3/1/134 senAnA aMgavAcI nAmeA tathA kSudra jantuvAcI nAmeAne ba.va. vALA sajAtIya nAmeA sAthene dvandva samAsa ekavacanamAM thAya che, senAMga :-- brAneM thAmca = atham azva ane tha [18] (94) prALi sUryAnAm 3/1/137 prANInA ane vAtanA agavAcI zabdane sAtIya zo sAthe dvandva samAsa thatAM ekvacana thAya che. prApya :- u ca nAsiA = = 'nAsiyAm =kAna ane nAka tUryAGga :- mArdaGgikAca pANavikA mAya fi-[189] - vALavizvam = mRda gaDhola vagADanArA (95) nityakaustra 3/1/181 janmathI ja nitya vera vALA nAmAM sattvatIya nAmeA sAthe dvandva samAsamAM eka vacanamAM Ave aphilmsa navujava ahinadgurum =sApa ne i yA [190] (96) navagati :- 3/1/144 navazrva vagere zabdo ndva samAsamAM ekavacanamAM Ave che. = = Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ye) samasa prakaraNa joka 35zca=AvAzvakU = badida-De ENa zaSavRta :- (9) tricAH so TUltAya (vAzvADhiyALaH- madhyamavRti bhA 1 pR 164, bRhad | 7 396 % tathA karmadhAraya samAsavALI strI pachI nyAsa pR. 248 para juo) [11] AvelA pusU zabdane gata samAsAnta thAya che sIpu nU+ AvelA pa ma te rAtra (87) na pica sAddhi 3 1145 DhadhavA: vagere man = sopu sau [14] dha samAsamAM ekavacana vALA thatAM nathI, Dhafdha va vava ai= (100) anAma, , penzana, vA-manA vi Asa (varArthanAnAm thI mA?i hatI tene ghi detra trikaa - nattafa - kavi - ruddhaa varNava - akSaya -TUravam 7/3/07 A badhA (mA izabdathI anya samAsa - bRhadvRtta . 250. | samAse hRddha samAre che te prata samasAnta nipAtana madhyamavRtti bhA. 1 - pR 164 hetue) [19] ] thayA che (98) vAra 3/1/16 | * pada ke unaH padamAM vAmana = vANI-mana vatA padArthonI saMkhyA gakhyamAna hete te dhanDa kAratra: divasa-rAta samAsa ekAya te nathI TA & kavi = DhasA 1 manniA : = daza | baLada ne pADA ( ku jhana nAma thI pra pti hatI chatAM ? kaddhamAM pUrvapada niyama saMkhyA vidyamAnatAe nivedha mATe mA sutra che) [13] ! 84, sTavRkSAravIsutArAvasthAmavAnuM 3/1/160 [pa08]. (83) rapa-2--: jamAkare 7398 ja mutrapRthaLa :- Dhaghu akSara ai-saddhi ruta - svarAja - - 2 bara" #m * vRtti :- ittAtsama hIra :Dhata thAt / cA ja vRti :- 8davAra vivArevAnta', svavcm / sampadvipadam / bAritvapam / chopAnaham / - I trIju vInase | prArAtra: | rAtrivina | kArAntam , alpasvara, pUjyavAcicaika dvandvo prAk syAt / karama, vatinuta, vAyutIyam | akSarabram | " naksandivama / akSivam / dAgavamityAdayo'dantA dvandrAH grodhamU | zAme ! rAdha: | ka vRyartha - laghu akSaravALuM (svaravALuM) ka vRbharyo :- 2 vargo 6 atavALA samAhAra dvanda samAsathI 31 pratyaya thAya che. che nAma sarva zabdane varjIne hRdya ru kArA. ane 2 varga :- ghA 2 rajU 2 = vAyar +7= 3 kA nAma, AdimAM svaravALuM ma kArA nAma, a5 svaravALuM nAma ane pUjya vAvarA = vANI ane navA artha vAcI nAma, hRddha samAsa mAMeka paheluM 6 = sArA vipa = ma pa viSa + (pUrvapadamAM) Ave che. - saMpatti ane vipatA = = hAtha6 = vAkya yi = ravipaw = vANirUci ! (87) vava zam 2 = ja mastaka (ahIM ja zabdamAM besvara, be vyaMjana ha = chatra 3ghAna 2 = cha vana = chatra-joDAM che che pUrvamAM ja kAra laghuakSara che. - zI mAM + anuvRtti:-(1) {1:vadhAna che' 3/76thI prat e svara che paNa prathama guru akSara che mATe (2) trivAH pu senA dvArA 9 9 6 thI DhaMt 4 prathama mukayuM). ka vizeSa :- 9 manahara kema kahyuM ? (4) gf suta -- pati sutau pati ane putra (3) vAyua RAyama 1 - vAyutAyakUpavana-pANI samAsa nathI mATe at samAsa ( na thAya. (1) atrama 2 zatrama -atrarAstramu=atra 0 dR kema kahyuM ? ane zatra ga vAnaM: samatA = patra : ahI 7 vAyA samAhara | (1 at) DhaSyavadhaka = ckSanyodhau == 3/1/28 thI dvigu samAsa che. pIpaLe ane vaDa Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 abhinava laghuprakriyA (1) aThThA 2 sevA 5 - zradbhA - zradhA | | phAgaNa ane catra-bannemAM phAgaNa purva Ave che. ane budhi-bemAM zraddhA pUjanIya che. mATe I':-- tra dvAIrzva kSatriya brAhmakSatriya loka zradhdhA purve mukayuM gaNe nAnAM brAhmaNa puve Ave che. * anuvRti :- (1) prathatA 3/1/148 | svAtR- rAma EU = rAmar (1ma-baLadeva thI prAk artha mA che mATe te purve mUkAya) dharnATivuM 3/1/pa9 thI ja anuvRtti :- (1) prathama prA 3/1/148 thI prazna ka vizeSa:- 0 upara jaNAvelA pAMca prakA (2) dha 3 /1/159 thI dvandra ranA nAmo dvanda samAsa thavAne prasaMga Ave te I E virAga :- mana zabadanA grahaNuthI Im va parama" paribhASAthI sUtranA kramAnusAra nAma prathama | prathama che je pUsUtramAM hatuM te nivRta thAya che. Ave. 'zradvA tarUNI" ahIM artha zabda prathama Ave | Rche zeSa :- (101) matRtatA 3/1/162 0 sUtra pRtha grahaNa karatAM 'va' vida95 nivRta thAya che ] je name. mAM saMkhyAnI daSTie sarakhA svara che, evA 0 ravi zabdanuM vajana kema yuM ? { nakSatra vAcI ane RtuvAcI nAme hRddha samAsamAM yathAsutshc sakhA ca = sutasaravAyau pakSe sakhimatau mana no mUkAya che. 0 DhagAddhi kema kahyuM ? nasatra:- kaveNA mUrA = uTAkU = jayeSThAkukkuttshc mapurIzca = kukkuTana puyau~ pakSe mayurikukkuTI mUnA nakSatra (laghu akSara vagere nathI) tra :- cIkana varSA = thImavarSA = grIma pachI 0 vamupati kSe vRtivanU kema thayuM ? ekaja samAsamAM sAthe Avela rU kArA 3 ArA. game (12) savA samAre 3/1/163 samAsa mAtramAM te pUrva nipAta thAya che. kemake " qma paribhASA sakhya vAcI nAma paheluM Ave. rAva travA = ditrA: phudata mAM lAgatI nathI (mA. 3 7/3/12 8 thI 3 samAsAnta thaze hiTa 0 % kema kahyuM ? } : 2/1/114 thI anya rU lepa) [17] viSTa ghara = virUdaEAdu: ahIM dvanda samAsa nathI (103) dharmAthaDhipura 3/1/159 dharmA vagere dvanda mATe ghaNu pUve na Ave. samAmavALA zabdomAM je nAma paheluM AvavA yogya 0 , 9 me, vaLA traNanA samIramAM ke IpaNu che ka 1 hoya te vikalpa paheluM Ave. pUva" nipAta thaI zake che. pachI nirakama thI te che dharma savaM - dharmA pakSe adhama - ghama zaGkhadundubhivINAH pakSe vINAdundubhizaGkhAH pakSe zaGkavINA ane artha tumaya: ema traNe rIte thaI zake che. rAka artha-sAtho pakSe aDhI - zabda atha 0 dharmA, tAnAtha, rAjA, , nainya, varAta, madhuni, mundrA vagere zabdA dharmAddhi gaNanA (85) mAta varga pratranurgama 31161 samajavI [198] ja vRtti :- mA.DhiyAtra4 juM thAna ghAtu I [11] 1 "manRtuhazvaram 3/1/62 phuvenane tu svarALA bhAnAmapyevam phalAno / brAhmagAyo / "saGgamA (86) -vaza-viDakUTA paDakA 3291 samAse rU/2/16 | BtrAH | "dharmAryAdig prazno vR ta :- te sAdha: je ghaTTanta vacce gharanuM ghami: "rU 2/1 rUnena varSAdiniyama - dharnAtha, , . rUti drA, vaDhA | adharmo sAco artha kADhI ! 51 vR9the - daza (agiyAra) peza vRjyartha :- mAsa, va, ma7 vAcI (seLa pANa7 ( cha dAMtavALA) padA,pahA(cha prakAre) nAmo dvadhu samAsanAM yathAkrame purvamAM mUkAya! A mAro nipAtana karAyA che. mAtaH- juna maitra = rAnautrI = | pADa = paru hatAcaca sa = gNa + 7 = Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa po (dd| u nipAta nathI) + daha (vayasi...data | 0 prAk zatAt bha yu ? 7/3/151 thA danta / / data), (tavargacA dvizatam = "se - 249ii utta5mA zatche. 1/3/30 thIdanI Dasane Rdita: 1/4/70 thI -zapAta :- (104) catvAriMzadAdauvA 3/2/83 na mAgama thatAM) - poDan yu. catvAriMzat vagere shhe| ta256mA hoya tyAre dvi no 0 SaibhiH prakAra: - SoDhA pakSe paDUDhA dvA trine trayas bhane aSTa no aSTA vidhe yAya Sapu+dhA - So+dhA (saGkhyA yA cA 7/2/104 thI dvAbhyAm adhikA catvAriMzat = dvicatvAriMzat pakSe dvAcatvA ghA), (tavAcavA' 1/3/20 thId) - poDhA | riMzat = tANAza pakSe SaSU+ghA - (dhuTastRtIyaH dhI SaD+ghA - SaG (105) aSaSThItRtIyAdanyAddo'the 3/2/118 + DhA - SaDUDhA artha zabda uttarapadamAM hoya te ane SaSThayanta ke tRtIyAnta Wan vizeSa :- 0 "254" na he ya a zabdane cheDe ? vikalpa umerAya che [42] an+artha:=anyArtha pakSe anyadartha =mAlemaya [200] (87) dvitryaSTAnAM dvAtrayo'nTAH prAk zatAdanazIti [423] bahuvrIhI 3/2/82 (88) parasparA'nyenyo'taretarasyAm syAdervA'pusi * sutratha0 :- dvitri ayAnA dvA trayaH aSTAH prAk | 3/21 zatAt an-azIti bahuvrIhI * sutratha0 :- paraspara anyo-anya itaretarasya Am * vRta :- zatAtprAksaGkhamA muttarapade dvayAdInAM syAdeH vA apusi dvAdaya AdezAH syuH, na tvazI, kAhe viSaye ca / vRti :- eSAmapu si syAderAm vA syAt / striyo dvAdaza / trayoviMzatiH / aSTAnizat / anazIti bahuvrIhA kule vA parasparAM parasparaM bhAjayataH / strIbhiH kulairvA parasparAM viti kim ? dvitrAH yazItiH paraspareNa bhojyate / pu sinu narAH parasparaM pazyanti / trayo'pyamI - "catvAriMzadAdau vA" 3/2/93 / dvAcatvAriMzat , kriyavyatihAra viSayA ekatyapusatvavRttaya ita eva sUtra nide". dvicatvAriMzat / anyAddonto'rthevA / anyadarthaH, anyaarthH| zAt sAdhavaH Wan vRtyartha :- azIti uttara56 mata - sanAse kvacitsyAdInAmalup syAt / "na nAmyekrasvarA mIhi samAsanAya tyA2 zata (sa.) thA vityattara pade'maH 3/2/9 / tI striyaM vAtmAna manyate 5 saya 25:bhA (DAya tyA2 dvi nukhImmanyaH. striyammanyaH / "ojAMjaH she|'mbhstmst dvA. trinu trayasUsane aSTa nuaSTA 35thAyache. pasaSTaH "3/2/92 / ojasAkRtam / "AtmanaH pUraNe dAbhyAma adhikA daza - dvIca daza ca dvi+dazA / AHar catatha: / "parAStmabhyAM De.: = dvAdaza - yAra "3/2/97 / parasmaipadam Atmanepadam / "asattveDa-seH tribhiH dhikA vizati= tri.tiH = trayas. + | "3/2/20 / stokAnmataH "paSThayAH kSepe" 3/2/33 viMzatiH = trayoviMzatiH = vaash| caurasya kulam / "putre vA" 3/2/39 / dAsyAH putraH 0 aSTAbhiH adhikA triMzat - aSTa+triMzatU = | dAsIputraH / "pazyad vAgU dizo hara yukti daNDe" 3/2/33 aSTAtriMzat = yAtrIsa pazyato haraH / 'adaso'kAjAyanaNAH "3/2/32 / amusya 0 anazIti bha? putrasyabhAva AmuSyaputrikA / amuSyApatyam-AmuSmAyaNaH / dvAbhyAm adhikA azItiH = dvayazItiH = jyAsI 'devAnAM priyaH "3/2/34 / ityAdi / "ad-vyaJnA 0 bahuvrIhi bha yuM ? saptamyA bahulam "3/2/98 / arnnyetilkaaH| yudhiSThiraH / dvau vA trayovA = dvitrAH = ' meta mata "amUda mastakAtsvAGgAdakAme "3/2/22 kaNThekAlaH / bahuvrIhi samAsa che mATe baMnemAM sUtra na lAge urasile mA / kvacidvA manasijaH manojaH / sarasija Wan vizeSa :- 0 dvitri bha yu ? saMrAjam / vAcaspatyAdayo nipAtyAH / samAse kvacit sakAra paJcadaza = 542 mahI dvi-tri tayA. nakArayoH SatvaNatve vaktavye-mAtRSyasA, pitRSyasA / nissnnH| . Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA nikaLata: 1 narIH 1 "g"ADau'' 2 3 / rU 2 kanya. 1 | 0 vApu si pacheda be rIte thaI zake vADapusi * ni: suveH samasute: "2/3 46 1 1 1 ne ghama: 1 ] na jAti sivAya ane vAchagfsa - vikalpa narajAtimAM 6.SamAM 1 suSamA 1 veTH: 1 ni pU te Tu pUti: guq -: tema samajavuM vivu te: 1 15951-: ' 2 / rU! 1 4 ne mAdha3 | za SavRtti :- (106) na naSedAna vidyattA * niya'the ; vira #ra+1+ : venara | vaDama: 3/2/- nAnsa ekasvaravALa je pUrvapada 2 3/66 nA T 1 nirdhaor 1:39 T I ! tethI para rahelA 15 no ddhita pratyayAte uttarapada para 31ra nAma viravaLama 1 + 5 ' 4TH | prAraMvaizam T lApa thato nathI - bAramAna strIyaM mate - trI+ zaravaNam / rakSuNam / plakSaNam / pInAvaNam / - - strInUnya - zrImUnya:-patAne strI mAne che. ka vRrtha :- pugini nA yanA pa mAM | vA:karAra 2/1 55 thI vikalpa be rUpa thayA tUTyA TET, Daca ane narenara ne lAgelI ta ma ma ] 5/17 thI vita [201] cAra vibhaktine badale vika9pe Ama thAya che. (107) koDa: sADaWtamaratapasaZH 3/2/12 trithI thI parasevo, para me, 1cana:= A be Ajasu, aMjam, sahas, abha, taman , tapa, trie athavA A be keLA 5 spara aka - zabdathI para rahelA TA pratyayane uttarapada para chatAM lepa bIjAne khavaDAve che. thato nathI enalA+mU=bekalAkRtam baLavaDe kareluM 0 trimi: 178 171 me te - (AraznakRtA 3/1/6 8 thI samasa) [202] strio vaDe athavA kULa uDe kabIjAne (108) camana che 3/2/14 ramana zabda thI parahekhavaDAvAya che. lAM TA ne pUra pratya, rUpa uttara padahAya lepa thata noMdha :- prathama udAharaNa bama nA kAma kare ! nathI, bArakanA+naturtha =gAramanAturtha: = pitA sahita pachI TA (rUna) no janma kaya teja rIte maur] cothesApUro thI pUraNa pratyakAnta thayuM [23] cAma, anna, mir vagere badhI vibhaktino mAma] (19) rAmakhyAM : 3/ra/17 varU ane gAmanuM thAya che. zabdathI para rahelAM huM ne uttarapada para chatAM saMjJAnA 0 kema kahyuM ? viSayamAM le, 5 thatuM nathI. pUrau+=+=qauravam eja tA: 2T 1 = "pa pa ra jue che. ] te Atmanepadam 204]. 0 gharA sADanca, surataH traNa rAbdA kriyA-1 (110) sAtve zeH 3 2/10 basatva arthamAM vidhAna tihAranA viSayavALA - a kavacana vALA | karAyela (tAra.. jarane 2/2/79) si uttarapada para puliMga che tethI ja svanirdarAthI dhi karyo che! chatAM lepa nathI. dAt + a = te+muta:= ka vazeSa :- 0 para vagara traNe zabdo thoDAthI chuTele. (4nA 3/1/74 thI paMcamI tapu. svabhAveja evacanamAM vaparAya che tene a 5spara samAsa thaye) (aRvArA...2/2/120 thI paMcamI kriyA karavI che. che A traNe zabdamAM mULa zas g4, ara7, gurUra che. [(111) ghaEjhathA: kSare 3/2/30 nindA athavALA kiyA viharamA dvityu thAya che - uttarapada para chatAM paDIne lepa na thAya. vaura kun che A traNe sAmAsika zabdo che samAna nahIM = vIrasyapurama coranuM kuLa [26] 0 sUtrathI thato pheraphAra nipAtana samAja (112) putre vA 3/2/31 putra rUpa uttarapada hoya te 0 traNe zabe strI puli ne ja vaparAya che. nindA jANatA chatAM uThIne viSe lepa thAya che. 0 vidhAna sAdhya vaDe kADhai:11. sAm thI gAma stha: putra; = AthA:putra: vikalpa DhAlIputraH kharekhara ne sAme thaze nahIM, je dAsIne putra hoya te A sUtra na lAge mAtra niMdA 0 retarajJAna ne pacheda be rIte thaI zake rahyuM hoya to ja lAge. [27] + mAm pakSe rUtaretara + a{ mATe banne vikalpa | (113) paravaTu vA vize dara zuti 3/ra3ra thaI zake. dA.ta tAm vika9 retaram , vA ane li zabdathI para rahela viDIno Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa 87 manubhe hara, yukti, daNDa 61256 52 chatAMsA5 yatA samAsamA sthAna natva-satya nu Natva-Satva yAya che. nayA pazyataH + haraH = pazyatohara: = matAM kharI(18) mAtR-pitR svasuH 2/3/18 mAtR, pitR zayI anaare| - sonI [208] | 52 svasa nA saranA sabhAsamA 12 yAyace. adaso kamAyanaNAH 3/2 33 adas 24thA 52 | pitRvasA = 54 (6 sabhAsa) [214] rahesa thInI OMkA viSaya + latta. 56 bhane Ayana (10) ninadyAH snAteH kauzale 2/3/20 ni pasaga pratyaya 52 chana so5 yatA nathA. amuSya putrasya bhAvaH | mane nadI sacthI 52 29 / / snA dhAtunA sa 12 no = AmuSyaputrikA = sAnA putrano bhAva bhAva-atha nipulatA sabhA bhane samAsa viSayamAM Sa yAya. bhAM putrane caigadeH 7/73 thA kaJ pratyaya bhane nitarAM snAti = niSNAtaH = nipula nisnAti = niSNaH iccApu so...re 24/107 thA strIkSiNe ana ithayo / = nipuNa (sthA pA...kaH 5/1/142 thI ka pratyaya) 0 amulya apatyam iti amuSya + Ayana' = nadyAMsnAti - nadI+snA+ka-nadISNaH - tarabaiyA/215] AmuSyAyaNaH = sAno putra (naDAdibhyaH 6/1/53 thI (121) praSTho'grage 2/3/32 pra 5sayA 52 2hesa AyanaN (nus| sUtra : 533) stha nA sne 42 nipAtana rAya che.je aya. (114) devAna priyaH 3/2/74 mA nAmamA bhI gAbhI 2'hAyatA. pratiSThIte - pra + stha = praSThaH vilAtinA sopa thAya nahI devAnAm +priyaH devAnAMpriyaH | (upasargAdAto DaH 5/1/15 thI Da) praSTho'gragAmI-praSTho= hevAne priya = 4 nipAtana samAsa cha [ce] | gragaH (agra + gam + Da) 216] (115) ad vya janAnt saptamyA bahulam 3/2/18 (1..) niduH suveH samasUte: 2/3/56 nira , dura , a rAta bhane vyasanAta nAmane lAgI saptamInA su. vi sa pachI mAvA sama ane sUti zamnA masam sA5 yatA nathI. araNye tilakA:-araNyetilakAH / sa ne yAra cha = galI tasanA Aunu nAma yudhi'ThI:-yudhiSiraH = nigatA samAt -nira + sam - niHSam - samatA vagaranu yudhiSThi2 sama adhikathA- kvacit vibhASA tvaci (prAtya.ri... 3/1/47 thI 5bhI) 2 zata duHSamA sAra= tvak sAra: = qisa kvacit pravRti jalakukkuTa |- 4, suSamA - samu, viSamaH - vasabhu 4. |210 ni2 + sUti - ni pUte - nira tara prasavANA (116) amUdha mastakAt svAGgAdakAme 3/2/22 mun / du2 + sati - duH ti - 25 prasavANA bhane mastaka pati asanta manavyanAntavAM-(i ki ztiv...atho 4/1/138 thI isAyoche.)217] zavAya nAma thI 52 rana satabhIno kAma vanita (123) bhrAtuSputra kaskAdayaH 2/3/14 mA sh| utta256 52 tAsApa yatA nayI kaNThe kAlaH yasya nipAtana 42rAyA cha bhrAtuputraH - bhatrIle saH = kaNThekAla: = mada va urasilAmAni yasya saH = paramayajuppAtram - yajJanu uttama pAtra urasi lAmA = chAtI 52 vANa chete kaskaH - aya-e sarpiSaH kuNDikA - dhAnI bahalama adhibhArathI karakamalama . galarogaH pore thAya. | ahIM je samAse nipAtana thayAM che temAM 5 varNa ri11] [ sivAyanA svara pachInA sU ne jU ane ma varNa pachI (117) vAcaspati vAstespati-divaspati-divodAsam / | s thAya che. 3/2/31 56 vimati nA 5 32nA nipAtana | (124) niSprA'gro'ntaH - khadira-kAryAbhra - zarekSuharAyA cha. . [113] | plakSa pIyukSAbhyo vanasya 2/3/66 ni2 , pra, agro, (118) varSa-kSara-varA-'p-saraH zarAro-manasA-je | anta2 , khadira, kAzya', Amra, zara, ikSu, plakSa, pIyukSA pachI bhAvasA vana na na na NU thAya che. nira+vanam3/2/26 varSa', kSara, vara, ap , saras , zara, uras bhane manasU 57 mAvekSA utta256mAM ja hAyatA sptmaan| | nivaNam - niTa 4.1, pravaNam-8 vana, agravaNam= lepa vikalpa thAya che. dananA bhayabhAga antarvaNama pananIma-2, khadiravaNam manasi + jaH = manasijaH pakSe manojaH = maheva | - menuna, kAzya vaNam-sAganu vanavagere [218] sarasi+jaH sarasijam pakSe sarAjam = maga [213] [514] Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA (89) phri tri pauSadhi nA Da nirivAgi: I 1ra6) pAnA mavALa ra3/69 pUrvapadanA 6, 6. 2/3/67. 75 vaNathI para bhAva ane karaNa arthamAM banelA pAna * sutrapRthao :- tri tri dara maura vRkSe navA | zabdanA 7 no vika kha thAya che. kSIrastha ghanam = mana - rUriA Dhiccha: kSIrapAnanuM vakSe kSIrapAm = dudha pIvuM te. [221] * vRtti :- kri rAhyaH tri vAa surijari (17) vArata-na- yuva-javAtraka 2/3/5 vazva mauofja vRkSavAniSNa: gdhu vanaNa nA vA | pUrUM padamAM 2helA , 5, 6 varNa pachI uttarapada ne syAt / durvAvaNam durvAvaNanam nI bAravaNam , nIvAravanam , / / cheDe AvelA ne, Agamana ne ane svAdi vibhakti zivaNam , zivanam / na = no # ki9pe thAya che. je yuvana, pava4, ka vRtyartha :- be ane traNa svaravALA ne na na hoyate. ane riA vagere vajita auSadhivAcI ane grITiMvALI ghaNe grITiMvAvina cekhA vAvanAra. [rarara vRkSavAcI zabadathI para rahela vana zabdanA (128) mAtrAnA : 2/3/71 grAma ane prajJa zabdathI kArane vika9pe ja kAra thAya che. para nI nA nU ne zuM thAya che. ghiifdhaH kurUnam - duiAnuM kSe tuvanamA ghama navati = gAmaMr. = mukhI. trisvarauSadhiH nIvAra+vanam nIvAravaNam pakSe nIvAra - nathati = mafi: = AgevAna. [ 3] vana - jagalI cA khAnuM vana [55] nivRkSA zi+Ana-zivAm pakSe zivana (90) gvAraH 3/ra/155 saragavAnuM vana, | * sUtragraMtha :- kRdira-mA: * anugra :- (1) nigS9ta:...vanasya | * vRtta :- sAdhava: 2/3/66 thI vana kRtyartha-gghAra vagere zabdo samAsa (2) vannA 4 vAta va rAmAntare 2/3/63 thI1 thI nipAtana karAyA che. jemake :n nAN gSatra vAMcI saM = gvAda - jenuM peTa biMdurUpa vizeSa :- 6 navA kema kahyuM ? che te te (tu kArano lepa thayo te nipAtana - ne na thAya. 3 nanana - vizeSa prakAranI auSadhi | 0 dRi tri svara kema kahyuM ? kavizeSa:- 0 daraHi gaNu*1-2 juo tevA vanam - ahIM cAra svara che. (noMdha :- mAtra eka atha Apelache-vizeSa mATe nyAsa 0 pRkhya kema kahyuM ? je ) viturvanan = pitRvanam - mazAna pRvera -- biMdurUpa peTa che jenuM te, namUta - medha 0 * rUrix gaNuM :- rUrid, mri, timira, cAri, ghA - vAdaLuM, mADhaya, - paisAvALo, suDAsa: - kSara, ri, 4ra A sAta rUrinfH bAkRtigaNu che. duSTa nekara, subA: - kuTila, tUma - jadI naThagI rAtri nA vizeSa vajanathI ? vanam vRkSavanam mAM paNa na ne jU na thaye. zakAya te, phUDha - kharAba vicAra karanAre, yU: mera, : - pADe, virAva: - rAkSasa, rAmarAna SavRti :- (15) niranArInAW 2/3/38 ] - azAna, vRtI - bolatA bolatA jemAM bese te , na vagere zabda nipAtana karAya che. jemAM vika. | RSionuM sasina, 3vastram - khANIo, vivaumU92 nenU thAya che, jire na pakSe riLa = pahADI | 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 nadI, - ninI, girinA. rina, zirinitA. vanarI * 1 bRhadvRtti - nyAsAdi sahita - pU. 142 thI vagere [20] 148 sUtra 3/2/155 - vizada carcA 0 0 0 0 0 0 0 * 2 laghuvRtti bhASAntara bhA. 1, pR. 489 thI 488 * zrema prakAza pUrva bhA. 1, pR. 323 bhASAntara yukta carcA thI jANavo) Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa de, madhara - be dhikSa thi - kAThInuM jhADa, thiH | - vaigha, vaTavA - gheDI, rAvuka vanaspati ke devatA - samudramAM rahetA, madirA: - pRvImAM rahenAra, musasTama vizeSa, nyu boraDInuM jhADa, kuTA - asati strI, - sAMbeluM, : - ghuvaDa, mejI - ka dera, yujhara avara: - khADe, hiMda - siMha, trAsaH - kAkI, - hAthI, AvA : - jenuM vizva jalada che te, pIva4 : - gnama: - bhamaro - A ane AvA ghaNu zabdo baLada, manigT - buddhivALA puSa, virATa - bilADe ! chUTApha gaNamAM samAviSTa che. muLA: - meLane dAMDe, lAsTa: - ziyALa, purA : [] pU. mahopAdhyAya zrI vinaya vijayajI gaNivare racela hema laghuprakiyAnA - samAsa prakaraNane........ devasura tapAgaccha samAcArI saMrakSaka pU. AgameddhAraka AcAryadeva zrI AnaMdasAgarasUrIjInA samudAyanA nispRhI panyAsa pU. suzIla sAgarajInA suziSya prAcina ane Agamika sAhitya vAMcanapremI pU. munirAjazrI sudharmasAgarajI ma.sA. nA ziSya muni dIparatna sAgara (M Com. Med) e karela anuvAda tathA sasaMdarbha vivaraNa samApta Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 585868686888685868686 zrI neminAtha bhagavAna Zhou Zhou Zhou 6262686X Zhou Zhou Zhou Zhou Zhou Zhou Xi Zhou kRSNa balabhadrajI pUjata kasoTInA pratimAjI (je DerAsarajInuM bhAraNa mA thatuM nathI and Pimeng nell.) 686262668586868685868668685868685858858686868658686856868686 bAhya sthAne rahIna paNa d toghana 178e velle ne your pas mari Jest qan 812-90 debatt lettels 940nInAza bhagavaMta asial unt= CISABLE RAY Hai Bing Bing Bing Bing Bing Bing Shao Kao Hai Xian zrI neminAtha bhagavAna jAmanagaranA zejInA daherAsaranA jUnA mULanAyakajI (hAla arihaMta rUpe upara birAjamAna Synon 7D Zhou Zhou Zhou Zhou Zhou Zhou Zhou Zhou Shu Cai Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa | am | (c) taddhita prakaraNa 7 nAmane lAgatA pratyaya aMge A prakaraNa che taddhi - ta-hita - vividha prakAranA laukika tathA vaidika zabdonI sAdhanA mATe te - te nAmane hitarUpa evA je-je pratya lAge - te nAma parathI ja banatAM taddhitanA svataMtra nAmarUpa prayogo A prakaraNamAM darzAvela che. A tadhita prakaraNa sidhahema zabdAnuzAzanamAM adhyAya: 6 ane adhyAya: 7mAM lagabhaga 1350 thI 1400 sUtromAM rajU thayela che. jene atre saMkSepamAM abhyAsa karavAno che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dare abhinava laghuprakriyA 444444444 4444444444 - dddhata prakaraNa : 4444444 4444444444 (1 taddhitAMsmviH 6/1/1 (saMtAna) arthamAM jema kahyuM tema tema vagere * sutrapRtha0 :- taddhita: aLa-hyAdri: pratyaya thAya. * vRtti - va: prAptaddhi ta : myuM ! * anuvRtti :- caNA (vagere) anuvarte che. * "vAthaa" 66/2? "jJAnanA 6/1/2 | | ka varAja , 0 sUtra: 1 nA udAharaNa mujaba ityAdyadhikRtam / upagArapatyam :- 3 : mAya . : e paDI che. tethI A kAvRtyartha :- kahevAtA A taddhita prakaraNa | sUtrathI aLu lAgaze. pu + adhU mAM baLa vagere je pratya che te tAMdrata saraka| 0 A sUtra herI : 6 { } { 32 nuM bAdhaka sUtra che tethI samajavA, ja araya vipakSa nAM pharyuM thatuM nathI. ka vizeSa :- vaphAtana: e bhaviSyanti ! 0 tathA5 6 / 160 thI anAre siddha hovA chatAM Abhane kRdanta che. var+rA+m + AnA | sarva vipakSamAM apada mATe A sUtra banAvela che. aT:- 3 : aAve pumAna = 33 ] -T==auia:= | 0 grAya mAM liga vivekSA nathI mATe A sutra striupazu nAmanA mANasane putrI lige paNa lAgI zake. (bA udAhara nI vAta cayA sUtra sudI cAlu) - | 0 yathAmatima eTale zuM ? 0 tAdrita gharA: * jhaDarata te 142 26 dvArA jJAnuM 61 3 vI Ara mane je pratye kahe vagere taddhita ne pradeza che. vAya te mAnava arthamAM thAya che. A zepara - (1) vAMssghA [ 61/11 sUtramAM [118] Avela vA ane AyAta para avikAra rUpa che. "a" (3) kAcana 6/1/29 have 5 thI kahevAtA prato vikalpa na vA. eTale * vRta :- 1 - 11 zreyArthaghavAra ke praya na lAge to samAsa thAya ane vAkya paNa g: ' ( as '' rUte vima re ) 31T AT ti rahe "1" je zadane nirdo e sUtra nI AdimAM sthire, na dare vRdva :hoya tene pratyaya lagADave. [224] kavartha :- parama prakRti thI ja rUpA (2) pra 11, 1 61 13 A nava prathama pAda arthavALA prava thA che. ( hare' sUtrathI thI tRtIya pAda su nI ( 6 1 1 6 42 ) sudhI vimatine lepa thAya che tethI) 3r + je-je artho nAM pataye nuM vighA na karyuM che te darekamAM + | e sthitimAM 33 ne lepa thatAM 36 vikalpa a[ prata ya lagADavo. [25] | + 1raheze. ane nU mAM nU kAra vRdhdhine 0 zattinA bane sUtre adhikAra su che 0. mATe che [57] Eaa vizeSa :- 0 paramaprakRti:- pautra vagere apatya - adhikAra apatya badhAM pUrvajonI parama kRtithI pArivArika saMbaMdha (2) phoDA 6/1/28 thI ja mAtA (saMtAna) thAya che. tethI te te sambandha - sUpRthan :- sua: cAle | vikSAmAM aA-tara vRddha - yuvA vagere prazya thAya che, gUna :- ThtAnA vakatavAhi nagArA: - saMkSepamAM - paramaprakRti eTale mULapuruSa - bhu ! jayAMthI pAraMpArika sambandha zarU thaya gaya pratyaya ka 1 - paJyata nA ma pachI sAva | te mULa puruSa ne ja lAge. ApaNI A udAharaNamAM mULa * brahavRtti bhA. 2. pR. 1 | * madhyamavRtti avasUri bhA 2, pR. 24 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka samAsa prakaraNa 531 upagu cha * ti:- etadantAnAM striyAM GI: syAt / aupgvii| [47] ("no'padasya taddhite" ityantyasvarAdi luki)-maidhAva: (5) vRddhi svareSvAdeJjiti taddhite 7/4/1 tyaya :- aNU, aJ , ey, ikaNa, naJ , snaJ - Tin mAlA pratyayAnta nAmAne *sutratha0:- vRddhaH svareSu a.de: giti taddhite / strIdiMge kI pratyaya thAyacha. memo :- upagoH n:- bite Niti ca taddho pare prakRterAdya sva. apatya = auSagavaH, aupagava 2 strIlA GI = rasya vRddhiH syAt / aupagavaH / aupagavI (pahI aN pratyayAnta nAma cha mATe pravRtyartha :- jit (kA-it DAya), Nit sA sUtrathI kI saaye| sane asya yAMlukU thA (Na = it Aya) tati prtyye| bnesaagtaa| pUrvanA no lepa thayo) heya te na manA Adi svaranI vRddhi thAya che medhAvinaH apatya = medhAvin + aNU = maidhAvaH bama :- upagu + aN = auSagu + a (unI neo'padasya taddhite 7/4/61 sUtrathA in na to5 vRdhi au tharI)=(aupagavaH bhATe yA sUtra 5) / thayo mane vRddhisvareSu 7/4/1sUtrathIyAdhasvanI bhavizeSa :- 0 b nizAna :- dakSa + ji vRddhi) maidhAva + GI = maivAv + I = maidhAvI thayu = dAkSi - kSaneputra (anI yi A) anuvRti:- gaurAdibhyo mukhyAna DI 2/4/15 thA kI 0 tacitama yu ? cikIrSa + NakaH = cikIvakaH- mI ta pratyaya Wan vizeSa :- 0244 Se| * che mATe vRdhdhi na thAya (a) :- usamyAztyaM = utsa + a = autsI [20] | = asagotranI punI (utsAdeH a6/1/4) (eyacU ) zilAyAstulyA = zilA + eyac = zileya + (5) asvayambhUvA'v 7/4/70 GI = zileyI zilAyAeyacca 7/1/113) sutratha0 :- a - svayambhuvaH av (naJ ) strISu bhA = strI + naJ = sauNU + GI = * vRtti:- svayambhUbaviNasyA padasya taddhite pare'v | sauNI (prAgavata:...sna 1/1/25) syAt / aupgvH| (ikaN) prasthena kRtA = prastha + ikaN = prAsthika + asvayambhuva iti kim ? - svAyambhuvaH / GI = prAsthikI 'vRttyartha :- 'svayambhU" zahane chIna (sna) = pusU + sna! = posnI = pu31nI chorI apada mAM sA u ne| tApata 52 chatA av | (prAgvat...sna 7/1/25) thAyama upagArapatya = upaga + aNa, - [pa22] (sUtra 4 thI vRdhi) = aupagu + a,(mAsUtra thI ava ) aupagava+a-aupagavaH= 65zunA putra (7) aNi 7/4/52 0 asvayambhU ma yuM ? *vRtti:- anantasyANyantyasvarAdelugU na syAt / sautvanaH svayambhuvaH apatyam = svAyambhuva: Wan vRtyartha :- an santavANAnAmane (dhAtorivarNA...2/1/50 thI U n| u thayo)| aN pratyaya laagt| satya svarAhinA tApa anuvRti :- akaTu-pANDavAH avaNasyaiye7/4/68 thata nathI. thI u vaNasya sutvanaH apatyam = sutvan + a = sautvanaH = (2) no'padamya taddhite 7/4/11 thA taddhite yAno putra (an sA5na thye|.) Wan vizeSa :- 0 25degTa che. manuvRta:- (1) anA'Tye ye 7/4/51 thA anaH [521] (20) bhUla k ca ivaNasya 7/4/4 thA luk (2) na ekasvarasya 7/4/45 thAna (6) aNakoyakanamnaTitAma 2/4/20 00 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 sUtratha0 :- aN aJ ey ikaNa naJ snaJ TitAm * anya sAra :- mAza-pUrvAdha 5. 333 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA vizeSa:- 0 abhadyu? - bAhu + i - bAhaviH - vi. karmaNo zaktaM = karman + u = kAbhukam = bhAnubhUti:- Ai11/1/3thA i! 425 mAre (yoga kama ko 144,85 thA ukaJ , vi5 :-0 a62rAzane vana avamaNa, manA'tye 7/4/55 yA an 5) zeSa svarane dura pha. te atha'mAM e kArAnta bAika [43] sutrane A suthI tA. bha thAya che. (8) ataiJ 1/11 0 bAhu gaNa :-* bAhu, upavAku, nivAku. baTAku, caTAku, vRtta :-- adantAtyATayantAdatya i syAt / / upavindu, cATAku, kalA, kRkalA, cUDA, balAkA, jaGghA, chAlA, bhagalA, lAhA. bhukkA, dhukkA, bhuSikA, sumitrA, akArA vRddha: |avrnn varNasya" illuki.da.kSi: durmitrA, vRtyartha :- 5.45-ta a nAmane nAMdha :- kalAdi hone yathAsambhAra eyaNa pratyaya apatya mA pratyaya 517. - ibhA sANe - tenA 14 adAna dImAnupa: / /1/175 aNa 2 mATe.(agapatya 74/18 thAya tene apavAda A sUtra che. thI a ne sA5 dakSasya antyam = dakSa + i! 0 sUtramA 5. mAnine mATe che tana va sAviH, = dAkSa +i dAkSa +3= dAkSiH 6kSanA putra sAMvaziH, audAra valmIki AruNiH mere sipa thAyacha, *manu :- Gase'patye 8/1/28 () gotre - iss, tu vidhAna mATe bhagotramA viza5 :-0 aNu atyn| 15||635py yaza. sUtrache. sapa :- 3: amaH sambho'A'mitaujasaH 0 ata: ma4yu ? sluka ca 611 bhUs, sambhyas , ambhasU , ami. kilAlapA + aNU - kailAlapa: .. A 12.che mAre lIjas na sa 5 mA i. va . tathA antya i! na khANe. 5.yo. bhUyam nu bhau.yaH [226] 0 dAzarathAya ubha thayu ? [4347 tasya Idam 1/3/150 vikSa zayanu ma matha' mAM apa pratyaya 14 dAzarathaH san 1 apatya ath| (10) vyAsa basTa sudhAtR-nipAda-vimba-caNDAlA jo to "dAzarathI" ? thAya. vanasya cAk 1/1/38 / kSatriyaH samanyu? sUtra :- vyAsa--varuTU-sudhAtR-nipAda-bimba kSatrasva apatyam --- kSatra + isa: - bhatriyaH / caNDAlAt antasya ca ak (satrAd iya. 5/1/03 sUtrayA 'iya sAmAna) * vRta:- emA'patye i syAt, vyAsAderantasya para4] ak ca / ( vAhAdibhyo gotre 6/1/32 yartha :- vyAsa, varuTa , juvAta, nipAda bimba, caNDAla zahAne apatyayamA iJ :- svArata santAnasya skapadeza heturya thAya che 6 thatAM te zabdonA anya svarano RparapibA Ayalavastadapatya gotram / bAyAdibhyA gAye ak thAya. i. syAt / bAviH manusa :- ata iJ 1/1/31 thA iyU cidijika - bhUyasAmapatya - bhauSiH, AmbhiH / tyartha :- pAtAnA apatya satAna 5 :- 0 sucanA :- [ sUtranu nI oLakha mATe je heturUpa kapa ke are. udAharaNa sUtra: 11 mAM ApeluM che. se pay3 le gaya35 1 upAya.10 saghAta, pAsa mA pratyaya vidhAna aNa nA vAhAdi cAha ko2 zahenazAnAtha mAM 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 iJ prA.235 55. bho :- kAhI gotrApatyam / * bAhu gara :- 'mR5t mADiyA - supAra Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa 55 apavAcha. A zabdone anantara apatya (paheluM saMtAna) [525] arthamA aJ thAyacha. ma :(11) yvaH padAntAt gaidaut 7/4/5 0 punabhuvaH anantarApatyam = punabhU+aJ=paunarbhava: ___ = punamUnA prathama putra. --- *sutra550 :- ravaH padAntAt prAga ait aut | 0 putrasya anantarApatyam-putra+aJ-pautraH = potra. * ti:- Niti taddhite 12 yo yo padAnto tAmyA | 0 dahitaH anantarApatyama = dahita + a = dAhiMtraH prAgaidotau syAtAm / yakArAdvirale petasya kAraskArAgamaH | tA. caiyAsakiH nanAnduH anantarApatyam = nanAnDa % ananAndraH pratyartha :-- bit , Nit taddhata pratyaya = nhne| putra. sAcyA hAya tyA3 ra 5ta y gana 0 pautra - (striyAma) = pautrI (aNabaye...TitAm tenI pahelA anukrame che ane jo Agama | ra4/10 thI ) thAya. ( mA i 19 - u 1 mAM Wan vizeSa :- 0 anantara bha yu ? vRddhinI prApti hoya tyAre suvarNa 3 varNanA 0 vRddhApatya mAM aJ yte| nathI. gargAde...ya 1/1/42 sthAnamAM thayela zuM ane mAM) thI gU thaze - ya 12 zveSita mevA va srne| ai mAgama A sUtra uttarasutronI anuvRtti mATe che kemake bha:- vyAsasya apatyam = vyAsa + iJ = (sUtraH 6 thA kU mAgama) = vyAsa + ka + iny| yaao...parNa /1/129 mA anokhama sopa yAyache. = (2 // sUtrathI) saiyAsakiH = vyAsanA putra. [ 18] anuvRti :- (1) vRddhiH svare vAdeNiti taddhite (13) bidAde vuddho1/1/41* 7/4/1 thA Niti tadbhite * sutratha0 :- bida - AdeH vRddha pravizeSa:-0 vRddhinI lAte (nityaH *vRti:- vRddho'patye bidAdera / .bahatve cAstriyAmasya lup / tvAta ) satra ait - aut yApache 6.ta. suazva aNU Wan tyaya :- bida koreza hone = sauvazvaH sahI sunA sau nI prAptitA tya arthamA arU pratyaya thAyale. 0 vaH ma yuM ? supAH apatya =supaNa +eyaNa (mAtmuG...6/1/70 yA nuta:- punabhU putraduhitR nanAnduH anantare adh| eyaN ) = sauparNeyaH 2maDI va nathA. | 1/1/1 thA aJ 0 anya hAharaNa: Wan vizeSa :-0 vRddhApatya bhayu? naiyAyikaH = nyAya adhite (nyAyAde....1/2/117 thA vidasyApatyamanantaraM = vaidiH (bAhyAdibhyaH 5/1/32 yA ikaNa ) nyAya + ikaNa - yA sUtrAn +ai+yAya | ithayo) + ika = naiyAyikaH 0 bidAdi gae :- bida, uva', kazyapa, kuzika, bharadvAja, sauvazvaH = svasya apatya = svazva + aN = sU + | upamanyu, kilAta, kIlAta, kIda, vizvAnara, RSTipeNa, au + vazva + a = sau + vazv + a + sauvazvaH | RtabhAga hyazva, priyaka, piyaka, apastambha, kuvAcara, [527] kUvAcara, zaradvat , zunaka, dhenu, dhenuzabda, azva, zaGkha, gopavana, zigru, vindu, tAjama, azvAvatAna, zyAmAka, (12) punabhU-putra-duhitR-nanAnduranantare'J 1/1/3e zyAmAkam , zyApaNa'. harita, kindAsa, vasyaska, arka'luza, sUtratha0:-punabhU" putra duhita nanAduH anantare aJ | vadhyoga, viSNuvRddha, pratibodha, rathItara, rathantara. gaviSThira. Ata:- ebhyA'nantare'patye'J syAt / paunbhvH|| ................. pautraH / dohitraH / nnaandrH| pautrI / * bidAdeH - madhyamavRti mAM bane mavacha OM vRtyartha :- punarbhU, duhita, putra. nanAnha | vidAdeH 4AnA anyAmA bidAdeH cha Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 gaviTila, niSAda, zabara, maTara, sadAku, pRdAku | zeSavRti :- (4) yaJaJozyAparNAnta-gopavanAde: 9/1/126 bidAdi zubhAM bhAvelA gopavana thI sApa sudhInA nAma sivAya bahugAtrA a`mAM lAgelA yas ane abU pratyayavALA nAmeAne lAgelA pratyayane! strIliMga sivAyanA apatya arthamAM lApa thAyache. (uhAdara bhATe sUtra : 14) [27] [42] (14) pautrAdi vRddham 6/1/2 vRtti :- parama prakRteya' tU pautrAdyatyaM taddhaM syAt / vidasya vRddhamAtya vaidaH / aurvaH / = vRtyartha :- parama atithI no vRddha purUSa tenA je pautra vagere apatya (saMtAna) tenI nRddha saMjJA samajavI jemake :vaidaH vidasya vRddhamapatyaM (bidA vRddha 6/1/41 thI aJ ) = [caidaH vaidau vidaH 5.va. bhAM ajU ne thAyache yatro...de: 6/1/126 thI tethI vR nathAvida rahethe] 0 aurya : :- urvasya vRddhamapatyam urvI + an vizeSa :- 0 pautrAdi vRddham biMda + a = vaidaH bidane pautra soya - anantara apatya arthamAM phA pratyaya thAyache gArgiH, vAtsiH (ata i / 6 /1/41 ) [430] (15) gargAdirya' 6/1/42 gasya vRddhApatyam ganA putra. - je ke * sUtrapRtha0 :- garga - AdeH * vRti :- kaiddho / gAya : 5 tha :- SaSThayanta vA garga vagere zabdone vRddha apatya artha nAM" TakA thAyache garga + ya = gArgyaH = ? * anuvRtiH - vidAde vRdhye 6 / 2 / 41 thI vRdhye vizeSa :- 0 AnI sAmAnya vivakSA bhaGaso'patye 6/1/28 thI 37 121 0 gargAdi gaNu: garga, vatsa, vAja, ajA saMkRtiH, vyAghrapAd, vidabhRt, pitRvadhU, prArcana yoga, pulasti rebha. zaGkha, zada, dhUma, avaTa, nabhasa, camasa, dhanaJjaya tRkSa, abhinava laghuprakriyA vizvAvasu, jaramANa, kurakana, anaDuha, lohita, saMzita, vakra, cakSu, baraDa, maNDu, maGkSu, maDkhu, zastha, zaGku, latu, ligu, gUhala, jigISu, manu, tantu manutantu, manAyI, sUnu, suva, kacchaka, RkSa, rukSa, rUkSa, tarukSa talukSa, taNDin taNDa kapi kata, zakala, kaNva, vAmaratha. gokakSa, kuNDinI, yajJavalka, parNa valka, abhayajAta virohita, vaiSagaNa, rahogaNa, zaNDila mudgara, mudgala yusara musala parAzara, jatkarNa, mandrita, azmaratha, zarkarAkSa, pratimASa sthUraM, sthUrA, ararAkA, piGga, riGgala, kRSNa, golunda, ulUka, titimbha, bhiSa, bhiSaja, bhaNDita. bhaDita, dalbha, cikita, devahU. indrahU, yajJahU, ekalU, pipallu, pabalU, bRhalU, papklU, bRhadagni, jamadagni, sulAmina, kUTIgu, uktha, kuTIla, caNaka, culaka, karkaTa, agn suvarNa, mulAmi [432] (11) vyaJjanAttaddhitasya 2/4/88 sUpatha0 :- vyaJjanAt taddhitasya vRtti:- vyaJjanaH parasya tadvitasya cakArasya GyAM luk syAt / gArgI / 'kuDA devayanyaH " 6/1/47 vRddha | kauJjAyanyaH / "strIbahuvAna" 6/1/48 / vRddho / kauAnanI / kauAyanAH / "zyAdeH" 6/1/49 vRddho AyanaJ / AzvAyanaH / "naDAdibhyaH Asanam 6/2/53 | vRddha / nADAyaNaH / ka nRtya :- vyaMjanathI para rahelA tadvaitanA yanA pratyaya para chatAM lApa thAyache. gAgya + GI = gAgU + GI (A sUtrIya sAya) gANI = gAgI anuprAta :- asya iyAMluk 2/4/86 thI GayAMluka vizeSa :- 0 vyaJjanAt ubha yu' ? 0 kArikevi kArikeya + GI hI svarapachI ya che. mATe lApa na thayA, - 0 taddhitasya prema ? vaizvI tha) GI) vaizyasya bhAryA vaizya (dhavAdyogA... 2/4/27 taddhita nathI. : zaiSavRtti (4) kuJjadeJayanyaH 6/1/47 Sayanta evA yugna vagere zabdone vRdghApatya arthamAM Ayanya (Aya) pratyaya thAya che. kuJjasya vRdvApatyam = kuJja + jAyanya= kaubjAyannaH nano vRdhyAyatya [228] (6) strI bahuSvAyanaJ 1/1 / 48 SaSThayanta sevA kuJja Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa vagere zabdone bahusaMkhyA vALA vRdhdhApatya arthamAM | (udAharaNa mATe jue sUtra: 19-ra0) mAnan pratyaya thAya. - strI vRdhdhApatya eka ke bahu | anuvRti :- nAyiH mAyanaLa 6/1/5 thI bane arthamAM mananuM pratyaya thAya che. Ayana phugA vRddhA strI = sujJa + 3 cam = krau jJA ka vizeSa :- 0 yuvA - apatyanI vyAkhyA panI(gAteyAnta...2/4/54thI kI) , mujhaphsa grudhAravAnI mATe jue sUtra: 19 (6/1/3) juo. = == + mAnad = zaujJAna : (ba.va) [29] 0 kR ni 6/1/3 * sUtrathI mUni prApta thaze. (7) A cAre: 6/189 madha vagere zabdane vRddhApatya juo sUtra: 20 arthamAM bAvana pratyaya thA che. jemake 0 kRdhdha ema kahevAthI makRSpa mAM A sUtra na lAgatA azva vRdhAvAn = prAdhAnaH "pradhAna vA" 6/1/11 thI mAni pratyaya lAge (8) naraHi zAyanaLa 61 13 navuM vagere zabdane 43 audumbaristasyapatyam audumbaraH pakSe audumbarANiH vRddhApatya arthamAM vanas pratyA thAya. nara vRdhA manarenmAna tAna [31] [34] L[53] (18) vazyaM jyAyobhrAtro jIvati prapautrAdyastrI yuvA 6/1/3 (17) gAyanan: 3/33 sutrapRthao - vasA zAstraH nIti patrasutrapRthan :- asa: satra - prAthanA: vRti :- agatte sattAveDhe mAsanA vAyaa: ggT Adi - astrI yuvA * vRtti :- pitrAhiH vaheMturvara:. varaze, Atari ap syAt / amudhyApatyam - AmuSyAvaNa: ca jIvati prapautrAdyapatya strIvaja yuvA syAt / ka vRtyarSa :- vAr (pratyayAta) uttAra | . samAnasaptamapuruSe ca vayaH sthAnAdhike jIvati jIvada vaa| pada hoya to temaja bAvana pratyaya para chatAM ! ja kRtyartha :- potAnA janmanA hetubhUta jaNa nI SaSThI vibhaktine lepa thato nathI. | pitA prapitA vagere je hoya te vaMzya te vaMzya amuSyApatyam = amuSya + Aya raNa + amuSyAyaNaH | temaja moTobhAI jIvato hoya to strIsivAyanA (naviSyaH zAyanAn 6/1/pa3. kArat a nAri | prapautrAdi apatyanI yuvA saMjJA samajavI. gaNano che.) (yuvA - Acana[ pratyaya thaze. juo satra: 20) * anura:-(1) : : 3 0 thI ghar: ka vizeSa :- 0 1 vaMza :- vaMzamAM thayela (2) gana run 3/2/6 thI run - pitA vagere. prapautra-paramaprakRtti (AghapurUSa) thI vizeSa :- 0 mAyanA vighAnathI uttara-| cetha vaMzaja pane saMbhava nathI paNa pratyaya ja saMbhava che.* 2 waa mAtra moTebhAI (ekaja mAtApitAnuM saMtAna paNa vayamAM meTA). 0 nIti vizeSaNa e.va mAM uNAma: ki.va. mAM (18) nimaH 6/1/5 e vacana bheda zA mATe ? * * sutrapRthao :- yam straH - pRthagU nimitta tatvanAdhotana mATe - anyathA ane * vRti :- 9 thI gigau tas TU-vacce mA - jhavatA evo artha thAya. taLuM thAt | 0 thAyar kema karyuM ? kavRtyartha :- vRddhApatya arthamAM je cagna niyam nAnabhAI : ema sUcavAya na pratyaya tene yuvA saMjJAvALA apatya 0 vati kema kahyuM ? (saMtAna) arthamAM sAcanapratyaya thAya. | mRtyu pAme chate : thAya. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 'mAyano vinAta.. madhyamavRtti avacUribhA ,pR 277 * vacana bheda kema? hemaprakAza-purvAdha - pR. 342 [33] Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patha. abhinava laghuprakriyA 0 2trI 4' yu ? thAyache. sanyathA upagArapatya vRzyam aupagavaH mAM strIbha gArgI yAya aN thayo. ane aupagavaH yuvApatyam nu aupagavi 0 prapautrAdi bhayu? yu 55 AyanaN pratyaya na khAyA. pautra mAM gAya: thAya. [43] -zaSati:-(8) sapiNDe bayaH sthAnadhike jIvadvA (21) zivAderaNU 6/1/10 6/14 jenI jenI peDhIne sAnamAM puruSa samAna hoya te sapiNDa DevAya. bha2 bhane sthAnanA haTa dhu| * sUtrapR20 :- ziva-AdeH aNU mahatvavALa sapiNDa jIvate chate strI sivAyanA prapI. :- iso'pavAdaH / A'dhikArAdapatye itynutrAdi apatyanI yuvA saMjJA vikalpa thAya. kta nIm / zaivaH / proSThaH / gAyiNaH pakSe gAgya': [22] . "pivRSNyandhaka kurubhayaH" 6/1/61 / ann| vAsiSThaH / vAsudevaH / zvAphalkaH / nAkula: [434] Wan vRttyartha :- [sUcanA :- ata iJ (20) vRdhAzuni 6/1 30 sUtranA 255106 3 mA sUtra 7. gotrApatya, + sUtrapRtha0 :- vRddhAt yuni anantarApatya, vRdhdhApatya, yuvApatya nAmavi * vRti :- yUnyapattye'the yaH pratyayaH sa AdyAvRddha aTakI jAya che. have je pratya kahevAya che te pratyayAntAt syAt / gargasya vRddhApatya gAgya stasya yuvApa. sAmAnya apatya atha mAMche] ziva porezAthI tyaM gAAyaNaH / dAkSAyaNaH / aNa pratyaya yAyace. pratyatha :- yuvA patya patha bhA] 0 zivasyApatyam = ziva + a = zaivaH = zeSa meM pratyaya te pratyaya pAyavR5 thI thnaa| | 0 proSThasyApatyam = proSTha + a = prauSThaH = 4 pratyaya bane choya tane thAyama : gargasya bhaviSa: 0 zivAdi gara :- ziva, proSTha vRddhApatyam gaga+yaJ (gargAdeyaJ 6/1/54)=gArgyaH proSTi, vaNa, jamba, jambha, kakubha, kuthAra, anabhiglAna, maDI gAya : 4 Adha65 7. tethI yu||5 kakutstha, kohaDa, kahUya, rodha, piladhara, vataNDa, tRNa, karNa, tya mAM (yabhitraH 6/1/54 thI AyanaN pratyaya kSIradA, jalahara. pariSaka, zilanda, gophila, gohila, kapilaka, tha) gAgya + AyanaNU = gAgryAyaNaH / jaTilaka, badhiraka, bhaJjiraka, vRSNika, khAra, khaJjAla, rekha, ma za :.. dakSasya vRdhdhApatyam = (ata- iJ lekha, alekhana, vartana, RkSa, vartanakSa, vikaTa, piTAka, 6/2/31 thI iJ sAgatai) dakSa + iJ = dAkSiH tRkSAka, nabhAka, urNanAma, supiza, SiSTakarNaka, masurakarNa, thayu tana AyanaNa lAgata dAkSi + Ayana = gaheraka, gaDeraka, vaska, lahya. druhya, avasthaNa, bhalanda, dAkSAyaNaH 2. (avarNevarNasya 7/4/18 thA pUrva bhalandana, virUpa, virUpAkSa, bhUri, sandhi, bhUmi, muni, kuJcA isA5) kokilA, ilA, sapatnI, jaratkAru, utkeyA, kAyyA, surohikA anuvRti:- Gaso'patye 6/1/28 thA apatye / pIThInAsA, mahitrI, AyazvetA, RSiSeNa, gaGgA, pANDu, Wan vizeSa :- 0 1 sUtra AdyAt 1/1/28 vipAzU , takSan sUtrane apavAda che. - zeSavRtti :- (10) RSivRSNyandhaka kurUbhyaH 0 yuvApatya sabhA pratyaya 42vAbhATe prathamavadhApatya 1/1/11 RSi, vRSNi bhane kuru vazanA vAya: zahone arthamAM pratyaya karavo paDI yuvApatya arthamAM sapatya sabhA aN thAyache. (kurubhyaH sadupayanayA lagADavo - jethI vRddhApatya ne pratyaya lopAya | daraka tivAyA nAma 55 samAvAyacha) vasiSThAyApatyam nadI - yAre AdyAt satra bhRga tina = vasiSTa + aNU = vAsiSThaH merIta vAsudevaH, pratyaya lagADavAnuM kahe che. zvAparUkA nAkulaH [233] 0 Adya zahanA athA / Ara.nagU pratyaya lae [43] Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa (22) bhRgvaGgiras kutsa vasiSThatimA'tre 6/1/128 | anuvRtti :- (1) zivAderaNa 1/1/3* thI aNNa *sutrapRtha0:- bhRgu aGgirasa kutsa vasiSTha gotama atreH / (2) dusorapatye 1/1/28 thI apatya ni:- ebhyaH SaDbhyo batve'the gotrArtha pratyAsyA. 5 vizeSa :- 0 saGkhyA sama bha jyu ? 'striyA lup syAt / bhRgavaH / vasiSThA liyastu vAsiSThayaH / - viruddha mAtA iti vimAtA tasyApatyam = vaimAtreyaH Wan vRtyartha :- bhRgu, aGgirasa, kutsa, vasiSTha | (zubhra dibhya 1/1/73 thI eya) gotama bhane atri nAmAnAsAyAtrA 10 matR sa nanI ayamA sabhA...* pratyayane strIliMga apatizaya lepathAya che sambanvitA...7/4/121 yA dhAnyamAtR nahI. 0 bhRgAH apatyAni :- bhRgavaH (2.1. mAM // sUtrathA pratyaya sA5 yAyace. tethI) bhRgu [4367 + aN (RSivRSNa...6/1/91 thI) 24 sUtrathA (24) vRdiyasya svareSvAdiH 1//8 so5 yatA bhRgu ma.. ddaayne| bhRgu + aN = * sutratha0 :- vRddhiH yasya svareSu-AdiH bhAgavaH thAya. *vRtti:- yasya zabdasyAdisvarA vRddhi saMjJaH syAt , 0 vasiSThasya apatyam - vAsiSThaH 55.5. bhAsa dusazakaH syAt / so5 yatAM vasiSThAH thaze. tyadAdiH 6/1/7 tyadAdayo du-saMjJAH syuH / "saMjJA strIsiMge nabha? durvA" 6/1/6 / devadatIyA: / devadattAH koya...2/4/20 thI DI) vAsiSTha | vRtyartha :- na pAhisvara +DI-vAsiSThI tenu ma.. vasiSThayaH (nadI bha) vRddhi saMzAvANe hoya te nama du' saza * anuvRtti:- bahumvastriyAm 6/3/124 anuvRti :- saMjJA durvA 6/1/6 thA saMjJA duH zeSa :-0 gotrAya ka bha yu ? - bhAga dhAzchAtrA: sahI chAtra - vidyAthA) atha cha bhavizeSa :- 0 295 :tethI pratyaya lepa thayela nathI | zAlA mAM pU' Ache tathA vRddhi sajAvANAvara yayo [438] (vRddhiAre daut ) tathA zAlIyaH yu. 10 vRddhi bhayuM ? (23) saGkhyA sambhadrAnmAtuma turca 6/1/66 dattA ime = dattA: bhAbhi a 12 te vRddhi sutratha0 :- saGkhyA sam bhadrAd mAtuH mAtu2 ca saMzaH nayA. * ti:- salyArthAt sam - bhadra bhyAM ca parasya 0 yasya :- sUtramA yasya 6 / 2 / saMjJA nihaza che. mAtaraNa , mAtR zabdasya mAturAdezazca / paannmaanurH| 0 2125 :- 05nI apekSA nI ma che. sAmmAturaH / bhdraamaaturH| zeSavRtti:- (11) tyadAdiH 6/1/7 tyadAdi vRtyartha :- saMnyAzAya za6 bhane za6 (tyad , tad, yad , udas , idam , etad , eka, sam tathA bhadra zapachI mAtA matR shhne| dvi, yuSmad , asmad , bhavatu, kim ) dusarA yAya che. (apatya arthamA) aN thAya tathA mAtR zAha tad iyam = tAdAyani [234] nu mAtura thAya. (12) saMjJAduI 8/1/1nAma yAtAnA matha' pramANe 0 SaDmAturaH iti SaNmAturaH (tRtIya...1/3/1 thI vyavahAramAM cAlatuM na hoya - nirdhaka hoya tenI Tu in| Na) paNamAtRNAm apatya iti pANmAturaH = | saMjJA vipe 42vI. bAma :(SaNa + mAtR + aN) = 7 tAnA putra. devadattasya ime = devadattIyAH pakSe devadattAH sar3I devatta 0 saGgatAmAtA iti sammAtA tasyApatyam sAmmAturaH | nAma hevanI sAdhano atha nayA gAnA = mAtAno putra anaza 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 . 0 bhadrAmAturaH = mA mAtAne putra. * mAtR :- mRravRtti mA. 2, pR. 13. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava vaghuprakriyA nAma bhATe du saMga yaI mane dorIyaH 6/1/32 yA 'ti' :- yuvaterapatyam-yuvati+eyaNU-yauvateyaH iya sAmyo. 5.1. bhAM as pAyA. [25] | manuvRti:- dvitezca eyaNa vA 1/1/69 yA eyaNa [540] bhavizeSa :- 0 A sUtra - dvisvarAdanadyAH (25) adona dI mAnunI rAnA /2/97 6/1171 ne adAna dI mAnuSInAmnaH1/1/17 nA ache. sUtathA :- adezaH nadI mAnuSI nAmna: * :- dusajJavarjAnnadIna no mAnuSInAmnacA patye -patti :- (23) adu pANDavAH u-varNasya ag syAt / yAmunaH / vadattaH / eye 7/4/68 dhanano eya pratyaya vAyo heya ta Wan vRtyartha:-duza nahIzathI | ane vAyu zabda sivAyanA 3 varNAnta zabdanA tathA mAnu rIcI nA mane apAya atha" mAM sansanI 5 yAyace. ma kAmaNDalu + eya = kAmaaN thAya che. NDalepaH [23] nahI:- yamunAyAH astyam = panuna agnyA munaH (14) dvisvarAdanadyAH 1/1/71 DI, Ae , ti bhane mAnupI:- devadattAyAH asatya-dezasttA + aga Ui. mAno pra5 rana mate hAya sevA nahI devadattaH = putra. ( mAM avageva vAcI nAmo sivAyanA be sAravALA nAmane apatya rNaca 7/4/68 thI A nA5 ) arthamA epaNa pratyaya yAya. datta yAH apatyam dAteyaH nadIvAcI :- siprAyAH Atyam = sipra + aNropaH * manuti :- zivAderaNa /1/10 thA aNa [27] vizeSa:-0 mA sUtra jhyApatyU 8/1/7. [ 4 ] thA yatA eyaNa pratyayanA savAra che. 0 adAH bha yu ? (27) ito'nitraH 6/1/72 candrabhAgAthAH apatyam = candrabha geyaH *sUtratha0:- itaH an - iJaH khyAptyUi. 1/1/70 thI eyaNa prasaya thA. * vRtta :- iJbaje dantAd dvisvarAdeyaNa syAt / 0 nadI mAnuSI bha yu ? apatye / nAbheyaH / zaubhaneyaH = sAmanA nahI - bhaanu| annamA - "zubhrAdibhyaH" 6/1/73 / eyaN / zaubhreyaH gAGgoyaH AvI zake che. vRtyarthaH - iJ pratyaya 1 me [541] vara vALA Tu kArAnta zabdane apatya arthamAM eyaNa thAya. nAbheH apatyam = nAbhi + eya! 3 (29) DrayAptyUGaH 6 1/70 nAbheyaH = nalina putra (2122-34||raa. * sUtra550:- DI Ap tI UGa. * vRti:- ebhyazcatubhya: apara ye'rSe eyaN syAt / / anuvRti:- ditezcayaNa vA L yA eya sauparNeyaH, naiMzaleyaH, yauvateyaH / / - kadrupANDava varNasya eye lugU vAvyA-kAmaNDaleyaH / / vizeSa :-0 ita sebha bha 4thu ? dvi svaranadyarthAtu naiyaNa - ropH| dAkSiH - dakSa rAha aArAnta che. pratyartha:- kI Apa , ti, UDa. mA0 ani bha yu ? cAra pratyavALA zabdone apatya arthamAM dAzAyaNaH -- dAkSi me 252 che 55 i santAnAmache. eyaNa pratyaya lAgecha, 0 dvisvarAt ma 49yu ? 'DI' supAH apatyam = susargI + eyaNaH = | mArIca - marIcerapatya - 25 212 cha, = saupaNe yaH -zapAta:- (15) zubhrAdibhyaH 1/1/73 zubha 'Apa' :- trizalAyAH apatyama-trizalA + eyaNa vagere zAna sapatya atha mAM eyaNa pratyaya sAre.. trauzaleyaH zubhrasyApatyam = zubhra+eyaNa = zaubhre yaH Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.1 taddhita prakaraNa gaGgAyAH apatyam = gaGgA + eyam = gAGgothaH / no in thAya:- * 1 kulaTAyAH apatyam-kulaTA+eyaNa = gAnA putra. [238] = kolaTineyaH pakSe in / thAya tyAre kaulaTeyaH saTA ne putra [543] [241] 18) caTakAd gairaH striyAM tu lup //7e caTaka (28) kalyANyAderin cAnnasya 6/1/77 zabdane apatya arthamAM ghara pratyaya thAya ane strI *sutratha0 :- kalyANI-a deH in ca antasya a55mA gaira sAbhAna sopa tha/ baya. jaTakAyAH apa. * ld:- ebhyo'patye eyaNa syAta / annasyecena / tyam = caTakA + gaira = cATakaraH = yasInA patra kAlyANineyaH / 0 caTakA: apatyam strI = caTakA - pratyaya bAsIna 5. . kvacidubhayapadavRddhiH saubhAgineyaH / pArauNeyaH / / [442] "kulaTAyA vA" 6/1/78 antasyen vA / kaulaTineyaH [44] kaulaTeyaH / "caTakAd gairaH striyAM tu lup' 6/1/79 (28) kSudrAbhyaH eraNa vA 1/1/80 cATakaraH / cttkaa| * vRtti :- aGgahInA vyabhicAriNyo vA striyaH zudrAmRtyatha :- kalyANI ko zahIne stAbhya aigNa vA syAt / kANeraH, kANeyaH / dAseraH, apatya arthamAM ja thAya che. anya sthAne dAseyaH / naTeraH, nATeyaH / / in thAyacha. - "godhAyA duSTe NArazca" 6/1/81 / gaudhAraH, gaudhoraH kalyANyAH apatyam = kalyANin + eyaNU = kalyA aduSTe tu gaudheyaH / "bhrAtuya" 6/1/88 bhrAtRvyaH / NineyaH = syaaen| putra. Wan vRtyartha :- magahIna athavA vyali anuvRtti:- ditezca eyaNa 1/1/18 yA eyaN | yANi strIda vAya. te eraNa pratyaya phra vizeSa:- 0 junyAptyuGa 1/1/70 thaa| 0 kAgAyAH apatyam = kANa + eraNU = kANeraH eyaNa nI prApti tI 55 bhanno in 42vA mA vi (DyAptyUi. 1/1/70 thA eyaNa ) = sUtra banAvyuM. kANeyaH = aaen| putra. 0 kalyANI ga :- subhagA, dubhagA, bandhakI, jaratI, | 0 2400 naTyAH apatyam = nATeraH pakSe nATeyaH balIvardA, jyeSThA, kaniSThA, madhyamA, parastrI, anudRSTi, ___ - nttiin| putra anusRSTi | 0 dAseH pakSe dAseyaH - hasInA putra . zeSavRtti :- (16) hRda bhA sindhAH 7/4/25] + manuvRti:- caTakAd gairaH strIyAM tu lup 7/1/7t JNiti pratyayo sAgatA hRda. bhaga bhane sindhu satta256 thA strIyAM hete chate samAsanA pUrva ane uttara bane padanA Adi Wan vizeSa :-0 sUtramA 1.1. bhusyu te svanI vRddhi yAyache. - subhagAyAH apatyam = subhagA | jhaTArtha zahonA ahasa bhAre 7. yA kANA, naTI, + eyaNa (sUtra: 28 thA) = saubhAgin + eya (sunu dAsI, kada'nA, vyabhicAriNI vagere. *2 so mana bhanu bhA) = saubhAgiteyaH %3D subhagAnA putrA :- magalina tathA mena maniyata sanizcita [2] | Y3So cha ta - ghal puSonA sevanAnA pAyavANI (17) anuzatikAdInAm 7/4/27 Niti taddhita | | asatI strI pratyaya lAgyA hoya tyAre anAja vagere zabdanA pUrva . . 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 . 2tta panta pAnI vRddhi yApache parastrI + eyaNa] - 1 dhani bhASA. mA. 2-1. 195-sibabhanA (sUtra: 28 thA) mA za>> anuzatika nA che. tathAlApAntamA-mA sUtramA vi eyaNa thayutamasamyu pannatI va yadi pArasauNeyaH 40. [240] | anuvittache. eyaNa to sArI mAtra in vipe yAya. (18) kulaTAyA vA 1/1/78 kulaTA ne apatya | 2 *kSudAtha parigrahAtha m- tti -nyAsa yuTata prata sUtra mayamA eyaNa pratyaya lAge bhane visthe. antya 12 1/1/80 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 abhinava laghuprakriyA 0. mAtra yAptyUDa. 1/1/70 thA eyaNa bhne| pitRsvasuH apatyam = paitRSvaseyaH vi485 adonadI'...6/1/67 thA aN nA m55|6 3 cha. | paitRSvatIyaH = mAnA hii|. / zeSavRtti :- (20) govAyA duSTe NArazca anuvRti :- IyaH svasuzca 6/1/88 yA svasa 6/1,81 jevA zabdane duTa apatya arthamAM bAra ane vizeSa :- 0 sUtramA 26 me.va. mAM eraNa pratyaya thAya che. godhAyAH duSTApatyam = godhA+ ane pratyaya diva mAM mue che te yathAsaMkhyAmane NAra = gaudhAraH pakSe godhA + e = gaudheraH = / mAnava bhArache mAtR zahane DeyaNa bhane pitR zAne dhanu pacyu. [4] kuMvat pratyaya lAge te artha na thAya (21) bhrAtuvya: 8/1/88 bhrAtR zahane apatya aya 0 svasU mAM pUnA pya temAtR pitR svasuH 2/3/18 mAM vya pra.5 thAya che. bhrAturapatram = bhrAtR + vya | thA thayo = bhrAtRvya. = latrIne. 6244 // 0 mAtR pitR zahanA R421. nizathI- (alupI vA [545] 2/3/19 lAgIne) vikalpa chuM ane na thAya. (30) IyaH svasuzca 6/1/88 zeSati :- (02) zvazurAdyaH 8/1/1 zvazura * sUtratha0:- IyaH svasuH ca zahane apatya pama ya pratyaya thAyache. zvazurasyApatyam * vRti:- bhrAtuH svasuzca iiyH| bhra.trIyaH, svasrIyaH = zvazura + ya = zvazuya: % sasarAnA putra [245] Wan vRtyartha:- bhrAtR sane svasR zahane [547] apatya arthamAM hRdya pratyaya thAya che. __(3) jAtau sajJaH 6/2/82 bhrAtuH apatyam = bhrAtR + I =bhrAtrIya:bhatrIle | in :- gajJo'patye yaH syAt / jAtauM gamyamAnAyAm vasuH apatyam = svasR + Iya = svastrIya nANuna] 'tyartha :- rAjan zahathI tisU manuti :- (1) caTakAd NairaH strIyAM tu lup 1 apatya arthamAM 2 pratyaya thAya che. (udA, juo F/1/75 thA strIyAm sUtra: 33) (2) bhrAtuvya': 8/1/88 thA bhrAtu: *manuvRti:- zvazugadyaH 1/1/61 yA ya Wan viza5 :- 0 254 viza5 :-0 jAti bha yu ? [545] rAjAno'nyaH - rAjan na.bha. kazcitasyApatyaM rAjan (31) mA pitrAdeDe yaNI Nau 6/2/40 (Gaso'patye 6/1/28 thA aNa) = rAjna: (aNi 74, 5ra thI anya svarAdine lepa na thAya) ahIM * sUtratha0:- mAtR pitR AdeH DeyaNa - iyaNA jAti gamyamAna nathI mATe ya na lAgyo. anyathA *kRti :- mAtR pitR pUrvAvasuretau syAtAm / rAjanyaH yAta. mAtRSyasevaH, mAtRsvastrIya: / paivaseyaH, paitRsvatIyaH / - "zvazurAdyaH" 6/1/91 zvazuya': / [5587 Wan vRttyartha - mAtR pitR 55 mA che. (33) aneo'Tye ye 7/4/51 tevA graMg zabdane apatya arthamAM tenu ane *sUtra20 :- anaH a-Tye ye IyaNa pratyaya thAyache. | vRti:- annantasya Tya vaje' yAdI taddhite pare'ntya () mArasvasuH apatyam = mAtRsvama + DeyaNa = svarAdelugU na syAt / rAjanyaH - kSatriyajAtizcet / ma tRSvaseyaH (Dityantya 2/1/14 thI Rso5) . "kSatrAdiyaH' 6/1/13 / kSatriyaH / "manoryANI SazcA(5485 mAtRsvasa + IyaN = mAtRSvasrIyaH = | ntaH" 6/1/94 / manuSyAH , mAnuSAH / "mANavaH kutsA. mAsIno dIkaro -1-10-althAma" 61/95 / manorapatya muDha mANava: 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 ' vRtyartha :- Tya 10 ya 12 ' apavAda :- madhamavRdhdhi avasUri bhA. 2, pR. 275 [ pratyaye lAgatA hoya tyAre ana asta vALA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa nAmanA mantyasya (an ) sa5 thte| | merI kulInaH = sn| putra. nathI rAjan + ya = rAjanyaH (jAtau rAjJaH thI ya) Wan vizeSa :- 0 mAsUtra-ataiJ 1/1/31 anuvRtti:- (1) bhUluk ca ivarNasya 7/4/41| mane adorAyani prAyaH 1/1/113 panne sUtranu mAgha thA luka sUtra che (2) na ekasvarasya 7/4/44 thAna 0 have pachInA sUtramAM samasimAM pratiSedha hevAthI Wan vizeSa :- 0 aTya bha 4yu ? * kulAnna ane 45 // kula 26 panne praNa resa che. rAjJaH bhAvaH = rAjan + TyaNa (patirAjaH 7/1/60 thA -zeSavRtta :- (26) gaiyakatrAvasamAse vA 6/1/87 TvaNU) = rAjyam samAsamAM na hoya evo zabda jene anta hAya 0 chatriSu sAdhu = chatri + paNa = chantrayaH ! tevA zabdane AvA ke La zabdane apatya arthamAM .zeSavRtti :- (23) kSatrAdiyaH 8/1/3ti ya - eyaka pra5 vi thAya che. kulasyApatyam sucaka apatya arthamAM kSatrane ya pratyaya lAge che kula + ya = kulpaH, kula + eyakama = koleyakaH pakSe kSatrasyApatyam = kSatra+iya = kSatriyaH = kSatriya [24] | kulInaH samAsamA ADha' kulInaH / yAya. [248] (24) manoryANau pazcAntaH 6/1/04 gati sUya: (27) duSkulAdeyaNa vA 1/1/88 duSkula ne a555tya ayamA manu ne ya ane aN pratyaya yAyace. tya mamA eTaNa 1i8 yApache duSkulasyApatyam = tebhara manu zamne bhante Su bherAyacha manoH apatyAni dauSkulepaH pakSe (ina) duSkulInaH 2 puganA putra = manu + ya = manuSyaH = vi82 manu + aN = | [250] mAnuSaH = bhAsa. [247] | (28) mahAkUla dvAHtrInau 6/1/ee mahAkula zahane (25) mANavaH kutsAyAm 6/1/85 ni manu | apatya Ai aJ bhane InaJ pratyayo vipe yAya zabdane apatya arthamAM maLa thAya che ane mana nA na | che. mahAkulasyApatyam = mahAkula + a - mAhAkula: no Na yAyache. manArapatyam mUDham = manu + aNa vi8 maha kula + inaJ - mAhAkulInaH ganne nakhAne mANavaH (asvayambhu ..7/4/70 thA u ne| av thayoche) sAre 'In' maha kuThIna: - moTA pugane putra. [251] |248 (28) kUrvAdebhyaH1/1/100 karu mere hone . [548] tya mAdhya' pratyaya yAyache. (34) kulAdInaH 6/1/86 kurAH apatyAni - kuru + ghya - kauravyAH -rA. * sutrapRtha0 :- kulAt inaH zaGkoH apatyAni -zaGaka+vya-zAcyA:- ital. *vRtti :- kulAntAt kevala cca kulAdapatye InaH / [550] bahukulInaH, kulInaH / (34) rASTrakSatriyAtsarUpAdrAjApatye diraJ 1/1/114 - zaiyakAva samAse vA 6/1/97 / kulyaH, koleyakaH, kulInaH / samAse tu AdayakulInaH / "duSkulAdeya vA sutratha0:- rASTra-kSatriyAt sarUpAd rAjA apatye 6/1/98 dauSkuleya. duSkulInaH / "mahAkulAdvA'mInaau" driH aJ 6/1/99 mAhAkula: / mAhakUlInaH / mhkliin:| ta:- rASTrekSatriya sarUpAcchandAdrASTrorthA jAthe' "kurvAdezyaH " 6/1/100 kaura-yA: / zAGka yaaH| kSatriyArthAcApatye' syAt , sa ca dri saMjJaH / videhAnAM Wan vRtyartha :- kula ne pate vAyatene | (rASTrasya) rAjA vaidehaH / videhasya (rAjJaH) apatya 4thayaNa kula zanna patya sabhA vaidehaH / ISad parisamAptam kulam = bahukulam (nAmnaH prAga / pratyaya :-21"yAcA kSatriya ...7/3/12 thI bahu pratyaya) vAcI ane kSatriyavAcI eja rASTravAcI hoya bahukulasyApatyam = bahakulInaH = manotramA samAna 352ANA 206sAyI zatane rajJA athamAM ane kSatriyavAcI zabdane a5. 'Tya sevA kyanayA sAnu dhanu 15 asAyarI bhATeTUyaNa | tya mana aJ pratyaya lAge. mane te "dri" Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 abhinava laghuprakriyA saMzaka thAya che. sarUpebhyo yathAsaGkhya rAjA'patyayoH aNa TriH syAt / pauravaH : "nA" :- vihAnAM (TSTra) nA = videda + | mA nAvasyA la = vaiseka = videhe dezanA rAja vRtyarthe :- puru, madha, RDhiA, (vitha (AjJa:) pacama = viveda + a = vaide | zabdone tathA be svaravALA nAmone rASTra = videha rAjAne putra, ane kSatriya vAcI evA sarUpa zabdone anu(ahI viveda rASTravAcI ane kSatriyavAcI krama rAjA ane apatya artha mA f saMjJaka | bane che) pratyaya thAya che. ka vizeSa :- 0 rASTra trir kema kahyuM ? puru :- pura: kApatyam = puru + bajU = rava: paJcAlasya brAhANasya rAjA = paJcAla + aNU (tasyedam (bhAga 7 4, 70 thI )=puranA saMtAna 6/1/10 thI ) = prajJAcaka -ahIM rASTra-kSatriyAta ddhi va2 - zaphAnAM nAgapatya vA=ajJa + abU = bApha: = aMga dezanA rAjA ke saMtAna 0 17 kema kahyuM ? * anuvRti :- rASTra kSatriyAsavAdrArAgAye Tri A prazna mATe juo sUtra: 36 ran 6/1/114 L[15] F vizaSa. 0 duDhiyAna 6/1/124 sUtra (36) duSatrathama 6/1/124 thI bava mA sarvatra 2 pratyayane lepa samajavo. 0 sqtye 6/1/28 thI san nI prApti chatAM ''dri" * sUtrapRthao :- 266 2 - briAm saMjJaka karavA mATe A sUtra che. * vRtti:- TreH (ga) mastri krA o g6 zabda be svara vALA che chatAM pRtha- grahaNa karyuM videhAnAM rAjAno'patyAni vA videhAH, triyastu vaidehyaH / che kemake te rASTravAcI nathI paNa kSatriyavAcI che. sarUpAditi kim ? saurASTrakA rAjA / evaM dAzarathiH / 0 pratyayathI siddha chatAM A sUtramAM maLa kema ? ka vRyartha - je nAmane ane ""i sAjane anyatra 6/3/172 thI saMzAvaLo pratyaya hoya tenA bahuvacanamAM lepa thAya che - 5ga strIliMgane vajIne - | thatA A pratyayanA bAlanane mATe che. 0 viveddAnAM navani = viveda. (kSatriyAta [553] 6/1/44 thI di sazaka che) (38)du-nATri-kuti-rAgaDanA khyaH 6/1/18 0 strIliMge - videzya (jJa) = vihata * sUtrapRtha0 - , na-Avi, - 6, zAstra, + ar = Dhaudya majhA.ta H 0 sadA kema ? (sUtraH 35 no prazna) ka vRtta :- su saMge, nArada: rAtrIsuraassttraannaam rAjA = surASTra + akaJ = saurASTrakA | s'jAdAbhyAM ca divya': syAt AmbaSThayo rAjA'patyaM vA / nA saurASTranA rAjA(rA-kSatriya sarUpana thI)] gvaM va7: I zauH mAvastha: zrIrAH | mAnavA e ja rIte rAsAyaH " " 6/6/121 TipkRSa: "rAdri 11 anuvRti- agA: prAra-mATe: | ye pu6/1/20 | rA: yavana: | 6/1/123 thI To: ka vRtyartha :- du saMgAvAvA jaMkArAdi vizeSa :- 0 bava. kema kahyuM ? rU kArA ta kuka zAstra ane upanAra A nAmothI paJcAlasyApatyam = paJcAla + a = pAJcAla: rASTravAcI ane kSatriyavAcI evA anukrame rAja ane apatya arthamAM ki saMjJaka zva [57] pratyaya thAya che. (37)pura mAdhamika-udUra rAvaLa6/1/116 du:- AmbaSThAnAM rAjA'patya vA = AmbaSTha+ jya * vRtti :- pUrvAhiye dire rASTra kSatriAH |-kAzvagAH (kRddhiA ...mAri 6/1/8 thI Tu Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tahita prakaraNa = saMjJA) ba.va, mAM anvaSThaH thaze.(pratyaya leApAya) 6 :- nidhAnAM rAnADayovA = niSadha + a = zaivadhyuM: niSadhanA rAjA ke kSatriya putra. e-ja-rI-te 0 hratu. hauca=kunA putro TM kArA :- avantI nuM avanya, ajAda nuM AjAdyaH * anuvRtti :- rASTra kSatrizasAmrAjJAvalye Tri rajU 6/1/114 maiM vizeSa :- 0 vadu striyAm 6/1/124 sUtrathI ahIM paNu bava mAM = pratyayane lepa thaze. zeSavRtti : :- (30) vALyAya 6/1/119 | vATTu rAne rASTra ne kSatrIyavAcI hAya te| anukrame rAjA ane apatya atha mAM ya thAya vAstunAM rASTratha rAjA kSatriyasyApatyam vA pANDu + DyaN = pANDavyaH [253] (31) rAjavimyA drav 6/1 120 4 vagere nAmane lAgela dri sanaka pratyaya leApAya che. 0 yavanAnAM kSatriyasyApatyam = cana 0 rAjAnAM rASTrayAnA = rAhra (pratyaya leApAya) apatya adhikAra samApta (39) pitR mAtunya puruM prati 6/2/62 * sutrapRtha H- pitR-mAtuH vya-DulaM bhrAtari * vRtti :- AbhyAM yathAsaGkhya bhrAtari vyasthA - tAm / vistRkta: | mAtu: | 5 nRtya :- (zcayanta evA) pitR mAtR zabdane prAtu uttarapada hAte ane vya ane ane kujI (3) pratyaya anukrame lAge che kAkA pitu: zrAtA = pitR + 4 = pitRvyaH mAtu: stratA = mAtR + hu = mAna+37=mAtu: - mAmA maiM vizeSa :- 0 dulha pratyayamAM mukele haiM kAra anya svara nA leApane mATe che [444] (40) pinrarjImad 6/2/63 * sUtrapRtha :- vitrA: DAmahar vruti H- vitRmAtRmyAM mAtAvitrIrjhAma yAt pitAmahaH / pitAmahI / mAtAmahaH / mAtamahI aa nRtyatha :- (14canta) pitR ane mAtR zabdathI para mAtR athavA vittu zabda Ave tA kAmadUra (Amada) pratyaya lAgeche. jemake :0 vitu: kavitA vita + marT = pitR + gAmada fpanAmaH = dAdA === 0 fvatu mAtA = pitR + dAmaT + TI (gaNo) ..ritAm 2/4/20 thI 1) =vitAmaDhI = dAdI 6) mattuH vitA = mAtR + mahar = mAtAmanuM 0 mAtuH mAmA mAtR + DAmara + GI - mAtAmaDhI vitRmAnuSya chu. prAtari 6/2/63 thI * anuvRti :vitRmAtu: 1*5 = 5 vizeSa :- 0 vizva mAM dvi vacana mukayu te vitAmAtrAvA 3/1/122 thI roSa samAsathI mAApa' arthamAM samAsa karyoche, mATe vi. che. 0 sUtramAM 3 kAra che te anya svaranA lepa mATeche. ane Ta kAra che te phI pratyaya karavA mATe che. [556] ~: raktAka pratyaya -- (41) nATTo vate 6/2/1 * sutraputha :- rAzAt : te * vRti :- yena kusumbhAdinA vastrAdi rajyate sa rAgastasmAddAntAd raktamityarthe 'NU syAt kusumbhena rakta kausumbha vastram / "jAkSArAvanAvibhU" 6/2/2 kSiddaH, zani - paTaH / 5 nRtyatha je kasu be vagere padArtho vaDe vastra vagere phMgAya tene 5 (raga)kahevAya che. te TA pratyayAnta hAya - eTale ke tRtIyA. nta nAmathI raMgAyu evA arthamAM hoya - teA tene zu pratyaya lAgeche. jemake :- kusumbhena raktam sukSma + LU - jaunuman vastram - kasuMbA vaDe raMgela kapaDu, maiM vizeSa :- 0 rAMgavu sapheda raMgavuM varNAntara karavuM. 0 siddhahemanI mULa vRttimAM gaN nathI kahyuM paNa yathA vihita pratyaye hyA che. - yathAvihita eTale je zabdene Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA utsagarUpa ke apavAdarUpa je je pratye kahyA che. te [ siddhahema vyA. mAM raju thayela che. 05dhA pratyayo te-te hone kA za - prAgajitAdaN | 0 prAgajitAdaNa sUtra bhu" atre aNa mere prtyye| naravA. tn| manya 8 e :10 sUtra:-vA''dyAt 8/1/11 adhikAra sUtra cha |na :- strINAM samUhaH = strI + naJ = sauNam = bhu sA tamAma pratyaya 62 yAyace. tepI ne strImAno samuha (prAguvat strI/1/25 thA nabU) pratyaya na bagADIsa to kusumna raktam sarbu bhAtra jya :- vanaspatInAM samUhaH = vanasatI+vya = vAnaspatyam pAya kusumbharaktam / samAsa para yaza = vana25tIna samUda 0 rAga:-rAga zayA prasi vAsumA vgere| (anidabhyaNa...padAbhyaH 1/1/15 yA jya grahaNa thAya, paNa 'kALA raMge raMgelu' ke 'pILA raMge -zaSavRti:- (33) bhikSAdeH 1/2/10 bhikSA vagere gelu' vagere na e yAra. 14. nAbhAne sa mayamA yathAvilita aNAdi .zeSavRtti:- (32) lakSArocanAdikaNa 4/2/2 pratyaye yAyale. bhikSANAM samUhaH = bhikSA + aNa = tRtIyAnta savA lAkSA ane rocanA zumhe yA "te | bhakSam = dikSAnI samRddha gArmiNInAM samUhaH =gArbhiNI geyu sevA aya mAM ikaNa yasAgecha + aNa = gArbhiNam = ganimAnI samUha 251] 0 lAkSayA raktam = lAkSA + ikaN = lAkSa + ikaNa (34) gotrokSAdibhyo'ka 1/2/12 gotra pratyayAnta (abage'varNasya thA A 35) = lAkSikam = sApathAnAma, ukSana , vatsa, uSTra, vRddha, aja, urabhra, manuSya, rAja, raMgeluM rAjanya sane rAjaputra se nAbhAna sabhUla bhaya mAM akajU 0 recina pA raktam = rocanA + ikaN = rocanikam | pratyaya thAyache upagoH apattyam = aupagavaH = siMduHyA 25 0 gotra:- augavAnAM samahaH aupagava+aka-aupagavakama [557] 0 uzan :- ukSaNAM samUha = ukSan + akaJ=aukSakam -: sAbhUla sAkSara : = mahAnu rANu [257] (34) kedArANNyAkau 1/2/13 kedAra thA sabhUkha (42) SaSThayAH sAhe 6/2/8 saya mAM Nya bhane akA pratyayo yAyace. kedArANAma * :- SaSThayantAtsamuhe yathAvihitamaNAdayaH syuH|| samUhaH = kedAra + Nya = kadAya': pakSe kedAra+akA cASamaH / | = ka dArakam = dhyAganI samukhaH [258] - "bhikSAdeH' 6/2/10 / bhaikSa, gArmiNam / "gotro | (38) kavacihastya citAccekaN 1/2/14 kavacin kSAdibhyo'ka" 6/2/12 1 augavakam , aukSakam / | hastin bhane acit athavA nAbhanetayA kedAra nAmane "kedArApAko" 6/2/13 / kedAya', kedArakam / | samuha mayamA ikaNa pratyaya yAyache. "kvacihastasyacitAccekaNa" 6/2/14 / kAvacikam , 0 kAcinAM samUhaH = kavacin + ikaNa = kAvacikama hAstikam , ApUpikam , kedArekam / brAhmaNa-mANava- | (no'padasya 7/4/11 yA in / 5)= kyavANAno samuha vA'vAdyaH" 6/2/16 / brAhmaNyam / "gaNikAyANyaH" | hastinAM samUhaH = hastin + ikaNa = hAstikam = 6/2/17 / gANikyam / "kezAdvA"6/2/18 / kezya, hAthImAnA samuha kaizikama / "vA'zvAdIyaH" 6/2/19 / azvIyam, 10 masthita :- apUpAnAM samUhaH = apUpa + ikaNa = aashvm| "pardhAd hu" 6/2/20 pazUnAM samUhaH -pAvamA | ApUpikam = pUchAyAnA samukha Wan vRtyartha :- 751 504yantanAbhana | 0 kedAraNAM samUhaH = kedAra + ikaN = kaidArikam = samUha" arthamAM yathAvihata vagere pratya kyArAone samuha [25] ye| thAya che. nema :- cASANAM samUhaH cASa + (39) brAhmaNa-mANava vA'vAdyaH 1/2/18 brAhmaNa, mANava agacApam = yAsa nA5kSA mAnA samUha | mana vADava nAmAna samayamA 'ya' pratyaya yAya vizeSa :- 0 samU hAtha ka pratyaya :- brAhmaNAnAM samUhaH=brAhmaNa+ya-brAhmaNyam-zrAhmaNAnA samuha sUtra. 6/2/9 thI 6/2/29 sudhI ema 21 sUtromAM [210] Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tahita praNa (38) gaNikAyANyaH 9/2/17 zidane samuda athamAM pya pratyaya thAyache. gaNikA + Nya gANikyam [-19] gaNikAnAM samUhaH gaNikAone samuha (32) kezAdvA 62/18 keza zahane samudra arthabhAM pratyayasAge kezAnAM samUhaH keza + Nya Be Free (afa... 8/2/18 2/18) keza + ika - kaizikam [12] (40) vA'zvadIpaH 9/2/18 azva rAmane samRddha arthabhAM Iya pratyayathApache azvAnAM samUhaH azva + Iya azrIyam pakSe azva + aN Azvam- dheDayo samudra (SThAH samudde zrI ag ) [-13] ( 41 ) pa NU * 6/2/20 pazU zahane samU - arthamA DvaN pratyaya lAgeche. pazUnAM samUhaH iNU pArzvam - isa 'prANi... 2/4/73 UD) -pazu pazU + samu (pazU + (uto. che pazu paMyamI 54.9.7: [446] (43) go-ratha-vAtAn trala-kalUlap 6/2/24 sutrapRtha0 :- go-ratha-vAta tU bala-kaTyala - ulam vRti :- emyastribhya ete trayaH samuhe'the' syuH / likhutyayAntAnAM strItvam - gotrA / rathakA / vAtULa: vRtyartha :- go, ratha mane bAta zak thI para samUha artha mAM bala, kaTyala, ane ulU pratyaya thAyache. pratyayamAM haiM kAra strIliMga karavA mATeche = 0 go :- gavAM samUhaH ge| + RlU gAyAnu TALu - * gotrA 0 ratha :- rathAnAM samUhaH = ratha+kaTlU - rathakaTyA sthAnA samuha 0 vAta:- vAtAnAM samUhaH bAta +u- vAtulaH vAyuonA samUha 5 vizeSa :- la hara strIliMgamATe At 107 2/4/18 sUtra lAgIne gotra nuM gotrA vagere thAya nyAre ulU mAM lU 2 it nathI bhATe vAtulaH strIliMga na thayu. 0 * bhaligAnuzAzana strIliMga adhikAra, linminyaniNya stryuktA thI lit pratyayAnta nAma strIliMga adhikAra mATe che. 6 [44] (44) pAzAdeva lya: 6/2/25 sutrapRtha0 :- pAza, AdeH ca lya: vRti: pAzAdeH gavAdibhyazca lyaH syAt / pAzyA / 5 vRttva - pAza vagere zahAne tathA ( ca rathI) gI - ratha lAgeche. ne vAta ne lya pratyaya pAza :- pAzAnAM samUhaH - pAza + lya ane lU aura thI strIliMge paashyaa-shNsaan| pAzya samUha * anuvRtti :- go-ratha-vAta-trakaTUyalUlam 6/1/24 thI go-ratha-vAta vizeSa :- 0 pAzAdi gaNu :- pAza, tRNa, khala. dhUma, vAta, go, aGgAra, poTagala, piTaka, piTAka, zakaTa, hala, nala, vana, 0 bhikSAdi 9/2/10 gazupAyI aGgAra ane hala zaha Aveche te zabhoMne tyAM aNU pratyaya yAta tene mahale A sUtra niSedha karIne hya pratyaya kaheche. 0 nAMdha :- go nA udhAraNa bhATe sUtra : 45 bhuyo ratha + vya - rathyA, vAta + lya - vAtyA voNa [490] (45) vyakye 1 / 2 /25 sUtrapRtha0 :- ya akye vRtti :- odautoH kyavaje yAdI pratye'vAvau syAtAma / gavyA "zvAdibhyo'jj" 6/2/26 zauvama / "khalAdibhyo lin 6 / 2 / 27 / khalinI, UkinI / grAmajanabandhugaja sahAyAttala" 6/2/28 | grAmatA O O zeSavRtti sUtra : 41 pa NU yA sUtramA prakriyA tathA haimaprakAza bannemAM varlakhyu che. jyAre sidhdhahema vRtti koregAM parvA padbhyutti che, hema | ' vRtya :- be ke lau thI pasivAya nA ca kArAdi pratyaya Ave teA be nA pU ne au na AbU thAya bhaI :- gavAM samUhaH ge + lya (pAzAdezva 6/2/25 thI lya) - gav + ya gavyA sacyuche. kArA. nAma nathI Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 abhinava laghuprakriyA sanubhUti:- odauto'vA 1/2/24 * ati:-vikArathe' taddhite'zmano'ntya svarAdeA luk| AzmanaH, AzmaH / Wan vizeSa:-0 ranu na ma dhyu ? "trapu-jatAH SoDantazca'6/2/36trApuSa, jAtuSam / upAyate = upa + U + ya + te mI ca me (ma.. "payo-droya': 6/2/35 / payasya, drvym| "ekasvarAt" nibhAvanA) kyache (kyaH ziti 3/47.) bhATe UnI 6/2/48 / mathaT / bhRnmayam / 'gAH purIdhe" 6/2/50 / abU na ye. gomayam / "apo ynycaa"| 6/2/56 | ApyaM ammym| - zeSavRtti :- (42) zvAdibhyaH aJ 1/226 pratyartha :-1i72 arthAtaddhita zvAna vagere zabdane samUha arthamAM pratyaya lAge che | no pratyaya lAge che tyAre amana nA anya zunAM samUhaH = zvan + aJ = zauvam = juna maane| svAdano lepa vikalpa thAya che. jemake :samUha (no'padasya taddhite 74/31 yA an sopa, yavaH | adamanaH vikAraH=azman + aJ (vikAre 6/2/30 padAntAt...7/4/5 yA v pUrva' za+ au+v = zovam | thA aJa) = AzmanaH, an dAyataAzmaH yayu ) = stama (43) khalAdibhyo lin 1/-/27 khala 3 za hone anuti :- ukSNaH luk 7/4/56 thA luk sabhUla bhaya'mA lina (in ) asaya sAge la strIta bhAre che. khalAnAM samUhaH = khala + lin = khalina - vizeSa: 0 vihAra mebhama 4? (strItvamA DI) = khalina + kI = kharinI - supI-Azmano mantraH - sahI vikSara aya nathA. ene samuha (me-1-rI-a) SaSThayAntyasya 7/4/1.6 paribhASAyAsAnusayasansa UkAnAM samUhaH = UkinI ne (an ne) yayu. (44) grAma jana bandhu gaja sahAyAt talU 6.2/28 0816265 :grAma, jana, bandhu, gaja, sahAya 2065 52sabhukhamaya mAM bhasmanaH vikAraH = bhasman + aN = bhAsmanaH talU pratyaya lAge grAmANAM samUhaH = grAma + tala-grAmata kaleH vikAraH = kali + eyaNa =kAleyaH + At (2trImiya)-grAmatA-gAnA samuka [297] nazeSavRtti:-(45) pujatoHSo'ntazca /2/33 [551] trapu mane jatu zahAne vi2 saya mAM aNu pratyaya lAge sAmuhika adhikAra samApta tathA zabdane ane 6 umerAya che. 0ozala: 0 puNaH vikAraH = trapu + = aN = trApuSamhe 24 (46) vikAre 6/2/30 0 jatunaH vikAraH % jatu + + aN = jAtuSam - vRtti :- SaSThayantA dvikAre 'NAdayaH syuH / / ne vikAra. Wan vRtyartha :- 504yanta nabhane "vikAra" | (46) payo-droya': 1/2/35 payapU bhane dusa-yA marthamA (piDita) aN kore pratyaya lAgecha. vi2 a bhA 'ya' yAya. [Bal. - tum| sUtraH 47 wi] 0 payasya vikAraH = papas + ya = payasyam dhanA visara * nukRti :- SaSThayAH samahe 1/2/4 thI SaSThayAH | 0 droH vikAraH = dru + ya = drava + ya = dravyam = jhADane vikAra. Wan vizeSa :- 0 vi.2 = yanu avazyA (47) eka svarAt 1/2/48 lakSya bhane mAchAhana ntara (zrI sarayA) meTasa vi. artha sivAyanA eka svara vALA zabdone vikAra ane 0 [sUcanA:-] aNAdaya - aNU, eyaNa, aJ , naJ avayava arthamAM nitya naya thAya vagere pratyonA udAharaNa satra: 47 mAM Apela che. mRdaH vikAraH = mRd + mayaT = mRnmayam = bhATInA [552] vi2 (d nAn pratyaye ca 1/3/2 thA) [270] (47) vA'zmano vikare 7/4/13 (48) goH purISe 1/2/50 go za6yA purISa 35 * sUtratha0:- vA azmanaH vikAre | ( 35) vi.2 aba mAM mayaT pratyaya lAge. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taSThita prakaraNa goH purISeH (48) apo yatra vA 6/2/56 athamAM yan vikalpe lAge che - go + mayaT = gomayam = chAy [271] apU zumhane vihAra ANyam pakSe a 0 apAM vikAraH ap + yaJ + mayaT ( ekasvarAt 1 / 2 / 48 thI mayaT ) = ammayam pANIne vidyAra [272] [493] (48) yoga dohAdInaJ hiMyaGaguzcAsya 6 2/55 sutrapRtha0 :- hyogo dohAt InaJ hiyaGaguH ca sya vRti :- dyogode hazabdAdvikAre InaJ syAt nAgni, prakRterhiyaDagurAdezazca syAt / haiyaGgavam navanIta ghRtaM bA / -- - nRtya godAha zabdathI vira a mAM - jo vizeSa nAma hAyatA InaJy | pratyaya Age bhane hyge| dohana / hiyaGagumA deza thAya che. o gadAhasya vikAraH = hyagode ha = Ina - hiyaGagu + Ina - haiyaGgavIna ase ddovAyela gAyanA dudhanu ghI athavA mAkhaNa, (u ne abU asvayambhuvo'vU 7 / 4 /70 thI ) * anuvRtti :- (1) nAmni kaH 1 / 2 / 54 thI nAmni (2) vikAre: 1 / 2 /30 vizeSa :- 0 nAmnI ? godAha takram - hyagodAha + aNU (vikAre 6/2/30 thI aNU) goham (saDI pyAsa nAma nathI) gaikAle dohela gAyanA dudhane vidyAra - chAsa vagere [498] (48) prANyauSadhivRkSebhyo'vayave ca 9/2/31 sUtrapRtha0 :- prANi auSadhi vRkSebhyaH atrayave ca vRti :- ebhyo vikAre'vayave cANAdayaH syuH / kApata savitha mAsa vA / dauva', baitra- kANDa, bhasma vA / vRtyartha :- (SaSThayanta) prANi - sau. dhi ane vRkSa vAcI nAmane vikAra ane avaytr artha mAM (yathAvihita) aNa vagere pratyayo thAya che. karAta + aNU 0 prANi :- kapotasya vikAraH kApotam - 15taranuM bhAMsa, kapotasya avayava kApotam - yutarano sAthaNa, 10 0 auSadhi :- durvAyAH vikAra avayava vA durvA + aNU-daurvam-hurvAnA 35 bhAga hai labha 0 vRkSa :- bilvAyAH vikAraH avayavaH vA bilvA + aN - vailvam - milAnI bADI lasma anuvRti:- (1) vikAre 1/2/30 vizeSa :- 0 ANi :- yetanAvata auSadhi :- iNa pAhatAM saMta yAve te vRkSa :- i bhane ma vagere. 0 prANi cetanAvaMta grahaNa karatAM auSadhi ane vRkSa AvIja jAya chatAM je pRthag grahaNu karyu" te prAptimAM trasa jIvenA samAveza ja jANavA. 0 prANyauSadhi madhu ? pATaliputrasya avayavaH pATaliputra + aka (re:pAntyAt 6/3/42 thI akaJ ) - pATaliputrakaH [494] (50) abhakSyAcchAdane vA mayaT 9/2/46 sutrapRtha0 :- abhakSya AcchAdane vA mayaTU vRtti :- bhakSyAcchAdana varjaM yathAha vikArAvayava - yo vA / bhasmamayaM bhasmanam / niSedha maudgaH sUpaH kArpAsaH paTaH / 1 - - "lubbahula puSpamUle" 6/2/57 | mallikA puSpam / vidArI mUlam / "phale" 6/2/58 / AmalakaM phalam / iti vaikArikAH / | tadatrAsti (1) teSAM nivAsa: (2) tasmAd durabhavaM (4) tena nivRta (4) cetyartha-catuSTaye iNAdayo matuzca yathAha deze nAmni ca vaktavyA: / audumbaraM ( 1 ) zaiva (2) vaidizapura ( 3 ) kauzAmbI purI (4) udumbarAvatI madhumAnA "naDakumudavetasamahiSADDit" 6/2/74 | matuH / naDvAn kumudrAn / "naDAzAdAd ivala: 6/2/75 naDvalam zAdvalam / iti cAturarthikAH / pha vRtyartha :- bhakSya (pAvu ) AcchAdana (moDhavu ) me me artha sivAya (manya artha vALA) thA yeAgya zabdAthI avayava ane viDAra arthabhAM mayaT pratyaya lAge 0 bhasmanaH vikAra: tri - bhasman + mayaT - bhasmamayam bhasman + aNU (vikAre 6 / 2 / 30 ) - bhAsmanam rAkhanA vikAra. 0 abhakSyAcchAdane madhuM ? - Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 abhinava laghuprakriyA bhakSya :- mudgasya vikAraH lakSya cha mA aNU = | nivRta - (anenu) se| sa na zanu nAma hAya mudga + aN = maudgaH sUpaH = bhaganI . to yathAvilita pratyaya yAya. AcchAdana :- kapasAnAma vikAraH = kapasa + aNU | 0 kuzAmbena nivRktA = kuza.mma + I = kauzAmbI%3D = kAryAsaH paTaH = BAsanu 85 / kuzAkha rAjAe sthApelI [27] * manukRti :- (1) vikAre 9/2/3. (55) nadyAmatuH 1/2/72 nivAsa, adurabhava, tadatrAsti, (2) prApauSadhi vRkSebhyaH avayave ca 6/2/31thA avayave | tenanivRtta sa yA2 saya mAM ne nahI 36 nAma 2.5 te matu pratyaya lAge. vizeSa :- 0 yathAham :- vi2 athavA 0 udumbarANAM nivAsaH = udumbara + manu - udumbarAmata avayava bemAMthI je prati heAya temAM pratyaya lAgyA + kI = udumbarAmatI - bharAvatI nahI / 50 bhakSya hai ApachAdana pAvisamavayava tarI je vAkya hoya te A sUtra te zabdane na lAge. (mA'varNAnto...2/1/84 thAva) - udumbarAvatI [278) (56) madhvAdeH 6/2/73 madhu pore zahane ne zinu - zeSavRtti :- (40) lupa bahulaM puSpamUle 6/2/57 | nAma hAya to nivAsa, aduraMbhatra, tadatrAsti, tenanivRtta se puSpa athavA mUla 3 // viTA 4 2015 he.yte| tera yAra bhayamA matu (mat ) pratyaya lAge. mayamA bahulam sopa thAya che. madhunaH nivAsaH = ma + mat = madhumAn (prabhAsa) 0 mallikAyAH vikAra: avayavA vA = mallikA + aNa |-dezanu nAma cha. [.se] (prANISadhi...:/2/31 thI aNa) = mallikA puSpam= | (57) naDa kumuda tarA ma ipAd dvit 1/2/74 mogarAnusa - 0 vidAyAH vikAraH avayavo vA = naDa, kumuda, vetasa-mahiSa mA yAra zahene nivAsa, adbhava vidArI + aNu = vidArI mUlam = vihArInu bhuug| tadatrAsti, tenanice me 22 sabhA ne deza nAma (pratyaya sopA sUtrathA yayA) [27] hAta Da ita vaanne| manu (manu) pratyaya lAge (51 / phale 60/58 phala 35 vi2 savayava DAya, 0 naDA: santi yatra = naDa + matu -naDvAn -herAnu te pratyaya ne nitya lepa thAya che nAma (6 kAra thI pUrNa svarane lepa thayo) [280] Amalakamya vikAraH avayavo vA = Amalaka + a = | (58) naDa zAdAdvalam 1/2.75 naDa bhane zAda zaNhone Amalakam = Amalakam phalam - ( sUtra pratyaya nivAsa, adUrabhava, tantra sni mane tananivRte se yAra lepa [274] | samAhezapAyA nAma hai to Da in 3.5 te| vikAraka adhikA2 samApta vala (valaD) pratyaya lAge. -: nivAsAdisartha manatanA suyprtyye| :- naDA : santi yatra = naDa + bala = naDvalam (52) tadanAsti 6/270 prathamAntanAne te masI | zAdAH santi yatra = zAdA + vala = zAvalam che'' evA saptamInA rasamAM yathAvihita pratyaye thAya che [41] je dezanuM nAma rUddha hoya te - [555] 0 udumbarAH asmin deze santi = udumbara + aNU - audumbagma nagaram - oma nagara. [275] (51) devatA 1/2/101 (43) nivAsAdurabhara iti deze nAgni /2/68ti :- devatA pramAt pATaNAdaya' gyuH "nivAsa' ane adUrabhava ma he za 4 nAnu jino devatA asyeti jaina / nAma rada hoya to yathAvihita pratyaya lAge phavRttyartha :- devatA maann| pratya0 deza :- zibinAM nivAsa = zivi + aNU = | yAnta nAbhane 50ii pathamA aN pore prtyye| zaibam - zinu nAma thAya che. 0 vidizAyAH adUrabhavam = vidizA + aN - vaidiza jinaH dovatA asya = jina + a = janaH - nagaram = vaizi // 2. jina jenA devatA che te - te na (54) tena ni te ca 6/2.71 tRtIyAnta nAmayA * nukRti :- sa'sya pai.rNama sI 6/2/4 8 2ii sA'sya Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 [28] - taddhita prakaraNa vizeSa :-0 sA - prayabhAnta bhAre ane| bhyanta sevA zula ne kha hone saMsa resu lakSya asya:- pasIne bhATe che. arthamAM "" pratyaya thAya che. 0 26 : 0 zule saMskRta mAMsama - la + ya - zulyam - agniH devatA'sya = agni + eyaNU = Agneya - leDhAnA zuLa para sarakAreluM mAMsa agni jene deva che te. 0 ukhAyAM saMskRta maMsam - ukha + ya - ukhyam -- [557] thALImAM saMskAreluM mAMsa (52) tadvattyavIte 9/2/117 (11) kSIrAdeya 6/2/142 saptayanta sevA kSIra zamne saMskRta bhazya sevA samAM eyaNa pratyaya mAge sutratha0 :- tad vekti adhIte kSIre saMskRta yavAgUH - kSIra + eyaNa + GI (strI*vRtti:- dvitIyAntAva tyadhIte vetyathayAraNAdayaH syuH / siMga bhATe "DI") - reyI yavAgUH -dudhamAM sarasaratI vaiyAkaraNaH / rAba . "nyAyAderikaN' 6/2/118 naiyAyikaH / [284] [558] Wan tyartha :- dvitIyAnta nAbhane 'vetti' MNucha atha 'adhIte' macha. arthamA aNU (54) tatra kRta labbakrIta sambhUte 6/3/84 vagere pratyaye thAya che. * vRtti :- saptamyantAdepathevaNAdayaH eyaNAdayazca 0 vyAkaraNam vetti adhite vA = vyAkaraNa + aNU pratyayAH syuH / sraunaH / / = naiyAkaraNaH = vIyA 20ii. [dizyaH, mUdhanyaH / ] "madhyAddinageyA mo'ntazca" 6/3/126 / mAdhyandinaH, mAdhyamaH, mdhymiiyH| "vargAWan vizeSa :- 0 vyAkaraNa nu vaiyAkaraNa thyu| tAt" 6/3/128 / IyaH / kavargIyaH / "azabdavargAte khaH padAntAt prAgadAt 7/4/5 yA vanI pachI e| dInayeyA:" bharata vargINa:, bharatavAya':, bhrtvrgiiyH| zabde ne Agama thaye. tu ka vargIyaH / a zeSavRtti :- (54) nyAya derikaNa 6/2/118 / prakRtyatha :- tatra kRta (tyA 29), dvitIyAnta mevA nyAya vagere zahone vetti bhane adhIte | labdha (bhegave), krIta (marI), sambhUta arthamAM rUnuM pratyaya lAge che. (thayeTa) sAmathamA sAtabhyanta nAbhane aNa 0 nyAya vetti adhIte vA = nyAya + ika" = naiyAyikaH | kore eyaNa poraM pratyA . = naiyAyika [282] aNa- sudhne kRtaH = strudhna + am - saunaH - [558] vana nAmapradezamA rAya -1-1-] __(43) saMskRte bho 6/2/140 | sadhnelabdhaH, khudhne krIta', stune sambhUtaH * tta :- saptamyantAdasminnartha 'NAdayaH syuH / / bhavizeSa:-0 a eyaNa pren| manubhrASTAH apUpAH | vRtti savizeSaNathI ahIM avanu che. . "zUlAkhAdyaH" 6/2/141 zUlyam , ukhyam mAMsam / 0 tatra:- saptabhyanta nA a nebhATale. "kSIrAdeyaNa 6/2/142 kSareyI, yavAgU / 0 anya Aha26:pratyaya :-saptamyanta nAma saMskRta bhakSya eyaNa :- suna + epaNa - sodhneya (saMskArane khAvuM) arthamAM kaLa vagere pratya jya :- bahiH krIta: - bahira +jya (bahiSaSTika...ca thAya che. bhrASTro saskRtAH aprapAH - bhrASTra+ aMia /1/18 thA jya - bAhyaH mane ikaNa pratyaya saaget| = bhrASTrAH apUpAH = moma sAtA pUjA bAhikaH thAya. vizeSa :- 0 bhakSa bha yu? zeSata:-dizyaH, mUdha'nya: mAsUtra:58* / phalake saMskRtA mAlA - hI mada5 a nayI 525 00000000000000 suzobhana artha che. * sUtra: 58 digAdi dehAzAdyaH /3/124 mA sUtra salaga zeSati :- (10) zUlokhAdyaH 6/2/141 sapta. khovAta mI sUtra: 54 mA ma bhutyute viyA2ya che. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [186]] thI tatra (lakhyata). 112 abhinava laghuprakriyA (62) mArina gA raData 63/126 saptaH | (56) sAte 6/398 mada zabathI maDha arthamAM vinA, I ane huM pratyaya ka vRtti - kalakattAnnAte yathAviditamA thAya che. ane ma9 zabdane ane na Agama thAya che. | eyaNAdayazca syuH / mathurAyAM jAto mAthuraH - aNa 0 mama: -- (1) da 1 + DhigU - maTinA ka vRrtha :- sabhyanta nAmane sAta vse (2) madana + | - mAdAnaH vase (3) % + (utpana) artha mAM yathAvihita na vagere ane - maga: - mena [285] caLuM vagere pratyaya thAya che. (63) vAratA 63128 je sAmane cheDe tra' zabda mayurAcAM jJAtA = mathura + 1 = mAthu = mathurAmAM che evA saptamyaH nAmane maMtra arthamAM kuMa pratyaya lAge | thayela. 0 5 ' mava: - va + DuM - 4 vaya:- ka vagane - * anuvRti :- tatra kRta va zrIta samUte 6/3/94 (64) -au vADada 63129 zabda evo artha na nIkaLatuM hoya tyAre saptamyanta evA nAmane ane 1 vizeSa :- 0 tatra ema kema kahyuM ? va' zabda hoyato ma7 arthamAM kuMta, pratyaya lAge 0 rautrAgAta ahIM paMcamI che mATe che sUtra na lAge 0 mata va* mava: - (1) mAta va rsTana-mArata varNana: 0 nAta ema kema kahyuM ? vaze (2) maratava + 6 - mAtArtha: vakSe mAne te = Asane bese che. vAta nathI. (3) matava + 4 - matava : - bharata gotranA | 0 anya udAharaNa :vagana thayela [287] | 0 rASTragAta: = rASTra + ya = rASTriya = rASTriya [70] To nAMgAtA = navI+Syam = nAya: = nadImAM thayela (55) kUtarAje 63 95 L[17] *vRti - mamine satapUnAcavA vidvitamArA (57) me 6/3/123 eyaNAdayazca syuH / mathurANaM kuzalo mAthuraH / * vRti :- sabhyatAzmina yathAvitimA vR0the - yurANa arthamAM yathAyogya thAyazca yu| mavatha Tu hatA te, natu nama, nAmathI jaLa vagere ane thanuM vagere pratyayo jAta ityanena gatArthatvAt / yathA sUdhne bhavaH srauna iti. lAge che. sudhne san vartamAna ityrthH|| 0 mathurAcAM kuzAstra: = mathurA + a = mAthu: = 5 vyartha - saptamyaH nAmane "mA" mathurAmAM vidyA vaDe kuzaLa artha mAM yathAvihita 3Lu vagere vagere * anuvRtti:- tatra kRta 2pa Rti samUte 6/3/4 * mavati zabda ahIM satA ke thI tatra (samyakta) vidyamAnatA arthamAM grahaNa karAya che. janma ke upana thavuM artha mAM nahIM ja vizeSa - 0 jhariA, sthAthi smA = svapna =dana + baLuM = ajana savizeSaNa thI anuvate che. dezamAM vidyamAna. 0 yathAvidita ema vRttimAM lakhyuM kAraNake A adhikAra anuvRti:- tatra kRta zrAdha *Ita samUte 6/3/4 rikSAcyA 6, 3/148 sudhI laI javAne che ke 10 udAharaNa : | thI tatra (tasva7) 0 : - nAM phAstraH = navI + La = nArA ka vizeSa:- 0 spaSTa = nadI taravAmAM kuzaLa. pa73] [ 71] (58) vividyAzAcaH 6/3/1ra4 I4 sutrapRtha0 :- dvi-mAHi deDha saMsAt H kathAviti :- madhyamavRtti avasUri bhA. 2 pR. 337 | vRti :- ma / dviraH mUtraH 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 9 9 * Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tati prakaraNa = H nRtya :- 'matra' arthamAM (saptamyanta evA vigere zabdAne ane reTTha nA avayavavAcI zakhkhAte ' pratyaya thAyache, dizA :- viza mavaH = viza + ca = vicaH = dizAmAM thayelA. dehAMza :- mUni matraH = mUrdhan + ya = mUrdhanyaH = mAthAmAM thayelA * anuvrutti :- taMtra%0taruSaSThIta samUte 6/3/94 thI taMtra vizeSa :- 0 arthe vagere pratyayenA apa vAda rUpe A sUtra banAvela che. 0 mUn mAM je an leApa na thaye te anetyeye 7/4/51 sutra thI che. 0 vivi gaNu :- viza, varte, pUrvI, naLa, jUtha, vaza trAcyA, mitra, dhAcyamitra, medhA, nyAya, ar, vacana, ra4pU, TI. dala, kalA, sAkSina Avi, anta, muja, dhana, meva, yaza, anuvA, gherA, jA, veza, AjArA, apU [574 ] (59) tatabate tata: pramati * sutrapRtha :- sata gaLate 6/3/149 (sata: pramati 6/3/157) * vRtti:- sata zrRtivazrvamyAntAt ma teDathe gaLAsthyaH zu / mAthuraH pAmya: 1 tata iti paJcamyantAt prabhavati prathama prakAzamAne'the ' aNAdayaH syuH / haimavatI gaGgA / " vRtya :- Ate (Avelu) atha'mAM paMcamyanta nAmathI baLu vage2e pratyayA thAyache. 0 mathurAyA: gAvata: = madhuDA ke an = mAthuH TH = mathurAmAMthI AvelA musAphara 4 vizeSa :- 0 tata zabda pacamyanta adhiTAra mATe che. A adhikAra vADhema thaTra 6/3/15 mAM sUtra sudhI (siddhahemamAM) cAleche. 0 udAharaNa : roSavRti :- (45) pramata 6/3/1pa7 5'camya nA nAmathI pramannati = pahela vaheluM nIkaLelu evA atha'mAM aNU vagere pratyaya lAge che. 0 himavata: pramati = himavat + aNu = haimavatI 11 (strIliMge phI lAgyA che gaLyu .ditAm 2/4/20 thI TI) himAlayamAMthI udbhavetra gaMgA. [575] [28] (60) tayevam 6/3/160 = 113 * sutrapRtha :- tattva ma * vRtti :- paSTayantAzminathe`DaLAvya: phyu: huM A m ra nRtya :- yanta nAmane 'tenu A' amAM ar vagere pratyayA thAya che. 0 peH m = RSi + ALu = JaSam (jja nI vRddhi Ar) RSinuM A. = IF vizeSa :- 0 ca = SaSThayanta ne mATe che. A adhikAra siddhahemamAM ''vandevrudhdhiAni:" 6/3/18+ sUtra sudhI cAleche. 0 udAharaNa : ti: deyam m = dviti + ya = vahe: m = ddhi + thaLa = yam [409] (61) te 6/3/192 * vRttiA :- tRtIyAntAt teDathe' prAya: hyuH / siddhasenIyaH stavaH "tena prete" 6/2/182 | zrAdrAva zAstram | vasAte" 6/2/222 / vALinIya myAnam | nRtya :- tRtIyAnta nAmathI te "teNe kareluM" atha mAM anU vagere pratyayeA thAya che. = maiM vizeSa :- 0 spaSTa 'ya' zAmyaH Ata: = ze + ya (meH svare ya: 6/1/27 thI ya, cce 1/2/25 thI e nA ma) = ca: gAya pAsethI Avele. | zaiSavRtti :- (66) tena prokte 6/3/181 tRtIyAnta nAmathI 'teNe kareluM' atha'mAM maLa vagere pratyaye lAge. mAdunAM preta zAstram - mAru + an trApravAhava zAstram-bhadrabAhue karela zAstra [289] tasya :- madhyamavRtti avasUri bhA. 2, pR. 349 siddhasenena kRtaH stavaH = siddhasena + Iya = sidhvanIyaH stavaH siddhasene karela stuti. * anuvRti :- dena chete 6/3/181 thI tena Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 abhinava laghuprakriyA (17) upajAte 1/3/181 vinA zetasi pahale pratyayo sAre zaradi uptAH yavAH - zarada + a = thaa| gAya te 64jJAta vAya. tRtIyAnta zAradAH yavAH - 2263tuma vAvA . [2 ] nAmayI upajJAta bhayamA aNU vagaire pratyaya yA 0 Dasopatye 1/1/8 thI satya koresane pANininA upajJAta vyAkaraNam - pANini+Iya-pANinIyam | saMskRte bhakSya 12/140 mantA thImanya = pANinie raceluM vyAkaraNa [9] | (chaThThA adhyAyanA pAda-1 ane pAda-2 sivAyanA [577] sevA prAga jitIya (6/4/2 pUrvanA) atha mAM (12) sAdhupuSyatpacyamAne 9/3/117 je - je pratyanuM vidhAna che te zeSArthaka samA * sutrathA :- sAdhu puSyat pacyamAne * vRtti :- saptamyantAtkAlArthA deSvaNAdayaH syuH / / (68) nadyAdereyaNa 5/3/2 prAlitiya zeSa aya bhAM zizire sAdhu - zaizira zailam / vasante puSpyanti vAsa nadI porene eyaNa pratyaya sAre. ntyo latAH / zaradi pacyante zAradAH zAlayaH / 0 nadyA kRtAdi - nadI+eyaNa-nAdeyaH nahI paDe resu - "upte" 6/3 118 / zaradi uptAH zAradAH yvaaH|| 0 vane bhava - vana+eyaNa =vaneya-banabhAM yayesA 282] kRitAdayaH saptadazArthAH zeSa saMjJAH / diD-mAtrametat ] | (70) rASTrAdIyaH 6/3/3 prAganitiya zeSa sabhA "nadyAdereyaNa' 6/3/2 zeSe'the / nadyA kRtAdina deyaH / rASTra zahana 'Iya' pratyaya lAge che. rASTre kuzala: - vAneyaH / "rASTrAdiyaH" 6/3/3 'zeSa' ityadhikArAdanuva. | rASTra + Iya - rASTrIyaH - rASTramA saNa. [293] tanIyama / 'dUrAdetya." 6/3/4 / dUretyaH / "uttarA- | (71) durAdetya 8/3/4 dUra zahane zeSa abhAM etya dAhaJ' 6/3/5 autarAhaH / "pArAvAgadInaH" 6/3/6 | pratyaya sA che. dUrebhavaH - dUra + ettha - duretyaH - / pArAvArINaH / "vyastavyatpastAt" 6/3/7 / pArINaH / - 2 yayeA . [244] avArINa: / avArapArINaH / alaGgAmItyarthe'pyevam - (72) uttarAdAham '3/5 uttara zahane zeSa sabhA pAraMmalaGgAmI-pArINa ityAdi / "zunAgapAgudakpratIcA yaH" AhaJ pratyaya lAge uttare bhavaH = uttara + AhajU = 6/3/8 / divya prAcyamapActhamudIcya pratIcyam / auktarAhaH - uttaramA thaye. [295] "grAmAdIna ca" 6/3/9 / grAmINaH, grAmyaH / (7) pArAvArAdInaH 6/3/6 pArAvAra zahane zeSa Wan vRtyartha - satabhyanta manavAyA mayamA ina pratyaya lAgecha pArAvAre jAtaH - pArAvAra nAbhane sAdhu, puSyat , pacyamAna me 15 + Ina - pArAvArIgaH - sabhubhAbhA . [286] artha mAM saT vagere pratyaya lAge che (74) vyasta vyatyastAt 8/3/7pArAvAra zahane vyasta0 zizire sAdhuH = zizira + aN = zaiziram meTane judA hre| pAra, avAra 2 tathA vyatyasta tailam = zizi2 mA sA3 te sevA avArapAra zane zeSa sabhA Ina pratyaya sAge. / / vasante puSyanti latAH = vasanta + aNa(strI- pArejAtaH bhavA vA - samudramA yayA pAra + Ina = liye DIsI ) = vAsantI sana 1.1.bhAMza pArINa: mazata avAre bhavaH - avArINaHsane avAra vAsantyo latAH = satatubhAMpu yatIta pAre bhavaH -avAra pArINaH sabhatra 35 // yarI.[287] 0 zaradi pacyante = zarada + aN = zAradAH zAlayaH (75) pArAvAra vyasta-vyatyastaM ca 7/1/101 = 124mAM pAtA yAmA. dvitIyAnta vA pArAvAra, pAra, avAra sane avAra-pAra manuvRtti:- (1) kAlAd deye RNe 1/3/113 zamhone nArA (gAmin - * alaGgAmin) bhayabhI . . . . . . . . . . . . thA kAlAd . . . . * 1 zeSe :- hamArA pUrvAdha' 5.34. (2) tatra kRta labdhakrIta sambhUte 9/3/44 thA tatra * 2 alaGgAmin :-mAza pUrvAdha-pR. 34.i Wan vizeSa :-0 spaSTa alaGgAmin ayamAMsapesa cha. sAsUtranI si. - zeSavRtti :- (18) upte 6/3/118 vAyI | hebha vyA. nAvRttimA gAmin 24 nyoche alaGgAmin saptamyaH nAmane satavAveluM arthamAM mam vagere ! nahIM te vAta neMdhapAtra che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tandrita prakaraNa 'In' pratyaya lAge che. pAraM (gAmI) alaGgAmI ra + In samudra pAra janAre [ 288 ] (79) zuprAgapAgudapratIceoyaH 9/3/8 avyava avyaya35 div prAy, apAc, udac ane pratyac zabdane zeSa arthamAM 'ya' pratyaya lAge che, divi bhavam div +a divyam - AhArAmAM thayelu ati prAcyAMbhavam prAcyam - pUrNAMmAM thayelu ( apAvyam - kSamAM thayelu 0 udIcyAMbhavam uttarabhAM thayelu 0 pratIcyAMbhavam - pArINaH - +InaJ thayete. pazcimamAM thayelu [Ree] (77) grAmAdInaJ ca 1/3/8 zeSa artha mAM grAma zahane Ina ne pratyaya lage grame bhavaH = grAma = gramINa pakSe grAma + yaH grAmyaH gAmamAM [300] - [406] (13) katryAdecaikaJ 9/3/10 sutrapRtha0 : katri AdeH ca evakaJ vRti:- kayAdibhyo grAmAccazepe eyakaJ / kAkaH / grAmeyakaH / - dAkSiNApathAtpurasastyaN" 6/3/13 dAkSiNAtyaH / pAzcAtyaH / paurastyaH / vRtyartha :- katri vagaire zabdAne ane grAma zahane zeSa artha mA eka pratyaya thAya che. || katryAM bhavaH = katri + e = kAtreyakaH nidanIya traNa hoya te sthaLa, * grAme bhavaH = grAma + eyaka = grAmeyakaH gAmamAM thayela. * anuvRtti :- (1) zeSe 6/3/2 (2) grAmAdinaJ ca 6/3/7 thI grAma = vizeSa :- 0 kat triH 3 / 2 /133 sutradhA kutsita mane kimarthamAM kA thayo che () trigaSya :- kani, puSkara, puSkala, umpi, umbhi, aumbhi, kumbhI, kuNDinA, nagara, mahiSmatI, vamavatI carmaNvatI zeSavRti : - ( 78) dakSiNA pazcAtpurasastyaNU / 3 / 13 dakSiNA, paJcAt ne purapU zanhone zeSa mAM tyaNU pratyaya lAge. dakSiNasyAM jAtaH bhavaH vasati vA = dakSiNA + N = dAkSiNAtyaH = kSiNubhAM zrayeo vasanA / (me-2 rI te pAzcAtya=pazyigbhAM thayeo. paurastya: = pUrvabhAM thaye. 115 [301] [400] (14) kvehAmAtramastyac 6/3/19 sutrapRtha0 :- kA iha amAtra tasaH tyac vRtti :- kva iha amA ityetebhyaH tra tas ityetatpratyayAntebhyazca tyac syAt / kvatyaH ihattyaH, amAtyaH, kutratyaH, yatastyaH | vRttyartha :- kva (yAM), iha sahIM amA (sAthai) se nAmI pachI tathA tra ane tas atyayAnta nAbho pachI zeSa artha mAM tyac pratyaya lAge che. 0 ktra bhavaH = k + tyac = kvatyaH = yAM thayeo: sArIte 0 ihatyaH = ahI' thayelA sAthai thayeseo, 0 kutratyaH iyAM thyele| 0 yatastyaH = "yAM thayele. amAtyaH = anuvRti :- zetre 6/3/1 tyacU ane vizeSa :- 0 cAra me tyaN nA sAmanya graha TAgadA bhATe the. () yataH bhAM tas pratyaya, kimayAdi. 7/2/88 thI thayo che. 0 kutra bhAMtra pratyaya kA kutrAtreha 7/2/73 thI nipAtana. [420] (15) sAyaM ciraM prAha prage'vyayAta 6/3/88 sUtrapRtha0 :- sAtha ciraM prAha pro avyayAt * vRti :- sAyantanama, cirantanam / "bhavatorikaNasau" 6/3/30 / kvacidikasto luka / bhAvatkam / bhavadIyam / " para jana rAjJeo'kIyaH " 6/3/31 parakIyaH, rAjakIyaH / " dorIyaH " 6/3/32 devadattIya: / tadIyaH / pANinIyam Iye'nyAntaH, anyadIyam / "vA yuSmadasmado'jana yuSmAkAsmAkau cAsyaikatve tu tavakamamakam" 6/3/67 | zrauSmAkaH / yaumAkI strI / yauSmAkINaH / yauSmAkINA / yuSmadIyaH / AsmAkaH, asmadIyaH / tAvakam, mAmakam tAvakInam mAmakInam / AsmAkInaH, tvadIyam madIyam / 5 vRtyartha :- aNavA zrI sAyam (sAM) ciram (sAMgAThANe), prAhNe (pUrva bhAga), prage (visa ubhyA pUrve ) shbch| bhane anAthI avyayarUpa nAmAne zeSa arthAMmAM tanaT pratyaya thAya che) sAya bhavam = sAyam + tanaT = sAyaM tanam Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinava laghuprakriyA = sAla ye 0 ciram + tanaT = cira tanam | yuSmad + Iya - yuSmadIyaH thAya. = Gi4nu me-11-rI-te asmad nu (1) aJ culiMga-AsmAkaH va (2) inatra - AsmAkInaH vi455 (3) Iya* manuvRtti :- (1 zeSe 6/3/1 asmadIyaH sbhaa| mena maare| (2) varSAkAlebhyaH 1/3/10 thA kAlebhyaH 0 me kyAnabhAM:- tava Idam::4 vizeSa :-0 sahI m santavANAniyA- I (1) a :- tava + a - tAvakam (2)+ ina :tana karAyA che tAvakInam (3) + Itha :- tvadIyam - taare| 0 A sUtra ru pratyayane niSedha kare che. 0 mama idam :0g : (1) a :- mAmakam , (2) Ina - mAmakInama divA bhavam - divA + tanaTa-divAtanam hivase yaye / (3) Iya :- madI ram - maare| .zeSavRtti:-(75) bhavatArikaNIyasau8/3/30 nAva :- Iya pratyaya lAge tyAre mAsUtrana lAge tathA u ra anusandhavANA bhavatu zahane zeSa sabhAM ikaNa tavaka vagere maahesh| nayAya. [30] sane iyas pratya sA che 0 bhavataH idam - bhavat + [5827 ikaNa - bhAvatkama (RvoM ...7/4/71 thA ikaNa nAi (68) amentiA'vo'dhasaH 6/3/74 so5) vi48 bhavat + Iyas - bhavadIyam = sAnu * sutratha0 :- amaH anta - avasU adhasU [302] *vRti:- anta-avas-adhasU zabdebhyo'ma: syAt (80) parajanarAjJo'kIyaH 6/3/39 para, jana, rAjan Wan vRttyartha - anta (231), avas (nIya), zabdane zeSa arthamAM mIya pratyaya lAge (ga-5 vata adhasU (nAtha), zahAne ze5 matha mAM ama bhAva mATe che) pratyaya lAgecha. (Bal. sUtraH 67 mAMsI ) parasya ayam - para + akIya = parakIyaH % 5.24 // anuvRti:- zeSe 6//1 rAjJaH ayam = rAjan + akIya = rAjakIyaH = 21lne| [303] ka vizeSa - 0 sUtramAM ma kArano prayoga (81) dorIyaH 6/33du saMjJA pANA (saMjJA durvA satya svazahinAsapane mArecha. prAyo'vyayasya 7/4/15 8/1/8) nAmane zeSa mayamA Iya pratyaya sAge che. sUtrathI lepa [582] devadattasya ayam = devadatta + Iya = devadattIyaH tasya ayam = tad + Iya = tadIyaH = tenu mA (17) prAyo'vyayasya 7/4/15 me04-rI-te pANinIyam = pA9nAnu aa, anyadiyam | sUtratha0 :- prAyaH avyavasya = manyanumA 1304] *vRtti :- taddhite pare' padasyA'vyayasyAntyasvarAdeH (82) vA yuSmadaramadeo'JInI yuSmAkAramAko cAsyaiH | prAyo lukU / antamaH / avamaH / adhamaH katve tu tavakamamakam /3/67 yuSmad bhane asmad zamne | - "pazcAdAdyantAgrAdimaH" 6/3/75 / pazcimaH / "madhyA. zeSa pathamA a , InaJ vipe thAya che. sane yusmata | namaH" 6/3/76 / madhyamaH / "adhyAtmA''dibhya ikaNa" nu yusmAka tathA asmat nu asmAka thaze. temana seva. |6/3/78 / AdhyAtmikam / Adhidaivikam / mAM tava nu tavaka mane mama nu mamaka yaze. pratyartha :- taddhitanA pratyaya saamy| 0 ajU :- yuvayoH ayam = yuSmad + aJ = hoya tyAre apadamAM rahelA avyayane anya yuSmAka + aJ = yauSmAkaH strIliMge kI sANe = |svasihita prAya: sA5 thAya che. yauSmAkI strI = bhArItabhAzayonI strI 0 antasya ayam = anta + am - ant + ama 0 InaJ = yuSmad + Ina - yaugmAkINaH, strI |- antama. - mnt| yauSmAkINA 0 avaH bhava - avasa + am - av + am - 0 vidhye dorIya:/3/32 thI iya : avama-nAyathayesA. 0 adhasU-am -adhamAnIya Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [308] taddhita prakaraNa 117 * anubhUti:- (1) ukSaNa: luka 7/4/56 thA luka kvacidvAbhanai zikaH. nezaH / "ciraparut-parArestnaH" (2) no'padasya taddhite 7/4/61 thA apadastha taddhite / 6/3/85 / ciratna, cintanam ityAdi / "purAnaH 6/3/86 / purANa, purAtnam / "purvAhnAM'parAktana" vizeSa:- 0 prAyaH tu akSaNa prayogabhanu / 6/3/87 vA / saptampA alup - purvAhnotaneH / paurvAsa29 mATe che. prAyaH 4AthI ArAtIyaH ma ArAt | nA anya svarAdino lopa na tha. hikaH / "bha sandhyAderaNa' 6/3/89 / azvinaH / grISmaH / sAndhyaH zeSata:- (83) pazcAdAdyantAgrAdimaH 6/3/75 + vRtyartha :- varSA 2:46ne mana vizeSa pazcAd Adi, anta mane agra nAmAne zeSa abhA 35 vAyI zahane (zeSa arthamai) ikaN ima pratyaya lAgecha. pratyaya thAya che, (0 pazcAd bhavaH = pazcAd + ima = pazc + ima 10 varSAyAM bhavaH = varSA + ikaN = vArSika: (prAyo'vyayasya thI At sA5) = pazcimaH [30]]= varSAtubhAM thayeTI. (84) madhyAnmaH 6/3/71 madhya zamyA zeSa samAM, 0 mAse bhavaH = mAsa + ikaN = mAsikaH 'ma' pratyaya yAya - madhye jAtaH madha+ma-madhyamaH [307] | - mahinAmA yaso. (85) adhyAtmAdibhyaH ikaNa 8/3/78 adhyAtma vagere zahone zeSa bhaya mAM ikaNa pratyaya thAya. anuvRti:- (1) zeSe 6/3/2 (2) adhyAtmAdibhyaH ikaNa 1/3/78 thA ikaNa 0 adhyAtma bhavam = adhyAtma+ikaNa-AdhyAtmikam 0 adhi daivama bhavam = adhidava+ikaN =Adhidaivikam vizeSa :- 0 A sUtra traNa pratyAyanA apavA3pe che. bhatu sandhyAderaNa 1/3/88 yA aNa yAta. [583] 0 kAla za malinA korenIsapekSAya vizeSavAyAcha (18) samAna pUrva lokottara padAta 6/3/78 0 sUtramAM ba.va. mukvAthI je kaI kAlavRtti aMge *sutratha0:- samAna pUrva loka-uttara padAt pratye hoya tenI prApti mATe che jemake :ti :- samAna pUrva'padebhyo leAkottarapadebhyazce kaN nizAyAM jayI sAbhyAsa: - nizA+ikaNa -zikaH thayu syAt / sAmAna grAmikaH / pAralaukikaH / : .zeSata:- (86) nizA pradoSAt 6/3/03 Wan vRtyatha:-samAna (sa ) pUrI pahabhA nizA ane prANa zabdane zeSa arthamAM vika9pe rU thAya. heAyata ane zreSTha uttarapadamAM hoya tyAre te 0 nizAyAM bhavaH - nizA+ikaNa = naizikaH -viTye nAbhana (zeSa parthamAM) ikaNa pratyaya lAge. nizA + aN - (bhatusandhyAde-6/3/88) - naizaH = samAnagrAma bhavaH = samAnagrAma + IkaNU : sAmAna | zanimA yayA. grAmikaH = sa25 mimAM yetA. 0 pradoSe bhava: - pradoSa + ikaNa - prAdoSika: vidaye 0 parale ke bhavaH = paraloka + ikaNa = pAralaukikaH prAdoSaH - proSa bhaNamA yaye. [30] = paralokamAM thayela (87) ciraparutparArestna: 5/3/85 sivAyI cira, manuti :- (1) zeSe 1/3/1 parut , parAriza hone "na" pratyaya visye yAya. (2) adhyAtmAdibhya: ikaNa 8/3/78 thA ikaNa 0 ciraM bhavam - cira + na - ciratnam viTye (sAyabhavizeSa :- 0 anuzatikAdInAma...7/4/27 cira...:/3/88 thA tanaTa) - cira + tanam - thA mAM vRddhi yatA pAralaukikaH sanyu. cirantam - sAmAna [10] (88) purAnaH 5/3/89 vAyI purA zane "na" [584] vikSye yAya 0 purA bhavam - purA + na - purANam __(18 varSA-kAlebhyaH 6/3'80 viTye (purvAhnAM...5/3/87 thA tanaT) - purA + tanaT vRtti :- varSA zabdAtkAlavizeSAccekaNa syAt / / - purAtanam - sunu vArSikaH / mAsikaH / / (8) pUrvAhnAM'parAhnA-tanaT 1/3/87 savAyI purvAhna bhane [1] Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 arAha zahane "tanaT" pratyaya vihasye thAya che - 0 pUrvAhna bhavam purvA + tanada - (1) ne saptamI nA soya na thAya (kAlAttana3 / 2 / 24 thI soya na thAya) at galan: (2) - gaig aa: (3) varSAkAlebhyaH 1/3/80 thI ikaNU = paurvAhnikaH = pUrva mAM thayeva. [324] (80) bhartu sandhyA''deraNa 6/3/88 hAlapAthI, nakSatra vAcI, RtuvAcI tathA sandhyA vagere za>>hone aNU pratyaya thAya che. azvinyAM bhava = azvinI + aN AzvinaH azvinI nakSatramAM thayela. = 0 grISme bhavaH -- graiSmaH sandhyAyAM bhavaH - sAndhaH [33] [464] ( 70 ) hemantAdvA to luka va 6/3/81 sutrapRtha0 :- hemantAt vAtaH eka ca vRti :- asmAdvAN, tadyoge ta eku vA / hama manta, haimantikam - abhinava laghuprakriyA sUtra banAvela che. zeSavRtti :(81) prAvRSaH eNyaH 6/3/82 prAvRSa zabhane zeSa artha bhI eNSa pratyaya lAge che. () prAvRSi bhavaH prAvRSa + eNya prAvRSeNyaH - varSARtumAM ghayete. [328] - -: zeSAdhikAra yUsu : [ aN Na 42vAnu ne sUtra: 1 (9/2/13) prAgU jitAdaNU bhAM nAsu tenI avadhi pUrNa thAya che ] (82) tena jita - jayad dIvyan khanatsu 6/4/2 jitelu, jiMtatu, krIDAkaratu, khAtuM e cAra arthAmAM tRtIyAnta nAmathI ikaN pratyaya thAya che. akSairjitaH akSa + ikaNU - AkSika: pAsAM vaDe [15] artha mA tRtI 6. prAvRSa eNSaH " 6 / 3392 zeSe / prAvRSeNa jAte vikaH prAvRSikaH iti, purNaH zeSAdhikAraH aNo'navidhiH pUrNaH / jitAdiSu yathAyogamikaNAdayo vaktavyAH | akSa rjitaH AkSikaH / danA saskRta saMsRSTaM vA-dAdhikama / uDupena tarati audhika: / kahalinA caratihAstikaH / vetanena jIvati-vaitanikaH / RthikaH / mInAn hanti mainikaH paradArAn gacchati pAradArikaH / susnAta pRcchati sausnAtikaH / prabhUtaM brUte prAbhUtikaH / senAM samabaita sainikaH / dharma cati dhArmikaH / AdharmikaH / apupAH paNyamasya ApUpika: / nRta zilamasya nArtikaH / asiH praharaNamasya AsikaH / nAstikAstidayo nikAyAH / manuM mRtyu + ikaN = :- RtuvAcI hemanta zabdane pa arthamAM "la" vikalpa thAyache. tenA coga mAM nA vikalpa lopa thAya che. 0 hemante bhavam = hemanta + aN = hemantam viye t ya = haimanam vire ika = haimantikam hemantatumAM thayela. = anuro:- bhasandhAde 6/3/87 zrI ar vizeSa :- 0 varSAkAlemya: 6/3/80 thI ika nI nitya prApti tI. tene viye 2 A pitelu (23) saMskRte 6/4/3 tethe sTAre dAdhikam = hrIM yAnta nAmane phaLa pratyaya lAge che. saMskRtam = dadhi + ika vaDe sa sTArela, [328] (64) saMsRSTe 6/4/5 tRtIyAnta nAmane saMsarga vANA athabhAM ika thAya che dadhnA saMsRSTam - dadhi + ikaN = dAdhikam - DI vaDe saMsRSTa [17] (85) tarati 6/4/9 tRtIyAnta nAmayI tariti arthabhAM pralaya mAge na tarati uDupa + ikaN = (89) naudisvarAdikaH 96/4/60 aupika: = bhASA vaDe taranAye tRtIyAnta nau zaha [318] tathA be svaravALA zabdane tarpA amAM pratyaya thAya che. nAMvA tarati = nau + ika = nAvikaH = nAvathI taranAra [320] (87) carati 6/4/11 tRtIyAnta nAmathI "carati" vyartha bhAM ikaN pratyaya thAya 0 hastinA carati - hastin hAstikaH dAvAvaDe naare| [30] (88) vetanAdeH jIpati 6/4/15 tRtIyAnta vetana vagere zabdone bhauti atha mAM jaLa pratyaya lAge. vetanena jIvati - vetana + ikam - vaitanikaH - pagAra vaDe jIvatA [321] (8) vyastAt ca krayavikrayAdikaH 9/4/16 tRtI. yAnta kraya vikraya, krayavikraya zamhone jIvati arthabhAM ika pratyaya thAyache. ) krayeNa jIvati = ka + ika = RSikaH - parIhIne jIvanArA [322] - = Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 116 (100) pakSi-matsya mRgArthAta dhanati 6/4/1hitI. pratyaya lAge. yAnta mevA pakSI, matsya, mRga ayavANA hone ghnati | 0 nAsti paralokAdi iti mati yasya saH = nAsti+ikaNa (loche) maya mAM ikaNa pratyaya sA che. mInAn hanti%3D | = nAstika: - nAsti mIna + ikaNa = mainikaH = mAnA / [33] 10 asti paralokAdi iti mati yasya saH = (101) paradArAdibhyaH gacchati 3/4/38 bitIyAnta] asti + ikaNa = AstikaH / [33] mevA paradAra (522trI) vagere zahone gacchati (gamana [18] g) a bhA ikaNa pratyaya lAge. (71) bhAvAdimaH 1/4/21 0 paradArAn gacchati = paradArA + ikaNa = pAradArikaH = vyabhicArI [24]]*suratha0:- bhAvAt imaH (103) susnAtAdibhyaH pRcchati 1/4/42 hitAyAntA* :- bhAva pratyayAntAnnivRtta imaH syAt / susnAta pore zahone pRcchati mayamA ikaNa pratyaya sekima phalam / yAya. susnAta pRcchati = susnAta + ikaNa = sosnAtikaH pratyartha :- (tRtIyAnta) lAvAyA = "sArI zata nAyA" ye puchnaare| [25] zabdane "tenA vaDe niSpannaartha mAM rUma (103) prabhUtAdibhyaHbruvati 1/4.43 ditIya-ta mevA | pratyaya thAya che. pramUta kore mhAne bruvati i ikaNa pratyaya lAge | sekena nivRttama phalam - seka + ima - sekimama () pramUta bane = prabhUta + ikaNa - prAbhUtikaH = 4g* manuvRtti:- (1) nivRtte 'kSAtAdeH 1/4/20 // mosnaare| [26] nivRta (104) senAyAH vA 6/4/48 hitAyAta sevA senA | (2) tena jiMta jayad dIvyat 1/4/2 thI tena zahane samaveta ayamA visye "Nya" lAge. Wan vizeSa :-0 2paSTa senAM samavetaH - senA + Nya = sainyaH vipe senA + [587] ikaNa - mainikaH = senA sAthe sAyeso [27] (72) dvArAdeH 7/4/1 (105) dharmAdharmAccarati 1/4/48 hatIyAnta dharma adharma zamyA carati ayamA ikaNa pratyaya thAya sUtratha0 :- dvAra - AdeH 0 dharma carati - dharma + ikaNa = dhArmikaH - bhanaxvRtti:- dvArAdi sambandhibhyAM yakAra-vakArAbhyAM prAgaimAya25 42naare| [328] dautau syAtAm / dvAre niyukto-dauvArika: (106) tadasya paNyam 1/4,54 kyA yogya pAya | | nikaTe vasatiM -kaTikaH / samAne tIthe vstivAcI prathamAnta nAmane 10m arthamAM ru pratyaya satIthya': / panthAna yAtiM pathiMkaH / pAnthaH / ahvA sAge che. 0 apUpAH paNyam - apUpA + ikaNU = nivRttamAhnikam ApupikaH = pUsAno kyanAra [32] Wan kRtyatha :- dvAra vagaire sandhi ya (107) zilpam 6/4/57 zivAya prathamAntanAmA mana va nA pUra' ai, au rAya ( a ne "te jenuM zi95" evA arthamAM phaLa pratyaya thAya | ane nizAnI vALA pratyaya lAgyA hoya to) nRta zilpam yasya - nRta + ikaN = nArtikaH = 0 dvAre niyuktau - dvAra + ikaN (tatra niyukte naaynaare| [330] | 1/4/74 thI ikaN) - da + au + vAra + ika (108) praharaNam 1/4/12 praharaNa yA prathamAnta | dauvArikaH - 12thAna. nAmane "tenuM praharaNa arthamAM rU pratyaya thAya che. | | manuti :- (1) yavaH padAntAt prAgaidot 6/4/5 asiH praharaNam - asi + ikaNa AsikaH = nu (2) vRddhiH svareNyAdeH Niti taddhite 7/4/1 talavAra ja hathiyAra che te [33]] Wan vizeSa :- 0 dvAra pore dvAra, svara, svara, (108) nAstikAstika dASTakam 5/4/19 nAsti AstAsvasti, vyalkasa. svadumRda, zvas, zvan, sphayakRta sva, bhane diSTa zahoma "tanu "mevA bhayamA 'ikaNa' svAdhyAya, svagrAma Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 abhinava laghuprakriyA 0 grADa 7/465 thI anya svarAdi lepa | kUi( ahIM ja 1111 . 6 41 30 thI 4 pratyaya 0 udAharaNa : lAge) gharamapi te pratha= hara + La = 1 0 mUtrau: kema kahyuM ? sau + 4 + + + ma = saura: -thaH (mAi | TeTuna jItam 0 ahA' mUlya nathI. 6, 3/198 thI 4 ) [589] - zaSavRti :- (110) niTagiNati /4/77 (74) mAna 6/3/169 nikaTa vagere saptammanta zabdane ghaefta arthamAM | ka vRti :- maraghathamAstA #Tr: ghuHA pratyaya lAge niTe vasati niraMTa + rU nikaTa vasAta nikaTa ikaNa =*Tava: | kATakaH droNo mAnamasya - droNiko raashiH| = pADe zI [333] ka vRtyartha :- mAna (mA5) vAcI pratha(111) saa 6/4/78 samAnArthI zabdane vata mAnDa nAmane SaSThI (enuM mA5) athamAM phudaLa arthamAM 6 lAge che. ane samAna thAya che. vagere pratyA thAya che. tIrtha = gurU atha levo. samAna tANe vata = sArthonA namava = soLa + La = ji: ziH + = narta = sahAptAthI 33]] = A DhagalAnuM mApa droNa che. (11) patha sUt 6/4/88 dvitIyAna evA vaya | anavRti:- : maNa mRta-brAMDarAmu 6/4/168 zabdane yAti arthamAM rUdra pratyaya lAge. thI ta: dUrathAna yAti = Htha + pha = vathi: = musApharI F vizeSa :- 0 mAna (mApa) vAcI zabda (nAva@ 74/61 thI Trena le5) [335] | koDha (samaya) ne arthamAM levAnuM nathI. (113) nitya : prastha 6/4/89dvatIyAna pathina [ 9 ] zabdane nityaM yAti arthamAM cha thAya che. ane thina (75) dhiMtyAkA: 6/4/173 ne vanya Adeza thAya che 0 QthAna yAti = Hthan + 6 = q + = paratha: * sutrapRthao :- fvaMphAti - mAra: = raste nitya janAra. 336] | * vRti :- ne nivArate ! teM vAta mAnameSai vi ratiH | gvuM trirAya : (114) nivR te 6/4/105 TAlavAcI tRtIyAnA nAma thI nitta (thanArU ) arthamA ru pratyaya thAya che. | ET 'vajJA " vA 6/4/1 79 ! pazcata , rAt, mAM nirdUtam = praDha + + = bhAvim = divasathI! divasathI | pa, TrA vA vaDA - viMzati vagere zabda nipAta thanArU karAyA che. jenuM mAna evA arthamAM) [588) jo mAnag = viMzataH = je saMkhyA che (73) mULe zIre 6/4/1pa0 -daza mAnavALI che- bedaza=vIsa. * vRtta :- mUlyArthIkAtARteDaghe phrAyaH yu. | jUirIna = dra nuM vi thaI zakti pratyaya lAge tethI viMzati thayuM. a-ja-rI-te trirAna vagere ka vRtyartha :- tRtIyAta evA mUlya-] thAya che trizat = trizat = trIza vAcI zabdane kharIdeluM (Ata) evA arthamAM | * anuvRtti - mAnad 6/4/169 rUT vagere pratya lAge para vizeSa :- 0 viMzati gaNa :- viMzatiH 0 kathana zatama = prastha + rUT = wiftha% = | airAta , ravApAta, ghaarza, gTa, saMtati, arati, prastha vaDe kharIdelu navati, rAtam , sahatram, kSama ka vizeSa :- 0 vRttimAM saMkhyA vizeSa [ 0 visati thI rAta sudhInA zabdomAM pradhAna zat che anavagamathI di va. -- ba.va. thatuM nathI. chatAM pramANa | TrarAta = daza, tethI bevAra daza = vIjA, traNavAra daza= vizeSa hoya te tyAM thaI zake jemake DhAkhyAM zrI = ! trIza e rIte oLakha ApI che. [337] Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dita prakara zeSavRtti :- (115) paJcadazadvage vA 6/4/175 OM ane TUrA zabdane va`tu mApa atha'mAM Rtu pratyaya vikalpe lAge (* pakSe ja pratyaya vage) | paJcamAnaM yasya vargasya = paJca + at = paJcat paJca + ka = paJcaka: = -pAMya no samUha -0-rI-te dazat pakSe dazakaH varga = 6- daza ne [332] [469] (79) tamaha ti 6/4/177 sUtra pRtha0 :- tam ahaM ti || vRtti :- dvitIyAntAdahatyathe ikaNAdayaH syuH / viSamahati vaiSikaH nitya chedamahati-chedikaH / virAgasya viraGgAdezekiH / daNDAdeya : 6/4/178 / daNDamahatiM daNDyaH / a": "triMzaviMzateDa' ko saMjJAyAmAha dathe 6/4/129 gItAdayazcatvAra Ahe 'darthAM triMzatA zrItaH triMzakaH / "vizatesteDiti" 7/4/67 te luka | viMzakaH paTaH / pravRttyartha :- dvitIyAnta nAmane ahati amAM rULu vagere pratyA lAge che. / viSamahati viSa + i = viSane cAgya. vaiSikaH dvitIyAnta nirdeza kareche hajArane - 1=1 vizeSa :- 0 ughaDa : sahastra mahati = sahastra + aNU = sAhastraH yogya (sahastrazata... 6/4/136 thI aNU ) - zaiSavRtti (119) chedAde nityam 9/4/182 dvitIyAnta cheda vagerene nityamati artha bhAM ikaN pratyama pAya che. nitya chedamahata cheda + ikaN - chadikaH - nitya chehane yogya. [33] ( 117) virAgAdviraGgazca 6/4/183 dvitIyAnta virAga hane nityamahati atha mAM ikaN vagere pratyayo thAyache bhane virAga nu viraGga bhane che : 10 virAga + ikaN - viraGga + ikaN vairaGgikaH virAgane nitya cAgya [40] ( 118) daNDAderya : 6/4/178 dvitIyAnta daNDa vagere arhati atha mAMya pratyaya lAge. daNDamarhati daNDa 00 0 0 0 0 pakSa ka tam gRhavRtti 9 O 5. 103 0 * + ya - daNDyaH daMDane yogya. artha' maharti - artha + ya-artha: dhanane yogya [341] (118) triMzadvizeo'saMjJAyAmAha darthe 6/1/128 arhat tha sucImA (tamati 6/4/117 sudhImAM) je pratyayeA kahevAyA che te pratyayeA nA sthAne asaMjJA hoya to triMzat bhane viMzati zamhane Dak pratyaya thAya che. 0 triMzatA kritam triMzat + Dak trizam zrIza vaDe jarIhetu, triMzatamahati - trizakaH yogya. 1 - trIzane [342] (120 ) viMzasterDiti 7/4/67 nizAnI vANI pratyaya lAgyo hoya to sapanA vizati shhne| "ti" sopAya . 0 viMzatyA: kritaH viMzati + DakU (uparokta sUtra: 115 thI Dak triMzakaH paTaH vIza rUpIyA vaDe khare deka paTa [3x8] [462] - 1ra1 - (77) saGkhyADatezvA'zat tiSTeM kaH 1/4/130 sutrapRtha0 :- saGkhyA-DateH ca azat ti STeH kaH ite triMzadvi zaktibhyAM cAha 'daye kaH syAt / dvitriMza vRtti :- zadanta-tyanta-STayanta-varja' saGkhyAyAH viMzatikaM, katikaM, yAvatkam / DateH pRthagU grahaNaM svantaprApta. niSedha parihArAya / azattiSTeriti kim ? cAtvAriMzatkam / SASTikam | 6 sahastra yA mAnada 6/4/166 / Aha da sAhastraH / zamAnaH / vRtyartha :- bhene cheDe zat, ti athavA STi Avela heAya tenA sivAyanA sa MkhyAvAcI nAbha, Dati pratyayAnta nAma, triMzat mane viMzati nAbhane artha mAM kaH pratyaya lAgeche. () dvAbhyAm kritam - dvi + ka dvikam - me vaDe bharI hetu triMzatkam - 0 triMzatA kritam - triMzat + ka trIza vaDe kharIdeluM 0 viMzatyA kitam - viMzati + ka - viMzatikam - vIza vaDe kharIdeluM katikam - 0 katibhiH kritam - kati + ka DeMTalA vaDe hetu jeTalA vaDe kharIdeluM 0 yAvatka 0 iti nuM pRthag ya bha yu ? 'ti' antyanA niSedha karelA hAthI ti grahuNa kayu" Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 abhinava laghumaWi 0 azattatiSTe madhu? thA hI pratyaya ane ta hAranA na 2. (2) Rralala catvAriMzatkama , SASTikama (ikaN pratyayAta nAna 2/3/k& thA ra nau la yatA lohinI bhane (3) mAna thayo che paNa A sUtrathI 4 na lAge. 1/4/69 thA ikaNa pratyaya (4) jAtizca . svare / anuvRti :- triMzad vizateH DakaH asa jnyaayaam| /11 thAvat bhAva tathA DI mane pAJcale hitikAta A ahadathe 6/4/128 thA triMzadvizateH ahaM dartha nyU 0 plupbha yu ? * paJcagarga : vizeSa :-0mAsUtra ikaNa nA apavA cha paJcabhiH gArgIbhiH krIta: (mUlyaiH krItaH 1/4/15.yA 1 thAvatkam: - yattatadetado...7/1/149 thA atuH ikaNa , anAmya.../1/141 thA sudhA5) / 'tyatu saGkhA . 1/1/16 yA sadhyA saMzA (1) garga sthApatyaM vRddha strI gargAdeyaJ 1/1/42 thI yA / .zeSavRtti:-(121)sahastrazatamAnAdaNa14.16 | pratyaya (2) gaga' + yatra . yoDAyana 2/4/67thA kI sahastra bhane zatamAna zamhone ahaMda 06 mA aN thAya] = (3) gA + yaJ + GI, vyaJjanAt ..2/4/88 cha. sahastreNa krItaH - sahastra + aNa - sAhastraH - ya sA5 = (4) gArgI, gAryA apatyAni mAM yabhitra 4MR 43 marA63 0 zatamAnena krItaH - zAtamAnaH | 5/1/54 thA AranaNa = (5) gAgI + AyanaNa = senA mApathI kharIdela [344] | | gAAyaNI yayu. [43] ve pavabhiH gAbhiH athavA gAAyaNibhiH | (78) AmnyadviH plup 1/4/141 krItaH rAme to ikaN pratyaya lAgI sopa thA | * sutrapRtha0 :- a - nAmni a - dviH plup tesApa pit che mAre kyai-mAni...3/2/5. thAvata * vRtta :- dvigusamAsAdAha dathe jAtasya pratyayasya | yatA kI nivRtta yAra ta yo'zyAparNa 6/1/126 sakRdeva pit lupa na tu dviH, pratyayAnta cet kasyacida | yaJ pratha nivatta yaJ sApAnA AyanaNa nivRtta yA nAma na syAt / dvAbhyAM kaMsAbhyAM krIto dvika saH / sana paJcaga si thaze. Wan vRtyatha :- zusAsavAna nAmane [584] aha'd arthamA (tamaha ti 1/4/177 sudhAmai) (76) vahani ratha yuga prAsaGgAt 7/1/2 thayelA pratyayane jo koinuM nAma hoya to) * :-- ebhyA dvitIyAntebhyo vahatyarthe yaH syAt / 1 mata (plup) 5 thAya cha ta pra thaM vahati - rathyaH / nizAnI vaanne| sabhA. ye mata (sa ."dhurA zeyaNa" 7/1/3 / dhuryaH / dhaurayaH / "vaavakhata lopa thayA pachI pharI) lopa na thAya. mAdyAdehInaH" 7/1/4 vAmadhurINaH, saba dhurINa: / "hala. dvAbhyAM kasAbhyAM krItaH = visaH = yesa sIrAdikaNa" 7/1/6 hAlikaH, sairikaH / "zakaTAdaNa" 43 pazazu (kaMsa bhA5) 7/1/7 zAkaTa: / hRdyadhApadyAdayaH sAdhavA / nau viSeNa -: aha'd - saviDAra samArata : tArya-vadhye" 71 / 12 nAnyA nadI / viSyaH zatruH / anuvRti:-(1) dvigo: InaH 6/4/140 yA dvigAH "nyAyArthAdanapete" 113 / yaH "nyAyAdanapeta(2) triMzadvizateDa'kaH asaMjJAyAmAha'dathe 1/4/128 thaa| ahadathe akRtyartha :- dvitIyAnta mevA ratha, yuga | mane prAsaGga zahara vahati arthamA ya pratyaya vizeSa :- 0 anAmni bhanyu ? dAge. paJcalAhinyaH parimANamasya = pAJcalAhitikama = pAMya 0 rathaM vahati-ratha+ya rathyaH= 2tha bananA2. lehitIo jenuM pariNAma che - ahI kedanuM nAma che mATe niyama na lAge. * paJcabhiH gArgIbhiH krItaH madhyamavRtti mA. 2, 5. 386 * sAdhani:(1) rohita zaha-igauta.. nazca /4/380 0000000000000000 anuti :- tamaha ti 8/4/177 yA hitAyAta * pAJcalAhitikam - madhyabhatti satyUrisA. 2,5.385 OM vizeSa :- 0 254 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 123 Ex zeSavRtti - (12) julAi 7/1/3 dvitI !! " thI 7/2/18 ! sAva :, yAna dhara zabdane vAti arthamAM 4 ane pm pratyaya | vAghaDha: (grFran:, variSa:) "sa"nanarothenI" ha? thAya. ) dhuraM vati = pura + 6 = dhurya: pakSe dhura + | 6/11 | sadhI | aas7:, sArvajanInaH | gdhyAreyaUY sthaLuM = dhIreya: - dhuM sArU vahana karanAra [35] | - Tyama , matidhayama ! ''gatize:" 7/6/24 (13) vAmAvInaH 7/1/4 vAna vagere zabdo jenI | mAtaram | AdimAM hoya evA dvitIyAnta dhura zabdane vahati arthamAM ka vayartha :-- saptammata nAmane sAdhu na thAya che. vAma dhura vadati = vAma dhura + na vAma | artha mAM 2 pratyaya thAya che. 0 vatamAAM sAdhu = rikha: = DAbI taraphanI durAne vahana karanAra eja-rIte samAM + ja = : = sabhya sarva dhura vati = sadhurija. tamAma dhurAne vahana karanAra viroSa :- 0 sAdhu zabda pravINu-gya [346] - upakAraka arthamAM che. (124) rakriyA 7/1/6 dvitIyAnta TrasTa ane ! 5 zeSavRtta - (19) parvaSya jo 7/1/18 ra zabdane vati arthamAM zu pratyaya thAya che. sabhyanta vat zabdane sAdhu arthamAM 9 ane na 0 x veti -- hRDha + rUT = Ti: = hAne pratyaya thAya che. vahana karanAra, 0 gg*ddhi sAdhuH = qta + = vAva pakSe paya 0 sI vati = sara + 3 = sairi: = haLane + La = guDha: = parisadamAM sabhya. vahana karanAra keTalAMka mAM , 2 icche che to ghAri , (16) zaTara 7 1/3 ditIvAta phATa zabdane variSa: thaze vahata mAM 3 pratyaya thAya phAphaTa vati = phATa [35] (130) sagavAina 7/119 saptammanta sarva + a = rAkaTa: = gADAne vahana karanAra [348] gane zabdane sAdhu arthamAM , phana pratyaya lAge. (126) dA-q-zjya-rA-va-qya-vacahyuM sarvarane madha: - sarvagana + i - sarvagam: pakSe sarva penugA- nApatya-kanya-dhargha5 7/1/11 A badhA gana + punarI - sArvaninaH savajanamAM sAdhu 3pa3] zabdone judA judA arthamAM 4 pratyakAnta nipAtana (131) Tra-vatti-svapateH prathA 751/16 karAyA che. jI :- durAgya priyama = 8 + 5 = : gfthana, pratithi, vasati, vAti zabdone thaI pratyaya = hRdayane priya evuM auSadha juo [34] lAge gftha sAdhu - ghathin + - pAtheyam - (127) nau viSe tArce vacce 7/1/12 tRtIyAnta rastAmAM sAruM bhAtuM. na zabdane tA arthamAM ane vijJa zabdane varSa arthamAM 0 gatithI sAdhu - atithi + tha - gatize " pratyaya thAya che. - 0 navA tA na = na + 1 nADyuM na: = nAva atithi mATe sAruM [35] (132) khyAti 1ra4 atithi zabdane "tene A vaDe tarI zakAya tevI nadI. mATe" arthamAM n pratyaya thAya che. 0 vive vadhya : = vijJa + 1 = vivAda - vijathI | 0 gati: ma - atithi + 0 - pratizy - mAravA lAyaka zatru [30] atithi mATe A (128) cArArthonapate 7/1/13 paMcamyanta nyAya 3i55] ane 1tha zabdane maryAdA yukta arthamAM "ra" pratyaya [19] lAge. 0 vAgAyaneti = cAra + 2 = nyAzcama = (81) tane phikti zArUpa nyAya yukta - (eja rIte) tryam = artha yukta * vRtti :- caturatAdvite yaH cAt vasIyA ! prAijha : TrAn ! - ka vRjyartha - caturthyanA nAmane riMta (80) tatra sAdhI 7/1/15 arthamAM ya pratyaya thAya. 0 vattAya: dvaiita: - * vRtti :- sabhyatAdhI : sampara | | caH+ raiya - gharbhaya - putra ke zISya mATe hitarUpa [3pa1] [195] Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 maiM vizeSa :- 0 tasmai-caturthIta nirdeza che 0 data = upakAraka athamAM che e zeSavRtti (133) prAthaka, ratha, varu, tiru, cava, vRSa, yajJa, mASAcaH 7/1/74 caturthyanta evA prANInA AMga sUcaka zabdo tathA ratha, varu, tiru, cava, vRSa, jJa ane mAtra zabdone hita atha mAM 'tha' pratyaya thAya. ntAhim = + + ya = sa dAMta mATe | 0 vizvajJanAya dvitaH [3pa6]| mATe hitakara upakAraka, --- [597 ] (82) mAttarapADaDarumyAmInaH 7/1/40 * sutrapRtha :- mAya uttarapura bAsthAmphana * vRtti H- moottara pavemya Amanazca rite phrenaH cAt / mAtRbhogaNaH / "nambrAmsane sthAt / AmarnInaH / 7/4/48 nyAre TurU na nRtya :- catuthyata evumena uttarapadamAM DAya tevu nAma tathA braman zabdane dita a mAM "nA" pratyaya thAya che. 0 mAtRbhogAya hitaH = mAtRmeLa + rjuna = mAtRmIna: = mAtRbhAga mATe hitakArI. zaiSavRti :-- :- (134) jUnlR pratyaya lAgyA heAya tyAre zabdanA an zane lepa na thAya. 0 Amane dita: = Aman + na = AtmA mATe hitakara - anuvRti :- sI dite 7/1/35 maiM vizeSa :- 0 spaSTa [466] | | gAmane 7/4/48 | r ane Aman [357] AtmanInaH (83 pannu savizvAnnayanAdhama dhA 7/1/41 * sUtrapRtha :- vajra " vizvAd ganAt madhAraye * vRti :- paJcAdipUrvAjjanAntAtkarmadhArayAd hite'the kuna: svAt |vazrvaganInaH | sa`ganIna: vizvananIna: / '{ovA" 7/2/43 | sa`:, sarvIya | ava sthAvivRtAthe pu '"prApyataH strInu sAmnagnag6//ra | koLa, pI nam / nRtya :- 15, sarva ke vizvapUrvakanA | tta zabdathI jo te karmadhAraya samAsa vALA abhinavalaghuprakriyA (ane caturthAMta) hoya teA hita arthamAM na thAya che. 0 paJcajanAya hitaH = vajjanana + Ina = qq nandanaH = 5'cana mATe hitakara 0 narvananAya: ditta: mATe hitakara sarvajanInaH sajana vizvajanInaH - samajana * anuzrutiH- (1) tau dite 7/1/35 (2) moottara ghaTADa'smaththAmIna: 7/1/40 thI na: vizeSa :- 0 krama dhAnya kema kahyuM ? 0 paJcAnAM janAnAMhitaH - paJcajanIyaH -DI paJcajana za6 tatpurUSa samAsamAM che tethI A sUtra na lAge paNa taLe dite 7/1/35 thI 7 thAya. vA7/1/43 atha*mAMLa pratyaya zaiSavA :- (135) sarvA caturthAMnta evA sava" zabdane hita vikalpe thAya. sa gai hita: = ^ + 5 - sA': vikalpe (tau hite 7/1/35 thI ya) = sva + ya = sarvIyaH sarva mATe hitakara [358] (136) prAta: strI puttAt nagnas 6/1/25 (atyAdi ukata atha"mAM) tasyAE" divAyAMvat 7/1/51 = sUtramAM tulanA aMmAM vat pratyayanuM vidhAna che. te vat pratyaya pUrve` jeje arthAM batAvela che te-te arthAne naJ purUSa zabdane naJ sUcavavA strI zabdane ane pratyaya lAge che. 0 strIthAH avam, strILAM samU:, strInu matraH koipaNa athamAM strI + nagna = hau: 0 pu saH avayam vagere . pu s+najU - vau slama [35] [59] (84) ve yA 6/1/26 * vRti :- sva viSaye zveto vA | jaina, strItvam pausnaM, puMsma / nRtya :- tya pratyayanA viSayamAM najhU ane na pratyayeA strI ane putta zabdane vikalpe lAge che. 0 strIcAM mAtraH strI + lag = auH pakSe strI +ttva-strotrama (ma ve ca tat 7/1/55 thI stra pratyaya) = strI paNuM Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taSThita prakaraNa 0 pusaH bhAvaH paurana pakSe puMstvam =535pazu * anuvRti :- (prAgvataH) strI puMsAt nan snaJ 6/1/25 vizeSa :- 0 pustvam (1) pums 26 (2) padasya 2/2/88 thI s sapathanAM puma ( 3 ) pumo' ziTya 1/3/7 thI pum nAm nora ne anusvAra thatA pura (4) pachI sva pratyaya hovAthI caTatesadvitiye 1/3/7 thI ra no su thatAM puMstvam yu. [500] (85) bhAve va talU 7/1/55 vRtti :- SaSThayantAdbhAve'bhidheye va-talau syAtAm / zabda pravRttinimitta bhAva: / gotvaM gotA / 5 vRtyartha :- SaSThayanta nAmane bhAva sIDace artha sUryavayA va 1 neta 2 pratyaya thAyache. bhAva:- vastunA je guNane nimite zabda pravRti thAya te guNa mAtra kahevAya dA.ta gAyapaNAnA bhAvanI mAhitI vinA gAyane na ALakhI zakAya. 0 goH bhAvaH = go + tva = govama pakSa go. + strIliMge gotA (At 2/4/18 thI A talU 1= = gAya pazu manuvRtti :- tasya (SaSThayanta) 7/1/54 vizeSa :- 01tva :- bhAve AtvAtvAdiH samUhajaH me vayana thI napuMsaliMga thaze. 1 2 tala :- strI bhATe che 2 [501] (86) natra tatpuruSAdabudAdeH 7/1/57 sUtrapRtha0 :- na tatpuruSAt a budha-AdeH * vRti :- abudhAdivadasma tvatalAveva syAtAm / azuklatvaM', azuklatA / abudhAderiti kim ? Abu Acaturtham / "pRthvAderimanvA" 7/1/58 / bhave / "pRthu-mRdu 000 0 * 1 :- maliMgAnuzAsana - napuMrusiMga ra 8 * 2 strIliGgArthe lakArA hi anughaTAri laghutrati (sa) pU. yA kSamU 15 - bhRza- kRza-hada-parivRDhasya RtAraH " 7/4/39 / imani NIche yastu ca pareSu eSAm Rto raH syAt / 5 vRttyartha :- avudha vagere zahAne cheDIne na tatpurUSavALA zabdone mava abhaaN tva, tala pratyayoM meM thAya che. 0 azuklasya bhAvaH azukla + tva = azukltvam azveta paNa' pakSa azukla + nA = azuklatA abudha vagere kema kahyuM ? = 0 0 abudhasya bhAvaH = abudha + TyaNU = Abudhyam =amupabhu sahI va-tala na thatA yaN thA (vaNe devA ca vA 7/1/58 thI TyaNu ) 0 acaturasya bhAvaH = acatura + TyaN=Acaturya m = anyaturaMtA (pati rAjAnta... ca 7/1/60 thI TyaN * ) anuvRti :- bhAta 7/1/55 vizeSa :-0 budhAdi gae :- budha, catura, saMgata, lakSaNa, vaDa, kata, rasa, lasa, yathA, yathAtatha yathApura, Izvara, kSetrajJa, saMvAdin, savezin, saMbhASin, bahubhASin zIghAtin samastha, viSamastha, purastha, paramastha, madhyastha, madhyamastha duSpuruSa, kApuruSa, vizAlA nay myu ? prAjApatyam = prajApateH bhAvaH aDI naJ tatpu. sabhAsa nathI mATe gharU pratyaya lAgyA. zeSavRtti :- (13) pRthvAderimanyA 7 / 1 / 58 pRthu, bhRdu, mRza, kRza, dRDha vagere zabhone lAva artha bhAM in pratyayasAge (u. ve pachInA sUtramAMche) [30] Wo (138) pRthu.-mRdu-bhRza - kRza - hauDha - parivRDhasya Rto raH 7/4/38 pRthu-mRdu vagere zanhone iman Ni, iSTha, mu pratyayA lAge tyAre te zabdonA nA s thAyache. 0 mRdAH bhAvaH = mRdu + iman = mradimA = abhaNatA. 0 bhRzasya bhAvaH = bhRza + imann = bhrazimA - dhaNApAsu [389] [502] (87) tryantyasvarAde: 7/4/43 sutrapRtha :- tu antya - svarAdeH vRti :- turantyasvarAdezva mani vyadau ca luk syAt / pratimA / 0 00 0 0 0 0 0 0 0 O 0 0 *TrayaNU :- mA pratyapanI sUcanA bhuo mRddhaddavRtti lA. 2.5.114 0 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abinavavadhumati pravRtyartha :- tR pratyayana tathA antya nu vRti:- (1) yuvAderaN 7/1/17 thA aN svasahinA Ni, iman , iSTha, iyasu pratyaya sAmyA | (2) pati gajAnna guNAGgarAjAdibhya karmaNi ca 7/1/60 hoya tyAsA5 yAyale. nema :- pRthoH bhAvaH | yI karmaNi (3) bhAve tva talU 7/1/55 (1) pRthu + iman (pRthvAderimanvA 7/1/58 thI Wan vizeSa :-0 yva 11ma ? iman) - (2) prathu + iman (pRthu-mRdu...Rtora ghaTatvama - ghaTo: bhAva: - maTI i-u-R nayA 7/4/4 thI)=(3) pra + iman (20 sUtrathA 0 laghu ma bha yu ? mAtya sranA ) = prathimA (prathiman nuM prathamA e va.) vikape 4 ke TU lAge tenuM pANDutvam - pANDAH bhAva: mI AbhAsadhu akSara nayA 35 - dus| sUtra : 88 [504] anukRti :- (1) priya sthira varSa indam 7/4/38 (88) priya-sthira-sphiroru-guru-bahula-tRpra-dIdhayA iman vRddha-vRndArakasyemani ca prA-sthA-raphA-vara-gara-baha(2) vin marorNISTheyasau lup 7/4/32 yA NISTheyaso trA-drAdha-varSa-vRndam 7/4/30 Wan vizeSa :-0 25STa * sutratha0.:- priya sthira 2 sphira 3 uru 4guru 0 SERRN : bahula tRpradIdha' vRddha vRndAraka-sya 10 "imani" ca kata' hamana = kara+mana = karimA = pila prAsthA 2 sphA vara 4 gara baha 6 para drAgha8 varSa vRndam 10 [903] * vRtti :- priyAdinAM dazAnAM yathAsambhavamimani NISThe__(88) vRvarNAlladhvAdeH 71/98 yassu ca prAdayo dazAdezA bhavanti / priyasya bhAvaHpremA:, * sUtra550 :- raz-varNAt ladhvAdeH priyatvama, priyatA / sthemA, sthiratvam , sthiratA, / evaM * pRti :- ladhurAdiH pUrva samIpo yeSAm i-u-R sphemA, varimA, garimA, baMhimA, trapimA, prAdhimA, varSimA varNAnAM tadantebhyo bhAve karmaNi cANa syAt / pArthivam / / vRndimA ityAdAvadhi trINi rUpANi / tvatala rupe cAdhikArAdanuvata'nIye / pRthutvam / pRthutA / Wan vRtyartha :- priya kore zazAne mradimA / mAda vam / yathAsAra ima, Ni, iSTha, iyasu pratyayA pratyaya :- benImAmA ladhu makSA priya no prA. sthira na rathA kore che tevA rU-s- OM varNAnta zabdone bhAva(sUtrapRthakakaraNa mujabanA) daza Adeza thAya che ane karma ane sUcaka gaLuM pratyaya thAya che) 0 priyasya bhAvaH = (1) priya + iman = prA + 0 pRthAH bhAvaH karmavA pRthu + aNu = pArtha vam = iman = priya53 (bhAvetvatala mAthI ) pRthupA (mahI pRnA R nau ra vRddhi... | (2) priya + 2 = priyatvam , (3) priya + tala = taddhite 7.4/1 thI 57. mane u / ava - priyatA thaze. 1-1-1- (asvayambhUvo'v 7/4/70 thIthayo) (2) sthira + iman = sthemA = sthipa __ yA sUtramA retu bhurA mAmA (3) sphira + iman' - sphemA = 54 laghu akSara che. 2 ane 3 varNAta zabda che. | | (4) uru + iman % varimA - sapA paTe aNa pratyaya thye| .. 1jI tva bhane tala (5) guru + imana - garimA - gaurava nA adhikAra paNa sAthI (bhAve tva tal 6) pra + iman - trapimA-bhepachInAgabhI 7/1/55) pRthu + tva + pRthutvam tathA pRthu + tala (7) dIdha-drAdhimA - dIpA %3D pRthutA 35 thaze. (8) vRddha - varSimA - vRddhapa 0 mRdoH bhAvaH karmavA = mRdu + iman =(1)mradimA, I (6) bahula - bahimA - Agepa (2) mRdu+aN-mAdavama, (3) mRdu + tva = mRdutvam , | (10) vRndAraka - vRndimA - suMdaratA (4) mRdu + tal = mRdunA = bhagatA thaze. | mAnave 3pAne tva-tallAll geg31 // yaze Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thA iman taddhita prakaraNa 127 bha3 :- garimA, gurutA, gurutvam kore. Wan vRtyartha :- sthUla, dura, yuva, hrasva, * nuvRti:- vinmaterNISTheyasau lup 7/4/22 thA | kSipa, kSudra za ne Ni, iSTha iyas pratyaya NISTheyasau lAgyA hoya tyAre zabdonA nAmi svarane IF vizeSa :- laghu prakriyAmAM traNatraNa rUpe guNa thAya che ane atasthA jenI AdimAM che te AkhA aMza (bhAga) ne lepa thAya che sAvyA premA. privatvam priyatA sahI iman pratyaya saadhe| para Ni, iSTha, iyasu pratyayanI nAMdha - nayA. 0 sthUlaH bhAraH (1) sthUla iman - (2) sthU + iman (mantasthA la nA mA sutrathI sA5) (3) stho 0 priya + iSTha = prA + iSTha = preSThaH (guNAGgAda .. |+ iman - (ma 7/3/4 thI iSTha iyasu pratyaya) tArIta prA + iyapU sunathA zuSpa) - (4) stha+ iman - (5) sthadima- prathabhAga1. sthavimA - . = preyas nu ayamoM me.va. preyAn merIta Nija bahulam sthalapaNuM vikalpa 3/4/42 thA Nic - prA+Ni:-prApayati priya re 0 sthUla + iSTha -- sthaviSTha - vadhu [505] 0 sthUla + IrasU - sthanIyAn - 'jum| (80) bhUlUkcevarNasya 7/4/41 ga - - - sUtra20 :- bha. luk ca ivarNasya dUra + Iman' - de + iman davimA - 25 vRti:- bahorI yasAvimni ca bhaH syallukacAnayori. 0 hRsva+Iman hasU +iman'-hRsimA - has15 varNasya | bhUyAn , bhUmA 0 kSipa+Ima :-kSe+Iman = kSepimA - zIpA Wan vRtyartha :- bahu zahane IyasU - iman 0 kSudra-Iman-kSeAdanaIma = kSAdimA - kSudrapA pratyaya sANe tyAre bhUmAheza thAyacha pane IyasU anuti :- [1) priya sthira . vRndam 7/4/36 tathA rUmanuM nA phu varNano lepa thAya che. () bahAH bhAvaH = bahu + iyas - bhU + yasU [2] vinmateI TheksI lup 7/4/32 yA NISTheyasau (A sUtrathI rUpa ane mU Adeza)-prathama Wan vi35 :- 0 * 4 pratiyA, bhaprAya sa.1. bhUyAna vi48 bahu + iman = bhU + man | nayA dhuvRtti mApAta2 .nemA sthula, dUra, yuvn| za = prathamA ma.1. bhUmA bhAM ima- pratyaya sgaaii| cha sthavimA, davimA nayA anuvRti :- bahANISThe bhUya 7/4/40 thA bahAbhUyU | 35dhyAcha. 12 dhutti, madhyamavRtti, mRtti , haima saMskRta pravezikA, hamabRhata prakriyAmAM rAri Wan vizeSa :-0 nAMpa :- manuvRtti ta mI | Ni-iman-iSTha Iyas nI yAlecha, paNa pUrva sutramANi thaa| iman thAya che. sthula-yuvana-dUra mAM imana yatA iSTha nI vAta tathA sahI iman Iyara sevAnA rhe| | nayI 565 mAranA na (Ni, iSTha, Iyas) che. 0 bahu nu bhU thayu te u sa'bha' 33 na / | madhyamavRtti sakyUrispaSTa nAvecha / (bhA. 2,5.524) samAj - nahI to asvayambhuvo'v 7/4/70 thI U "hasvAdi zabbhya eva parataH Iman bhavati na tu no avya ze. sthula yuvana dura zavdebhyaH" / [969] [507] (2) varNadRDhAdibhyaSTyaNa ca vA 7/1/58 sthUla-dUra-yuva-hasva-kSipa-kSudrasyA'ntasthAde guNazca *sutratha0:- varNa dRDha-AdibhyaH TyaNa ca vA nAminaH 7/4/42 * vRtti :- varNa vizeSebhyo dRDhAdibhyazca bhAve TyaNa sUtratha0:- sthUla dUra-yuva-hasva-kSipra-kSudrasya iman ca vA / zauklyama zuklimA / dADhaya, draDhimA / antastha-Ade: guNaH ca nAminaH * vRta :- eSAM SaNNAmimni NyAdau cAntasthAde |* sthula, dUra, yukna vivAda:- sabhAdhAnamA vI. jJAna vayavasya lugU, nAminazca guNaH / sthavimA, davimA, hasimA ! sthavI2 64 pyArIta greles kSepimA kSodimA / | sthulAdi ne iman pratyaya lAge nahI, Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 abhinavalaghuprakriyA Wan vRtyartha :- vizeSa pAyA hai| (bhAye bhI pichAra manuSate the.) 2 dRDha gare za ne mAmA TyaN sane iman | anuvRtti :- bhAve tva tala 7/1/55 pratyaya visye thAya cha. 0 zuklasya bhAvaH zukla + TyaNa = (1) zauklyam = sanI 4i45 zukla vizeSa :- 0 752 / dRSTAntamA tva, tala + iman = (2) zuklimA 52, (3) zuklatA pakSe sAtha mapitA 2057 sevA. mauDhUyam pakSe mUDhatA pakSe mUDhatvam 0 rAya :- rAjana , kavi, brAhmaNa, daNDa, mANava, (4) zuklatvam () dRDhasya bhAvaH = dRDha + TyaN = dAdarthama pakSe | daNDamANava, vADaca, cera, dhUta', ArAdhaya, virAdhaya, uparA. dhara, apirAdhaya anRza s . kuzala, capala, nipuNa, pizuna, dRDha + iman = dRDhimA = dra45 caukSa, spastha, vizvana, viphala, vizasya, purohita, grAmika, anuta :- pRthvAderiman vA 7/1/58 thA iman khaNDika, daNDika, karmika, carmika, varmika, zilika, sutaka, Wan vi5 :- 0 dRDhAdi gaya :- dRDha, vRDha, ajanika, aJjanika, u alika, chatrika, sucaka, suhita, paribRDha, kRza, bhRza, cukra, zukra, amra, tAmra, amla lavaNa | vAla, manda, heDa pramANu rAjAdi mAti gaNacha. zIta, uSNa, tRSNA, jaDa, badhira, mUka, mUkha, paNDita, 10 Ati garane bhATe che. tenAyA aucitI madhura, viyAta, bilAta, vimanas , vizArada, vimati, sammati, yathAkAmA, sAmagrI, zailI, parikhyAti, AnupUrvI 59 rAjAdi samanas gaemA mA cha 0 sutramAM ba.va AkRti gaNune mATe che. tenA vaDe [508] stheyam = sthiratA mere sipa thAyache. (84) aha tastonta ca 7/1/11 [508] (3) pati rAjAnta guNAGga sajAdibhyaH karmaNi ca |* sUtratha0 :- aha'taH taH nt ca 7/1/10 * vRtta:- asmAt TvaNU, tasya ntAdezaH Ahantyam / - "sahAthAdvA" 7/1/62 / TyaNa / sAhAyyaM / ti:- patyantebhyo, rAjAntebhyo, guNa: (aGga) vRtyartha :- arhatU zahane (mAya pravRtti nimitta yeSAM tebhyo, rAjAdibhyazca, bhAve karmaNi ca | mana ma anasUya) dayaN pratyaya (1985) T N syAt / adhipaterbhAvaH karmavAAdhipatyam ; AdhirAjya thAya che. ane anya 7 ne rajU Adeza thAya che moDhaya rAjya kAvya saubhAgya / bhAve karmaNi ca ityanu | 0 ahataH bhAyaH = ahata + TrayaNa = Arhantyama vata nIyam / | = maItapaNAne mAya. vitva tal-aha tvam ma tyatha:- nAbhane sante pati | pakSe ahatA rAjan za6 cha, tane, zuzavAya zahane bhane rAjan 53 zahAne mAra bha pa bhAM manuti:- (1) bhAve tva talu 7/1/55 "TyaNa' pratyaya thAya che. (2) pati rAjAnta guNAGga rAjAdibhyaH kamaNi ca 7/1/3. 0 patyanta :- adhipateH bhAvaH karma vA = thA kamaNi adhipati + TyaNU = Adhipatyam = pa5i5 (3) varNadRDhAdibhyaH TyaNU ca vA 7/1/56 thA TyaNa vA paNuM athavA adhapatinI kriyA Wan vizeSa :- spaSTa 0 rAjanta :- adhirAjJaH bhAvaH karmavA = adhirAjana ___ + TyaNa-AdhirAjyam = 241400 hai . zeSavRtta :- (18) sahAyAdvA 7/1/62 sahAya 0 guNavAnyA:- maDhasya bhAvaH = maDha + TayaNa= | zahana lava-samaya bhATya vi5 yAyache. mauDhyam = bhUpa 0 sahAyasya bhAvaH = sahA + TyaNa = sAhAyyam visye 0 rAjana 2 :- rAjJaH bhAvaH = rAjan + TyaNa | yopAntyA . 7/1/72 (sutra85) thA aka = sahAya+ = rAjyama = pAra akaJ = sAhAyakam - sahAyapara [12] 0 kaveH bhavaH = kavi + TrayaN = kAvyam = vya [920] Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tandrita prakaraNa ra zanhone lAva bhane (94) yopAntyAdgurUpeottamAda suprakhyAdakaj 7/1/72 sUtrapRtha0 :- ya upAntyAd gurupottamAd a-suprakhyAd akaJ vRti :- jyAdInAmantyamuttamaM tatsamIpamupAttama, tad guryasya tasmAd yopAntyA suprakhyavarjAdakaJ syAt / sAhA kaM / rAmaNIyaka / "caurAde:" 7/1/73 / aka / caurikA, caurakaM cauryam / "sakhi - vaNig dUtAdya : " 7 / 2 / 63 / sakhyam / vaNi vavijayam vANijyam / dUtya dautya / " stenA nna luk ca" 7/1/64 stena zabdAd bhAve karmaNi yapratyayaH syAt tadyoge nakArasya luk / steya, stainyaM / "kapi jJAtereyaNa" 7/1/65 / kApeyam / "prANi jAti bayo'rthAdaJ " 7/1/66 | Azva | kaumAraM / "yuvAderaN" 7/1/67 | yauvanaM / sthAviraM / "puruSahRdaNadasamAse" 7/1/77 / aNU / pauruSam | an pratyaya lAge 0 corasya bhAvaH karma vA = cora + akath = cauraka strIliMge caurikA, napuMsaha siMge caurakama pakSe cora + TUyaN = cauryam (rati rAjAnna 7/1/10 thI TyaN ) tebha (svata) coratA, caratvam [383] (141) sakhi vaNig dUtAdyaH 7 /1/63 sakhi, vaNig dUta zanhone lAva bhane bhaya' pratyaya lAge 0 sakhyuH bhavaH = sakhi + ya = sakhyam - samiyAlu 0 vaNijaH bhAvaH vaNija + ya = vaNijyam pakSe vaNija + TryaN (patirA jAnnU ca 7 /1/90 thI TUpaNa ) = vANijyam vANijya [394] (142) stenAnna lukU ca 7/1/64 stena zathI bhAva ane kama athamAM va' pratyaya thAyache. ane tena nA na na sopa thAya che. = ; steyam - yorapA 0 stenasya bhAvaH - stena + ya pakSe TUyaN - sam | pu nRtya :- uttama :- trA De tethI vadhu akSararANA zahanA antyane vyAmAM uttama vAya [15] (143) kapijJa teMreyaNa 7 / 1 / 15 kapi bhane jJAti zabdothI bhAva ane dama` arthAMmAM cI pratyaya lAge. kapi + eyaN - kApeyam - [ 66 ] (144) prANi jAti vayeo'rthAd aJ 7 /1/69 ANi vAcI zabdone tathA vaya sucaka zabdone zrad pratyaya kapeH bhAvaH - thAya che. - avasya bhAvaH - ava + a - Azvam 0 kumArasya bhAvaH kumAra + aJ - kaumAram [397] (145) yutra. deN 7 /1/17 yuvAdi zAhane lAvane kama' arthAMmAM 41 pratyaya thAya che. 0 yUnaH bhAvaH - yUtran + aN - yauvanam - yauvana 0 sthavirasya bhAvaH sthavira + aN - sthAviram sthavirapaNuM [398] (149) puruSa hRdayAda samAse 7 /1/70 sabhAsAM na hAya evA puruSa ane hdaya zabdone bhAva ane ma atha'mAM aA thAya che 0 puruSasya bhAvaH - 0 upottama :- uttama nI na hoya te upottama 0 guruttam :- upeottama bhAM gu3 akSara yAvele hAya te jIvAttama kahevAya. (A sUtramAM levu) traNa ke tethI vadhu akSara vALA je zabda nA upanthamAM 'OM che tathA te '" gurU akSa che tevA suprakhya sivAyanA - zabhAne ( bhAga - zubha artha mAM) akaJ pratyaya thAya che. 0 sahAyasya bhAvaH karma vA = sahAya + akaJ = sAhAyakam = sAyapazu - ) ramaNIyasya bhAvaH karma vA = ramaNIya + akaJ = rAmaNIra kama ramaNIyapaNuM anuvRti :- (1) bhAve tva tat 7/2/paca ( 2 ) pati rAjAnta guNAGga rAjAdibhyaH karmaNi ca 7/1/10 thI karmaNi 0 kSatriyam vizeSa :- 0 gurupottama prema ? 'ya' pUrve' hasva che. 0 kalama- yA me akSarane zabda che 0 suprakhyAt kana Dema yu ? akaz na vAge. suprakhtvama zeSavRtti :- 40) caurAdeH 7/1/73 cora vagere - puruSa + aN - pauruSam [18] [511] (6) hRdayasya hallAsa lekhANye 3/2/84 sUtrapRtha0 :- hRdayasya hun-lAsa lekha aNa ye vRti :- lAsa lekha aNU ya ityeteSu pareSu hRdayasya hat syAt / hArdam / samAse tu paramahRdayatvam / zakaTAdayo yathAha kSetre vAcyAH / ikSuzAkaTa Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muLa 110 abhinavalaghuprakriyA zAkazAkinam / va heyam / maudagInam / yavya, yavakya, dhAnyanu tara * SaSTikyam | "pAlvAdeH kuNaH pAke" 7/1/87 / "karNA- SaSThIkasya kSetrama - SaSThIka + ya - SaSThIkyam -sAhI demUle jAhaH" 7/1/88 / "pakSAkti:" 7/1/89 / yobhAnu tara [363] mUle / "himAdeluH sahe" 7/1/90 / "bala vAtAdUlaH" | (151) pIlyAdeH kuNaH pAke 7/1/87 pIlu kore 7/1/91 "zItoSNa tRprAdAlura sahe" 7/1/92 / / zabdane "tene pA" arthamAM na pratyaya thAya che. tRpra duHravam / 0 pIlunA pAkaH - pIlu + kuNa - pIlukuNaH .. paasune| Wan vRtyartha :- hRdaya za6 pachI lAsa [374] lekha 276 tathA aN : y pratyaya mAve to (152) karNAdamUle jAhaH 7/1/88 karNa vagere zane hRdaya ne pahale hRdu 56 pAparayu hRdayasya bhAvaH | 'tenAbhUta sabhA 'jAha' pratyaya thAya che. = hRdaya + aN = hRda + aNU = hAda'ma puruSa | 0 karNasya mUlam - karNa + jAha - karNajAham - hanu . samAse 71/70 thI aNa) 53 hRdayatvam [76]] -hRyapA (15) pakSAttiH 71/88 pakSa 20:ne 'tanA bhuNa' 0 samAsa loya :- parama ca tad hRdayaM ca = arthamAM ti pratyaya thAya che paramahRdaya bhadhAraya samAsa cha tanuM paramahRdayatvam | 0 pakSasya mUlam - pakSa + ti - pakSatiH - pAMmanu thAya paNa hRdaya na hRd na thAya. mULa [376] (154) hima.deluH sahe 7.180 hima zajhane sahana 'vizeSa :- 0 likhU ghAtune ghaJ pratyaya vAgatA | karanAro arthamAM 3 pratyaya thAya che, lekha 21 aneche te nasatAM sahI aNU pratyayavANI 0 himasya sahaH hima + elu - himelu - himanesana lekha (sapanAra) za sevA nAma : karanAra [377] 0 hRdaya likhati-hRdaya+lekha-hallekhaH - hayanemanAra (155) bala pAtA dalaH 78 bala mana vAta zahane 0 GIR29 :- hRdayAya hitam-hRdaya+ya-hRdyam - suMdara sahana 42naare| atha mAM Ula pratyaya thAya che. 0 balasya zeSata :- (147) zAkaTa zAkinI kSetre sahaH - bala + Ula - baTula: - paNane sonAra [378] 7 178 1Thayanta nAmane kSetra arthamAM phAvaTa ane | (156) zItoSNa tRpAdAlUravahe 2 zIta, uSNa za kina pratyaya khANe cha. 0 ikSA: kSetram - ikSu+zAkaTa | mana tRpa zahana sahamAna thamA Alu pratyaya thAyache - ikSuzAkaTam - sAnu tara tRpasya asahaH - tRpa + AluH - tRpAluH - du:mane 0 zAkasya kSetram - zAka+ zAkina - zAkazAkinam - | na sahana kare te [388 zAkanuM khetara [370 [9717 (148) vrIhi zAlereyaNa 7/1/80504yanta vrIhi tathA (87) sarvAdeH 15 paGga karma patra pAtra zarAva vyApnoti zAli zamana kSetra mayamA eyaNa pratyaya yAya che. 784 0 bIhaH kSetram - brIhi + eyaNa - baiheyam - yAnu sUtratha0:- sarva-AdeH pathi-aGga-karma-patra-pAtra khetara [371] -zarAva-vyApnoti (140) dhAnebhyaH iinn| 7/178 545nta dhAnyAcA * vRti :- sarva zabda pUrva bhya ebhyaH SaDbhyo dvitiiyaazabhadene kSetra arthamAM na pratyaya thAya ntebhyaH vyApalAtItyartha InaH syAt / sarvapathino rathaH / () mudgasya kSetrama - mudga + Ina - maudgInam - sarvAGgINa zam / sarvakarmINonA sarvapatrINAyantA / sarvapAtrINa maganuM khetara [372] sarva zarAvINa ghRtam / (150) yava yavaka SaSTikAd yaH7/1/81 yava, yavaka IM alaGgAminyadhvano'mantAdya nI vaacyau| adhvanyaH, paSTika 206na kSaya maya mA 'ya' pratyaya yAya4. 000000000000000 0 yayasya kSetrama - ya+ya-yanyam - rAnu tara * yavakAH yaya TulyA dhAnabhedAH yAzraya mahAzavya sage0 kasya kSetram - yavaka + ya - avazyam - 1 mevA 18, Ale : 18 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 131 adhdhanInaH / samAMsamIna sAptapadIna daya sAdhavaH / kvaci-71/106 aSaDakSa, AzitaGagu, ala kama', ala puruSa svArtha InaH / aSaDakSI go mantra: / AzitaGgavInam arnnym| zu hone svArthamA 'in' pratyaya thAya che. alaGkamINoDa umpurussiige| nA / 0 avidyamAnAni SaDakSINi asmin aSaDakSa+Ina-aSaDaWan vRtyartha:-sarva zapura patha (bhAga) kSIgaH mantra:=merI mANase tAtA hAya tevo bhan aGga, karma (bha), patra (pAna), pAtra mana0 azitA gAvo'smin = Azita gavInam araNyam = zarAva (shhr)| merA dvitIyAnta zahena | Ti yone pApAmA pAvyu cha tevu pana vyApnoti mAMyA cha parthamA Ina pratyaya thAya | 0 ala kamaNe =ala kI NaH ma bhAra samaya 0 saba pathaM vyApnoti rathaH = sarvapatha + Ina = | ala puruSAya =ala puruSINa -15 bhATa samayaH [382] saba pInaH rathaH pApA bhAgabhAvyAcA sAtha [23] 0 sarvAGga vyApnoti zam = sarvAgINa zam = (ce avikastriyAM vAJcaH AkhA zarIre vyApelI zAMti 7/1/107 () sarva kama vyApnoti nA = sarva karmANaH nA = | hAla:- aJcatya-tAtsvAthe Ino vA syAt , na cet sa dizi striyaM vartate / prAcIna prAkra / prAcInA badhA kAryomAM pahoMcI vaLato nara 0 saba patra vyApnoti yantA = sarvapatrINaH yantA = prAcI zAkhA / adik. striyAmiti kim ? prAcI dika mRtyatha:- aJca ne manta vA badhA vAhanone calAvanAra nAmane svArthamAM phreMnavikalpa thAya che. paNa kvanAma sarva zarAba vyApnoti = sarvazarAvINa dhRtam = 240PAL zakorAmAM phelAyela ghI nArijAtinI dizAnuM sUcaka na hovuM joIe. sarvapAtra vyApnoti-sarvapAtriNaH-pApApAtramAvyA pra+aJca-prAkU-sAnu (pAya) 10 pra+aJca Ina-prAcInam= pasAnu manuvRti :- yathAmukha - saMmukhAdInaH tadazyate | (aco'na yAm 4/2/46 thI J / do5 asmin 7/1/86 thA Ina - asmin 0 adik striyAm Debha yu ? ma vizeSa :- 0 hitAyAnta aya' sUtranI 0 prAcInA zAkhA = pasAnI // mahI pada racanAmAM ama pratyayathI lIdhA che zAkhA 14 strI siMche 595 hizAvAcI nathI zeSavRtti :- (157) adhvAna yenau 7/1/103 mAre 20 sUtrasI 'ina' thayo. dvitIyAnta adhvan ne alaG-gAmI 25 mA ya mane prAcI dik - pUna hiza! - yahI prAcI zAI Ina pratyayA thAya che. adhvAna alaD-gAmI = adhvantya dizAvAcI zrI lima che mATe A sutrane adhvanyaH pakSe adhdhan+Ina = adhvanInaH= 3 sudhA / pratyaya tAbhyo nahI. (prAc+DI = prAcI) - rastA para janAro [380] | dikzabdAt saptamyAH 7/1/106 thA dhA pratyaya (158) samAMsamInAdyazvInAdyaprAtInAgavIna sAptapadInam | aroll, lubaJceH 7/2/123 thI sA5 shy| che) 7/1/105 samAMsamIna, adyazvIna, adyayatIn , AgavIna, * manuti:- aSaDakSAzitaDavalaM karmAla puruSAdAnaH sAptapadIna, mA zava nipAtana gayA. samAM / 7/1/108 yA Ina / samAM garbha dhArayati-samAMsamInA gauH 1. gadhAra vizeSa :-0 aJca dhAtu trae matha mAM karatI gAya, prayojAya che. dizA, deza kALa. 0 adyazvInA gau-mAsa samAM pIyAnArI gAya 0 vA bhUsvAthI vA''dyAt 1/1/111 thA adhikAra 0 adyaprAtInaH lAbha:mA savAre thnaare| sAna. cAluM hatuM chatAM ahIM pharIthI vA nuM grahaNa karyuM te 0 AgavInaH kama kRta chInI sAvatrI gAya pAchI vikalpane aTakAvavA mATe che. * Ape tyAM sudhI kAma karanAra nokara [ 0 sAptapadIna sakhyam sAta pA sudhA sAthe yAbIna 14] prApta thatI maitrI 11 / 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 (158' aSaDakSA zitaG-gu = ala karmAla puruSAdInaH / * vA grahaNa pUrvatra nityAtham - patti mA. 2 5 122 [381] Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 anivavaghuprakriyA (ce) tasyatulye kaH saMjJA pratikRtyAH 7/1/108 nama: sam+kaTa - saGakaTaH -- sA , pra+kaTa-prakaTa:- musu ti :- SaSThayantAtulye'rthe'nayoga bhyayoH kaH syAt / / [388] azvakaH / ''zAkhAdeya':" 7/1/114 / zAkhyA, mukhyaH / 19247 "kuzAgrAdIyaH" 7/1/116 / kuzAgrIyA matiH / "kAka- | (100) sadasya sAta tArakAdibhya itaH 7/1/238 tAlIyAdayaH" 7/1/117 / tulye sAdhavaH / viprabhRtibhyaH zAla zaGkaTAdayaH / vizAla / vizaGkaTam / * sUtratha0:- tad asya sAta tArakAdibhyaH itaH Wan vRttyartha : SaSThayanta nobhanalya ma ta -: ebhyaH sajAtAthebhyaH SaSThayarthebhyaH itaH mAM se pratinihAya ta - ka | syAt / tArakAH saJja tA asya tArakita nabhaH / puSpitaH taruH / pratyaya yAya 2.0 azvasya tulyaH = azva +ka Wan vRtyartha :- (prathamAnta) tAraka pare = azvakaH = sajJApAyI 7. nAmAna 54the (te anuyayu" mamai) ita pratyaya lAge. phra viza5:-0 tasya = 54yantasama0 tArakAH sAtA yasya - tAraka+ita tArakita 0 tulya sebha bha yu ? nabhaH = tArayA mAza indra devaH ma prabhArI nAma cha. 595 sAzya nayA I0 puSpANi sAtAni yasya = puSpa+ita - puSpitaH 0 saMjJApratikRtyAH 4 4yu ? bhAvazeSa:-0 tAraka := tArakA, puSpa; gostulyo gavayaH karNaka, RjIpa, mUtra, purISa, niSkramaNa, uccAra, vicAra, 0 udAharaNa pracAra, ArAla, kuimala, kusuma, mukula, vakula, stabaka, azvasya tulyam rupam = azva+ka-azvakam rupam = ghAnA pillava, kizala ga, veza, vega, nidrA, tandrA, zradhdhA, bubhukSA, AkAranI mUtI pipAsA, amra, zvana, roga, aGgAraka, aGgAra, parNaka, droha, zaSaSTrAta:- (190) zAkhAdeyaH 7/14 | sukha, dukha, utkaThA, bhara, taraGga, vyAdhi, vraNa, kaNDuka, zAkhA vagere zahone tulya bhaya'mA 'ya' pratyaya lAge. kATaka, maJjarI, ke raka, aGkura, hastaka, pulaka, romAJca, 0 zAkhAyAH tulyaH = zAkhA+ya-zAkhyaH - zAsAnA haSa', utkara', parva, kallela, zRGgAra, andhakAra, kandala, 0 mukhasyatulyaH - mukha+ya - mukhyaH - pradhAna [363] zaivala, kutUhala, kubalaya, kalaGka, kajjala, kadama, sImanta, (161) kuzAgrAdIyaH 7/1/116 kuzAgra zahana 'tulya | rAga, kSudha, tRSa, kara gara, droha, zAsra, paNDA, mukura, sabhA Iya pratyaya sA.. kuzAgrasya tulyaH - kuzAgra | mudrA. gadhdha' phala, tilaka, cndrk| Iya = kuzAgrIyA matiH = tIkSya muddhi [384] | 0 makyana mati gahane mATe che. (162) kAkatAlIyAdayaH 7/1/117 kAkatAlIya khalati [9797 bilvIya vagere shm| nitina rAyA che. [385] (163)* ve vistRte zAla zaGkaTau7/1/123 vi zamne (10) pramANAnmAtraT 7/1/180 vistuta mayamA zAla sana zaGkaTa pratyaya lAgecha. *sutratha0 :- pramANAT mAtraT 0 vizAla - vizAla: - vizANa * ti:- SaSTyarthe / AyAmaH pramANam / jAnu 0 vi+zaGkaTa vizaGkaTaH - vistRta [30] | pramANamastha jAnumAtra jalama / tAvanmAtrI bhUH / (164) * kaTaH 7/1/124 vi zahane vistRta mayamA Wan tyartha :- 50hIma mAnA kaTa pratyaya lAge.vi+kaTa - vikaTa: - vistAravANa prabhAsUya (prathamAnta nabhana) "mAtraTa" [387] | pratyaya thAya che. (165) * sapronneH sakINa prakAzAdhike samIpe | 0 jAnunI pramANamasya-jAnu+mAtraT-jAnumAtram jalam 71/125 sama, pra ut mana ni manu me sI1000000000000000 samadhi mana sabhI5 matha'mAM kaTa pratyaya lAge* viprabhRtibhyaH...ma rA pUrvAdha' pR. 439 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa dhule sudhAnupAe (pAthIna anubhA5) / na syAt / hAstinam , hastimAtram , hastidana, hastidvayasam 0 tAvat pramANamasyAH bhUH = tAvan + mAtraT = | "idakimo'turiyU kiy cA'sya" 7/1/148 / tAbanmAtrIbhUH1 bhAnanItI20IsapATInumA mAne / ida mAnamasya-mAn , kiyAn paTaH / 'yattadetado testA pramANamA sapATa bhIla (mAtrI strI DAvAdiH" 7/1/146 / atuH / yAvAn , tAvAn liMga Tu pratyaya) tyartha:-saMyutapakSa25chI pAvalA anuvRti:- tadasya saJjAta tArakA dina ita 7/1/1131 Ina pratyayAnta nAbhane aN pratyaya sAdhya hoya thA tadasya itaH tyA3 gatyara (in ) nAsA na thAya. Wan vizeSa :-0 pratyayamA T // 2 2trI ) hasti pramANama yasya = hastin+aN = lige hI pratyaya karavA mATe che. | (1) hAsttinama , 53 (2) hastimAtram pakSe () hasti dadhna 56 (4) hasti dvayasam= hAthI pramANu [17] 24 GagNamA hassin 206ne (hasti puruSAdvA'N (102) vAdhrva danada dvayam 7/1/142 7/1/141 thI) aNa saaye| cha. tyAre ina nA sUtratha0:- vA Urdhva dadhnaT - dvayasaT ' lopanI je prApta hatI tenA A sUtra niSedha vRti:-adhUrva yatramANa tadarthAt prathama-tAt paSTha patha" bA etau syAtAm / jAnudanna, jAnu yasa jAnumAtra jalam / 3pAmA 54ta sUtrothI dadhnad ka "hastipuruSAdvANa 7/1/148 / pramANe / dvayasada bhane mAtraTa dAyAta niHzanamAtra ] + vRtyartha:- "menu prabhA" * saare| :- (1) aNi 7/4/52 (2) bhUluka e arthamAM prathamAnta nAmane (SaThI) artha mAM ! 7/4/41 thA laka (3) na ekasvarAt 7/4/40 thA na dadhna mane dvayasaT prtyye| 4i65 thAya che. vizeSa :-0 sa yoga manyu ? 0 jAnu:pramANamastyaH-jAnu+danaT% (1) jAnudanama meghAvinA utpa = meghAvin amedhAva: mahI saMyukta vi485 jAna+yasaT = (2) jAnudvayasam 53 vyaMjana nathI mATe yuna ne lepa thayo. (pramANanmAtrada 7/1/40 thA) jAnu+mAtraT = (3) 0 nADAdara tadhdhile 7/461 yA vopanI prApti satI. jAnumAtram = dhusudhAna pI *manuvRti:- tadasya saJjAta tArakAdibhya ita: -zaSavRtta :- (197) ida kimo'turiyUkiya | cADasya 7/1/148 mAna bhUya idama ane kima zAhane 7/1/138 thA tadasya...itaH 'tenuM mApa" evA Sa'ThathamAM manu pratyaya lAge tayA bhaviSa:-0 vA nA asA 'mAtraT' | idam no iya ane kima nA kiya mAheza yAya. pratyaya paNa lAge. 0 ida mAnamarUpa-idam+atu-iya+at = (prathamA me 4) 0Urdhva gabhabha yu ? iyAn = sArasA sApaTa rajjumAtrI bhUmiH sahI Urdhva prabhA nayA tathA pramANA- | pramANA- | 0 kim mAnam asya-kim+atu=kiyAn solo paTa mAtraTa thA mAtraT sAthI kI sAmyo [360 zaSavRtti :- (166) hastipurupAdvANa 7/1/141 | | (198) yattadetadeoDAvAdiH 7/1/148 yat , tat etad prathamAnta hasti bhane puruSa zamyA 54ya-ta sevA pramANa | zahane 'meya' (bhA5) sabhA (14yathe) DAvatu pratyaya ayamA aNU vikSye yAya . - bAgecha. 0 puruSa pramANamastha-puruSa+aN -pauruSam -mAthe pANI 0 yamAnasya yat + DAvatu = yAvat tenu prayamA se.. [388] yAvAn = TI sI [18] 0 tamAnamasya-tad+DAvatu-tAvAn teso gayA (103) saMyogAdinaH 7/4/43 10 etadmAnamasya etad DAvatu etAvAn = A palA sutratha0 :- sa thogAt - inaH [31] * kRti:- sayogAtvarasyenaH aNi antyasvarAde ga | [518] Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 abhinavalaghuprakriyA (104) yattatkima saGkhyAyA DatirvA 7/1/150 | yamaHnA pAMya saya cha tev| yama catvAro'vayavA asyAH = catura+tayaT = catuSTaya - * sutratha0 :- yat tat kima: saGkhyAyAH DatiH vA | catuSTayI gatiH yA2 saya cha tevI gati. *ti :- saGkhyArupamAna vAcibhyaH ebhyaH tribhyaH / saGghayeye Dati rvA syAt / yati, yAvantaH tati, tAvantaH / satuti :- (1) yattatkimaH saDakhyAyA DatirvA kati, kiyantaH / 7/1/150 thI saDakhyAyAH (2) tadasya sAta ita: mavRtyartha -: saMdhyA35 mAnavAyI 7/1/138 thA tadasya bhane prathamAnta merA yan , tat kim zahAna Wan vizeSa:-0 258 je saMkheya jaNAtu heya thaze ti pratyaya vikalpa thAya che. zapati :- (198) dvitribhyAmayaDUvA 7/1/152 avayava sUcaka prathamAMnta evA dUi ane tri zabdo tene 0 yA saGyA mAnam eSAm iti-yadu Dati-yati 5kSa avayava evA uThavarSamAM mayadra pratyaya viTa9pe thAya che (idam kimaH...asya 7/1/148 thI) yAvantaH = 0 dvau avayavau yasya=dvi + ayaT = dvayam pakSe tayaTU Pi-0 sA saGkhayA mAnam eSAm = ta+Dati % | (avayavAttapad thA) = dvitayama = tati pakSe (atu) = tAvantaH = nA ye avayava chete 0 trayaH avayavAH yasya - tri + ayaT - trayam pakSa 0 kA saGkhyAmAnam eSAm kati pakSa kiyantaH = keTalAM | tri+tayaT triyam-nA 195 saya cha / [2] anutti :-mAnAdAza yelusa p 7/1/1432ii mAnAt [521] (106) adhika tatsaGkhyamasmin zata sahastre zati bhaviza5:- 0 yati, tati, kati zobhA zad dazAntAyAH DaH 7/1/154 pakSe yAvantaH vageremA Datyatu saGghayAvat 1/1/36 yA * sutratha0 :- adhika tat saMkhyam asmina zata. saGkhyA saMzA thAya che. | sahastre zati zad daza-antAyAH Da: 0 yati tati kati zo ma.pa. bho| thAya cha. 55 * vRtta:- zatizad -dazAnta sakhyA vAcakAt zatAdi DatyatusaGkhyAvat 1/4/54 thI pratyaya sopAtA yati vagaire sakhya vasAvadhikamanayoH zata sahasrayorityathe DaH syAta / / 2heze. vizatiryojanAnyadhikAnyasminna iti viza yojanazata, 0 yAvantaH yad+atu thI yAvat cyA pA. yojana sahastra vA / evaM triMzana yojanA ni adhikAnyasmin RduditaH 1/4/70 thI t pUve namAgama yatA yAvanta zate sahastre vA - triMza yojanazatama yojana sahastra vaa| ana .va. yAvantaH yaze. evaM dvAdaza yojana zatam , yojana sahastra vaa| [12] yutyartha :- zati. zad, daza mante cha (105. avayavAttayaTra 7/1151 te| sAthI (prathamAnta) nAbhane zata * sUtratha0:- avayavAt tayaT vagere saMkhyA jemAM adhika che evA (saptamInA) * vRti -: avayavavRttaH prathamAntAt saGkhyArthAdavayavini | ma mA sAgara mev| matha hoya tyAre athe tayaT syAt / paJca avayavA asya-paJcatayo ymH|| Da pratyaya thAyale. catuSTayI gatiH 0 viMzatiH yojanAni adhikA yasmin zate sahastre vA - "dvitribhyAmayar3a vA" 7/1/122 / avayave 'the| |- vizayojana zataM -yojana sahastravA - 120 dvaya , dvitayam / traya, tritayam / | thejana - 1010 jana vRtyartha: 555 matha mA prathamata0 me rI triMzat+Da-triMzam - triMza yojana sevA sanyAvAcI nAmane "ten| maya" zata-yojana sahastra vA-130 yena-1030yojana evA SaSTharthamAM tayam pratyaya thAya che. 04 4 0 dvAdaza yojana zatasahasra vA 0 paJca avayavAH yasya paJca+tayaTU-paJca - tayaH | dvAdaza+Da - dvAdazam - yu cha. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tandrita prakaraNu * anuvRti:- (1) yatimaH sajjA pati rvA 7/3/150 thI sAcA (2) strI saMjJAtataH 7/1/138 tadasya vizeSa : A niyama sa MjJAvAcaka na mane lAge sa dhyeya sUcaka nAmane nahIM'. 0 dharAvaOkitta" 7567 thI vAta nA ti te brepa thaye. che. - lI..sarvam kema ? vAha! dhiyA razmina ana rAte-ahI nirAti: e jI tu vizeSagu che te sa Mdhyeya sUcaka nathI, J. dhiAma kema zuM ? zivaH UnA asmina zate = jana Adhu grahaNa karavAthI mUtra na lAge. () 51 salama kema kahuM ? dhavA niyata - ahI kIrA thI adhiSTa raMtu mATe sUtra na lage. [2] Tr_7_7/1/155 (107) kula:- maharUmA pUrvate yena tasminnarthe saGakhyA vAcA DaT syAt | nayA pUraNaH- dvAdazaH / thAye mam 9/66 | pUNe / jiMrAniyama: dhA:| kAlama, mallanaH 'vAve majjAve" 7 68 / maT Tima thrilaH / . saMkhyAdekha DaT - na nRtya mukhya! jenA vaDe pUrAya (pUNa thAya) te kuMDaLa. sa`khyApUrNa a mAM saMkhyAvADI nAma (f) OM pratyela lAgeche. dAdAnAM so: vA+ -7 = TrAjJaH dha :- yamaH sakhAyA Dati rvA 9/1/150 thI racAyA -- thI purU pratyaya thAya) (171) vimAsA mAsa-stra calAtU7/1/157 mAsa. ardha mAsa rAta vagere sa MkhyAvAcI zabdone tathA saMtrasa rAkhyuMne ma pratyaya thAya che 0 rAkSastra puna: = rAta + samar = rAtana; = seme 0 sahastrasya puna:-sA+tamad = sAtamaH = [34] (17) paTavAyela:thADuM:7 1158 jemanI AdimAM saMkhyAvAcI zabda nathI evA di vagere nAmone tamad pratyaya thAya. 0 pRSTha: puna: STitamatra =STitamaHjo saMkhyAvAcI zabda AdimAM hoya teA disaptataH OMr trayI lAge meteramA [35] = sAmA - - - [923] (18) nAM maTu 7:1/1pa9 135 [33] * brA :- nayA savAyA: puro nam svAm padmama: / sATenu : = vAdarA: / mana nRtya :- kAnti nAmane sakhyA purNa arthamAM ma thAya che. AdimAM saMkhyA vAcI nA ta hAya teA) SoDazaH 0 paJcAnAM savAnAM puraNa: - paJca + madra -- apama pAMca saMkhyAne pUrI karanAra jo sakhyAvAcI hoya te 6: lAge (dhi dazAH 3H 71/155 thI 3) anugrAMte :- (1) vaTAve asaphAve7/1/58 thI asad ve * . Adha - 0 so praNa kema karyu ? 0 ekAdazAnAMSTrikANAM pUraNaH ghaTa = 11 uDDiA vaDe pUrNa thate ghaDe kA: eka mApache) - ahI tho zabda sa MkhyA pUraNane sUcavato nathI mATe na lAge Y : R :- (190}vivegamar 7/2/156 saMkhyAvAcI ciMAti vagere zabdane saMkhyApUNu a sUcavavA samad pratyaya vikalpe lAge. vitta+kSamaTTu =ciMtitama pakSe saMsathApuro | (yama tivit tei 7/2/50) TANe pUra: (2) samrudhdhA pura''jullR 7/1/157 thI sathApurane - Si :- 0 7 anta kema thru ? 0 viza:- ahIM t anta zabda nathI mATe T [ lAge [4] (109) pittiyar vAna putra putra 7/1 160 * sutraprastha pit tithaTa vadhu zaLa-putra-sAta * vRtti H- tithalyAr sa ca vis "tenAthaX" 7/2/261 ghuLe ! pattiSa: / PSka vRddha :- du, jaLa, putra, taMduM rAkhtAne raticaT (thi) pratyaya thAya che te pa kahevAya che. 0 vajUna puraH = duniyai-dutiyaH mahune pUraka anuvRti:-sa puro karlR 7/1/155vacce yApura vizeSa :- 0vit karavAthI huM vat bhAva thaze Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinavalaghuprakriyA gaNasya pUraNa: = gaNa+tithaT = gaNatithaH = gaNanA pU24 | 7/1/112 SaT, kati bhane katipaya samhAna sA saGghasya puraNa: sadha+tithaTa : sadhatithaH = sadhanA 52 / 25 athe' thaTa pratyaya lAgecha. -zaSaprati:- (173) atorithaTa 7/1/141 at | 0 SaNNAM pUraNaH = SaS + thaT = SaSThaH = chanI pur| pratyaya santahoya sevA nAmane scyaapu25| 25 mAM 10 katinAMpuraNa: = kati + thaTTa %D katitha: - manApura ithaT pratyaya sANe te pit sa jo 4Aya che. pAyo 10 katipayAnAM puraNaH - katipaya + thaTU - katipayathaH -- 0 iyatAMpuraNaH = iyat+ithaT - iyatithaH mATalI yA keTalAne puka [3 ] ne pUraka (175) caturaH 7/1/163 sayApura amAM catura [525] zabdane thar pratyaya lAge. 0 catuNAMpuraNa:- catura+thaT -caturtha': - yothA [3] (110) kyaDU-mAni pita taddhite 3/2/50 (176) ye yau ca lukU 7/1/164 catura zahane * vRtta :- eSu tripanD- pantaH strI pu vatsyAt / sa khyA pUraNa arthamAM che ane kuMta pratyaya thAya che. vhavInAM saGkhyApuraNI-bahu thI / yAvatithI te catura ne ca sopAya cha ."SaTkati-katipayAt thaT" 7/1/162 / puraNe / / / 0 catuNAMpUraNa: - catura + Iya - turIyaH vipa SaSThaH, katithaH, katipayatha / 'caturaH" 7/1/163 / / catura + ya - turya': - yothI [stel thaTa caturtha: / "ye yo ca k ca 7/1/164 / cturH| (177) dvontIya 7/1/195 dvi zahane sacyApUraNa tu': / turiiyH|" dvostIya: 7/1/165 / dvitIyaH / arthamAM va pratyaya lAge che. "trestRca" 7/1/166 tri zabdAt tIyaH syAt , tri 10 dvayoH pUraNa : - dvitIya-dvitIya: - mIne 400] zabdasya tR ityAdezazca / tRtIra: / (178) tRca 7:1/196 trizane yA puraya vRtyartha -: kyaD. pratyaya pUnizAnA athamAM fNa prazya thAya che. ane tri ne jhU Adeza vALo pratyaya, ke taddhita pratyaya lAgyo hoya yAyacha.0 trayANAM puraNaH - tri+tIya-tRtIyaH[401] athavA mAnina zabda uttarapadamAM hoya tyAre [525] UDU. pratyaya sivAyanA vizeSyanemAce strI. (111/ purvamanena sAdezcena 7/1/167 liMgI thayela nAma ! vana thAya che. | sutra :- purvam anena sAdeH ca in 0 bahInAM saGkhyApuraNI = bahu + tithaT (pittithaT .. saGghAt 7/1/110 thI tithaTra)-bahutithI gla :- dvitIntAt sapUrvAt kevalAcca pUrva zabdAT // 2 thI strIliye DI pratyaya thye|) zatIyAthai in syAt / kRtapUrvamanena kRta purvI kaTam , pIta pUvI paya / yA sUtra puvat lAra thAya che. (bahu) pravRttyartha : dvitIyAnta pUrva zasasI 0 yAvatAM puraNa nyAvat+ithaT-yAvatithI (ithaT-pit | | heya ke tenI pUrve bIjo koi zabda hoya sarAka che tethI pRvat thI to purva zabdane tRtIyA arthamAM sunna thAya che. manuti :- parataHstrIpu vatsvye kArthe 'nUG 3/2/44 | 0 kRta pUrva anena - kRtapUrva+in - kRtapUrvi nyA strIpuvat-anU (pratha5 .5)-kRtapUvI kaTam - merI pahelI Wan vizeSa: 0 R251 sAdI karI kyar3a. = zyenI iva Acarati = zyetAyate = dhAmI nyu | 0 pIta pUrva anena-pItapUrvI payaHmey padAcI sAya25 42nAra (puvat yavAthA zyeta zahara 2yo bhavizeSa:- sima vyA429nI vRtti sanyathA sUtra 2/4/1 thA ipenI ya jata mujaba kriyA vizeSaNarUpa evo dvitIyAnta pUrva zabda mAnina-daza nIyAM manya te ayam asyAH = dazanIya- hoya to niyama lAge cha. mAnI=sA bhAsa yAnI strIne zanIya bhAne cha. | anena mehatA 56 cha / (dhuvata yavAthI dazanIya thayu) 08. purvam anena -pUrva+in-pUvI-AnA paDe pahelA zeSavRtti :- (174) SaTkati -- katipayAt thaT [527] Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa (112) iSTAdeH 7/1/198 matu mathAya garinu ni359 * vRtti :- ebhyaH prathamAntebhyastRtIyAthe katari in | (114) tadasya'styasminniti mataH 7/2/1 syAt / iSTo yajJo'nena-iSTIyajJe / adhItasto'nena- sutratha0 :- tad asya asti asmin iti matuH adhItI take / * vRtti :- prathamAntAtSaSThayathe vA matuH syAt / Wan vRtyartha :- prathamAnta iSTa vagaire // / / prathamAnta cedastItyucyate / gAvo'sya santi-gomAn / ne tRtIyA evA kartA arthamAM rUna pratyaya Wan vRtyartha:- prathamAnta nAmathI par3I thAya . saptamI arthamA matu (mat) pratyaya thAya che. 0 iSTaHyajJo'nena iSTa+in iSTina = prabhAsa.. je prathamAnta vartamAnamAM hoyato (bhUtakALa ke = iSTIyajJe-yajJamAM yana renaa| saniyamAMna thAya) 0 gAvaH asya santi 0 adhItaH to'nena-adhIta + in = adhItI take =go+mat= (50hI arthamA matu pratyaya) =goman tarka mAM bhaNanAre prathamA se.. gomAn' * anuvRtti :- purvamanenasAdezcen 7/1/117 thaa| (RduditaH 1/4/so thA na mAgama, padasya 2/1/ce anenain thI t hA5, nidIgha: thA pUrNa ane| A) Wan vizeSa :- 0 iTAdigaNa:- i'Ta, puta, Wan vizeSa :-0 50I-te menuche: saptamI upapAdita, upasAdita, upAsita, nigadita. parigadita, nikaTita, te mAyA maya' yAya. saMkalita, parikalita, saMrakSita, parirakSita anita, agaNita, 10 iti se prabhArI sUtramA rAhAchetenAthAsabhA avakIrNa, avamukta. Ayukta, gRhita, adhIta, AgnAta, SaSThI mane saptamI 852ita mI01 55 ma viva. zruta, Asevita avadhArita, avakalpita, kRta, nirAkRta, kSita ayamA matu thAya che. te 'matu' matha vANA upakRta, anuyukta, anugaNita, gaNita, parigaNita, anupaThita, mIla 52 pratyayo thAyache-mAkSiA nAya bhugamache. nipaThita, paThita, vyAkulita, udgRhita, kathita, nikathita, | * "bhUmanindA prazasAsu, nityayoge'tizAyane niSAdita saMsage''sti vivakSAyAM, prAyA matvAdayomatA: 0 vyApyektena 2/2/68 sUtrI yajJa bhane taka bhAM 0 bhUmiH - ghAghArI gAya cha - gomAn saptamI thayuM che. [528] 10 nindA - zokI azvaHza pANghoDAnAnihAche 0 praza sA:--- rupantIka-yA= 351NA nyA (112) tena vitta caJcucaNau 7/1/175 10 ninyayoga bhI.- kSIriNaH vRkSAH kaNTakinaH hudhANA *gin :- tRtIyAntAt khyAte'the etau syAtAm / vRkSa in 4 vidyAcaJcuH / kezacaNaH / 0 alizAna = sAdhArathI vadhAraH - balavAn malla: pravRtyartha:- tRtIyAnta merA khyAti 0 saMsA' -- 2'dhaH - daNDin - vAle sanyAsI prasi5 artha mAM nAbhane cacu bhane caN/ 0 asti yAtI:-vyAghravAn' parvataH- vAdhavAne pata pratyaya thAya che [9301 0 vidyayA vittaH-vidyA+caJcu-vidyAcacuH vighA (115) mAvantopAntyA paJcamavargAnmatormo vaH vaDe prasiddha 0 kauzena vittaH - keza+caga-kezacaNaH = hai| 43 * sutratha0 :-ma-a-varNAnta upAntya a-paJcam vargAt prasiddha matA: maH vaH // vizeSa :-0 vittaH- jJAta-vitti-viNyAta * vRti -: mAvargoM pratyekamantopAntyau yasya tasmAt , 4 prasiya ayabhA se. * paJcamabaja vargAntAca mato o vaH syAt / kimatrAstIti kiNvaan| [528 vRkSavAna' giriH . . 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 . . 0 0 0 0 0 0 0 . 0 . 0 0 0 0 0 0 *matvAdadha-mRtti - nA. 2 35 * vitta:-zAtAdi madhyama vRtti savayUri.2-5425 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abinavaghaNuprakriyA t tya -: je nAmane anta ke upAste (117) rAjanvAn surAjJi 2/1/98 kAra athavA ja vaheya te nAmane lAgelA ti :- surAjake'the - rAjanvAn / tamA je nAmane ane vane pAMcamA akSara I-majJAyAM camAratyAdayazca sAdhavaH / 'nAvAderikaH" (DU. jU , Na, na, ma,) nahAya tavA nAmathI 7/2/3 nAvikaH / matvanta ca rupaM sarvatrAdhikArAdannu dAgA matu pratyarAma va thAya 7. 0 kinuatra ati-ke+ma-kiMva( vartanIyam-nImAn / "zikhAdibhya in" 7/2/4 zikhI, sUtrathI mAlI, "grIhyAdibhyasto" 7/2/5 / vrIhikaH, vrIhI / m n| vU ya)-ki un-(prathamA me..)ki vAn 0 vRkSa: asmin ativRkSAmanavRkSama prathamA pravRttyartha :- sArA gaNeza ma.va. vRkSavAn gireH-vRkSasaNe 5'ta sevA arthamA rAjanamAnne ma rAjanavAn / vApa praviza5:- 0 anya do / . 0 zobhana rAjA yasya dezasya saH-rAjanvAn =saa| GpAtya ma:- zamI+nan-zamIvAn = zabhAnA vRkSavANA |za pANI deza GpAya ava:- ahara-mAna-aharvAn sUrya 55 yama :- marut+nan -mahatvAn=pavanavANI Wan vizeSa:- 0 saare| sanna manAya tyAM gajanvAn prayoga na yAya. [9327 0 surAjJI ma yu? ____(116) nemrdhAdibhyaH 2/1/ed gajavan dezaH - saare| sAla bhaya nathA. * sutratha0 :- na umi'-AdibhyaH zapatta - (180) carmaNavatyaSThIvaJcakrIvatkakSI* vRtta :- ebhyo matA mA vA na syAt / Urmi'mAn vaTThamaNyat 2/1/et carmaNUvatI, aSThIvat , cakrIvat , . udanvAn jaladhAre kazI pat, rumavat mA pAye zahoma mano vizeSa javRttyartha : Urmi korezAne sAla nAma rUpa nipAtana karA jemake - matu n| ma nAva na thAya. carmaNyatI = (21) nahI nAma [403] ha.ta. Umi mAna = abhI vANI (tadasthA...matuH (181) nAvAderikaH 7/2/3 nau pore zahone manu 7/2/1 thA matu) mayamA ika pratyaya yAya - nauHasya asmina vA'sti *manubhUti:-mAvargA-topAntyA paJcamavargAnmatormo vaH = nau -nAvikaH (matu adhikAra yAle che tayA) 2/1/84 thA mato o vaH vi46 naumAn = that [404] Wan vizeSa:-0 Urmi', dalmi, bhUmi, timi, (182) zikhAdibhya in 7/2/4 zikhA kore rA hone matu ma mA in pratyaya lAge cha. zikhA'syAsti = kRmi, yava, kRJcA, drAkSA. dhrAMkSA, vAsA, harit , garut , zikhA+in:zikhin (prathamA me.va.) zikhI pazikhAvAna dhvajit , kakud , jyotis , mahiSa, go, kAnti, zibi = sIvANe hari, cAru, ikSu, bandhu, madhu, bindu, indu.. vasu, aMzu, [405] zru, hanu, sAnu, bhAnu ----- (183) vrIhyAdibhyaH tau 7/2/5 vrIhi vagere samhAne 0 sUtramAM bava. AkRti gaNane mATe che. matu patha mAM ika ne in pratyayo thAya. 0 vrIhiH asya asti - vrIhi+ika - vrIhikaH 5 vRti :- (175) udanvAnabdhauca 2/2/27 | vrIhi+in - vrohI pakSe trAhimAn'-yobhAvA [406] jaLanA koI AdhAra arthamAM vizeSanAma hoya te udakamAna nemale udanvAna zada vApara [33] 0 udanvAn = samudra [40] (118) ato'nekasvarAt 7/2/6 [932] sUtratha0:- ataH anekasyarAt Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 13k ta:-adantAdanekasvarAdikenau syaataam| dhanikaH dhnii|| 0 tunda+ila= tundilaHNa pakSe tundika: tundI [407] . ilenANNazanarAdayo yathAyogamatvathe vAcyA tundilH|| (185) phala vA~ccenaH 7/2/13 phala, bahamane zaGga phalinaH / zUGgiNaH / jyotsanI, prAjJaH zrAdhaH, le:mazaH, | zahane ina pratyaya yAya che. pAmanaH, madhuram maruttaH / 0 phala + ina = phalinaH = vAna pakSe phalavAna Wan vRtyartha -: a Azanta the| mane | 0 zRGga+inzuGgiNa = zA gAvANI pakSe zRGgavAn [408] svaravAgAnAbhana (bhatvatha'4) ika, in prtyye| (186) jyotsanAdibhyo'Na 7/2/34 jyotsanA vagere thAya zabdane pratyaya thAya che 0 dhanam asya asti = dhana+ika = dhanikaH 5 0 jyotsanA + aN = jyotsanI = jyotsnAvAmA ghana+ina-dhanI bnvaann| 5 dhanavAna [40] *manuvRtti :- tadasyAstyasminniti matuH 7/2/12ii (187) prajJAzrayA'rcA-vRttorNaH 7/2/33 prajJA, zradhdhA matuH anna ane vRtti zabdane | pratyaya thAya che. (2) nAvAderikaH 7/2/1 thA ika: 0 prajJA + Na = prAjJaH = bhuddhivANI 0 zradhdhA+Na = (2) zikhAdibhya in 7/2/4 thA in zrAdhdhAH = zrAvaNa [410] (188) le.mapicchAdeH zelam 7/2/28 lAma vagere Wan viza5 0 - ataH 45 4yu ? ane vicha vagere zabdone anukrame 4 ane pratyaya 0 khaTvAvAn pATAvA A santa nAma che mAre thAya che. le.ma + za = lomazaH = bhavAnI lomavAna sutra na lAge. 0 ane| 212 bha e 0 piccha+ila=picchila: pI chAvAnA picchavAn 411] ? (188) no'GgAdeH 7/2/28 aGga vagere zahone na khavAn = kha - vANI me 1 212 cha pratyaya lAge che. 0 pAma + na =pAmanaH ||24vaavaanne 0 * 1 a bhidhAna anI unI anuvRniyA tayA, ika mane in na yatA hAya te naam| | pakSe pAmavAn (1) rApyatrAn (2) kRlyavAn (3) kArakavAn (4) kumbha | (180) madhyAdibhyo ra 7/2/26 madhu vagaire zahone ka.ravAn (4) IzvaravAnU (1) lagyavAn (7) havyavAn ra pratyaya yAra cha. 0 madhu+ra = madhuram-madhu2 [413] (8) hArakavAn (6) dhAnyamApavAn vagere yAra sUtra (181) marutparvaNastaH7/2/15 marut bhane parvan zahane lAge pa ma : ta pratyaya thAya cha (1) kAryikaH, kAryo' (2) hArthikaH, hAyI (3) gRhika: 0 marut+ta-maruttaH = vAyuvANA (pakSe) marutvAn [414] gRhI (4) dAtrikaH, dAtrI (5) pAtrikA, pAtrI (ogikaH [934] bhAgI (7) tarikaH tarI (8) vijayikaH, vijayI (8) (118) na staM matvathe 1/1/23 saMyamikaH, saMyamI, (5) sthAnikaH, sthAnI / * sutratha :- na s-tam matu-arthe 0 jAti zAthI 4yAM ika in thAya paNa ayu:(1) taNDulikA, taNDulI (2) kA TikaH, kapaTI ti :- sAnta tAnta ca nAma matvarthe pare pada na syAt / marutvAnU / zeSavRtti :- ilU-ina-aNU-za-na-ra-ta Na mA . "balavAnta-danta-lalATAdUlaH" 7/2/99 babUlaH / pratyayo matu sayamA yayA yoya yAya cha * 2 "prANyaGgAdAto la:" 7/2/20 caDAlaH | "sidhmAdi (184) brIhyartha tundAderilaca 7/2.8 vrIhi maya kSudrajantu-parNAdakaphenAt lelo 7/2/22 prajJAla:, prshilH| bhane tunda vagere zahone ila, ika, in pratyayo thAyache. | "vAcaAlATo" 7/2/28 / kSepe / vaacaalH| vaacaattH| 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 "gmin" 7/2/25 / vAcaH, vAgmI / "lakSmyA anaH * 1 abhidhAnasya batti kA 25. 138 7/2/32 lakSmaNa: 'kacchvA DuraH" 7/2/39 kacchuraH / * 2 ila-in...vagere pratyayAnA rAbaNAne sAdhAre bhUNa "dantAdunnatAt" 7/2/40 / unnatA dantA asya santisUtrAnu 2521. habhaprAza pUrvAdha-pR. 451-452 | danturaH / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 abhinavaSaNuprakriyA "kRpAhRdayAdAla: 7/2/42 kRpAlu: / Dura pratyaya yAya cha pravRttyartha :- sU athAta mantavA0 kacchU Du2-kacchura: 520 vA [422] nAbhane matu 2 mA pratyaya lAye hAya (00) dantAdunnatAt 7/240 yA in' athavA te nAmanI pada saMjJA na thAya. danta zahane matva hura pratyaya thAya cha, 0 marutvAn - baDI t ||2snt za6 tethii| 0 danta+Dura - danturaH moTara iraim [427] 5. sa na thAya (ghuTastRtIyaH 2/1/76 thI (201) kRpAhRdayAdAluH 7/2/42 kRpA bhane hRdaya tU nA d nI prAvatI 5: samAvezahane matva Alu pratyaya piye thA. na thye|) 0 kRpA+Alu - kRgaluH - pANu pakSe kRpAvAna [424] * manukRti:- tadantaM padam 1/1/2. thApada saMjJA [ 34] ' vizeSa :- 04nya 6295 (120) abhAdibhyaH 7/2/46 yazas+vin %D yazasvI = zavAgI - pasaMtAna sUtratha0:- abhra-AdibhyaH thatA s ne 2 na thaye *vRti :- ebhyo matvathe aHsyAt / abhra-nabhaH / -zeSakRti:- (182) bala-vAta-danta-lalATAdulaH | azasA maMtraH / 7/2/18 bala, vAta, danta, lalATa zumhene matvartha Ula Wan vRttyartha :- abhra ko3 zahAne pratyaya sANe 0 bala+Ula-balUla: =NavAna 415] tvatha a pratyaya tha.5 cha. 0 abhra.di santi (15) prANyaGgAdAtAlaH 7/2/20 prANInA bhagavAyA yasya nabhe - abhra+a - abhram -- mAza, A rAta nabhane bhatvathe 'la' pralaya yAya 10 azasU+a - azasaH maitraH-masAvANI bhItra () cDA+la: cUDAla: = pyArIbAga [416] | anuvRti:- (1) hInAt svAGgAd aH 7/2/45yA (184) sidhmAdi kSudrajanturUgbhyaH 7/-21 sidhma | aH (2) tadasyAstyasminiti matuH 7/2/1 thA matuH vagere zabda tathA kSadrajanuM ane regavAcI zabdane bhavizeSa :- 0 anAdi gaNaH-- abhra, aza matvathe 'la' pratyaya thAya. urasU , tunda, catura. palita, jaTA, ghATA, kadama, kAma 0 sidhma+la-sidhmala:= yaamiin| gvaanne| bala, ghaTA, amla, lavaNa ---- 0 yukA+lamyUkAla: = nu vANe! (kSukA-tu) 0 mUrchA+la-mUla: = bhUmI (2)paNe [417] | [939] (185) prajJAparNAdakaphenAt le lau 7/2/22 prajJA, (11) asU-tape-mAgA-meghA-srajo vin' 7/2/47 parNa udaka, phena zahone matvartha' la bhane ila pratyayA xita -: asantAttAH prabhRtibhyazca vin syAt / yAya 0 prajJA+la = prajJAla: pakSa varcasvI / tapasvI / mAyAvI (trIhyAditvAt mAyikaHmAyI / prajJA + ila = prazila: + sudhdhivANe 418] | sakhI / meghAvI (186) vAca AlATau 7/2/24 fit Arel - "meghArathAdnavaira: 7/2/49 / meghiraH / rathiraH, hatya to vAca ne Ala bhane ATa pratyayo thAya. | rathikaH 0 vAca+Ala-vAcAla: pakSe vAcU + ATa = vAcATa: / 9vRtyartha:- as bhanne cha tev| zahIne = 4g mola-mokha 42naa| [418] | tathA tapas mAyA. meghA bhane sraja zone (187) gmin' 7/2/25 vAc ne matvamA matvarthe vin' pratyaya thAya.. gmin pratyaya yAya che vAc+gmin = vAgmI = patA | * asU -varcasU+vin- varca khI [420] | | (varcasvin na prathamA se.1.) - vaanne| (188) lakSmyA anaH 7/2/32 lakSmI zahane bharapa. | | 0 tapas+vin- tapastrI-tapasvI 0 khajU+vina-sUgvI 2 ana pratyaya thAya che. mALAvALe 0 lakSmI+ana= lakSmaNaH = samAcAra [421] | (sraja bhA ja nA ga - cajaHka-gam 2/1/86 thI (188) kacchUbA DuraH 7/2/3: kacchU zahane bhatva | thye| cha.) Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 tasthita prakaraNa 0 mAyA+vin = mAyAvI = mAyAvI (vi485 - 1 (205) U vinavala vasU cAntaH 7/2/51 jU 42rAnta nIhyAdibhyaH to 7/2/5 thI ika sane in' prtyye| | Urja' zabane vin nayA vala pratyaya lAge tabhana UrjUna sAjIna-mAyA+ika-mAyikaH mAyA+ina mAyI thaze. Uja me 35 thAya che. 0 mevA+ vin = meghAvI = bhuddhiAjI (vi485] 0 Urja+vina-U'svI 5o Uja+vala-Ujasvala: pakSe mATe zetruta juo) Uja+matuUna = savANA + anuvRte :- tadasyAstpasminiti matuH7/2/12I matuH [938] vi5 :- 0 jyotsanAdibhyo'7/2/34 (123) saderina 7/2/48 mAM tAra nu te aN lAgI tapas + *sutrapatha :- sadain aNu-tApasaH yaze sane vidare tarakhI thaze * ti:- sAMderadantAtkama dhArayAdin syAt / sarvadhanI 0 badhA zabdamAM mata pratyaya samajI levo jemake: vRttyartha :-genI sAhibhAM sarva za6 sa-bI vithe sragvAn thAya hoya evA ja kArAnta zabdone mavathe karmaEAssti :- (202) meghArathAnnaveraH 7/2/41 dhAraya samAsamA inU pratyaya thAya. meghA ane ratha zamdomAM matvathe ira pratyaya visye yAya. sarvadhana ina sarvadhanin sarvadhanI dhaaNdhnaanne| meghA+ira - megharaH pakSe meghAvI = sudhizAmA |* anuvRtti :- (1) tadasyAstyasminiti matuH 7/2/1 0 ratha+ira-rathira: pakSe ika =rathikaH 2thavA [425] thI matu 1937 (2) ekAdeH kama dhArayAt 7/2/58 yA kama dhArayAt (122) AmagAdIrya zca 7/2/48 4 sUtratha0 :- AmayAd dIgha': ca Wan Si :-0 * sarvAdi zamyA "sarva cha *10 -: asmAdvin pratyaya: syAt , dIrghazcAsya / AdimAM jene te artha leve paNa sarvADhi gaNa |nava. AmayAvI / B svAnminnIze" 7/2/49 / dIrghaxcA svAmI / [938] "gIH" 7/2/50 / gemI / "UrjA vinavalAvascAntaH" | (124) va.tAtIpAra pizAcAla kvAntaH 7/2/11 7.2/51 / Una svI, UjasvalaH / UrvAn / * sUtrathA :- vAta atIsAra pizAcAt kaH ca anta: Wan yartha :- Amaya zahara bharapathe' *kRti :- stribhya in ko'nta ca / vAtakI vina pratyaya thAyacha bhane Amaya / satyasvara - prAcurya prAdhAnyAdiSu yathAha mayaDvAcyaH apUpamaya prv| hI thAya che. 0 Amaya+vin = AmayAvin = "prakAre jAtIyara" 7/2/75 / mahA jAtIyaH / "bhUta thabhA sa.1.) AmayAvI gavANI (vi pUrvepcaraTU" 7/2/78 / pUrva bhUto bhUtapUrvaH / bhUtapUrvA / AmayavAn ADhayA, ADhayacarI / "nindya pAzap" 7/3/4 / anukRti :- (1) tadasyAstyasminiti matuH 7/2/1 chAndasapAzaH / "prakRSTe tama" 7/3/5 ayameSAM prakRSTaH yA matu (2) astapomAyAmeghAstrajevin 7/2/47thA vin zuklaH zukla tamaH / ma 15 0 - 2508 pravRtyartha:-vAta, atisAra, pizAca he| zeSavRtti :- (203) svAnminnIze 7/2/44/ ne matyartha 'in' pratyaya sA cha bhane traNene stra zahane Iza (svAmI) athAto tyatA matva | mante k merAya cha (tathI ina-kin pratyaya min pratyaya yAya bhane anya a hI yAya, na tharI) sva+min svAmin svAmI-2vavANA [426] | | 0 vAta+kinnyAtakI vaayuttiyaanne| (204) goH 7/2/50 go ne bhanathe. min | 1 rIte pizAcakI-yANe pratyaya sAme / ................ 0 go+min-gAmI pakSe gAmAnya pAna [427] / * sarvAdi:- madhyama vRtti sakyUri mA. 2 5. 444 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tI te 142 abhinava ladhutrakriyA manuti :- (1) tadasyAstyasminiti matuH 7/2/1/yatura che. iyamanayAH prakRSTA paTvI%24 bhannemA dhA matu (2) sarvAderin 7/2/58 thI ina 24 vadhu yatu2 cha. to paTu+tarap = paTutarA (2 bhAMthIya strI paSu yatu27.) vizeSa :-0 2558 0 srodhnebhyaH mAthurAH ADhayatarAH / zapavAra:- (206) prakRte mayaT7/31 prayU ADhaya+tarapa+ADhayatara (2allad A)-ADhayatarA paNe yA pradhAna52) 43lu aTale prakRta, prakRta abhA] - suna 2ai mathurAnA sAdhu sana che. nAmane ma pratyaya thAya * manuvRti:- prakRSTe tmapa 7/3/5 yI prakRSTe 0 pracUrAH pradhAnAH vA apUpA asmin : apUpa + mayaT = apUramayam 51'mA / pUsA bhAvAnA hAya Wan vizeSa :- 0 tamA pratyayana 25 0 sUtramAM ta65 ne 6 kAra puMvata bhAva mATe che tevuM parva 0 dvayovibhajo (207) prakAre jAtIyara 72/75 prayabhAnta nAmane yu ? 5.75 (tanA prA2 samai) jAtIya2 pratyayAya. gavAMkRSNA sammanna kSIratmA-gAyomAnApAgAyasa-panna hudhavANA cha-vibhAga nayI bhATe tamapa) 0 mahA prakAra: aspa= mahA + jAtIya2 = mahAjAtIyaH = moTA prakAravALo [430] - zeSavRtti :- (21) kvacit 777 yayA (208) bhUtapUrva caraTU 7/2/78 bhU- mevA |lakSya dhyAre, sAthe' 'tara5' pratya lAge. 0 abhinnama aya mAM svAyasUyo "pcara?'' pratyaya Age eva-abhinna+tara abhinnatara+ka (yAvAdibhyaH kaH 7/3/15 0 purvabhUtaH iti bhUtapurvaH pAtu. thA ka) - abhinnata kam-me 665 [44] bhanapUrvA ADhathA ADhayacarI - pahelA paisAvAlA 541] 7 (129) kintyAdo'vyayAdasattve tayArantasyAm 7/3/4 (205) nindyapAzapa 7/34 nidAna sUyana hoya to sUtratha:- 0 ki tyAdi e avyayAt asattve tayoH nAmane pAzap pratyaya lAge cha. antasya-Am ) nindhaH chAndasaH = chAndasa + pAzapU = chAndasapAzaH *vRti :- kimaH tyAdyantAd avyayAcca parayostamapta ninya chAndasa-vedAbhyAsI [432] raporantasyAm syAt , na ce satve dravye vate te / kintamAma (210) prakRSTe tamap 7/3/5 nAmane 2 ayamA kintarAm ayameSAM prakRSTa pacati pacatitamAm / ayamanayoH svAya' sUnya tamap pratyaya sAge . prakRSTaH zukla: = prakRSTa pacati-pacatitaram / gurvAhotarAm ra / atitarAm ra zuvala+tama-zuklatamaH = bhUna gheNe 433] bhuGkte / asanve kiMma ? kintara dAru Wan vRtyartha :- kimza, tyAdi vimati [540] (ti tasU , anti po3) pANA jiyapaal, (125) dvayovibhajye ca tarap 7/38 e rAnta nAna. madhyayanasAla tarapU, tamapU sutratha0 :- dvayoH vibhajye ca tarapU pratyayane ane te mA umerAya che je te sarva vRti :- dvayormadhye prakRSTe, vibhajya ca tarap syAt / / pAyI vyAyI na hoyte|iyN paTvI, iya paTvI, iyamanayAH prakRSTA paTvI-paTutarA / |0kim+tama kintama + Ama - kintamAma - vizeSa sodhnebhyo mAthurA ADhayattarA padhAre zu? - "kvacit" 7/3/7 / svArthe' yathAlakSya tarap / | 0 kim+tarapU-kintara+Ama-kintarAma-dhAre zu? abhinnatarakam / 0 ayameSAM prakRSTa pacati-pacatitama+Am-pacati pravRtyartha -: yA prakRSTa mAM ne | tamAm-240 in Enma rAdhe 7. hai| batAyA hai|y tyAM tayA yenI tulanAme0 ayamana / prakRSTa pacati-pacatitarAm-mAsemI meM prakRSTa mala riyo / t| tarap | 3 vadhu- sAdhe che. pratyaya lAge che. 0 purvAhaNe+tarap-purvAhaNetarAm 0 iya padavI-jhya paTvI-yatu2 che-mA 5/- purvAhnaNe+tama5-purvAhaNetamAm-pUrvAbhAM Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 143 mavyaya:-ati+tarapU = atitarAma , ati + tamapU= |* manuvRtti :- (1) prakRSTe tamap7/3/5 thA tamap atitamAm mUDko -vize5- ghANu mAya che. (2) dvayobhijye ca tarapa 7/3/ thA tarapU 0 asatve mathu? viza5 -0 guNa ahama yu ? kintara dAru- sA ? satyavAyI ch| / dantauSThasya dantAH nigdhatarA: dravyavAyI zam cha. mATe Ama na lAgyo. 0 aGga 5 yu ? manuvRid:- (1) prakuSTe tamap 7/3/5 thA tamap zuklatamam rupama Adhu veta35guSNu me pravRtti hetu nayA (2) yovibhajye ca tarap 7/3/9 thA tara 0 IyasU mAM UhAra udita yo bhATe ke bho vizeSa :-01e bharanA ahayathA e paTIyasI (adhAtuda deta: 2/4/2 yA GI) 1121-1 nAmamA bhane savArImA 595 Am zaSavRti:- (12) prazasyasya zraH 7/4/34 zi, yaha thAya . icTha, IyasU pratyakSAcyA heyatA prazasyanAthamAheza yA5 [541] 0 prakRSTaH prazasya:-zra+iSTha-zreSTha zreSTha 0 prazasya+Iyamu-zra + I = zreyas = (pra.se.) (125) guNAgAvoTheyasU 7/3/2 zreyAna meM mAM laghu 2: / - prazasya [44] sUtratha0 :- guNa GgAt vA iSTha iyam (213) vRddhasya ca jyaH 7/4/35 Ni - iSTa - IyasU * tta:- guNapravRtti he tukAttamaptaraporviSaye yathAsaGkhya | pratyaya lAyA hAya tyAre prazasya bhane vRdhdha ne mato vA syAtAm / apamevAM prakRSTaH paTuH, paTiyAn , badale "a" Adeza thAya che paTutaraH / "prazamyasya zra" 7/4/34 / NISTheyassu / 0 vRdha+iSTha-31+iTha jyeSThaH soyA vRkSa prakRSTaH prazasya:-zreSThaH, zradhAn / vRdh-praayojy:| 0 prazasya+iyatu-jya Iyatu-pa+AyasU (Ivasa nAI ne jyaSThaH / "jyAyAn" 7/4/36 / ayamIyasA sAdhuH / jya pachI A thAya) = jyAvyAn = mAM ghusaare| 'ala-yUnA: kanvA 7/4/32 | kaniSTaH, aliSThaH, - sa, prazasya [4 ] kanIyAn , alpIyAn / kaniSTha; yaviSThaH, kanIyAn, (114) jyAya na 7/4/4 Iyasa pratyaya sAdhyA hAya yavIgan / 'bADhA'ntikoH sAdha-do" 7/4/37 / sAre prazasya bhane vRdha nUpayAM maIyasU pratyayanA gyAdiSu / prakRSTA bAdaH-sAdhiSThaH, sAvI yAn / praSTe-I nA A yA jamAvAna meM mAM bhA437) 'ntikA - nediSTha, nadIpAn priya stharatyAdinA priyAdinA / (215) alpa-yaneH kanyA 7/4/33 Ni-iSTha-IyasU prAdhAdeze / prakRSTaH priya:-zreSThaH, preyAn / stheSThaH, sthapAnpra tyaya sAyA heya tyAre ala-yuvan nA kan mAza "bahANI pThe bhya" 7/4/70 | bhUyiSThaH / Ithasau -va sAya. "bhUkace varNasya' 7/4/41 / bhUyAn / sthuladUretyAdInA alya+iSTha ahiSThaH pakSe kaniSThaH alpa + Iyas = sthalAdInAmanta sthAdilepe nAminA guNe ca-sthaviSThaH, ! alpIyAna pakSe kanIyAna - 0 yuvana+iSTha -yaviSThaH pakSa sthavIyAn / davISThaH, davI vAn / "vinnatoNI pTheyasau lup" | kaniSThaH 7432 / prakRSTaH svagvI, srajiSThaH evaM tvaciSThaH / 0 yuvana+iyasU vIyAna 5 kanIyAn [437] Wan vRtyartha :- [zu - pratti-hetu - (216) bADhA'ntikayoH sAdha-nedau 7/4/37 Ni, iSTha / prakRti nimittanAtu-guNAGga] zuSpa Iyasu pratyaya sAyA hAya re bADha nA sAdha bhane pAthI nAbhane tamapa , tara viSayamA anubhe| antika / neda mAheza thAya che. iSTha bhane IyasU pratyaya vi485 thAya cha 0 prakRSTaHbAda: bADha+iSTha-sAdhiSThaH-sobhA vadhAre '- ayameSAM prakRSTaH paTuH paTu+iSTha = paTiSThaH 5kSe| 0 bADha+Iyas-sAdhI s-sAdhIyAna-bhA mA madhu che. paTu.ma = yAmamA ziyAra che. 0 prakRSTa;antikaH-antika+iSTha-nediSTaH- saubhAM na ayamanayoH prakRSTaH paTuH-paTu + IyasU = paTIyasU 0 antika+IyasU - nedIyasU - nedIyAn - mAM vadhu (pra.se) paTIyAn pakSa paTutaraH = mAse mana [438] A vadhu hoziyAra che. 0. priya sthira...vRndam 7/4/30 (tadhita sUtraH Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 abhinava laghuprakriyA 85) prakRSTaH priyaH-prA+iSTha-preSTha:- sauthI priya samajavuM ane tene anya dIrdha svara vikalpa hasya prA + Iyas = preyAn = mA dhupriya thA5 . (bUbA vagere za tta25mAM hAya to paNa 0 sthira nuM sthA + iSTha = stheSThaH = soyA dhuriyara tamukta bhane visva yAya) sthA + Iyasa = stheyAn = se mAM vadhu 2i52 0. tara:- pacantItarA-vat yAya tApacatarA viyapacantI (217) bahANISThe bhUyaH 7/4/40 Ni-iSTha pratyaya tarAma thAya tyAre pacantitarAm / lAgatA vaMdu ne badale mA Adeza thAya che [544] 0 bahu + iSTha = bhUyiSThaH = 1dhAre 440 / (128) AmavAderISada samApte kalpapa dezyap dezIyara 00 (tadhita sUtra.) bhUlukcevarNasya 7/4/41 thA 7/3/11 * bahu Iyasa-bhU+Iyas-bhU+yas-bhUyAn-14Are .. *sutratha0 :- a tamap - AdeH iSad-asamApte 00 (takSita sUtraH8) sthUla-dUra nAminA 7/4/42 | kA5 dezyapU dezIyara sthUla + iSTha - sthaviSTha , sthUla+Iyasa-sthavIyAn *vRti:- tamavAdyantavarjAta tyAdyantAdu nAmnazca kiJcidu dUra + iSTha - daviSThaH, dUra+Iyasa - devIyAn .. ne'mI trayaH syuH / pacati kalyaM, pacati dezya, pacati (18) vinmANI pTheyasau lapu 7/4 32 Ni-iTha | dezIyam / paTukalyA, paTudezyA, paTudezIyA / Ithas pratyaya sAhAya tyAre vin bhane matu pratyaya |."nAmnaH prAgbahuoM" 7/3/12 / kiJcidUne / vhupttuH| ne lepa thAya che. paTu kalpa: / kutsitAlAjJAtAdiSu yathAha kabAdayo vAcyAH / 0 prakRSTaH sragbI - straj + vina + iTha - srajiSThaH | azvakaH / anukampAyAM putraka ehaki / "ekAdAkin -- ttama bhANAvAle (vina 2 sApa yayo cha.) cA'sahAye" 7/3/27 ekAkI, ekakaH 0 prakRSTa tvagvAna - vac + matu + idegTha - tvaciThaH Wan vRtyartha :- tarapU tamapU pore prtyye| - sauthI sArI cAmaDIvALA 44.] | choDIne tyAghA kriyApadathI ane nAmathI - [543] "thA madhu" "iSadasamApte" artha mAM kalpap (158) tyAdezca prazaste rupa5 7./10 dezyap mana dezIyara pratyayo thAya . sUtratha0 :- tyAdeH ca prazaste rupae 0 ipada samApta pacati - ti :- tyAdyantAd nAmnazca prazaste rupapU syAt | (1) pacati + kalpap - pacati kalyam pacatirupam / vaiyAkaraNaH rupaH / (2) pacati + dezyapU - pacati dezyam - tarabAdiSu kvacid hasva pu vadbhAvau vA vaktavyau - | (3) pacati dezIyara - pacati dezIyam- yArDa pacantitarAM pacatarAM, pacantItarAm | sAdhusaMdhe . Wan vRttyartha :-tyAdi pratyayAnta jiyaa5he| | 0 iSadasamAptA paTuH-paTu+kalpa- (1) paTukalpA5kSa bhane sAmane prazasta samAM rupapa (rupa) pratyaya | (2) dezya!-padudezyA (3) dezIyara-paTudezyA-thADI thAya che. ochI hoMziyAra 0 prazasta pacati-pacati+rupa - pacatirupam - anuvRtti:- tyAdezca prazaste rupa 7/3/10 thA sAIrAdhe che. 0 prazasta vaiyAkaraNaH-caiyAkaraNa+rupapa-yAkaraNa - | tyAdaH rupa rupaH sAvyA295 vizeSa:-0 yA yA56nu 35 napu. bhavizeSa :-0 rupae pratyaya yA taiyAra yaye | ya.va. mA ze. tyA vANu 35 napuliMga me.mAM Ave che nAmanu Sa vRtti:- (220) nAmnaH prAgabahurvA 7/3/12 rUpa prAyaH pulli gamAM ane kavacita napuMlige thAya che | thoDuM adhuruM arthamAM nAmane nAma pUrve vaghu pratyaya zeSavRtti :- (219) Rdudittaratamarupakalpabruva 148 yAya che. celaT gotra mata hate vA hastrazca 3/2/13 R bhane u | 0 iSada samAptaH paTuH-bahupaTuH pakSe paTukalpaH - iziyAra nizAnI-1 pratyaya bANesAhAyAnAmane tara, tama, / [443] spa mana kalpa pratyayo mAyA hoya to te nAma put | (22) kutsitAlpAjJAte 7/3/33 sita, 85, ajJAta Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 taddhita prakaraNa mevA vizeSazAvAgA nAma, pi . sa05yane kA purvo'k syAt / anyathA nAmno'ntya svarAda: purvo'k / vagere pratyo yathAyogya thAya che. tvayakA / marakA / sakArAdi vajanAt-yuSmakAsu, asmakAsu, 0 kutsitaH adhaH = azvakaH = nipAtako yuvakayoH AkkayA: yuvakAbhyAm , AvakAbhyAm / (prAgU nitvAt 7/3/28 thA kA pratya) [444] + vRtyartha :- sa rAha, o 12, (222) anukampA tazamanItyeAH 7'3/36 matupAbharADI sanyasyAtivitilAgI ke talukA nI ta jaNAtI hoya te nAma-kriyApada - 5 hoya tyAre svAdyanta evAja gucHdra ane amad avyayane # vagere pratyaye yathAvihita thAya che. | nA anya svaranI pUrve ja thAya che. 0 anukamanIyaH putraH-putrakA 42 Ave tev| putra 1 tathA puna 0 tvayA svaya+aka+A = svayakA = tAsa va tyA 0 ehi+akaehaki-tu yAva (tyAdi sarvAdaH 7/3/250 mayA-maya+aka + A = mayakA = bhaa2| para yI ak pratyaya satyasvara pU che . [445] |TA pratyaya cha) (223) ekAdAkin cA sahAye 7/3/27 masahAya sa rA nayI bhayavANA eka zAhane Akin aneka pratyaya sAgacha.0 yaSmada+aka-su-yuSmakAsu (yuSmadasmado 2/1/thA 0 ekaH eva eka + Akin = ekAkin = ekAkI dunA o) pakSe eka+ka-ekakaH = merI-sI [441] 0 asmad+aka su-asmakAsu = samArAmAM [545] 0 ojanidhI (130) tyAdi sasvireSvayAtpUlska 9/3/29 yuSmad+a+pApa yuvkaabhyaamtmaa| ye sutra20 :- tyAdi sadiH svareSu antyAt pUrvaH asmadU+akAma-AkAbhyAm- smaa| ye (yahI bhyAm pratyaya pU anaA-ata A aku ghAta -: tyAdya-tAta sarvAdezcAntya svarAtpa'ka | syAdA...ye 44/1 thA thayA 7.) syAt / kutsitAdiSu / pacataki, sarvake manuvRti:- tyAdi sarvAda svareSu antyAt purvo'k pravRttyartha :- tyAdi santAyA - 10/3/28 yA purvo'ka pade tathA sarvAhizabdonA chevA svaranI pUrve (prAganitya 7/3/58 pUre) ak pratyaya thAya che. Wan vizeSa :- 0 yuSmadasmad bha yu ? 10 sarvakeNa-vanaaka - sa+aka+eNa 0 kutsitaH alpam ajJAtaM vA pacati-pacati+aka = pacat+a+i-pacataki = d i d [547] aAta rIte rAMdhe che. (132) avyayasya ko d ca 7/3/32 se zata sarve +ak-sa+a+e = sarvake = | * sUtratha :- 0 avyayasya kaH d ca badhA niMdanIya-a5-ke ajANyo. |* vRti:- avyayasyAntyasvarAtpurvo'ka, tadyoge ko anuvRtti:- prAg nityAt kap 7/3/28 thId ca / kutsitAzuccauruccakaiH / dhika dhakin / prAganitya - 'vaikAd dvayoni dhAyeMDataraH" 7/3/42 / ekataraH, ekako vA bhavatoH kaThaH paTuH Wan vizeSa :- 0 prAga nityayA yatA kapU ne| pravRtyartha -:mayayanAsatyasvaranI apavAda che 1 pUrve AvA pratyaya thAya che. ane avyayanA 0 anya 12 puurv'| ak pralaya yAya che. antya kA d thAya che. [ 4 ] | 0 kutsitAdi artha :- uccasU+aka - uccakaH (131) yuSmadasmado'sobhAdi syaado| 73/30 |-ninIya-yA ajJAta yu * vRtti:- sakarAdi okArAdi bhakArAdi varjita yadi | dhi: + aka - dha + aka + ikU - dhakid - sthAdi tadA tatsyAdyantaye reva yuSmadasmorantya svarAda: rAya-thA-sAta dhi2 (kAda) Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 abhinava laghuprakriyA anuvRti :- tyAdi sarvAde: svareSvAntyAtpUrvA'ka | yAra zava ghazAnI 12ye setu nirdhAraNa 72/24 thI purvo'k karavuM hoya ane prazna artha jaNAto hato Wan vizeSa :- 0 0 sUtra prAganitya abhA Datama, Datara vi8ye thAya che. lAge che. 0 yatamA yataro vA bhavatAM kaThAdiH tatamaH tataraH vA yAtu / tamArA ghAmAthI :-yatu2 parene ziSavRtti :- (224) kAd dvayoni dhArya ddtrH| lAya ta gayA. tat + Datam = tatamaH. 7 3para bemAMthI ekanuM nirdhAraNa karavAnuM hoya tyAre tat+Datara-tataraH se zata yatamaH, yataraH eka zahane Datara pratyaya yAya che. 0 kim + Datam = katamaH kim + Datara = kataraH 0 ekataraH ekakaH vA bhavatoH kaThaH paTuH = tabhAra, me 0 anya + Datam = anyatamaH, anya+Datara anyataraH mAMthI eka kaTha che-eka catura che. = ghaNAmAMthI anya 0 ekatara:- eka + Datara pakSe eka + aka = ekakaH 0 (5485 5 tyAdi sarbAdeH 7/2/28 thI akH[447) yat + a = yakA, yaH kore thAya. [548] anukRti :- (1) yattaktimanyAt 7/3/43 (133) yattakimanyAt 7/3/43 (2) vaikAd dvayornirdhAya' DataraH * sUtra550 :- yat tat kim anyAt OM vizeSa :- 0 prazna kimnA vize. ala :- dvayormadhye ekasminniya''the ebhyazcatumya: | SaNa rUpe che. bAkInA mATe saMbhava nathI. DataraH syAt / yt| bhavato: kATestAra Agacchet / Wan vRttyartha :-mAthI niriNa zeSavRtti :- (225) kAt 7/3/55 payAnI 42n| ma mA yat , tat , kim bhane anya vacce nirdhAraNa karavuM hoya to ' zabdane rutama pratyaya vidayA . . eka + utama = ekatamaH pakSa na Datara (atara) pratya5 thA5 . 0 yataraH bhavataH kaThAdi, tataraH Agacchet - tmaa|| | eka+ka = ekakaH pakSe eka; bhavatAM kaThAdiH - tmaa| be mAM je kaDa-catura vagere che te Ave. ghaNamAMthI eka Tha-catura vagere che. [48] yat + Datara = yataraH, tat + Data2 = tataraH (226) prAyo'toyasaTU-mAtrada 7/2/155 nAmane ante atu pratyaya cha tene svAbhAM prAya: dvayasaT bhane (Devyatya gharAdeH 2/1/114 saya 9225) mAtraT pratyaya yAya che. anuti :- vaikAd dvayoH nirdhAre Datara:7/0/52 0 yAvat + dvayasaT - yAvaddayasam vidaye thAvata + Wan vizeSa:- 0 258 mAtraTa - yAvanmAtram - [44 [548] [9401 (134) bahUnAM prazne Datamazca vA 7/3/54 (134) tIyATrIkaNa na vidyA cena 7/2/153 * sutratha0 :- bahUnAM prazne itamaH ca vA * sUtratha0 :- tIyAt TIkaN na vidyA ceta vRtti :- yadAdibhyazcatubhya': bahUnAM madhye nirdhAryA |vRtti :- tIyAntAta avidyArthAta svArthe TIkaNU thebhyaH prazne Datamo Datarazca vA syAt / yatamA yataro | vA syAta / dvItIyIka, tAtI yIkI vidyAtu dvitIyA / vA bhavatAM kaThAdistatamastataro vA yAtu / evaM katamaH . varNA'vyayAtsvarupe kAraH 7/2/156 / kakAraH / kataraH / anyatamaH, anyataraH pakSe yako yo vetyaadi| |"rAdekaH 7/2/157 / rephaH / " nAmarupa bhAgAdhyaH - "vaikAt" 7/3/44 / Datama stathA / ekatamaH | "7/2/158 / nAmadheyam / devAttala" 7/2/162 / ekakaH ekA vA bhavatAM kaThAdiH / 'prAyo'tAI yasaT- | devatA / "bheSajAdibhyaSThapaNa" 7/2/164 bhaiSajyam / mAtraTa " 72/144 / svAthe' yAvadeva, yAvadvaya sam , I 'prajJAdibhyo'Na" 7/2/164 / prAjJaH, vaannijH| "vAca yaavnmaatrm| ikaNU" 7/2/168 / sandi de / vAcikam / "upAyA Wan vRtyartha :- yat , tat kim , anya me svazca" 7/2/170 upAyAdikaNa, havazvAsya / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 taddhita prakaraNa gauvacijanma 'vinayavimya:" 7/2/261 | vA | (229) nAmakamAvaH 7/2/158 nAma, 5, mALa mati | vaiyima ! zabdone svArthasUcaka ya pratya thAya che. te ja vyartha - tIya pratyayAnta nA bane che nAma va=nA+=nAmAmaHnAma [45] vidyAno saMbaMdha na hoya to svArtha mAM TI (23) vattattva 7/2/162 Teva zabdane svArthasUcaka pratyaya lAge. tat prazya lAge che Teva + tas = devatA = deva 0 tUtIkTIva TretIcIvam pakSeTriIya bIju athavA devI [453) 10 tRtIyAsTI=jJAtica=trIjI ( pratyaya) (31) meSajJAsthizLu 7/2/164 mena vagere 0 vidyA arthamAM tiyA ja raheze TI lAgaze | zabdone svArthamAM rASTra pratyaya vikalpa thAya che evanama iva = meSajJa + rU| = maiSam = pakSe sUtramAM TI mUDuM temAM Tu kAra strIlige kI pratya- meSanam = davA - [454] yanI prApti maTe che. ane nU kAra AdyasvaranI vRddhi (32) prajJarigreDam 7/2/16pa ghara vagere zabdone mATe che. svAthamAM maLa pratyaya laka9pe thAya che * praza+= 0 gbdhatI mAM TANu kema na thayo ? 1 prAsaH pakSe praza: = vidvAna * vaLatUjhaLu = vALana: 0 pAzvataimava: = pAzvata + phUMka (dADhipna: 6//13 | pakSe LikaH = vaNika [55] thA ja) = vAyaMtI: - ahIM pratyaya tIja nathI ! (33) vAna 7/2/168 vAjU zAbdane saMdiSTa paNa che tethI anartha pratyaya hevAthI divA ane sUcaka " pratyaya nitya thAya che. pratyaya na lAge. vA[ a = vAr + =vAvija*=sa deza [56] zaSavRti - *2 227 vaDaEAI7/2/pI (34) pAtharva zca 7/2/170 3jA zabane svAvarNavAcaka zabda tathA avyayane svarUpa athamAM 8Ara | caMmAM # pratyaya vika9pe thAya che te sAthe 11 no pratyaya thAya che 1 + =Ara:-vanuM 4i | Adeza thAya che. (228) : 7 2/157 varNavAcI 1 abdane prAyaH 0 31: g==Ava + La = kauyiAma pakSe gy pratyaya thAya che. ra+ =+=+ kAra [45] | 3STyaH = upAya [457] (35) vinA : 7/2/169 vinaya vagere zabdane 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 * 1 vAzvataH madhyama vRti ava - bhA 2 pR. 45] svArtha mAM # pratyaya vikalpa thAya che. 2 zeSavRtti- sUtranI vRtti-hemaprakAza pUrvAdha pu ... | 0 vinaya + pha = vaizvima * pakSe vina: = 471 nA AdhAre. vinaya [12] [58]. pU mahopAdhyAya zrI vinaya vijayajI gaNivare racela hama laghuprakriyAnA taddhita prakaraNa vastha gurudeva AcArya zrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI ma. sA. nA udAradila ziSya pU upAdhyAya kSamAsAgarajInA sarala svabhAvI ziSya pU. munizrI lalItasAgarajInA ziSya pU. tapasvIratna paMnyAsazrI suzIlasAgarajI ma. sA. nA ziSya grejyueTa pravacanakAra pU. munirAjazrI sudharmasAgarajInA ziSya... muni dIparatnasAgara (M.Com. M.Ed.) karela - gujarAtI anuvAda tathA sasaMdarbha vivaraNa samApta abhinava laghuprakyiA (pUrvArdha) bhA. 2 samApta (1) strI pratyaya (2) kAraka (3) samAsa (4) tadhita laghuprakriyAne saraLa-spaSTa-savistRta anuvAda che-saMskRta bhASAnuM vyAkaraNa zIkhavAmAM A anuvAda upayogI thaze -munidIparatanasAmara Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 abhinava laghuprakriyA xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx44444444444444445444444444 che pariziSTa -(1) aThArahe sUtrakama 934 Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx sutra satrAMka siddhahema pUThAMka sUtra sUtraka siddhahema pRDAM akTu ......ye 542/236 7-4-15 1.0 / apAya vA 593/272 -2-56 106 ujAde 343 2-4-18 2 abhakSyAcchA-mapaTa 1-2-46 104 2-4-3 4 | abhrAdibhyaH 7-2-46 140 aNAkaJ ... TitAm 522 2.4 208 | amavyayIbhAvasthA: 457 3-2- 2 53 aNi 7-4-529 amUdha mastakAt me 512/211 3-2-2287 ata in 524 1-1-3184 amo'ntAvo'dhasA 58 1-3-74 18 anamaya de...2 645 7-3-11 144 | aha tastotacU ti0 7-1-11 128 atirakrameca 479 3-1 45 65 | anyUnoH kanyA 142/438 7-4-33 143 atA'neka rat 7-2-6 178 alpe 3-2-1917 anorithaT 625/396 7-1-111 138 avayavAktayaT 7-1-151 134 adaseo'kamAyanaNoH 533 3-2-31 67 avaNe varNasya 44. 7-4-1847 adika striA vA'Jca 64 7-1-107 13 avizeSaNe daH / 2-2-1227 azyAdhike 432/973-2-145 43 avayava pratra bhiH 4.10/137 3-1-4861 adAna dI...namna; 541 -1-17 100 avyayasyake dana 648 7-331 145 avyaJjanAnta-lam 5 / 4/210 3-2-18 87 azvAdeH 532/230 -1-4567 adhAnuditaH 348 2-1-2 4 aNDA ...na 613/382 7-1-106 131 adhika tat ma...Da: 622 7-1-154 134 apAThItRtI ..the 473/200 3-2-1985 adheH zisthAsa ra: 376/792-2-2. 14 asamsA lAt 346/69 2-4-54 10 adhyAtmAdimya ikaN 583/3081-3-78 117 asatkANDa...puSpAt 5868 2-4-57 10 adhAna yegA 1 13/380 7-1-103 13i asatveGase . 514/205 3-2-1. 86 ana: 465 7-3-8858 asahanavi bhyaH 3492-4-388 anaJo mUlAt 56/71 2-4-58 10 astapomAyA . vin 137 7-2-47 140 anatA lup 452 -2-6 52 asyaGgayAMluk 31 2-4-86 5 anAmnyadiH plup 5941 -4-14 122 asyAyatta nAm 344 2-4-111 2 anAvRdhdhe...syaSyaH 384176 2..4 78 14 asvayammuvo'v 5ra 1 7-4-70 43 anukamA tyoH145/445 7 3-4 145 asvastha guNaiH 475/153 3-1-87 14 anuzatakA dInAm 554/240 7-4-27 101 ahnaH 486 7-3-11971 anoTye ye 546 7-4-5 102 ADalpe 47/157 3-1-46 19 anAdeze usa 48417] 3-2-11. 70 AGA'vadhI 401 2-2-70 anusvare 477 -2 125 AtmanaH pUraNe ... 514/203 3-2-14 86 apAye'vadhi dAnam 400 2-2-28 28 AdyAt 519 6-1-1992 apratyAdAvasAdhunA 408,91 2-2-10 / Andra 507 3-2-3 81 * gujarAtI aMka saLaMga sUtra kramAMka jaNAve che aMgrejI AMka vRtti kramAM jaNAve che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 iSTAde. akArAdi sUtrakama sUtra sUtroka siddhahema pRthyAMka sUtra , sUtroka siddhahema pRSTha Amavye 371 2-2-2 17 Rdittaratamazca 644/442 3-2-13 144 AmayAddIdhazca 638 7-2-48 141 | Rntityadit 447/112 7-3-171 45 AviSAdvA 6412 2-46- 12 RSivRr pandhaka kuru 5.7/233 -1-1158 AhitAgnyAdiSu 434/102 3-1-143 44 ekarasarAt 593/270 1-2-48108 iccApu se re 354 2-4-1.7 | ekAdaza po'za . iDhA 512 3-2-8184 ivpasvaredI... ekAdAkin cA'mahAye 45/446 7-3-27 145 icyuddha 427-3-74 57 ekArtha' ca neka ca 428 3-1-22 40 iso'parthAt 354 2-4-32 | aikAthye 4283 -2-8 41 ino'nitraH 543 -1-71 101 616/39) 7-1-148 133 oje'Jjana ...STa 514/202 ikimA'...mya 3-2-12 86 ina: kacU 4417-3-170 45 | kacchbADugaH 134/422 7-2-14 14. 1287 1-168 137 | kaTa: 114/337 -1-124132 kayAdezcIyakam 55 I: ma varuNe'gneH 507/183 3-2-42 82 1-3-1. 115 InaghaucA'zabde 570/287 1-3 126 112 kapijJAtereSaNa 110/366 7-1-15 124 kavaramaNi 358/58 558/357 7-4-48 124 deH Ine'zcAtmanAH 2-4 424 54 Iyasvasuzva -1-84 kaNa demU le jAhaH 102 {12/375 7-1-88 13. IyasoH 447/117 7-3-177 50 41394 katari 2-2-81 34 kAya karma 372 utamANita U 2-4-73 12 karma jAtRnA ca 474 3-1-033 utkRSTe'nUpena 3742 2-26 20 kamaNi 373 2-2-4. 18 uttarAdAha 578/2951-3 5 / kamaNi kRtaH 2-2-83 4 utpAtena jJApye 395 2-2.. 26 kamA bhipreyaH nAm 391 2-2-25 25 ukayodaH pedhiH 484/165 3-2-104 70 kalyANyAderin sya 6-1-77 101 udadhAnAcau va 132/1022-1-47 138 kavaciha...kaNa 558/259 1-2-14 101 . ajJAte 577/2901-3-151 114 kAkatAlI pAdaya: 11.4/345 7-1-117132 amAna sAmAnyaiH 48 .1-1-1.1 74 kAkavI vANe 483 3-2-137 67 upamAna sahitaH...rAH 367 2-4-75 13 kAkAdyauH kSepa 471/147 3-1-4112 umera yAtrA ko 452 -1-1.2 74 kAkSasthA 481 -2-134 97 AnadhyA vasa: u77 2-2-21 kAraka kRtA 471/140 3-1-1861 578/2911-3-118 114 kAlAdhvano AptI 363 2-2-42 22 upAyAd istrazca 651/457 7-2-170 147 kAlAdhamA NAm 378/80 2-2-23 20 uSTramukhAdaya: 430 -1-23 42 kiMkSepe 485/1813-1-110 76 UdAyAm 258/64 2-4-518 kityAdya...syAm 6427-3- 81 UrjA vin cAntaH30/428 7-2-5 141 kuJjAdeyinyaH 572/2288-1-4786 Rk pU: pathyo't 486/172 7-3-76 7. kutsitAlyAjJAte 145/444 7-3-33 144 Rk sAmagrya...vam 508/19 7-3-87 83 | kurvAdaya: 550/253 8-1-100 103 Rte dvitIyA ca 4182 -2-114 35 kulaTAyA vA 544/2418-1-78 101 417 upte Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 sUtra kulAdIna kuzale kuzAmadIpaH kRtAdyauH kRte dRzyasya vA kRrAhRdayAdAluH kedArANa kevala mamaka 0 ke chAr3A ko kalapura ktAH kAdavye vana palitA sitAn mAnicitte kriyAvizeNAt kriyAzrayasyA Nam kiyAhetuH kArakam zrItAt karaNAde: - duheSya... kopa: cit kvacitvam (tArakA] varNakA sye) bahAmAsa tya kSatra diyaH kSI deNa kSudrAdibhya eraNU vA khalAdibhyo lin gaDvAdibhyaH gaNikAyA yaH gativanya... pa gatena vA'mApte gamyayapaH karmAdhAre gamyasyApye gargAdidhana gavAzvAdi siddhahema pRDhAMka sUtra 6-1-51 103 girinadI dvA 1-3-85 112 girinadyAdinAm 14384-1-11 142 guNaGgApTe 24 guravezva go. sUtrAMka 510 51 90 577 414 35 /4247-2-42 8 / 258-2-13 a/51 2-4-25 58 / 262 12-18 1.7 480 / 162-2-130 435 3-1-151 342/60 2-4-45 a 55 30 2-4-37 7 26 1-2-50 136 378/81 2-2-41 20 405 2-2-30 36 2-5-1 16 358, 59 2-4-44 5 381/84 2-2-27 25 641 /43173-7 142 24 3 580 2-2-47 F 3-162 11a 2-.-88 34 140 106 545 2-4-113 (bhUNasUtra ) 1-3-11 EUR EUR 44 115 4x/246 1-1-43 103 55/2841-2-142 111 6-1-80 101 11 / 266 6-2-27 108 4.6/1053-1-156 5 480 381 58 261 (-2-17 107 3-1-42 FE 2-2-13 403/88 2-2-74 3&t 2 -2 12 6-1-42 27 30 21 531 dA 508 / 1913-1-144 (3 goH purISe gotrAkSAdibhyo... kJ govAyA duSTe gorathavAtAntra sam gozrAnte...ho NAraca gostatpuruSAt maukA dvitIyA gaurAdibhyo GI gmin grAmajana bandhutal grAmAgrAnniyaH grAmAdInam ca iser'pasye uyukta kRtA GayApyUi : caTakaHNNairaH p . caturaH caturthI caturthI prakRSNa catvArizadAdI vA carati carmaNavatya... t dare cAyeM indraH sahoto cirarupta... snaH caurAde: chedAdernityam jaratyArdibhiH sutrAMka 468 azvina dhuprakriyA siddhahema pRthAM 7-3-50 para 414/220-3-14 88 643 7-38 143 426 2-2-124 38 108/42772-50 141 563 271 6-2-50 18 106 558 / 257 1-2-12 45 243 6-1-81 102 18 1.7 6 2-24 434, 1002-4 44 485 380 34. 635 /42072-25 518 471 54 7-3-105 2-2-33 2-4-15 1/267 -2-26 15/2232-3 71 578/3006-3-5 6-1-28 3 1-48 6-1-70 544/2426-178 1/398-1-1f3 351/82 2-2-43 471/1413-1-70 493/197 3-2-43 189/32014-11 1334032-1-56 508 7-3-58 501 3-1-117 85 /310-3-85 11/5637-1-73 182/339 6-4-182 474/ 1603-1-55 497 /1357-3-63 46 7-3-85 jarAyA jaras ca jAta mahad... yAt jAtikAla sukhAdevA 435/1013-1-para 70 21 4 140 108 88 115 re 100 101 131 5 11 85 136 83 78 117 1285 120 pa8 76 * Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAtrima sUtra jAdikAtha 'cce: jAte jAtapAta jAtau rAjJaH jAtyA khyAyAM vat jAyAyA jAniH t jAsanATa yAm jJAnecchA carthA-na jyAyAn jyotsanAbhyo'N tithe vata Agate tamandhasambhUte tatrasAdha tatraHdAyamiva tadatrAsti da tadasya payaNma tadasya sa tAtuH tuH tadasyA tya taddhitA kaka...rUpAH taddhito'NAdiH tamadrAyuSya... i tadvatyadhIte tamahati tarati tarutRNadhAnya... ve tasmai hite sUtrAMka 454 572 359 2-4-54 148 6-1-82 45 2-2-121 448 / 125 7-3-64 34/78 2-2-14 475 1529-1-ca 643 / 437 7 4-36 634 / 409 72-34 56 / 355 7-1-24 575 570 59 6 411 sihaMga vAM sUtra 16 / 275 472 3-2-70 6 3-58 916 $3deg 1-3-148 113 1-3-94 111 7-1-15 123 30-1-26 57 1-2-70 110 3-1-72 ra dakSiNApatha... 86/329-4-14 114 daNDa de' : 7-1-138 132 dadhyuH sa le 7-2-1 137 dantAdunnatAt 438/107 3-2-54 49 digAdidehAMzayaH 517 6-1-1 kara dizAle 388/86 6-2-16 28 | dunAdikurvi yaH 6-2-117 121 durnindAccho para 408 2-2.100 duSkulAdeva vA dUrAdetyaH 192 75 | tRtIyeoktaM cA 112 pa87 tasya tulyekaH tyoH 615 tasyedama pa tAdaya tiSThadakhiyaH 343 2-2-54 458 1323-31 7-2-153 tIyADIkaNa cet 61 tuvAye tRtIyApaSThapau 420 2-2-119 tRtIyAyAm 474/ 1513-1-84 5 102 37 51 16 6 4 143 tRnnudantA spa tRptArtha pUraNA zA tena jita...tsu tena nivRtte ca tena prokte tena vite...Na padAdiH rathadAdi 132 syAdi sarvAdeH svAdeva pra... pa 2 tyAdau kSepe svarAde pujato pe 'ntazra triMzadvizate the' trastRca ve vA 1-4177 121 186/318 6-4-5 118 devatA 402/187 3-2-133 82 devAttal 19-7-31 123 | devAnAM priyaH 7-1-108 132 deSye 'nu 6-3-160 113 dorIyaH 25 yudhAm pAgu paH dvayorvimadhye catara dvArAdeH 149 39 dvigoH samAhArAt 13 dvigoram hoT trAMka 471/138-1-50 416 475 11 2-2-80 35 63 3-9-14 86/315 6-4-2 118 11. 516 / 277 6-2-71 4199/289 6-3 181 113 137 605 540/234 -17 99 3-1--120 80 7-3-25 145 19.3-1. 144 65 samapRSTha 504 64 644 476 / 154 -2-121 103 7-1-175 43 3 554 478 7-4-43 125 43/568-2-33 1.8 4/342 -4-125 121 626/401 7-1-16 16 600 1-1-21 124 40/301 $-3-13 115 142/341 6-4-178 121 49 140 1-3-124 112 3-1-25 4 3 f-1-214 104 3-1-40 pa 550/250 6-1-88 103 578/294 -3-4 114 567 6-2-101 110 651 / 453 7-2-112 514/2093-2-34 458 / 1303-1-34 81/301-3-32 147 447 /113 7-3 172 635 /4237-2-40 574 64 588 Yes 500 151 492/299 -3-2 7-3-1 7-4-1 2-4-22 9-3-22 87 pa 116 115 142 119 77 77 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para sUtra dvitIyA paSThadyAve. dvitribhyAM mayavA dvitri svarau ..bhyaH dvitryaSTAnAM ho dvitve'ghosvg... miH dvipadAdharmAdan dvisrAvanadyAH vihetArastrya vA svIpa TUyantaranatra. Ip dhanuSA dhanvan dharmAdharmAccarati dharmAdiSu dvandva bhavAyogAtpA...tU bhAnemya inaJ dhureN nayA~ matuH na nAmyela...maH napuMsakAdvA navA zoNAdeH satrAMka siddhama pRSThama 421 2-2-117 39 na saptamIndrA 621/392 7-1-152 134 2-3-17 88 nastaM matvarthe nAthaH 3-2-82 85 nApriyAdI 2-2-34 21 YE 515 pAya 381 446 482/237 F-1 92 413 / 95 2-2-87 na katari na kima kSepe nala mukhAdi nAmni nakhAdayaH naJ naJat naJa vyayA... DaH 487 /1787-3-123 447 /115 7-3-174 namo'rthAt na tatpuruSAt de 7-1-57 6.2 naja suduH sakti va 442/1107-3-13 44ra 599 7-3-131 6-2-74 566 / 281 6-2-75 nam supa... 2. nakumudevatasa Dit naDazAdAd ivala nahAvibhyaH AphnaNU na dadhipatha AdiH nadyAderera 2 / 231-1-54 508/1923-1-144 78/292-3 -2 66/2786-2-72 7-2-141 700 34 126/4007-1-165 136 484/ 1693-2-108 448 / 124 7-3-158 44/328-8-86 11/19831-155 i-4-te 112/372 7-1-78 44-345-1-3 473 3-1-82 487/179 7-3-7* 358 56 2-4-40 477 /155-1-128 47 467 342 3-1-51 3.2-1.5 514/2013 -2-5 7-3-88 2-4-31 hy 51 15 * 1. 13. 123 72 8 65 sUtra 83 114 11 nAbhe rnAni nAma nAmne kAthye nAma rUpa... yaH nAmnaH prathame ho zva nAmnaH prAg... va nAmni nAmnyuttarapadasya na nArI sakhI nAvArikaH nAziSya ge| vatsahale nAsikAdage kaSThat nAstika... kama nikaTAdipu vasati nitya vairasya nityaM Na panthazca nitya pratinA ye ninadyAH le nindyaM kutsanai dyaH nin pAzap nipuNena cA'rcAyAm no'padasya taddhite nopasargAt hA nA maD 86 nompadibhyaH 94 48 72 45 niprebhyo ghna. 125 nidu suve te 48 ni 47 nivAsAdUra bhave mni 516 / 276 11. nizApradAt 11. niSprAnamya 57 no de 58 nau dvigadikaH 6 nau viSeNa ye 43 satrAMka 3-1-155 45 35 1-1-23 135 46 48 40 147 17 374/77 2-2-10 19 rac/106 3-2-43 442/1097-3-134 m 427 3-1-18 65 452 72-158 370 2-2-31 145 /4137-3-12 432/96 -2-144 484 / 1683-2-107 361/75 2-4-76 13 633404 7-2-3 138 3-2-148 43 2-4-34 144 43 7. 402 / 98 358 44/332 --ff 8 119 12. 88/333 6-4-77 108/1903-1-141 188 336 6-4-85 120 49 31-37 pa 14 / 215 23-20 87 31-100 73 480 ra 14* / 432 7-3-4 408 / 93 2-2-103 azvina ladhuprakriyA siMhaMma pRSThAM 2-2-15 14/217 2-3-51 87 12. 10 117 87 19 466 58 382 124 5 7-1-58 135 ra 2-1-55 135 586/319 6-4-10 65 /3507-2-12 118 13 588/337 6-4-105 9-2-67 -3-83 585 /309 14 / 219 2-3-16 93/4127-2-17 32 26 7-4-11 2-2-28 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdi mutrama sutra nyAyAderikaN nyAyAdanapete pakSAti. pakSimatsya... ti zat yage' vA pacamI bhavaH paJcamyavAdAne paJca sarve.. ye pati rAjAnta patiyo ca parayuna': patha ikaT papativiSaN paddhateH payAdroya : paraH zatAdiH parajana rAjJeo'kI parataH strISuvat nUGa paradArAdigaccha parasparAyogya si parAtmabhyAM GoH : paryavAda...m pAyAM saje pazravaNa doSya Nau pazu vyaJjanAnAm pazcAdAdyantA maH pazyadvAgadi NDe pAka karma tA pANi gRhitIti pADaN pAtyAdasyAhastyAdeH pAtre samite yaH pAnasya bhAgakaraNe ca pArAva ra pAga zarAdIna pAremadhye... vA oNka siddhama pRSTha 568 / 282 6-2-1181 424/351 19-1-13 1:3 612/3767-1-87 130 586 / 323 64-31 118 541 /338 6-4-175 121 ru/143 3-1-06 12 400, 87 2-2-67 28 7-1-41 59 6 09 358/66 2-4-48 358 / 61 588/335 6-4-88 354 -1-11 5453 2-4-33 437 3/269 6-2-35 472/148 3-1-75 581 / 33 6-3-31 3-2-48 586 / 324 6-4-38 514 3-2-1 514 2043-17 3-1-32 457 402 2-2-71 28 58 / 564 9-2-20 107 6/3527-1-18 13 7-1-10 2-4-53 120 124 putre 128 pu vA 9 8 123 7 jeomgi pAzAdeva havaH pitAmAtrAyA pitRmAturi pittiyaTa dhAt pritrorDAmaharU pIlvAdeH pAke puskarmadhAraye 108 12 pucchAt punabhU putra... j pumanaDu... purumagaMdha kAliGgaNU puruSahRdayA samAse puruSA grupa... vam purA 11 purAna 45 pUjA prat 11 - pRSa ca 85 pUrvakAlauka lam 86 pUrvamanena na 5 purNAnA puhUNA nada pRthag nAnA ca pRthumRha... 508 3-1-132 82parimA 583/306 6-3-75 117 prapodarAdayaH 514/208 3-2-32 paunAdidam prakAre jAtIya 358/67 2-4-55 10 358/65 4 kRte mada 24-52 54 / 253 -1-115 49- 7-3-148 105 prakRSTe tamap 50 88 prajAyA as 472/ 15031-81 15 prazAdibhyo'NU 15 / 221-3-16 prajJA parNod... lau 578/398 7-1-101114 pazA zraddhA...rNaH 578 / 296 63-6 114 41. 3-1-30. 56 pratiparo'neo vAt prathame ta prAkR satrAMka w r4 505 / 183 155 625 556 153 siddhahema pRSThAM 6-2-25 3-1-122 81 6-2-12 105 7-1-160 135 6-2-13 105 130 71 112/374 7-1-87 497 3-2-419 507 /1843-2-40 14/2092-31 1 E 8 6-1-24 85 45 104 129 k 58 57 2.4-41 528 447 /114 7-3-173 553 1-1-11 611/3697 70 1 487 7-3-120 . 117 483/164 - 135 44/311 -1-18 Y29/180 9-3-92 ra 61 488 72 2-4 10 11 3-1-87 73 139 6.7 7-1-117 478 / 1583-1-52 69 117 185 /312 1-3-87 417 2-2-113 34 902 / 361 7-4-3k 1rapa 602/360 7-1-58 125 516 3-2-155 88 430 6-1-2 59 640/1307-2-75 142 940/429-3-1 142 $80/433 9-3-4 443 7-3-137 48 147 140 139 58 para 1/455 7-165 605 /418 7-2-22 974 410 7-2-33 494 45 7-3-87 3-1-148 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 sUtra prabhavati prabhUtAditi prabhRtyanyArtha dikU 0 pramANAnmAda prama NImaGkhyADDaH prazasyasya zra prsstthe| grage prAvRSa eNyaH priyaH priya sthirandam phala carhAccenaH phale balavAta danta la: vAtAvUla bahuvastriyAm bahunA prazne vA caSThebhUya bADhAntikaM...dau bAhvanta nAmni cAhmAdibhyo gotre bidAde vRddha brahma hasti... rAH brAhmaNa mANayaH bhAturUpa svaram sUtrAMka siddhahema pRSThAM 575 / 288-3-157 113 586 / 326 6-4-43 117 2-2 75 30 7-1-140 132 404 17 47 144 441/10873.128 143 / 43574-34 514/2162-33. 586 / 331 6-4-12 435/1033-1-154 87 17 605 praharaNam praharaNAt prAgUjitAdaNU 92 419/225 1 13 548 / 359 11-25 prAgvat... snaJ 14 127 129 prANijAti.. daJ prANi turyAGgaNAm prANyaGga rama dyaH prANyaGgAdAtAla: 19/367 9-1-1 508/189 3-2-137 82 87 356 7-1-37 124 635/416 7.2-20 140 565 6-2-31 109 prANyauSadhi vR. ca prArabhva parinaiH 470 3-1-47 10 matsyasya yaH prAyeo'to dvaya... RT 650 419 7-2-155 149 madhyAddinaNNeyAzca prAyeo'spayarUpa 583 7.4-15 115 42/314 8-3-4? 118 435/1043-1-147 45 7-4-38 11 134/4087-2-13 135 566/274 6-2-58 110 34/415 7-2-17 14* $1/378-1-61 130 papara 650 1-1-1-4 104 7-3-54 146 143 440 7-4-40 144 143 143 / 439 7-4-37 3/74 2-4-74 1-1 32 parapa pa 1-1-41 486/173 7-3-3 44/260-18 11/1963-1-112 13 94 5 sUtra 70 1. 16 matR sandhyAderaNa bharaNIso bhave bhAjagoNa nAga 0 bhAvAdimaH bhASe va bhikSAdeH bhUtapurve Tra bhUyaH sa bhU... ca bhUka varNasya bhRgU bani rasku. bheSajAdipaSTUpaNa bhogottara na bhrAtuvya: bhrAtuSputra yaH bhrAtRputrAH svasRbhiH madhyAnmaH madhyAdibhyo raH madhvAdeH manorIca vA manoryANI pazcAntaH manthaudaH satuvA mandAlA ca medhAyAH manyasyA nAvA... ne mayUra gdha sakenyAdayaH marutparvaNastaH mahAkulAdvA mANavaH kutsAyAm mAtarapitara vA mAlAcA dvA mAtR pitRH svasuH mAtRpitrAde Nau mAnam mAyaNInto...va 84 | mAsavarNabhrAnupUrvam satrAMka 85/313-3-85 117 181/302-3-3. 573 343/ 52 587 66 538 1 558 / 256 640 / 431 525 / 226 - 1 azvina ladhuprakriyA siddhahema pRSThAM 588 f-3-1-3 112 24-30 6 6-4-21 196 1rapa 1** 142 1/454 7-2-194 32 7- 1--55 6-2-10 7-2-78 7-1-40 87 505 4/244 1-1-88 14 / 218 2-3-14 3-1-121 21 341/19 2-4-87 57. 285 1.5 83/307 604/413 7-2-26 -3-76 398 ** 94 7-4-41 127 1-1-128 99 147 124 102 669 62Z /hth 547 590 631 511 147/ 247 -1-54 484/167 3-2-106 445 7-3-18 2-2-64 2-4-11 5 113 117 132 11. 1 202 70 48 27 3-1-116 67 934/414 7-2-15 550 / 252 1-1-88 13 13% 4x/248 f-1-64 203 56 3-2-47 81 364 2-4-13 11 24 / 214 2-3-18 87 6-1-50 102 9-4-197 120 2-1-54 137 3-1-61 84 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdi sUtrakrama sUtra sutrAMka siddhahema pRSThATa sUtra sUtrAMka siddhahema pRSTha 87 000 mUlyo: krite 5891 -4-150 120 | lakSaNenA...mukhye 458 3-1 33 55 medhArathA nna veraH30/425 7-2-411:1 lakSbhyA anaH 4 34/421 7-2-32 140 ladhvakSagasa kam yAo'zyA...deH 528/227 1-12641 510 -1-1803 lAkSA ronanA dikA 557 255 -2- 2 106 yabhitraH 534 -1-5457 lum bahula puSpa mUle 566 2731-2-57 110 yajo DAyan ca vA 15/73 2-4-67 12 lema picchAdeH jelama 134411 7-2-28 yataH pratini...nA 139 403 2-.- 7 4 yattat kiMmaH... 120 --15, 14 vazya jAga...vA 5351-1-3 yattat kimandhAt1 45 -3-3 141 kyasidanta datR 445/122 7-3-151 51 yttdetde| DAvAdiH 64/39171149 13 vayasthanantye 352 2-4-1 455 yathA'thA varuNendra . nta: 31-41 yadbhAvo bhAva . m .4 2-2-101 2 vargA-tAt 570/286 8-3-128 112 yo daista...khyA 3842-2-46 varNadRDhA dibhyaH...vA 108 7-1-58 1:7 yavayavaka ..yaH 81/313 7.1-81 1. vAvyayAt kAraH151/450 7--156 147 avayavanAraNya tve 65 -4-15 varSakSara...je 514,213 3-2-26 8 7 yAvadiyatve 456 3-1- 1 55 varSA kAlebhyaH 5851-3-80 117 111368 7 1-17 yuvAderaN vahatirathayuga...t 595 7-1-2 1rara yusmadasmado ..deH 147 7 3-30 vAganI 145 448/118 7-3-14550 18 yUnAstiH 2-4-77 vAgrAnta.. gat 13 445,123 7-3-154 yeyo ca luk ca 126/393 7 1-194 138 vAca AlATI 175/419 -2-24 140 gayakamAva...vA 55./249 1-1-47 103 vAca ikaNa 151,456 7-2-168 147 yogyatA vIpsA'sye 455 3-1-4054 vAcaspati sama 5.4/212 3-2-38 87 11 7-1-72 yopAnyA . ka vAtAtIsara.ntaH 18 140 7-2- 1 vA tRtIyAyAH 56112-25 107 Tapakye 453/128 3-1-3 khaH padAntAt daut 5277-4- 5 65 vAdyAt 57,2241-1-1 vRvarNAllavAdeH1047-1-15 16 vA nAmni 445/125 7-3-158 51 vA'bhiniviza: 3782-2-22 rathavade 480/163 3-2-11 17/vAmAdyAderIn 565/346 7-1-4 12. rAgAhorakte 557 -2-1 1.5| vA yuSmad kam 581/3068-3-17 18 rAjadantA diSu 484/171 3-2-148 70 vA 'lpe 448/119 7-3-146 5. rAjanvAn surAzi 2--1-18 130 vA'zmano vikAre 513 7-4-13 108 rAjan sakheH 485/174 9-3-106 71 vAzvAdIyaH 558/2631-2-15 107 rAdephaH 151/451 7-2-157 147 vizate ti 542/343 7-4-67 121 rASTra kSatriyAt . raJ 551 -6 114 103 vizatyAdayaH 58 -4-173 120 rASTAdiyaH 578/263 .3 3 114 vizatyAdervA tamada 120/363 7-1-156 09-1-156 135 ri riSTAt . tA 415 2-5-82 vikAre 5. 2 6 -2-3. 108 rucikRpyA ..Su 484 2-2-55 21 vinayAdibhyaH 5 /458 7-2-168 147 rujAthasyA...ri 75 2-2-13 14 vinA te tRtIyA ca 452-2-1156 141 d 533 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 abhivana laghupakriyA mUtrATa siddhahema ThAMka sutra sUtrAMTa siddhahema pRSTha 3 zeSe vinmatArNISThe lup 143 441 7-4-32 1 | zivAderaNa 57 -19. vibhatikasa yam 45. 3-1-30 144 | zitoSNa tR he 11. 479 7-1-42130 virAgAdviraGgazca 512/340 1-4-1835 zubhrAdibhyaH 5432388-1-73 100 vizeSaNa vizva 4883-1-86 72 | zUle khAdyaH 5.4 283 -2-141 111 vizeSaNaM sa.. ho 4443 -1-150 44 447/116 7-1-176 50 vRddhasya ca upaH 643/-36 7-4-35 143 412 2-2-1 30 vRddhAdhuna 438 1-1-3. 58 | zyetAdibhyenizca 34 2-4-38 7 vRddhiH svareSvA te 5. 74- 1 3 zritAdibhiH 471 139 3-1 12 / vRddhiyasya sva...diH 54. -1- 8 zvazuraH . vA * 04/182 3-1-123 81 vRtdAraka nAgakuJjareH 4. 3-1-1.8 75 zvazurAdyaH 546/245 1-1-61 102 vetanA de jivati 581 321 8-4-15 8 zvAdibhyo'J 5612658-18 108 veda saha zru nAm 507185 3-2- 4 81 SaTakati...thada 11 397 7-1-169 16 vervistRte . hau 115/386 7 1-123 132 SaSTha dera...do 123/395 7-1-158 135 vaika vyaJjane pUrya' 484 165 3-2-1.5 7. SaSThI vA'nadare 41. -2-108 2 vaikAt 15.,448 7 3-55 146 SaSThaya'yatnAcchepe 471/144 3 1.761 vaikAt raH 148,447 7--3 52 146 SaSThayAH kSeSe 5.426 3-2 301 vottara pada.. hraH 515/222 2-3-7588 pAThayAH samUhe 558 -:- 8 101 vopamAnAt 448 120 7-3 - 147 50 sakhzate ka 4.3 1-4-13. 121 vAdhaM da...saT 38 7..1-145 133 saMkhyAtA vA 483/175 7-3-117 71 vyaJjanAttaddhitasya 532 2 4-887 saMkhyAta...rat 481/177 7-3-116 71 vyasta vyatyastAta 578/2978-3-7 114 saMkhyAne 504/193 3 1-146 83 vyastAcca kra...kaH 581 322 -4-18 18 saMkhyA pUraNe dRr3ha 623 7-1-155 135 vyApye ktenaH 4.7 2-2-6 saMkhyAyAnadI m 495/133 7-3-61 para vyAsa varuTa cAka 1 1-1-3885 | sakhyA samAse 511/197 3-1-163 84 vrIhi zAlereyaNa 112/3717-1-80 sa khyA samAhAre 48 3-1-285 bIyartha tundA... zca 4 /407 7-2-4 138 saMkhyA samA yam 4583 1-6976 vrIhyA dibhya sto33/406 7-2-5 138 saMkhyA saMbha ca 55 -1-88 * zakaTAdaNa 5.5/348 7-1-7 saMjJA durvA 530/2358-1-1 zakAdibhyo ne lup 554/254 5-1-120 105 | sonneH...sa.. pe 115:388 7-1-125 132 zaktArtha vaSaT....bhiH 5 2 -2-68 28 | sa yogAdinaH Fk 7-4-53 133 zakte. zastre 354/54:-4- 1 7 saMsRSTe 586/317 -4-5 118 zatAdimAsA rAt 123/394 7-1-147 135 saMskRte 58/316 -4-3 118 zaradAdeH 414/134 7-3-82 58] saMskRte bhakSye 569 6-2-140 111 zAkaTazA... 12/370 7-1-78 130 | sakthyakSNaH svAGga 4317 -3 126 46 zAkhAde ya': 115/383 7-1-114 131 | sakhi vaNig...dyaH 111'364 7-1-13 124 zikhAdibhya in 6 33495 7-2-4 138 | satIrtha': 588/334 8-4-78 120 zilpa 589/3308-7-57 18 sanmata paro...yAm 453 3-1-107 75 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aArAdi mUtrama sUtra satyAdau sapiNDe kyA...dvA saptamI cAvibhAgeNe 411 saptamI zoNTAye: saptamyadhikaraNe sarvazvAdAdayaH soyA sarvAdayo 'svAdI saptamyA vA samamamInama... samAna pUrva t samAnasya dharmAdiSu samAnAmaye nekaH zeSaH 502 samIpe same'ze'dhe nayA sabase va... bam sarvajanAye sarvAdeH......ti sarvAdeH sarvAH sadirin sarvAza...yAt sarvebhiyA sA sahastena sahastra zata daNU sahasya so'myAya sahAyAdvA sahAye sAdeH sAdhakatamaM karaNa sAdhunA sAdhu puSya... ne sAyaM cirA... t sAmahlAdayaH siddhau tRtIyA sidhmAdirubhyaH siMha: pujAyAm sUtrAMka 342/63 535 / 232 vikrama 2-4-50 8 suH pUjAyAma 98 6-1-4 2-2-105 33 supAt susnAtAditi 471/14 3-1-88 62 dara subvA sa di 405/10 2 2 85 3. suputputsu... Ne 453/129 3 2-4 113 / 381 sUryAgastya... na sudU devatA vA 54 senAGga kSudra nAmU senAyA vA 7-1105 6-7 78 446/1113-2-148 2-2-35 3-1-24 pRSThama - 231 3 2-143 388 43 110/362 7-1-12 2-2-45 358/62 2-4 40 2-2-24 408/12 2 2 102 38 178 1-:-its 51 13-88 YO/161 3 1-43 384 2-2-43 635/417 7 471/146 3-1-85 53 131 117 re 79 56 66 3*9-192 striyAH puro... 59 striyAM nRto rDI : 12 striyAmUcason 458 / 131 7-1-35 478/159 3-1-54 468 / 146 73-74 8/333 7-1-18 472/149 1.80 6. strI bahuSvAyana Me/358-1-va 124 sthUladUra...naH 833/99 32-11 43 spRheM vyApyaM vA 130 smRtyarthaM dayeza: 613 7-1-14 423 --2-117 37 69 1-2-46 141 486/17 3-118 382 431 43/344 sUtra 71 21 senA eka ca stokAla Ne 12 syAdAvasaGkhyeyaH svatantraH kartA svarAta reza svAGgAt ni svAnminnI se svAmIzvarA...taiH 43 122 43 12rapa 8 2.3 32 114 15 hRd patha tulyam 16 detuka karaNeNe 22 140 halasIrA dikaNU hasti puruSAdvANa hita sukhAbhyAm hitAdibhiH himAlaH sahe hRdayasya Nye hada bhaga sindhaH heva stR dyAH hemAdvA ca dyoga dohA... stha cha kyAMka siddhahema pRSTha 408/156 -1-44 445/121 7-3-150 586 325 6-4-42 441 3-1 18 7-6-144 2-4-89 2-4-14 3x/71 508 / 188 86/327 6-4-48 31-134 11365 71 14 448 342 50 15 424 417 19-2-1 118/389 7-1-141 388 85 2-9-65 401142 3-1-71 2/377 19-2-60 ra 3-2-54 7-4-25 544/239 505 /349 7-1-11 2-2-44 387 4rara 586 2-2-118 {-3-61 164 6-1-55 51 19 47 50 5 1 82 119 129 30 83 3 8.3/89 2-0-78 40/194 1-3-1 347 2-4-1 447 127 7 3 168 532 / 229 6-148 607 7449 361/83 2-2-11 374 2-2-11 503 3-1-118 385 2-2-2 344 6-4-35 438 3-2-48 49 638/426 7-2-48 41 ** imi-kl 31 pA 127 25 18 80 22 13 133 28 130 108 6 01 123 3 3 118 109 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 sima siddhahema siddhahema 35 saSebhiyA'bhi rasA 45 akRSTe'nupena 4. 41 42 43 fat 137 44 fa3/403 138 45 fa/492 138 133 49 138 47 kRtA''ya : 32 138 kitIya adhyAya - dvitIya pAda trAMka prathama adhyAya prathama yAda 23 na staM matvathe sUtra 25 rupaye 14 15 20 1 pa prathama adhyAya dvatIya pAda dvitIya adhyAya 94 mA varNAntopAntyA vaH 59 carmapatyaSThIvat 67 udanvAnabdho ca pariziSTaH et 54 nAdibhyaH rAjanvAn surAjJi 1 re a 10 nAthaH 11 smRtyartha dayeza : 13 kriyA hetuH kArakam svatantraH kartA tu vyApya karma rujA'rthaM sthASjvari ri jAsanATakAtha yAm niprebhyo ghnaH athe. zI sthA. AdhAra unAn vadhyAi vasaH vA'bhinivizaH 22 23 kAlAca bhAva NAm 24 sAdhakatamaM karaNam 25 karmAbhipreyaH saMpradAnam 6 spRhe vyApya vA 27 krudhU dru herSyA kopa: 28 nopasargAt duhA 25 apAye Saghira... kriyASSzrayasthANamU 30 3 t nAmnaH prathaka dvi-ba 32 Amantrye 33 gauNAt samayAdvitIyA 37 dvitve'dho'bhyu... mi: pA prathama pAda dAnam 365 385 ra 074/77 374 375 375, 78 376 376/79 37 378 302/80 386 31 *1/83 367/84 392 400 45 370 31 380 381 pRSThaik se 107 1 22 17 12 18 19 12 **** 2 2 2 2 2 ~ : 2560 19 19 20 20 wn 23 25 5 15 5 28 3. 17 71 rA ra1 53 54 paM5 54 ra 63 karmaNi kiyAvizeSaNAt kAlA'dhvano vyaptI sUtra siddhau tRtIyA hetukartR karaNe lakSaNe sahArthe caturthI tAdaye yamestadvadAkhyA sUtraThama rucikRtyarthaM maNeSu utpAtena jJApye gamyasyA''pya gatena bAnApte manyasyA'nAvAne 64 65 hita sukhAbhyAm 16 tamahA''yudhyapi 18 zaktArthaM vaSaD...bhiH 16 pApAdAne 70 AGA Sadhau 71 papAbhyAM vajye 72 yataH pratinidhi pratinA 74 gampayayaH karmAdhAre 75 pramRtthanyA'rtha tare: 75 stokA'sya kRccha karaNe 81 zeSe ra 83 karmaNi kRta: ririSTAt stAda khAtA 88 kRtyasya vA 86 kari 87 dviteArayaNa kasya vA 50 85 saptamyadhikaraNe tRnnudantA'vyayastha avina laghuprakriyA oNka 382 378 373 278/81 383 384 387 388 388 360 361/82 393 394 395 356 393 38 atePage #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahema sUtrakrama THIGH sUtra sUtrAMka svAmIzvarAdhirati prapnaH 406 4.7 8 10. takte detI 102 apratyAdAva sAdhunA 1102 sAdhunA 103 103 nipuNena cA'cacAm 101 yadbhAvo bhAvalakSaNam 108 paSThI vADanAdare 104 saptamI cA'vibhAgeNe thApyena ktenaH 113 114 RtedvitIyA ca 115 vinA te tRtIyA ca 116 tulyArthaM stRtIyA - SaSTraya 117 dvitIyApaSThavAjye 118 hetvarthe stRtIyAyAH 117 sarvAdeH sarvA: 14 18 20 32 56 FF 17 68 15 71 75 121 jaH tyAkhyAyAM... bahuvat 122 avizeSaNebho cA'smadaH 124 gurAvekazca ' ra pRthagnAnA paJcamI ca 3 15 16 bhrAtuSputra kaskAdayaH mAtRpituH svasuH niyAH snAteH kauzale praSTho'bhage dvitIya adhyAya tRtIyapAda 408 408, 91 408/92 408 93 49 410 411 416 418 419 420 41 aJca ajAdeH godiyA mukhya 422 423 425 44 nirduH-su-veH teH niSprA'gre 'ntaH... sya dvi-nikharoSadhi... pa girinadyAdInAm pAnasya bhAvakaraNe AmASmAniya vAttaragdAnta...hnaH 51. / 222 dvitIya adhyAya-catu pAda trinRtA'spa vIM adhAtU duditaH 42x/217 514/219 115 414 220 414/221 14/223 34 348 349 43 pRSThA siddhahema 428/218 87 514 214 87 428/215 87 14/216 87 87 87 88 88 88 88 88 350 31 31 31 3 32 32 3ra 32 23 35 35 36 36 37 37 39 38 20 ra 22 -8 3 30 31 3 33 34 35 36 39 38 32 40 41 42 44 4 / 48 49 50 51 para 43 54 papa pa 1419 18 19 10 1 ra }3 4 64 2 65 to 66 kaTilama vayasyanantye dvigoH samAhArAt kevalama maka jeomgi jAn bhagonAma kezaza navAzoNAdeH ito'vatyarthAt paddhataH zakte za rAto guNAdakhare iMjonhariTamala nazya vana pati asamAna rUpaH nAsikodareSTha... .kaNThAt nanutpAdanAgni puccha t karamaNi vizadeH zrInAt karaNAdeH bAdalpe patpunaH sadeH saravAdI UDhAyAma pANigRhItIti patavanto yoH jAterathAnta nitya na pAkakarma varNa vAlA tAt T asat kANDa prAnta asamata:jika tU anako mUla dhavAd yegapAlakAntAt pUlaka vRSAkappa manorIna vA mendra ra bhaya mAtukAcA vA sUryAddevatAyAM yA yavayavanA'raNyatve Arya kSatripAdvA t ca cAnta: kyAMka para 352 499 352/51 348/52 313 354 -348/53 34x/54 355 35 a/55 357 358 358 56 a/57 32,58 ac159 342/60 32/61 3'12/62 458 63 758 /64 2/65 358 / 66 359 346/67 368 3,69 342/71 310 361 362 363 364 3fx/71 365 38/72 159 pRSThAMka 83 pa 77 1 6 19 19 8 8 8 k 5 8 8 5 9 8 8 8 5 1 1. 10 10 10 1 11 11 11 12 ra 12 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 0 siddhahema 6. yatro DAyanU ca vA 73 74 75 76 77 yUnastiH 78 e 87 matsyasya yaH 88 vyaJjanAt taddhitasya te sUryAssgasya ca 56 go zAnte 107 iccApu so'nit re 28 1292 22 123 12 111 asyAyat tat... nAm 13 tArakA varNakA... devatye ( zvacinnevam ) tRtIya adhyAya nAma nAmnaikA 30 sUtra 18 19 22 23 24 sahastena 25 dizeo vA'ntarAle 26 31 uto'prANina Ayukai bAhrantaka kama nAmni upamAna sahita sahita ro: nArI sakhI paDagU vabhU 32 anASe vRddhe 'Nijo SyaH asya ya 83 43 mIhI lam supAthe sarUpA... zrIhi ekArtha cAneka ca yAvadiyatve vA bahirac paJcamyA lakSaNenAbhi... mukhye 34 docye'nuH 35 samIpe 36 37 3 40 41 42 gati kvamyastatpuruSaH duniMdA kRcchro uSTra mukhAdayaH tatrAdaya mithastena bhavaH saGkhyA samAhAre pAre madhye 'gre vA tiSThavirapAdayaH nitya pratinA'rupe vibhakti samIpa... . vyayam yogyatA vIpsA sAraye yathA'thA satrAMka pRSThaddha siddhahema 34/73 12 44 aff 12 45 366 13 46 ArUpe 47 13 47 13 48 13 45 af/75 L 32/76 14 351 a41/49 432 342 50 434/10044 345 344 346 480 478 3 2 3 40 5 51 5 52 puryA'ghare... nA 87 43 5 6 4 2 4 . . prathama yAda 427 441 428 430 431 433 461 re padma 46 0 v 456 15 457 28 458 15 458/130 56 50 458 / 131 56 81 458 / 132 pa 86 45ra ma 450 454 451 47 40 42 43 43 57 11 54 54 OM pa Gasyukta kRtA 50 tRtIya vA 40 naJ sUtra 70 71 sAyAhlAdayaH 54 same'zeDa' navA suH pUjAyAm atirati krame na 55 varasyAdibhiH 12 zritAdibhiH 18 72 7. 75 ka 80 82 83 prAsyaya pari nirAdayo: ava prAddhAdibhiH 84 85 89 87 88 88 kAraka kRtA caturthI prakRtyA hitAdimi: tadarthApana paJcamI bha paraH zatAdi pATaNDanAcche sarva prAdAdayaHH na kari karmajA tRcA ca tRtIyAyAm tRptArtha pUraNA nazA jJAnecchArcAryA.. ktena * amvastha guNaiH saptamI zeoNDA: siMhAve pujAyAm kAkAdyaiH kSepe pAtre samite cyAdayaH vizeSa vizeSaNe... coe 87 pUrvakAla sarva lam 88 saMkhyA samAhAre yama 100 nityaM kutsanera... dau 101 upamAna mAntheH 102 upameya vyAghrAdheH 107 sanmahatparamAtta yAm abhivana laghuprakriyA sutrAM pRSTha 478/156 478 65 474/ 157 11 47. 60 470/13711 1 01/138 1 64 471 471 Yo/158 474/ 161 8/159 1 YU 160 yat/139 1 4/ 140 Yut/141 1 471/142 12 ra 472 471/143 472/148 12 471/144 12 472/149 * 1 3 473 474 Yox, 151 475 63 14 475 / 152 475 / 153 471/145 12 14 1/146 13 fa 471/147 12 402/150 12 72 03 488 488 498 49. 491 492 493 76 73 74 74 75 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sidhdhahema sUtrakama 111 siddhahema satra sutrAMka pUThAM, siddhahema sUtra sUtrAMka chaThThAi para para 504 505 81 18 108 bRndAraka nAga kuJja : 75 anatA lup 11. ki kSepe 465/181 768 aikAya' 16 mayUra vya saketyAdayaH 484 17 . na na myekaravarAt ..maH 17 cA dvandvaH sahAkau 501 1. asattve use 118 samAnAmaukaH zeSaH 502 12 Ajo'JjaH sahA . 'Ta: 118 syAdAvasakhyeyaH 503 14 AtmanaH pUraNa 12. tyadAdiH 17 parA''tmabhyo Ga 123 bhrAtuputrAH svasa . miH ad vyaJjana t ..lam 1.2 pitA - mAtrA vA 505/183 22 amU' masta kAt ..kAme 123 zvazuraH zvazrabhyAM vA 505/182 01 varSAkharA'p ..je 172 pazu vyaJjanAnAm 508 82 3. paTAkSepe 133 taru tRNa dhAnya...bahutve 508/18] 82 31 putre vA 13 / senAGga kSudrajantunAm 508/188 82 32 pazyad vAga ..daNDe 139 prANi tUryAGgaNAm 508/189 82 adaseA'kAyanAH 141 nitya aurasya 5.8/190 (3 4 devAnAM priyaH 144 gavAzvAdiH 508/191 3 | 38 vAcaspati vAsto dAsamma 145 na dadhipaya AdiH 5.81192 63 | 35 A dvandve 146 saGkhyAne 508/19303 40 putre 148 prathamoktaM prAka 451 para vedamahazusA'vAyu nAm 148 rAjadantAdiSu 484/171 70 IH ssombhvrunne'gne| 15. vizeSaNa-sarvAdi.. brIhau 434 47 mAtarapitra vA 15. ktAH 41 parataH strIpuMvat . nU 15. jAti kAla sukhAdena vA 435/102 44 5. kyaD- mAni piktaddhite 153 AhitAgnyAdiSu 434/102 44 53 nA'p priyAdI 154 praharaNAt 435:13 44 54 taddhitA'kako khyAH 155 na saptamIndvAdibhyazca 56 svAGgAnDI ti mAnini 156 gaDvAdibhyaH 471/105 45 57 put karmadhAraye 157 priyaH 435/104 45 11 sadiyo ' syAdI 154 dharmArthAdiSu dvandva 511/198 84 | 13 Rdudita taratama drasvazva 190 ladhvakSarA'sakhI mekama 510 7. jAtiyaikArthe 5 cveH / 161 mAsavarNa mAtra 'nupurvam 51184 71 icya svare dIdha' Acca 162 bhatulpasvaram 511/196 84 1 ekAdaza SoDaza ..SaDDhA 193 sakhyA sama se 511/167 84 42 dvivyaSTAnAM dvA ..bahuvrIhI tRtIya adhyAya - dvitIya pada 43 catvAri zadAdau paraspaga'nyoDanye pusi 514 84 hRdayasya hullAsa ye amavyayIbhAvasyAto...myAH 453 53 | 104 udakasyodaH peSa.ne vA tRtIyAyAH 453/128 53 | 105 vaikavyaJjane 4 sapmyA vA 453/129 50 106 manthaurana saktu...vA 5 / 4/2018: 514/2017 514/202 86 414/203 8 514/204 86 514/213 (7 514/11 (7 514/213 " 514/205 86 514/2011 514/203 86 433 5.4,209 87 514:212 7 50781 50718441 507'1851 507 185 82 50981 437 45 126 438.106 46 438/107 46 438 46 4 / 433/99 43 144.442 144 83 484 413 511 513/198 85 612 129 484,165 7. 484/166 70 484/167 7. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 abhivana ladhuprakriyA satrAMka pRSTha siddhahema sUtra sUtroTa pRthyAMka siddhahema sUtra 526 5285 GGG 432 187 nAmnyuttara padasya ca 484.168 708 vyAsa varuTa sudhAtR-cAk 108 dvayantaranavA ...Ip 4.4/169 7. | 4 punabhU putra duhitR...cAk 110 anAdeze upa 484/ 170 7. 41 vidAde vRdhdhe 114 aSaSThItRtIyA...deo'the' 413.200 85 42 gaIdeya / / 125 nAt 444 48 | 47 kuJjAde yanyaH 126 tyAdau kSepe 4.6 154 15 | 48 strI bahuSvAyana 128 nakhAdayaH 477.155 48 azvAde 128 an svare 47, 15 | 53 naDAdibhya ApanaNa 130 kA: kat tatpuruSe 48./162 hai | 54 yajinaH 1.1 ratha-vade 480/16311 . zivAderaNa 134 kA'kSa pathAH 48. 11 RSi vRSNya dhya: 135 puruSe vA 481/164 17 saGkhyA sa bhadrA...ca' 131 alpe 482 67 adAna dI mAnUSI nAmnaH 137 kA kavI vASNe 48 | 70 i-yApyU: 143 sahasya seo'nyAthe dvisvarAdanadyAH 144 nAmni 43/96 72 ito'nia. 145 adRzyAdhike 432/97 73 zubhrAdibhyaH 148 naa''shimyaaNge| . hale 472/98 |77 kalyANa derina ..sya 148 samAnasya dharmAdiSu 446/111 4578 kulaTAyA vA 155 pRSodarAdayaH 75 caTakAraH lupU chaThTho adhyAyamAM prathama pAda kSudrAbhya eraNa vA taddhito'NAdiH 1 godhAyA duSTe NArazca pautrAdi vRddham 53. 8 88 bhrAtuya': vazya jyo bhro . yuga IyaH svasuzca sapiNDe vayaH sthAnA vA 134/232 88 8. bhAtR trAdeDe ya...No sa jJA durvA 54./235 zvazurAda yaH sadAdiH 540/234 .2 jAtau rAjJaH 8 vRddhiyasya...diH 83 kSatra diyaH 11 vA''dyAt 517/224 84 mavAryA'Nau nta: 13 prAga jitAdaNa 517'225 628 mANavaH kutsAyAm 25 pragUvataH strI...gna 598359 12449 kulAdInaH tve vA 9.. 124 | gairakAvasamAse vA 28 Gaseo'patye 88 dukulAdevaNa vA AdyAt 5188 8 mahAkulAd vA'mInI vRdhdhAd yUni 100 kurvAdezya 1 ata iJ 524 | 114 rASTra kSatriyAt dig bAhvAdibhyo gotre pa25 84 | 116 puru magadha kaliGga...daN 31 bhUyam sambhUyo ca 525 226 84 | 118 dunAdi kurvin vyaH / 531 5.2/228 572/229 46 533/13067 532/23117 534 537 537/23388 536 54 // 1.. 542 542 168 100 543 1.1 543/238 101 544 101 544 241 1.1 544/242 101 545 101 54./243 1.1 545/244 102 546 102 547 102 546 245 102 548102 548/246 1.3 548/27 1.3 540/248 103 550 103 557/249 103 550/'05 10 // 550/252 103 550/253 1.3 551 1.3 553 104 1.4 28 536 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sidhdhahema sUtrakama 117 siddhahema sUtra satrAMTa pUThAMka siddhahema sUtra sUtra 14aa 114 paanndde| IyaNa 554 253 105/71 tena nivRte ca 569/277 11. 1. zakAdibhyo Trolupa 554 254 105 | 72 nadyAM matuH 566/278 110 124 bahusvastriyAma pepara 104 73 macAdeH 511/279 110 126 ra aJo'zyAparNa . deH 528/227 74 na kumuda vetama DDit 5.8/280 110 128 bhRgvagirasa kutsa...treH 5.8 75 naDa zAdAd vala 569/281 11. cho athAya - dvitIya pada 1.1 devatA 10 1 rAgAho rakte 105 11. tad vetyadhIte 11. 2 lAkSA rocanA dikaN 557/255 1.8 118 nyAyAdeMrikaNa 568/282 11 SaSThayAH samUhe 558 106 14. saMskRte bhakSya 56 1. bhikSAde: 5581156 101 14 / zUlokhAd yaH 565 111 1. getrokSa-vatseSTra . kny| 558 257 101 142 kSIrAdayaNa 568/284 111 13 kedArANNyazca 558/258 101 chaThThI adhyAya - tRtIya pAda 14 kavacihastya...cekaN 558/259 1062 nadyAdereyANa 578/292 114 brAhmaNa - mANava...yaH 558/260 1083 rASTrAdiyaH 578/293 114 17 gaNikAyA NyaH 558 261 107 durAdetyaH 578/294 14 18 kezAd vA 5.8262 1.7 uktarAdAha 578/295 14 15 vA'zvAdIyaH 558/263 105 pArAvArAdInaH 578/296 114 2. parvAivaNa 558 264 107 vyasta vyatyastAt 5781297 114 24 gA-ratha-bAlAt...lama dhu pAga pAgudak ca | 578/299 115 25 pAzAdezca lAH 56 0 107 grAmAdIna ca 578/300 114 26 zvAdibhyo'J 6 / 265 107 kanyAdezyakA 578 .15 27 khalAdibhyo lin 561/266 108 dakSiNA pazcAt syaNa 578. 301 114 28 grAmajana bandhu...tala 481/267 108 11 kvehA'mAtra tyac 115 30 vikAre 562 108 3. bhavatorikaNIyasau 581,302 116 1 prANyauSadhi vRkSe...ca 565 19 31 parajana rAjJeo'kIyaH 581/303 118 33 pujatoH So'ntazca 563/268 108 ura dorIya: 581/304 16 35 payA Tro'; 563,269 108 17 vA yuSmadasmado kam 581305 11 46 abhayA''cchAdane ..manTa 561 108 74 amo'ntA'vo'dhasaH 582 116 48 ekasvarAt 593 2014 75 pazcAdAdyantA . maH 583,306 17 50 goH purISe 56 12/1 1.8 madhyAnmaH 583307 117 55 hyogodAhAdIna sya 564 15 adhyAtmAdibhya ikaNa 583 / 308 117 5. apo yajU vA 5.3272 10 78 samAna pUrva . padAt 584 57 lui bahula puSa mUve 561273 110 8. varSA-ka.lebhyaH 585 569/274 11. 83 nizA-pradoSAt 585/309 117 12 pitR mAtuvya Dula bhrAtari 555 105 85 cira parut snaH 585/310 117 13 mitro rDA mahaT 5561.5 81 puro naH 585/311 117 65 nivAsA'dUrabhava . nAmni 56/276 11087 pUrvAhnA'.rA...tnaTa 585/312 117 70 tadatrAsti . 566/275 11. 88 sAya cira prA . t 581 116 ___ Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 abhivana laghuprakriyA siddhahema sUtra sUtrAMta pRSThasiddhahema sUtra sUtrAMka pRSTha 579 " 8 bha-sandhyAreraNa 585/313 11716 nAstikA''stika . m 589/332 116 41 hemantad vA taluk ca 586 118 77 nikaTAdiSu vasati 588333 120 42 prAvRSa eNyaH 586/314 11878 satIthya: 588334 120 84 tatra kRta lubdha te 111 88 patha ikaT 588/335 120 65 kuzale pa1 11. 88 nityaM NaH panthazca 588,336 120 48 jAte 11ra 1.5 nivRtta 588/337 12. 117 sAdhu puSyat pacyamAne 578 114 126 trizad viMzateDakA-the' 582/341 11 118 upte 578/291 114 23. saTTA'tezcA kA 53 121 123 mave 11. 11 sahastra zata mAnAdaN 583/344 112 124 digAdi dehAMzAdyaH 574 11. | 141 anAnmadviAplup 594 122 126 madhyAdinaN zca 570/285 1H | 150 mUlyaiH krIte 589 120 128 vargAntAt 570/268 121& mAnam 58. 12. 126 Ina-yo cAzabde 570/287 11:173 viMzatyAdayaH pa81 12 148 tata Agate 575 1 13 | 175 pacad dazada vage' vA 581/334 135 157 prabhavati 575/-88 113177 tamaha ti 592 11 18. tasyedama 576 13 178 daNDAdeya': 582/341 121 181 tena prokte 577 289 113 182 chedAdenityam 512/339 120 181 upajJAte 577 290 114 183 virAgArahiGgazca 562/340 1.5 182 kRte bAtame adAca - prathamapada chaThTho adhyAya - caturtha pAda vahati ratha yuga...t 122 tena jita jarad...su 586 315 118 dhurA royaNa 585 345 1.3 saskRte 5863161140 4 vAmAdyAderIna. 58/346 123 sa sRSTe 586/317 18 halasIrAdikA 585/347 123 / tarati 58.318 111 zakaTAdaNa 585/348 123 1. nau-dvisvarAdikaH 586 319 138 hadya padya tulya...dhamyam 515/349 123 11 carati 586/3:011812 nau viSeNatAyaM badhye 585/359 123 15 vetanAdeviti 58/321 11: 13 nyAyA'rthAdanapete 585/351 123 16 vyastAcca kraya...kaH 58 322 1. 815 tatra sAdhau 596 123 21 bhAvAdimaH 587 1916 pathyatithi vasati . " 586:354 123 1 pakSi matsya...nati 58/323 11818 varSado nny-nnau| 589/352 13 .8 paradArAdibhyo garacha te 546/324 1158 sarvajanANNyenau 566/353 123 42 sumnAtAdibhyaH pRcchati 581 325 114 Nyo'titheH 58/355 123 43 prabhUtAdibhyaH dhruvati 583/326 116 35 tasmai hite 597 120 48 senAyA vA 589/327 114 37 prANyaGga ratha khala . yaH 589/356 124 44 dharmA' dharmA'ccarati 58/328 116 bhAgottarapadA...naH 598 14 tadasya paNyam 583/329 116| 41 paJca save' vizva ye pa99 124 57 zilpama 581330 11843 sarvAMNo vA 566/358 124 12 praharaNam 58/331 114 | 55 bhAve tva dalU 6 01 125 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 sidhahema sUtrakrama siddhahema sUtra satrAMta pRSThaka siddhahema sUtra sUtrAMka pRSTha 1:3 1ra8 m...mmm 01 134 126 / vizAlA samara 78 8. in 57 naJtatpuruSAda budhAde: 58 pRthvAderimanyA 58 varNadRDha dibhya . ca vA patirAjAnda.. ca 31 ahastAnt ca 12 sAgaTTA 13 sakhi vaNig dUtAd yaH 14 tena nna luka, ca 15 kapa jJAtareya 16 pANi jAti vayo... 67. yuvAderaNa 15 varNAlladhyAdeH 70 puruSa hRdayAda samAse 72 yogantyAd gurU... 7 caurAdeH zAkaTa zAkinI kSetre 79 dhAnyebhya InaJ trAhi zAlereyaNa 8. yava yavaka paSTi...ya: 87 pIlavAde kuNa. pAke 88 karNAdemUle jaha 85 pakSa tti. 8. himAralu saMha 8 bala vAtAdula: para zItoSNa tRprAdA...he 54 sarvAdeH pathyaGga ti 1.1 pArAvAra dhamta ca 103 adhAna nau 1.5 samAMmamInA'dya ..nama 1.6 aSaDakSA''zita na: 187 adistriyAM bA'naH 108 tasya tulye kaH . tyA: 1.4 zAkhAdeva' : 116 kuzAgrAdIyaH 117 kAkAlIyAdayaH 13 vervistRte zAla zaGkaTau 14 kaTaH 125 sapraune sakIrga ..pe 1.2 125 138 tadasya saJjAta. itaH 818 132 102 360 125 | 140 pramANAnmAtra 132 17/ 141 hamti puruSAd vANa 1181389 133 128 | 142 vArSa dadhnaTa 68 148 ida kiMmA turidha...sya 10:390 13 101332 128 148 yat tadetade...di : 116391 133 1164 15. yaktarikamaH DArtA 111/365 151 akyavAna tayaTa 110/368 124 152 dvi tri bhyA mayaT vA 121392 134 11367 18 154 adhika tatsa khyama DaH 122 811368 1 155 saGkhaza pUraNa DaT 135 156 vizatyAdervA tamada 123/393 134 611369 128 | 157 zatAdi mAsA rAt 123/394 135 158 SaSThayA derasaGkhyAdeH 127/395 135 611/363 15 155 no maTa 163.0 130 | 16. pittithaTa bahu...t 625 135 612/372 130 16 atArithaT 625/396 138 6 12/371 10 192 SaT kati katipayA...d 126 397 138 612/373 163 caturaH 126/398 131 612/374 194 yezai ca Tuk ca 126/399 11 10/375 130 | 165 dve stIya 62640 11 110/376 196 grestRna 626401 16 112/377 130 | 117 pUrvamanena sAde zcen 27 138 6:2/378 1: 198 iTa deH 628 137 817/379 130 | 175 tena vitte cancu co8 137 813 sAtame adhyAya - dvitIya pAda 578388 14 1 tadasyA'stya. matuH 110380 134 | 3 nAva derika 633/404 130 11. 381 1 4 zikhAdibhya in 133/405 1.8 1:/382131 vrIhyAdibhyasto 133406 134 114 131 | ato'neka svagat 131 134 132 vrIhyartha tundAdorilaca 134 407 138 611:/383 42 phala bacceinaH 134/4:8 138 115/384 13 14 marut parvaNastaH 134,414 138 8141385 132 | 18 balavAta danta...la 1341415 140 111386 prANyaGgAdAto laH 134:416 140 1151387 1 2 sidhmAdi kSudrajantu bhyaH 341417 14. 114388 13. | 22 prajJApaNedika . lau 1.5/418 141 132 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 siddha ma sUtra yA Aya Ssa 24 25 kin 21 26 madhNadibhyo ra 28 lAma picchAde: zelam 25 no'GgAdeH 32 4. 41 42 huM 47 48 49 50 lakSmyA ana 33 prajJA zraddhA vRttorNaH 34 jyotsanAdibhyo 'N 39 kacchUvA DuraH dantAdunnatAt medhA rathAgnaveraH kRga hRdayAdAlu abhrAdibhyaH astapeAmAcA vin AmapAdizra rUpAnmizrIze goH jevin cAntaH 57 sadarin 11 75 78 bhUpU vas 153 tIyADIkaN... cet 155 prAyo'to yasaT T bAtA'tisArantaH prakAre jAtI12 156 varNA'vyayAtkAraH 157 rAdephaH P 158 nAmarUpabhAgad dheyaH 162 devAt tala 164 bheSajAdibhyaSTayaN 165 prajJAdibhyo'NU 198 vAca iNU 168 vinAdibhyaH 170 upAyAd drasvazca sAtamA adhyAya prakRte mayaTU nindya pAzap prakRSTe tamapU yo vidhyeca tarapa sUtra'4 pRSThAMka sihaMma sUtra 635/419 140 7 $34/420 18 14. 8 fax 413 139 e 139 134. 411 10 634412 135 11 534/4.1 140 12 $38/110 13% 27 tra 419 139 25 30 ERN/422 fav 4/3 37 125 {34/424 137 12 138 46 132/427 faz/428 fae 640 640 430 640/431 51 640 449 65/45) 842/451 452 453 151/454 EN/455 tRtIya pada 140 /429 640/432 fro/433 *1 140 140 140 140 34 140 14. 141 11 141 70 141 141 14 142 142 nAmnaH prAga bahu ekAdAkiMzva... ye tyAdi sarvAdeH 'k yuSmadasmado... de 31 avyayasya ko dU 33 kutsitA svA'zAte 240 1/456 147 2/458 147 1 457 147 43 4 55 146 88 146 88 147 50 147 51 52 ko utaraH tarimanyAt 142 142 14 142 kvacit svA kiMtyAdye 'vyayAm 47 23 44 guNAGgAd veSTheyam tyAdezca prajJaste rUpap atamatrAderI... yar anukamyArAthunIyeAH 147 95 72 pUjAsyateH prAk ThAtU 74 yudhye 76 bahUnAM mayA kAt na phima kSepe : 83 87 pratiparo'nA... vAt 147 7. zaradAdeH kapUH papota dAharita vacasaH anaH napusako d vA girinadI porNa vA sakhyAyA nadI...mU jarAyA jaras ca sarajasApa gavam jAta mahad vRdhdhA t 86 striyAH puse| dvandvAcca R sAmagya gavam 88 cavarga dagrahaH samAhAre 8 dvigoranno'd 87 105 gostatpuruSAt 106 rAjan sale 116 ahnaH 117 saMkhyAtAdahnazca vA abhivana laghu prakriyA sutra pRSTha ft 434 942 43 44 645 645' 443 645 /416 7 142 143 144 144 1.4 145 145 145 145 145/444 144 145 445 648/447 645 650 146 60 /448 14 820/179 rAya 648 145 14f 146 7 487, 180 72 462 57 YC 172 486/173 rfr 465 70 32 58 58 467 468 465: 133 468 / 134 464 / 135 465 136 Ye 107 194 402/195 509 500 485 485/174 * ph 71 x28/175 01 58 8 59 pa pa 54 76 83 83 83 77 39555 70 71 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 sidhyama bhUma siddhahema satra 118 sarvA'za saMkhyA...t 118 sakhyAnaka puNya ..t 12. puruSAyuSa dvistAva...m 123 najanyayAt...DaH 126 savatthyakSaNa: svAGgo 118 pramANI sakhyA DDaH 131na su vyura ne caturaH 134 nAganAmni 138 naJ su-dubhya:.. 137 prajAyA asa 138 mandA'lyAcca yAH 1.1 dvipadAd dharmAdana 144 supUtyuta-surame...guNe 145 vA 55 gantau 146 vA'lpe 14, vApamAnAta 148 pAt pAdasyA . deH 150 suma khyAt 151 vayasi dantasya data 154 vA'grAnta zubhdha ...! 158 dhanuSA dhanvan 156 vA nAmni 114 jAyAyA jAniH 115 striyAmubhasau n 170 ina. kac 171 Rnnatyadina 171 dadhyuraH sarpirmadhU ..le: 173 pumanaDunnI payo . khe 171 namo 'rthAta 175 zeSAd vA matrAMka pa%AM siddhahema sUtra sUtraka pRSTha 2 486 71 | 177 IyasoH 407/117 50 486/171 sAtamo adhyAya - catuMya pAra 487 7 / vRzdhi': sareScA te 52. 487/178 72 | 5 vaH padAntAt ra pa7 44 4 dvArAdeMH 588 119 44/ 08 47 | 25 hada bhaga sindhoH 544/239 101 44. 47 27 anuzatikAdInAm 544/240 10. 442/109 32 vinmatoNI The lup 144/441 144 442/110 37 alpa yUnoH kan vA 142/438 147 443 48 34 prazasthasya shrH| 142/435 143 445 35 vRdhdhasya ca upaH 143/436 14. 48 1 jyAyAn 147/437 147 448 u7 bADhA'ntikayo:...dau 140/439 13 448/118 78 priyasthira skirAru .. 4481117 5. 36 pRthumRdubhRza : 102/361 125 448/12) 4. bahANI pThe bhUyaH 142/440 144 4. bhUlaka cevarNamya 127 445 121 42 sthUla dUra yuba...na: 6.7 127 446/122 43 antyasvarAdeH 125 445 123 48 InevA''tmanAH 588/357 14 448/121 5. anoTye ye 549 448/125 52 aNi 448 126 53 saMyogAdinaH 619 448/127 11 no'gdasya tamdhite 13 vA'zmanA vikAre 1.8 847/112 |65 prAyo'vyayasya 583 18 440/113 4 67 vizatesteDiti .. 582,343 // 4.7114 4868 avaNe varNasya 47 447/115 44|18 adru pANDvA ..ye 542/2361.. 447/116 5. 70 asvayambhuvo'v 'w' para 51 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 ***** **** *** , avasUri abhinava laghuprakriyA XXXXXXX*XXxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx pAraseTa (8) saMdarbha * ********************** ******************** **** (samagra rAjyamAM upayogamAM lIdhela) saMdarbhagranthanuM nAma saM/kavi nAma 1 siddhahema zabdAnuzAsana - ladhuvRtti saM pU. A vijayadakSasUrijI ma. sA. - saM/vi ,, munazI jinendravijayajI ma.. rahasyavRtti saM zrIzreyaskaramaMDaLa pAThazALA mahesANuM AnaMda beyinITI saM/vi pU. A. caMdrasAgara sUrijI ma. sA. ,, ,, bRhadvatti nyAyasamuddhAra bhA.1 saM pU mu vajasena vijayajI ma. : , bhA 2 sa , , madhyamavRtti acUri bhA. 1 saM , 5 kSamAvijayajI ma. sA. ,, bhA ra sa , rAjazekhara vijayajI ma. sA. brahavRtti nyAyasamudhAra pratAkAra saM pU A vijayanemisUrijI ma. sA 10 ka . 5 , nyAsayukta prathamaSAya sa vijayalAvasUrijI ma. sA dvitIyedhyAya * tApAdara saM ,. , tRtI pAda 2,3 saM . .. paMcamadhyAya 15 bRhata hemaprabhA vyAkara vijaya nemisurijI - 16 , sidhdhaprabhA , ka , AnaMda sAgara sUrijI ma. sA. , caMdraprabhA , ka pU upa meghavijayajI ma. sA. maMgala dIpikA ka pU. muni zrI dharmavijayajI ma. sA. hemaprakAza mahAvyAkaraNa pUrvAdha ka , maho. vinayavijayajI gaNi. 1 0 0 8 jaba : 12 > 13 , , saM ? 19 by uttarAla' 21 22 24 ra5 26 sidhdhahema sarasvatI padyAnubaddha ke A dharmadhuraMdharasUrijI ma. sA. : dIpikA prakAza bhA. 1 ka , mahimAprabha surijI ma. sA. * 5 = bhA. 2 hema zabdAnuzAsana sudhA bha 1 ka/vi ,, suzIlasurijI ma. sA. ladhuvRtti bhASAntara bhA 1 adhyAya 1thI4 kavi paMDita becaradAsajI , 5, bhA. 2 ka. 5thI7 zabdAnuzAsana ke pU. malayagirijI ma. sA. nyAyasaMgraha ke , hemahaMsa gaNijI vivecana yukta sa/vi.A. vijaya lAvaNyasurijI ma. sA. AvuM corasa karela saMdarbha granthane upayoga A bhAgamAM thayela nathI 0 mukhyatve racayitA kalikAla sarvajJa AcArya hemacaMdra sUrijI hevAthI temane nAmollekha karyo nathI 0 saM = saMpAdaka che ka = kad 0 4 = vivecaka 27 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sada' ci krama 30 31 32 33 34 rUpa 36 37 3. 39 40 51 para 53 14 55 56 57 18 19 bRhat hema prakriyA samAsa sumedhiA samAsa cakra ladhu pustikA uSNAdi gaNa vivRtti abhidhAna citAmaNI nAmamAtrA kriyAratna samucya dhAturatnAkara bhAga 1 tarI rUpe bhAga 2 preraka rUpe dd 13 41 + 43 44 45 46 47 48 49 50 vAya prakAza KHy "" saMdarbhagranthanuM nAma "3 , gy bhAga 3 dvAdaza ka rUpa dhAtu pArAyaNam dha tupArAyaNu-karNAvAdi prAtha haima vibhrama bhAga 4 yanta rUpe bhAga 5 cunnumanta rUpe bhAga 6 nAma dhAtue bhAga 7 bhAve ma`NI rUpe bhAga 8 Atmane-paramaiM prakriyA sAdya prakAza sAdhana ratnAkara sAdi zabda samuccaya ' haima triraMgAnuzAsana saMskRta zabda rUpAvI | sauMskRta dhAturkAza hema saMskRta pravezikA-prathamA-madhyamA - uttamAM gujarAtI vyAkaraNu dheA 8-8-10 sa MskRta pAThaya pustaka dheA 8-9-10 tatva prakAzikA mahANuM vanyAsa kRtapratyayAnAM mahAyantram saL/vi saM/vi ma sa sa & . sa to Lao to to 21 sa/vi sa ' to sa sa . pU. A vijaya hemacaMdra sUrijI ma. 35 guNaratna sUrijI ma vijala lAvaNya sUrijI ma. girajAzaMkara mayAzaMkara zAsrI pAkharAjI pahita "3 ' +3 "" " '' 32 13 31 pU. munica'dravijayajI ma. 23 " "" nAma "" ', dakSasUrijI ma. amaracadra sUrijI ma udayadhamavira gaNi kSamAbhadra sUrijI lAvaNya sUrijI ma. meAtIsAgarajI ma. sA amRtalAla sameta padmita zilAlajI pAThya pustaka maMDaLa gujarAta ', 33 '' 59 "} ', A vijaya dakSasUrijI ma guNacandrAcArya jI 37 A. lAvaNya surijI ma. paMDita bhagavAnadAsa pU.A. vijaya lAvaNya sUcchi Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 pRSTha lITI 2-2 5 3 3 4 4 4 5 6 } 7 5 1-24 1-34 1 2-3 2-18 2-20 110 2-25 2-30 1-32 2. 2 1-11 r 22 2-27 23 1-25 25 1- 1/2 25 2-7 ra azuddha madikA hrakha kAn ne 1-14 1-6 1-15 " 1-25 11 2-17 ra 1-34 13 1-21 paTuHGa U 13 2-21 saheru : 14 1-4 nAmnAno'hnaH 18 1-22 prApnoti 18 2-20 smayate 15 2-17 praNihanti 1-26 antareNa ghama grAci maiMrika maulika kurucara suryAstya kRNDa zoNAre padvi jAtiSTha gauradibhyo 4/4,78 bhAgam 4/448numAgama pra azvata pra aJcati mamyu maneroca nA Ana lipa mahattva snIyaM cUrNa mU karaNama karmAbhipreyaH kumudrahI rUci rUcya 1-10 25 1-28 pUrvakaH 30 1-30 antrArtha zudhdha madrikA istra kapan nAgu kurUvara sugarasya prAci maurika mauliki kuNDa zoNAdo: padavI jAtiSu gauraadiye| mayu ? manAca ****** zuddhi patraka nAgen lipi uru mahattve paTuH bhAMU Dra saharUH nAmno naH prApnoti smate praNihanti antareNa dharma snAnIya cU karaNam karmAbhipreyaH mahi ruci / rucya XXXXXX: pUrvakaH amvArtha pRSTha lITI 2-6 1 1-11 prasUnau: al 2-25 captamI 32 1-30 prAvAjita 34 1-4 ApasraSTa 34 yamu 34 dhamaH 37 37 37 38 41 * 2-27 r 2-33 42 1.2 42 2-8 43 2-5 43 6-22 44 1 23 45 1-25 4 i-19 4 1-30 47 1-21 47 30 1-35 1-31 2-8 2- 28 2-36 1-2 1- 25 2-5 1-11 1-27 1-32 XXXXXXX zabda agat vambUmaH yuSmadasmara viDI sambhopA kAraka praNa syAdanI putrayat / 21 mukha iva mukha azyAdhike lambakarNAH samasayobahu gaGkhAdibhyaH hrakha yukta na haiya sidayadhyaJjane bahutrihi ddhi+daza hale vA apajAH vadukhaTvaka prathama e va muLa che jenuM vyudhdhayarthA 47 48 48 49 50 1-14 50 2-18 pa 2-28 11 2-25 bhAvADatyA para 1-38 api+si abhinava laghuprakriyA zubha grAmAt prasUtaH saptamI prAtrAjItU apAMkhaSTA kvasu dharma: vayaM bhUmaH yuSmadasmad bhUmihI sampannAH yavAH samAsa praNa svAdinI put 3/2/6 mukha iva mukha azyAdhike samAsayo hu gaDvAdibhyaH hrasva mustahAya sidayanyane bahuvihiH dvi+daza hale aprajA: bahusadvakaH prathamA me. va. mukha che jenu vyudhdhayarthA bhAvA'tyayA adhi+si Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zudhdhi patraka 171 1-23 54 vATI azuddha 53 1-17 upakumbhe upakumma 53118 vyuddhi / vyUddhi 2-32 pavane nI yavanenI artha matha arthn 56 1- zalamA -patani zalabhA.pratanti 58 2-27 upacarmama upacarma uracarmama upacarma 6. 2-36 patyekamabhi pratyekamabhi 61 1-1 zaSavRtti doSavRtti mUlakedaza mUlakopadaMza hita dibhiH hitAdibhi. 12 2-2 yatnaje yatnaja sapiSo saSio 14 1-8 se LamAM zati seLamAM zAMti 65 1-31 nipatana nipAta ati stutya ati svataH 67 2-5 vA uSNe vA uNa nyUjana vyaMjana 7: 1- dii| 7 // 1-3 vIrazcAne vIrazcAso 2-1. upameNa upameya 78 2-2 ddhanddhaH 75 2-1 uparAkta 15vasta nirvatante nivatante 8. 1-31 bhane vizeSa navizeSa 1. 2-33 kukkuja kukkuTa 8. 2-1 mAtaropitarau mAtarapitagai 2-14 agniSAmo OMgnISomo agniSe mau agnISomo 21-14 kSudajantu 83 1-0 chatrepAhanam chatroganaham 84 1-30 ddhanddha 84 2-21 sanya i anya i 84 2-32 gho't poDat cA 7/2/104 thA 72/104 2-31 akAJaAya akalaya 861-1 puNTho'grage / praSThAHgro 87 1-18 yudhiSThiraH yudhiSThiraH 166666666666:::::: pRSTha lITI azudhdha " 1 32 [11] [12] 87 -29 yajuppAtram yajuSpAtram 88 - durvAvaNanam durvAvanam 92 1-3 pratyAstaddhi pratyayAstadhdhita udAharanI udAharaNanI 62 2-8 tasyayedam tasya idam 42 2-13 yathAmihitam yathAvihitama nRpadha saMjJA vRSdha saMjJA 86 127 dhe 43 1.3. gg| gagane 0. 2-24 vA 818 vA/te 1.1 1-14 kAlyANita kalyANin 101 1-27 pratye pratya anuzItaka anuzatika 1.1 2-6 jaTakAyA: caTakAyAH 102 28 558 548 103 -20 n ne. Na n no Na 1.3 1-. mAha kUlInaH mAhAkulIna mahAku, mahaku 1.4 2-31 sa AvAva sa jJAna 1.5 2-10 mAtu mAmA mAtuH mAtA 1.5 2-35 sapheda raMgavuM sapheda raMganuM 10 2-34 kedAraNAM kedArANAM 107 -11 gI-ratha go-ratha 1.7 2-34 para sivAya para sva sivAya 10k 14 Apyam SakSe Appam pakSe 1102-31 devatArtha pramA devatArthAtprathamA 12 1-2 dinaNa dina zabda te za dene 1132-28 sidhdhanIyaH sidhdhazenI 114 1-1 mapAcyamu mapAcyA 11 2-9 2 ane ane 119 2-39/38 + am + ama 18 1-29 nAstikAstidayo nAstikAstikAdayA 16 111 pramUta prabhUta 120 1-7 prAyo'vyapasya prAyo'vyayasya | 122 1-8 'tyatu Datntu Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 abhinava laghuprakriyA zudhdha pRSTha lITI azuddha zuddha , pRSTha lITI azudhdha tamaT saD-racyA brahma kozena UrmimAn 122 1-15 1.4 -4 124 1-14 125 1 14 125 -28 121 1-34 126 2-23 127 128 128 2-18 129 19 1. 8 2-35 1-28 u. 2-23 3. 2-24 131 31 1-23 11 1-28 131 2-25 1321-30 1331- 7 13. 2-15 133 2-15 12-4 1342-12 anekasvarAt ilU in nAddhaH AdimAM nindyaH tama kim Amnya dviH a- nAnya dviH brahma InedhvAmtano InedhvAtmanaH sI bhave budAdeH budhAdeH +pRthutyam = pRthutvam no rathAnA sthA hI una hI U / ntAdezaH ntAdeza: samAsAM samAsamAM lekha aNa ye lekha aNu ye heyega lUbihe lurasahe tRpasya tRprasya alagAmI alaD-gAmI sAptaSadAna sAptapadIn sUtrane Ina sUtranA Ina vistRta sa thogAt saMyogAt dadhanad daniTa noDa padasya no'das cADasya cA'sya avayavAttayad avayavATU 135 -8 135 1-28 1:7. 1-32 138 1- 1 138 2-78 168 1-31 19 2-13 4. 2-18 1-21 1.2 2 78 1422-25 1-18 143 2-30 144 1-17 144 2-7 144 2-22 144 2-28 145 1-37 145 2- .. 145 14 2-11 146 2-17 tamad sakhayA kauzena UrmimAna anekarayarAt ila ina zrAdhdhAH AdimAM nindhaH tamapa kima vyaSTha 7/4/37 mALAvALe kalpa geheyam 143 jyeSTha padudezya sakarAdi aka A ata sarbAdaH kAt 7/4/37 mALAvALo kalyap iSada paTudezyA sakArAdi (madhe) aka ata A sarvAdaH kAt 2 - Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ davya sahAyaka upadezaka - pU. munirAjazrI sudharmasAgarajI ma. sA. * 191 jAmanagara zaheranA vividha upAzrayo tathA maMDaLo | zrI viMzAzrImALI tapagaccha jaina saMgha - jAmanagara zrI ozavALa ve. murti jaina saMgha | pU. munirAjazrI sudharmasAgarajI ma. sA. popaTalAla dhArazIbhAI jaina beDI ga hu. nagInabhAi zrI zAnita bhuvana jaina daherAsara - upAzraya | pU. A. devazrI jinendrasUrijI ma. sA. zrI morArIbAga zrAvikA upAzraya - jJAna bhAtuM | pU sAdhvI zrI lAvaNyazrIjI mA tIcaMdra hemarAja dharmazALA - kulabAinA | , , nirUpamAzrIjI tathA DelA upAzraya - jJAna khAtuM | ka , nilapadmAzrIjI zrI jaina darzaka upAsaka saMgha | pU. munizrI dIparatnasAgarajI ma. sA. che, acalagaccha zrAvikA ja na upAzraya che sAmavIzrI vasaMtazrIjI ke, sthAnakavAsI jaina saMgha 35 janakamunijI ma. sA. chaganalAla jAdavajI dozI sthA. jaina upAzraya , mahAsatIjI dhanakuMvarabAI svAmI zrI zrI phaLI mitra maMDaLa zrI vitarAga mitra maMDaLa , ghaMTAkarNa mahAvIra yAtrA maMDaLa ,, pArva mitra maMDaLa ke, pArzva mahilA maMDaLa , vicakSaNa mahilA maMDaLa zrI vizAzrImALI tapagaccha jaina saMgha TrasTI maMDaLa - jAmanagara, zrI bhAnakumAra maganalAla dozI - pramukhazrI je-tIlAla lakSmIcaMda mahetA - upapramukha sukhalAla amRtalAla mahetA - sekreTarI dezI popaTalAla hIrAcaMda ha. IndubhAi ha. arUNabhAi tathA guNavaMtabhAi mahetA paraseta ba mulajI ha. jayasukhabhAi | aphINa navalacaMda kheMgArabhAI mahetA che. bI (vikrama) mahetA harakIzana popaTalAla sutarIyA ramaNIkalAla savajIbhAi (azAka) vorA ratilAla cunilAla - vijaya mahetA bhogIlAla maNIlAla bhaNazAlI haThIsaMga TokarazI ha caMdrakAMta (bhArata) mahetA buddhilAla raNachoDa (zAMtilAla) pATalIyA maNIlAla jhaveracaMda samaratabena kulacaMda phepharIyA - jevaMtalAla tapasvinI vanitAbenanA smaraNArthe vorA bhagavAnajI mulajI - saMghavI sevaMtIlAla viThalajI vorA lakSamIcaMda khetazI - ha. cunilAla khajurIyA harakhalAla nAraNajI. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhivana laghuprakriyA FFFF8444444#FFFF%83%9FFFF ###FFFFEB%%########### #xxwwww zuM jAmanagara zaheranA bhAI bahene taraphathIAvela sahAya che Fri44444FFFFkaxxxxx x xxx8FREE*****#FFFFF******* ***** kokilAbena prabhulAla zeThano matamAM.. ha. bhAnabhAI hozI taMbAlI tribhovanadAsa tejapAla ha hematabhAi vorA durlabhajI kAlIdAsa pATalIyA arUNAbena zaradacaMdra 1 suzrAvaka ha. vinubhAi vorA pATalIyA u maMlAbena subhASacaMdra mahetA gulAbarAya jesaMgalAla . rajavaMtIbena mahetA narabherAma vasanajI ha. i-dubhAI zeTha kAMtilAla prajAma mahetA zaileSa chAyAlAla kuMDalIA cunIlAla ladhubhAi zAha pArazIbhAI catrabhUja mahetA buddhilAla raNachoDa ha ramezabhAi 1 suzrAvaka ha. savitAbena sutarIyA kamaLAbena chabIladAsa ha. hasubhAI sutarIyA manasukhalAla chaganalAla parA gulAbacaMda zAha nipUNAbena mahetA prItamalAla harajIvanadAsa vasa vrajalAla vilajI huM kAMtAbena jhaverI sumatilAla mohanalAla ha. raMjanabena caMdulAla mAdhavajI. selANuM phulacaMda cAMpazI caMdulAla rAmajI mahetA mahetA popaTalAla hemacada ha. amRtabhAI mahetA prabhulAla rAmajI ha. jalubena mahetA hirala azokakumAra nagInadAsa viThalajI vasA ka9panA esa, mAdhANa 4. samubenanA smaraNArthe ha. zAMtAbena sva. rAkhI eca vorA dalAla bIpInacaMdra bhagavAnajI ratilAla amRtalAla mahetA sutarIyA zazIkAMta chaganalAla Thakkara kAMtilAla lakSmIcaMda mahetA goviMdalAla jesaMgabhAI ha. jagadIza kakara tArAbahena kAMtilAla vorA lAlacaMda kapUracaMda Thakkara dinezacaMdra kAMtilAla caMdraprabhAbenanI smRtimAM ha. paMkaja dozI Thakkara divyAbahena dinezacaMdra paMcArA hasamukhabhAI Thakkara sejala dinezacaMdra selANuM vinodarAya Thakkara zreyAMsa dinezacaMdra samIrakumAra zAha solANuM haMsAbahena anIlakumAra kAmadAra navalacaMda amaracaMda ha. muktAbena dozI ilAbahena arUNakumAra mahetA caMdulAla lakSmIcaMda vorA jevaMtalAla kapUracaMda mahetA ratilAla mAvajI eka suzrAvaka - ha. dinezabhAI hiMmatalAla jhaveracaMda virA kerAlAla semacaMda ha. jayAbena mahetA jayaMtilAla jhINabAI ha. Do. amita sutarIyA chabIladAsa raNachoDabhAI bhaNazAlI manasukhalAla chaganalAla hAthIbhAI vasarAmaze. rAjIvakumAra Thakkara jIvarAja jagajIvana mahetA bhavasukhalAla lakSmIcaMda kaMDalIyA cImanalAla ladhubhAi eka suzrAvaka - ha. bhAvika dozI makIma kalyANajI amarazI ha zAMtAbena | zeTha neNazI ravajI ha. vasaMtabhAI Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya sahAyaka dalAla DasAlAla haMsarAja jayAbena cunIbhAi khIra rAmavALA eka suzrAvikA - ha. tArAbahena ke. eca. mahetA rUmaNuMbena camanalAla mahetA prabhudAsa vilajI vira lamI dAsa manamohanadAsa makIma naTavaralAla semacaMda mahetA A dajI zAmajInA putravadhu - pArekha hIrAbhAI jIvarAja vijyAbenanA smaraNArthe ha. jetibhAI | saMghavI manasukhabhAI vila ha. bharatakumAra pU. pradhAna vijayajI ma.sA. nA 68 upavAsa ! kadai ratibhAI karazanajI ha. camanalAla nimite jhaverI manasukhalAla cunIlAla ha. kira 1 suzrAvikA ha maMjubena sukhaDIyA odhavajIbhAi tathA lAbhakuMvara... Thakkara manasukhabhAi galAlacaMda benanA varSItapa nimite Ara. ema. dozI sutarIyA raNachoDa nemacaMda..ha. chelabhAI epha. ema. dozI jhaverI jayaMtilAla chaganalAlanA smaraNArthe ke. DI. kekArI ha. vijayAbena vI, ena. zAha manasukhabhAi kuMDalIyAnA smaraNArthe eca. ena. mahetA ha. satISabhAI kaMDalIyA { DI. ke. sutarIyA kaMcanabena manasukhabhAi kuMDalIyA ha. bhAnubena mahetA ratilAla popaTalAla ha. vinubhAI maganalAla malakacaMda saMghavI che , jamanAdAsa rAmajI manaharalAla jagajIvana jhaverI - sutarIyA ramaNIkalAla chaganalAla zeTha ANaMdalAla prajArAma ha vanitAbahena che koI bAbulAla jeThAlAla ha. vijyAbena e. ke. gulagulIyA mahetA kamalacaMda khetazI kuMDalIyA dhIrajalAla cunIlAla taraphathI. 1 suzrAvaka ha. kamaLAbena ci minA lagna prasaMge kaMdoi manasukhabhAI ratibhAinA maraNArthe pU sAdhI zrI rAjendrazrIjInI 100 oLInI ! vorA idralAla maNubhAI pUrNAhuti nimite zAha mANekalAla popaTalAla pArekha dinezacaMdra maganabhAI mahetA cunIlAla viThalajI ha. kaMcanabena zeTha padamazI ravajI ha. javAhara sutarIyA prANalAla chaganalAla | vakIla praviNabhAI esa. doDhiyA mahetA vijyAbena raMgIladAsa mahendra ema. saMghavI , caMcIbena jayaMtilAla { praviNabhAi dozI risikabhAi dIpacaMda sI. A zAha bhaNazAlI maganabhAi hIrAcaMda ha, hematabhAI damayaMtibena ratibhAI saMghavI zeTha maMjulAbena ramezacaMdra dozI manasukhabhAI pAnAcaMda makIma prabhulAla chaganalAla tathA muktidUta grAhaka sva. makI ma (mahetA) jesaMgabhAI gopAlajI na pa39 tathA makIma zraddhA jayendrakumAra ha, praviNabhAi mahetA popaTabhAi somacaMda ,, hAhIbena jesaMgabhAI 1 * makama mahetA praviNacaMdra , zAha mANekalAla popaTalAla :; 1 suzrAvaka ha. guNavaMtabhAI , , suzIlAbena praviNacaMdra vasa prabhudAsa prAgajI ha. dhIrajana che , kamala virA zAMtibhAI kheMgArabhAI ha. kIrITakumAra s' s ; dhamendra x y1 : prajJA kamalakumAra Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 mahetA jayatibhAI pApabhAI bAbubhAI tribhAvanadAsa prabhubhAi lakSmIcaMda sAlANI harakIzana popaTalAla 5. AyAryAdi munirAjonA upadezathI Avela sahAya dravya sahAyaka preraka upadezaka pU. A. Thela merUprabhasUrijI gAma zrI AdizvaramahArAja jaina derAsara enDa ceriTebala TrasTa * muMbai eka sahastha huM. phUlacaMda eAraDIyA amarISabhAi, aneApaMcadrabhAi, tathA harSabhAi "" ghATakopara mubai sahastraphaNA pArzvanAtha jana muMbai cApATI amadAvAda icalakara jI derAsara upAzraya TrasTa khAnapura janasa gha zrI vADIlAla sArAbhAi TrasTa prArthanA samAja zrA dho. mUrti jana sagha citAmaNI pArzvanAtha jana saMgha pADIva neminAtha ja na zve. tIrthaM cunIlAla DAhyAbhAI nagInadAsa cunilAla kAMtilAla DAyAbhAi mazarUvALA zrI bAhusumAhu zramaNa vaiyAvacca TrasTa phAlanA kIsumu-AphrikA jAmana pATaNa amadAvAda pAdaralI kheDA zrI zve. mUrti jaina sagha bhArata ATA visa zrIgADIjI pArzvanAtha Tempala TrasTa-pUnA zAMtilAla DI. zAhu vizAzrImALI jaina sagha jayanagara smRti. zve. jaina sAMgha vApI zrI UMjhA ,, ,, 53 jhIMjhuvADA zrI vizA, zve. muti jaina saMgha jorAvanagara vizA AsavALa jaina mahAjana nAnI khAkhara AdinAtha bhagavAna bhAra peDhI dhANerAva 11 17 khaMbhAta erasada " sva. mukatAbena jhavecaMda satAkabena jhaveracaMda :: 59 '. 31 tathA p paM inDrasernAthajayajI ma.sA pU A. devabA vijaya bhuvanabhAnusUrijI rUcakacadrasUrijI "" , 33 * jhaveracadra khImajI zAntAbena maNIpala 13 vinayacaMdra sUcchi ma.sA. abhayadeva sUrijI ma.sA. abhayasAgarajI "i. panyAsajI 6. abhyudayasAgarajI pU.pa zrI navaratna sAgaccha tathA pU. muni mukita nasAgara sanyAsa huM prabhavijaya rmANa. na devasAgajI tathA temanA 33 ziSya pU. munizrIca kIti sAgarajI ma.sA. pU cakrasenavijayajI maNiva jItendra sAgarajI tathA muni zrI punyapAla sAgartha pU. munizrI ratnabhUSaNa tathA kulabhUSaNa vijayajI nayazekharasAgarajI tathA ', .. FI ' ', ', ' "" abhivana laghuprakriyA 27 ' pU. munizrI puNyavijayajI jInacaMdrajI '' ' mitrAna sUrijI pradyotana sUzIla sAmazekhara sAgarajI municaMdna vijayajI 33 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya sahrAyako 1, suzrAvaka zrI jhaveracaMdu pratApaca'da supA jiteSakumAra nagInadAsa zrI jaina ve. muti sagha cANasmA jaina saMgha jaina zve. mUti sagha 1. suzrAvikA pANa nAtha jainasa gha vAlakezvara. muMbai nakhanA roDa nalAla goviMdrajI cImanalAla mAhunalAla prabhulAla gAsalajI pU. sAdhyojI ma. nA upadezathI Avela sahAya zrI bhIDabhajana pArzvanAtha jeta zve murti saMgha zrI jena ve. pArzvanAtha prabhu peDhI rIDa mamena tathA suzIlAbena 1. suzrAvikA guNIbena vinodacaMdra veArA upendrakumAra sevatilAla 1. muzrAvaka verA jAsudabena ramaNalAla saMghavI pramezakumAra rAjendrakumAra sarasapura jana sa`gha caMdulAla dalasukhabhAi zrI ArAdhanA bhuvana bhIvaMDI jana sagha pU. sAdhvIzra guIdayAtrIjInA ziSyA bhIDI (thANA) | pU. sAvIzrI sunayajJAzrIjI 1. suzrAvikA zivAnA guNedAzrIjI tathA manAguptazrIjI zrI jaina zve. mUti' saMgha verAvaLa guNAzrcAzrIjI tathA kalpalatAzrIjI maMchu dIpacaMdranI dhamazALA jJAna khAtuM surata maNIyAranA upAzrayanuM rAdhanapura "J namA 35 cANasmA pU. bhakitasrIjanA samudAyanA pU A. vijaya subAdhasUrijInA ziSya pU zAMticaMdravijayajI ma. pratApagaDha vijApura nIzca pU. sAdhyozrI cArUnnatA zrIjI aura gAmAda mahuvA calA pAlItANA pU. munizrI naraca dravijayajI ravIndrasAgarajI ma.sA. ,, 35 muMbai amadAvAda ,, '' ', .e 3 37 J " 1 "" 23 "" .. 31 "T "o " 73 ** 93 .. ' 50 "3 ** 39 21 * * =3 abhayaratna vijayajI bhadrabAhu vijayajI 12 83 P mRgezrIjI nirajanA jI nitthAna drazrIjI AkhAnazrIjI pramAzrIjInA ziSyA sumitrAzrIjI prazamanAzrIjI zazIprabhAzrIjI sUrya prabhAthIjInA ziSyA prabhajanAzrIjI nirUjAzrIjI tathA mAkSajJAzrIjI tathA yajJAzrIjI "" 195 rAjaprajJAzrIjI 39 kalayAtrIjI lalitaprabhAthIjI praviNAzrIjI Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 6 zAhu kaMcanamena jayaMtilAla zAMtAbena bhAgIlAla valeTavALA aka suzrAvikA bahena 33 baheneAnu jJAnakhAtu sUryAbahena bAbulAla ratanabena vijayakumAra zeTha (1) mIThAbhAi kalyANacaMda peDhI (2) vRjalAla harIlAla banAnA upAzraya, kirtikumAra vADIlAla zAhu hendrakumAra dhULAlAla zrImatI arUNAbena harIyA bindubahena pradIpakumAra nItAbahena zailezakumAra bindeza nagInadAsa zAha zaradakumAra bhAgIlAla parIkha saMjayakumAra zazIkAnta aphINI kAMtilAla mANekaca rabhAmena kalAva ti kAMtilAla nayanAbena bIpInakumAra mahetA manasukhalAla lakSmIca Mda jhaverI hIrAku varakheta manasukhalAla 33 amadAvAda , sva. malabahena cunIlAla kisumu-AphrikA maMjubena nagInadAsa (1) razmibahena jitezakumAra (2) pratika jitezakumAra prabhulAla ANaMdajI mahetA veArA mAnakuvara hematalAla madhukAnta ,, ,, 33 jaina sadha rAjamahe u bAlApura kapaDava`ja * jAmanagara jAmanagara jAmanagara 33 laMDana muMbai jAmanagara amadAvAda 33 jAmanagara ,, veArA prabhulAla harakhacaMda mahetA dhamendra ladhubhAinA smaraNa tha hu. bhAratIbahena DhAzI mAhanalAla prAgajI huM. mahendra +, ,, 27 "" :; "3 "" KH d 3" pUrNa prajJAzrIjI ', pU. sAdhvIjI mAhutAzrI mAvatAzrIjI puSpadantAzrIjI huM valyazrIjI tathA bhavyAta zrIjI bhavyAnadazrIjI 13 '' '' 33 ** 71 '' "" ', "" '' 1. ly 3 ,, 15 ," "" "3 ' 53 91 ,, 33 "" :: *. abhinava ladhuprakriyA ana tapUrNAthIjI tathA ana ta dazitAzrIjI karmAzrIjI vidyutaprabhAthAjI tathA amIrasAzrIjI jayazrIjI lAvaNyazrIjI sauyazAzrIjI dvitajJAzrIjI kanakaprabhAzrIjI zubhAyAtrIjI mRdutAzrIjI amIvarSAzrIjInA 85 mI ALInA pAraNA nimitte meAkSAna dazrIjI hetazrIjI (jAmanagaravALA) nA praziSyA pU. sAdhvIzrI lAvaNyazrIjI caMdrAnanazrIjI guNAzrIjI divyayazAzrIjI merUzIlAzrIjI sutArAzrIjI jayaprabhAthIjI tathA punyaprabhAzrIjI bhAvitaratnAzrIjI ke ravaprajJAzrIjI kalpaprajJAmIjI Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 davya sahAyaka dalAla lAlajI rAmajI ha. bAbubhAI jAmanagara | pU. sA vIzrI punyavardhanAzrIjI mahetA ladhubhAI mANekacaMda enDa sansa , amIrasAzrIjI praviNa zrIjInA ziSyA zAha mANekalAla popaTalAla rAjendrazrIjI viArA dIpakakumAra jevatalAla mahAsatIjI madhubAi svAmI vArIyA zivakuvarabena mohanalAla maMjulAbAI svAmI ha. dalapatabhAI 5. manarAja zrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI Avela sahAya zrI caMdraprabhu jaina derA. TrasTa saMghanA zebhanAbena mahezakumAra amadAvAda parIkha lAlabhAI lallubhAI pArekha velajIbhAI khImajIbhAI ArAdhaka suzrAvako mahuvA ha. chaganabhAi Thakkara navalabena lakSmIcaMda jAmanagara kiraNa praviNacaMdra saMghavI harilAla dIpacaMda uSAbena ramezacaMdra 1. suzrAvaka ha. vinodarAya prabhAbena DAhyAlAla mahetA zazIkAnta chaganalAla bhAvanagara dilIpakumAra kAMtilAla mahetA suSamA deDhiyA nakhatrANA 1 jAmanagara sivAyanA anya gAmanA sahAyaka 5. manarAja zrI saMgharmasAgarajInI preraNAthI nAnapurA jaina saMgha surata | zAha saMjayakumAra jayaMtilAla navasArI haripurA jaina saMgha surata girIzabhAi dhanajIbhAI nAgaDA zirapura AdIzvara bhagavAna janaderAsara TrasTa kaThora esa. ke. mahetA haMsAbenanI zrI che. mUrti. jaina saMgha zivAMga jJAnapaMcamInI ArAdhanA nimitte rAjakoTa bhAyANI caMdulAla navalacaMda. zrI muni suvrata svAmi jena bahenonuM jJAnakhAtu ha. zAMtibhAi bhaMDAra | derAsara peDhI bharUca zrI tapagaccha jaina saMdha zeTha goviMdajI DosAbhAI ha. jasubhAi. alIyAbADA | ha. azokabhAI auraMgAbAda mahetA mukuMda ke. zrI . muti jana saMgha sulatAnapura mohanadAsa jIvaNadAsa bulaDhANa choTAlAla vanamALIdAsa jekuMvarabena nathubhAI bhANava8| dayALajIbhAI jAmavaNathalI premacaMda kacarAbhAi zrI vAsu pUjya svAmi jaina jaya tilAla DAhyAbhAi derAsara saMgha AraMbhaDA mahetA jesaMgalAla pAnAcaMda mahendra pI solANI vAMkAnera dinezacaMdra tArAcaMda mAMgaroLa | siddha kSetra moTI ToLI pAlItANA rasikalAla amIlAla pArekha 1 saddagRhastha ha. dinezabhAi rAjakoTa saMghavI praviNakumAra amRtalAla rAjakeTa | zAha ume lAla manajI sAMgalI Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 abhinava ladhu prakriyA hemIbena sAkaralAla bhAvanagara zrI ArAdhanA dhAma ha. jayaMtibhAI, siMhaNa sI. je. mahetA cInubhAI pI. zAha pramIlAbenanA jayAbena sI. mahetA mAsakSamaNa nimitte luNAvADA saMjayabhAI sI. mahetA rAmacaMda geviMdajI-suzIlAbena tathA hemAbahena esa. mahetA sImAnA 16 upavAsa nimitte amarAvatI alapA esa. mahetA naTavaralAla ratIlAla upaleTA naredrakumAra supaDAsA bAlApurI caMdrakAnta zAmajI ravindrakumAra mI dulAla amRtalAla motIlAla lalitakumAra vrajalAla jetapura amadAvAdaMbA sahAyaka zrI khuzAlabhuvana jaina saMgha ha. mahendrabhAi | zAha caMdulAla phulacaMda zrI vizvanaMdikara jaina saMgha - ,, maNIbena caMdulAla bacubhAI bhagubhAi ha. mahendrabhAI + amR ba 5, sI. ke. zAha va, ajitabhAi , suvarNAbena amUlakhabhAI pannAlAla jamanAdAsa sutarIyA ,, DImapalanA smaraNArthe ha. tejala dakSAbena ramaNalAla dhIyA piopaTalAla ravacaMda kamalezakumAra lAlajI dozI choTAlAla narazIdAsa caMdrakAMta zAMtilAla khaDAyatA lavAranI poLa jaina upAzraya ha. javAnamalajI padamazI kevaLadAsa mahetA muMbaInA sahAyako ramaNalAla chaganalAla ha. jasavaMtIbena kacanabena zAMtilAla ha. amarIzabhAI jhaverI ramezacaMdra zAMtilAla tathA praphulAbena .. sulocanAbena cunIlAla viThallajI ha. kaMcanabena suvarNAbena amarakumAra harSadarAya jIvanalAla zrepha ratilAla maganalAla paTaNI surezaca 8 gulAbacaMda , ajItakumAra ratilAla zAha mahezakumAra jayaMtilAla jhaverI dhIrajalAla maganalAla zAha nira jana harilAla mahA vIranagara. mUrti. jaina sAdha-bAbubhAi kAMtilAla bhAcaMda kAmadAra nemacaMda tathA dhIrajalAla jagajIvanadAsa lasukhabhAI catrabhuja TolIyA dhIrajabena nAgaradAsa DAhIbena manasukhalAla virA nispRhI tapasvI 5 5 suzI lasAgachanI jIvananI ArAdhanAnI anumadinAthe mahuvAnA sahAyako dozI narenamadAsa gIradharalAla bAbulAla devacaMda gAMdhI lIlAvaMtIbena narotamadAsa cArUbena mahendrakumAra vasaMtarAya natamadAsa keyura mahendrakumAra mahendrakumAra narotamadAsa sonala mahendrakumAra Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya sahakA nAgadAna daivacaMda gAMdhI manasukhalAla devacaMda gAMdhI rUpala hendrakumAra pArasa leAtha sTA vAsA nAnacaMda lakSmIcaMda chaganalAla kamaLazI dAzI hiMmatalAla prItamalAla AsavALa cunIlAla huMsarAja deAzI porabaMdaranA zAha ni vAmana manasukhalAla gaLa pAnAtha maMDaLa DAsANI jamanAdAsa jagajIvana 1 suzrAvikA huM. jagubhAI suDIyA mohanalAla dharamazI bhANIbena vIracaM 1 suzrAvikA huM. bhANIbena zAhu nilAbena caMdulAla goMDalanA zrI tapagaccha jaina sagha kAMtilAla devakaraNa dAzI huM. majIlAkSeta aca. ke. vArA jaTAzakara mAnasaga dAbaDIyA cadrikAena darAya vArA nagInadAsa nImacaMdra saMghavI jIgISA ha darAya verA nIleza jayaMtilAla dIcada dAgedara mahetA muktAena navalaca, kAhArI rUA. pAMca ke tethI vadhu.. vasaMtarAya DAhyAbhAI DhAzI araviMdabhAi DhArAvAlA zAhu dalIcaMda hIrAcada jayaMtilAla bhAyaca harSadarAya dI rAya zrI vardhamAna grupa ArAdhaka suzrAvikAo sahAyako zAhu taralAbena praviNacaMdra "" kalAbena harakIzanadAsa kumudabena begIlAla prabhAta meDIkala sTAra "" koThArI tejasa navalAla premilAbena zAMtAbena kAraDIyA dhIrajalAla vanamALIdAsa sahAyako jasubhAi kArI caMdubhAi koThArI TAlAla mahAsukhabhAI zeTha nagInabhAi gADA kAMtibhAi AzA kAMtibhAi mahetA jayaMtilAla jasarAja gAhA maNIyAra jayaMtilAla bhagavAnajI saghavI hematalAla pAnAca dravya sahAya karanAranI nAmAvalI samApta 1999 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtra cAra varSanA dIkSA paryAyamAM A grantha anuvAda ane saMpAdana karanAra ..... 5. 5. muni zrI hIrasAgara (M. Com; M.Ed.) ye nAma kecidiha naH prathayantyavajJAM jAnanti te kimapi tAnprati naiSa yatnaH / uttpattsyate mama tu ko'pi samAnadharmA kAlo hyayaM niravadhi vipulA ca pRthvI // 2. videomorrowstortoornimanawwwoo00000000000000 saMto'pyasaMto'pi kRti parasya zrutvA ziraH svaMparidhUnayanti / pUrve'tra citrAdapare tvarUcyA kathaM tvidaM carmadRzo vidanti / Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - mokSa prApti samyaka cAritra: nirmala bodha | a bihAra censaei silo kiri pannaNa zrae prakAzaga PATACA SCREENelibrary.org