Abhinav Hem Laghu Prakriya Part 02

SR No.: 005136
Original Sutra Author: N/A
Author: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Abhinav Shrut Prakashan
Publication Year: 1987
Total Pages: 200
Language: Sanskrit, Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Grammar
File Size: 17 MB

Page 97

علی
સમાસ પ્રકરણ
भ्राता
(૭૯) શ્રાવપુત્ર: વમૃત્યુઝિમઃ ૩/૧/૧૨૧ * વૃત્તિા ઃ- વલાવિમિ: સહારો આત્રાવિ: શિષ્યતે। चस्वसा च भ्रातरौ । पुत्रश्च दुहिता चपुत्रौ । “શ્વસુર: બ્રૂમ્યાં વા” રૂ/॰/૬૨૨ શિવંતે । શ્વસુરો, શ્રધÎ । પિતા માત્રા વા” ૩/૨/૨૨૨ | શિ་તે पितरौ पक्षे
6.
મૈં નૃત્ય :- ઘણું = (હેન) વગેરે શબ્દા ની સહેાક્તિ હોતે છતે વ્રત્ત (ભાઈ) વગેરે એકશેષ રહેછે. ('બહેન' અવાળા શબ્દે સાથે ભાઇ? અર્થ વાળા રાખ્મની નહેકિતમાં ‘ભાઈ અવાળા એકોષ રહેછે. ‘પુત્રી’ અર્થવાળા ની રહેાકિતમાં ‘પુત્ર' અર્થવાળા શબ્દ એક શેષ રહે છે.)
" भ्राता च स्वसा च =
0
- અતો = ભાઇ બહેન पुत्रश्च दुहिता च = पुत्रौ = પુત્ર - પુત્રી *અતુલા :- (૧) સમાન મર્યાદા ૨: ૩/૧/૧૧૮ થી જ વ
(૨) વાર્યુ ન્ત્ર: સદાૌ ૩/૫/૧૧૭ થી સહીત
વિશેષ :- 0 મૂત્રમાં બ.વ. પર્યાયવાચી શબ્દોના ગ્રહને માટે છે, જે કે :सादयश्च स्वसा च = सद ભાઈ–બહેન માતા ચ શિનિશ્વ ગ્રાતા = ભાઇબહેન
=
શૈષવૃતિ :- (૮૭) શ્ર૩: - તંવા ૭/૧/૧૨૩ ત્ર રાખ્ત સાથે વસુર શબ્દની સહેતિ હોય ત્યારે સુર શબ્દ વિકલ્પે બાકી રહે છે
શ્રૂત્વ મુત્વ =
સસરા
[૮૨] (૮૮) વિત્તા માત્રા વા ૩/૧/૧૨૨ માતૃ શબ્દ સાથે સહેાક્તિ હોય ત્યારે વિસ્તૃ શબ્દ વિષે બાકી હે છે. माता च पिता च = વિસરા વચ્ચે માતાપિતî = માબાપ (વિકલ્પ માટે નુએ સૂત્ર ૮૦-૮૧)
[૧૮૩]
[404]
(૮૦) માતર વિતવા ૩/૨/૪૭
* વૃત્તિ :- मातृ पित्रो ऋतोऽरा वा निपात्यः मातरन्तिरौ । पक्षे
H નૃત્ય :- માતૃ-પિતૃ ના દ્વન્દ્વ સમાસ માં વિકલ્પે ૠ ને નિપાતન કરાયછે. (વિકપે જુએ સૂત્ર ૯-૮૧)
मातरौ पितरौ
મામાપ
माता च पिता च = (પક્ષે પિત્તૌ સૂત્ર : ૭૯ મુજમ્, પક્ષે માતાપિતો સૂત્ર ઃ ૮૧ મુજ)
૮૧
E વિશેષ :
0 માતર વિતરવા એ શબ્દરૂપ • પુઞક એકવચન નિર્દેશે છે. તે ઉત્તરપદના ગરમાવ અભિવ્યક્તિને માટેછે. તેથીજ માતરવિતરામ્યામ્ સિદ્ધથયું.
[409]
(૮૧) આ વ્રુન્દ્રે ૩/૨/૩૯
* વૃત્ત :- નાં દૂરૢવિદ્યાયેનિ સમ્બન્ધે પૂવ વવક્ષ્ય आ. स्थात् । होतपोतारौ । मातापितरौ
7 “પુત્રે” ૩/૨/૪૦ ઃ સ્ત્રાત્। વિતાપુત્રો | માતાपुत्रौ होतादुत्रौ ।
देवताद्वन्द्वे पूर्वपदस्यात्वादिकं वक्तव्यम् । सूर्याचन्द्रमसौ । अग्निपमौ ।
મૈં વ્રુત્ય :- દ્વન્દ્વ સમાસમાં આવેલા ઝ્ડ કારા. નામથી વિદ્યા અને યાનિ સમ્બન્ધ હાયતા પૂર્વપદના (ઋના) આ થાય છે. વિદ્યાસમ્બન્ધ :- होताच पोताच = हेोतापोतारौ
શ્ર્વ વિશેષ :- જ્ર કારા. કેમ કહ્યું ? ગુરુશિયો = આ શબ્દ ઋ કારા, નથી, વિદ્યાયેાનિ સમ્બન્ધ કેમ કહ્યો ?
શ્રી વિકલ્પે ધબૂચૌસાસુ- |
0
ઋતુ ભારચિતાર]=કરનાર-કરાવનાર અહીં વિદ્યાયનિ સમ્બન્ધ નથી.
=
યજ્ઞ કરનારા.
યાનિ સમ્બન્ધ = માતા ચ પિતા = मातापितरौ * અનુવૃતિ :- ૬ાં વિદ્યા યાનિ સભ્યશ્વે ૩/૨/૩૭
શૈષવૃત્તિઃ– (૮૯) પુત્રે ૩/૨/૪૦ જો પુત્ર ઉત્તરપદમાં હોય તે ક્રન્દ્ર સમાસમાં રહેલ અન્ય ઋને આ | થાય છે. તે વિદ્યા કે યોનિ સંબંધ હોયતે पिता च पुत्रश्च = पिता पुत्रौ माता च पुत्रश्च = माता पुत्रौ होताच पुत्रश्च =
}
યાનિ સમ્બન્ધ
દાતા-પુત્રૌ – વિદ્યાસ બંધ [૧૮૪] (૯૦) વેસવાણુ દેવતાનામ્ ૩/ર/૪૧ વેદમાં એક સાથે સાયે નામેાના દ્વન્દ્વ સમાસમાં પૂર્વ પદ ના અન્ત્યને થાય છે. વાયુદેવતા એ વજીને આ સુત્ર લાગશે. સૂત્ર ચન્દ્રમા ન=સૂર્યવન્દ્રમૌ [૧૯૫]