Vitrag Stotra

Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust

Page 7

શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-પહેલો પ્રકાશ
૨
પ્રસ્તાવના
દુ:ષમા કાળના વિલાસને ગળું પકડીને કાઢી મૂક્યો છે, જેમનો અસાધારણ, અગણ્ય અને પુષ્કળ પ્રભાવ છે, એવા શ્રી હેમચન્દ્રસૂરિએ રચેલાં અને સર્વસ્તુતિરૂપ મધના સારને ટપકવાનાં પાત્રો એવાં શ્રી વીતરાગસ્તોત્રોમાં પ્રસ્તાવનાસ્તવરૂપ પ્રથમસ્તોત્રની માત્ર પદયોજનાને (=પદાન્વયને) શરૂ કરું છું.
प्रथमप्रकाशः શાસ્ત્રકારોની શાસ્ત્રરચના ઉદ્દેશ અને નિર્દેશના ક્રમથી જ થાય છે. આથી શાસ્ત્રકારોના આચારનું પાલન કરવા માટે માત્ર સ્વમુખથી સર્વસ્તોત્રોના અર્થનો ઉદ્દેશ કરવા પૂર્વક પરમાત્માની સ્તુતિ કરતા ગ્રંથકાર : પરભિ' વગેરે કહે છે -
ય: પરાભ પાંતિ:, પ૨૫: પરમેષ્ઠિનાન્ !'
માહિત્યવર્ધા તમ:, પરંતદ્વામતિ યમ્ શા ૧) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ— ય:-જે, પરાત્મા-પરમાત્મા છે, પરંડ્યોતિ:-કેવળ જ્ઞાનમય છે, અને પરષ્ટિના પરમેષ્ઠિઓમાં, પ૨૫:-પ્રધાન છે, જેને (પંડિતો પણ), તા:-અજ્ઞાનરૂપ અંધકારની, રસ્તા-આગળ, સાહિત્યવ-સૂર્યસમ પ્રભાવવાળા, સામતિમાને છે = ધ્યાન કરે છે, અર્થાત્ અજ્ઞાનરૂપ અંધકારનો નાશ કરનાર જેનું પંડિતપુરુષો પણ ધ્યાન કરે છે.
- અહીં પ્રારંભના સાડા ત્રણ શ્લોકોના પ્રથમ વિભક્તિથી આરંભી સાતમી
૧. દુ:૫મ=પાંચમો આરો. દુઃષમા કાળના વિલાસને ગળું પકડીને કાઢી મૂક્યો એ કથનનો
ભાવ એ છે કે દુઃષમા કાળનો પ્રભાવ દેખાતો ન હતો, જાણે કે ચોથો આરો પ્રવર્તી રહ્યો
છે એવું જણાતું હતું. અસ્તિત=ગળું પકડીને કાઢેલ. ૨. મનચસીમાની=અસાધારણ, અર્થાત્ બીજા કોઇમાં ન હોય તેવું. ૩. પહેલાં ઉદ્દેશ થાય અને પછી નિર્દેશ થાય એ ક્રમ છે. ઉદ્દેશ એટલે સામાન્યથી કથન. નિર્દેશ
એટલે વિશેષથી કથન. અહીં પહેલા સ્તોત્રમાં તત્ર સ્તોત્રણ ર્યા વ પવિત્ર સ્વાં સરસ્વતી—“તે વિતરાગ સંબંધી સ્તુતિ કરવા દ્વારા હું મારી વાણીને પવિત્ર કરું છું.' એમ કહીને ઉદ્દેશ કર્યો છે. બીજા વગેરે સ્તોત્રોમાં તે તે વિશેષ ગુણોથી સ્તુતિ કરીને નિર્દેશ કર્યો છે.