________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-પહેલો પ્રકાશ ૫
આવા પ્રકારના જે પરમાત્મા છે તે શ્રદ્ધા કરવા યોગ્ય છે, અર્થાત્ પરંજ્યોતિ સ્વરૂપ પરમાત્મા છે એવી શ્રદ્ધા કરવી જોઇએ.
પ્રસ્તાવના
અહીં ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે— જો કે જેમણે ઘાતી કર્મોનો નાશ કર્યો નથી તેવા સંસારમાં રહેલા જીવોને જ્યોતિસ્વરૂપ આત્માનો સાક્ષાત્કાર ઘટતો નથી, અર્થાત્ જ્યોતિ સ્વરૂપ આત્મા પ્રત્યક્ષ દેખાતો નથી, તો પણ જેમનાં ઘાતી કર્મો ક્ષીણ થઇ ગયા છે તે અરિહંત વગેરેને જ્યોતિ સ્વરૂપ આત્મા પ્રત્યક્ષ દેખાય છે, આથી અરિહંત વગેરે ઉપર શ્રદ્ધા રાખવા દ્વારા જ જ્યોતિસ્વરૂપ પરાત્મા છે એવી શ્રદ્ધા કરવી જ જોઇએ. જેણે પોતાના ઉપર ઉપકાર કર્યો નથી તેવા પણ અન્ય જીવો ઉપર અનુગ્રહ કરનારા અને જેમના રાગ-દ્વેષ-મોહ ક્ષીણ થઇ ગયા છે એવા અરિહંત વગેરે અસત્ય કહે જ નહિ. આથી પરમાત્માનું અશ્રદ્ધેય શું છે ? અર્થાત્ પરમાત્માનું કોઇ પણ કથન અશ્રદ્ધેય નથી. પરમાત્માનું સઘળું ય કથન શ્રદ્ધા ક૨વા યોગ્ય છે.
ફરી પરમરહસ્યભૂત પરમાત્માને જ વિશેષણથી યુક્ત કરે છે-પરમાત્મા પરમેષ્ઠિઓમાં મુખ્ય છે. પરમેષ્ઠી શબ્દની વ્યુત્પત્તિ આ પ્રમાણે છે- પરમમાં જે રહે તે પરમેષ્ઠી. પરમ એટલે ચિદાનંદ સ્વરૂપ બ્રહ્મ. ચિદાનંદ સ્વરૂપ બ્રહ્મમાં જે રહે તે પરમેષ્ઠી. અરિહંત, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને સાધુ એ ચાર પરમેષ્ઠી છે. સિદ્ધરૂપ જે પરમેષ્ઠી છે તે આ ચારમાં મુખ્ય છે=એ ચારથી અધિક પ્રકૃષ્ટ છે, અર્થાત્ પાંચ પરમેષ્ઠિઓમાં સિદ્ધરૂપ પરમેષ્ઠી મુખ્ય છે. અરિહંત આદિ ચાર પરમેષ્ઠીઓ હજી કર્મોથી‘સર્વથા મુક્ત થયા નથી. પાંચમા સિદ્ધ પરમેષ્ઠી કર્મોથી સર્વથા મુક્ત બની ગયા હોવાથી બધા પરમેષ્ઠિઓમાં મુખ્ય છે. સિદ્ધો બધાય એક સ્વરૂપ છે. આવા પ્રકારના સિદ્ધ પરમાત્મા ભગવાન, તેમના સ્વરૂપની પ્રાપ્તિ માટે, તેમાં જ એક ચિત્તવાળા બનીને ધ્યાન કરવા યોગ્ય છે–સતત સ્મરણ કરવા યોગ્ય છે.
પ્રથમવિભક્યન્તપદને કહીને હવે દ્વિતીયવિભક્ત્યન્તપદને કહે છે— અણિમાદિ આઠ મહાસિદ્ધિઓથી પ્રસિદ્ધ પ્રભાવવાળા મુનિઓ પણ, સૂર્યસમાન તેજવાળા અને નિર્મલ કેવલજ્ઞાન વડે નિકાચિત કર્મરૂપ અંધકારના પારને પામેલા, અર્થાત્ સત્ત્વગુણ, રજોગુણ અને તમોગુણ એ ત્રણ ગુણથી રહિત બનેલા, જે પરમાત્માનું પરમાત્મસ્વરૂપની પ્રાપ્તિ માટે સતત ધ્યાન કરે છે, તે પરમાત્માનું, મુશ્કેલીથી વારી શકાય (=જીતી શકાય) તેવા આંતર શત્રુઓએ જેને આત્મશક્તિથી રહિત કરી નાખ્યો છે એવો હું શરણ સ્વીકારું છું.
