Updeshpad Mahagranth

Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay

Page 8

ઉપદેશપદ-અનુવાદ “૩૯માં સર્વદેવ ગુરુ થયા, તેમનાથી દિગ્ગજની ઉપમા અપાય તેવા આઠ સૂરીશ્વરો થયા પહેલા યશોભદ્રગુરુ તથા બીજા નેમિચંદ્રસૂરિ (૪૦) થયા. તે બંનેથી મુનિચંદ્રસૂરિ (૪૧) થયા, જેમણે પોતાની બુદ્ધિથી બૃહસ્પતિને પરાસ્ત કર્યા હતા. કહ્યું છે કે – “તે નેમિચંદ્ર ગુરુએ ગુરુબંધુ વિનયચંદ્ર અધ્યાપકના શિષ્યને જેમને ગણનાથ કર્યા હતા, તે મુનિચંદ્રસૂરિ ગુરુ જયવંત વર્તે છે.” ભુવનોત્તમ ચિન્તામણિ જેવા જે શિષ્યને પ્રાપ્ત કરી યશોભદ્ર ગણાધિપેયશ અને ભદ્ર પ્રાપ્ત કરેલ છે. શ્રીવિનયચંદ્ર વાચકરૂપ વિષ્ણગિરિના તે પાદો (ચરણો) જયવંતા વર્તા, જેમને વિષે શ્રીમુનિચંદ્ર ભદ્રગજકલભની લીલા ધારણ કરી હતી.
શુદ્ધ ચારિત્રીઓમાં રેખા પ્રાપ્ત કરનાર, જૈનાગમ-સાગરથી જેમણે બુદ્ધિને સ્વચ્છ કરી હતી. વિધિજ્ઞા જેમણે, તે એક પાણી પીવાથી “સૌવીરપાયી” એવું બિરુદ ધારણ કર્યું હતું. દેહને વિષે પણ સદા નિમમ સંવિગ્ન - શિરોમણિ એવા જેમણે સમસ્ત વિકૃતિયોને તજી હતી. વિદ્વાન શિષ્યોરૂપી ભમરાઓથી જેમનો પ્રભાવ પ્રસર્યો છે, પ્રભા અને ગુણસમૂહોથી જે ગૌત્તમ સદશ છે. શ્રીહરિભદ્રસૂરિએ રચેલા અનેકાન્તજયપતાકા વગેરે ગ્રન્થ-પર્વતો, જે હાલમાં વિબુધોને પણ દુર્ગમ છે, વિશ્વહિતની બુદ્ધિથી જે ભગવંતે તે સર્વને શ્રેષ્ઠ પંજિકા વગેરે પાજની રચના કરી, મંદબુદ્ધિવાળાઓને પણ સુગમ કર્યા છે. છ તર્ક (દર્શનો)ના પરિતક-ક્રીડામાં રસિક એવા જેમણે પ્રજ્ઞાવડે બૃહસ્પતિને નીચા બનાવનાર શૈવવાદીશ્વરને રાજસભામાં વિદ્વાનોની સમક્ષ ઉગહેતુ-બાણો વડે જિતને શાસનને વિજયશ્રીનું પાત્ર કર્યું હતું, એવા આ મુનિચંદ્રસૂરિ સુગુરૂ કયા બુદ્ધિશાલીઓને વંદન કરવા યોગ્ય નથી? આ લોકમાં, આનંદસૂરિ પ્રમુખ મુનીશ્વરો તેમના બંધુઓ, કયા મનુષ્યોથી પ્રશંસા કરવા યોગ્ય નથી ? જેમને મુનિચંદ્રસૂરિએ દિક્ષીત કર્યા, શિક્ષિત કર્યા અને સૂરિપદેજે પ્રતિષ્ઠિત કર્યા હતા. વિક્રમ સંવત ૧૧૭૮માં ભગવાન્ મુનિચંદ્ર મુનીન્દ્ર દિવંગત થયા, તે સંઘને ભદ્રો આપો.”
-મુનિચંદ્રસૂરિએ સં. ૧૪૬૬માં રચેલી સંસ્કૃત ગુર્વાવલલી
ય.વિ.જૈન ગ્રન્થમાલા નં. ૪, ગ્લો. ૬૧ થી ૭૨ નો ભાવાર્થ. પ્રસ્તુત સવિવરણ ઉપદેશપદનો વિષયાનુક્રમ આ સાથે દર્શાવ્યો છે, તેથી અહિ તેનું સૂચન કર્યું નથી. મનુષ્યભવની દુર્લભતાનાં દસ દ્રષ્ટાંતો, ઔત્પત્તિકી, વૈનાયિકી, કર્મન્સ (કાર્મિકી) અને પારિણામિકી એ ચાર પ્રકારની બુદ્ધિ સંબંધનાં દ્રષ્ટાંતો, તથા રતિસુંદરી, ઋદ્ધિસુંદરી, બુદ્ધિસુંદરી અને ગુણસુંદરીએ કેવી રીતે શીલની રક્ષા કરી ? એ વગેરે ઘણા બોધ લેવા લાયક વિચારોથી ભરેલાં ઉદાહરણો આ ગ્રંથ વાંચવા - વિચારવાથી જણાશે. આ અનુવાદ પ્રકાશિત થતાં ઘણા વ્યાખ્યાતાઓ ઉપદેશપદ મહાન ગ્રન્થ વ્યાખ્યાનમાં વાંચવા, શ્રોતાઓને સંભળાવવા પણ પ્રેરાશે - એવી આશા છે.
પ્રસ્તુત ઉપદેશપદ (મૂળ) વડોદરાની શ્રીમુક્તિ-કમલ-જૈન-મોહનલાલના ૧૯મા, ૨૦મા પુષ્પ તરીકે બે ભાગમાં સંવત ૧૯૭૯ નએ ૧૯૮૧માં શ્રીમુનિચંદ્રસૂરિના વિવરણ સાથે પોથી-પ્રતાકારના રૂપમાં પ્રકાશિત થયેલ છે. જેના સંપાદક સ્વ. આ શ્રી વિજમોહનસૂરિજીના શિષ્ય પં. પ્રતાપવિજય ગણિ (વર્તમાનમાં આચાર્ય શ્રી વિજયપ્રતાપસૂરિજી) તરીકે પ્રસિદ્ધ છે. ત્યાં સંસ્કૃતમાં કિચિ વક્તવ્યમાં તથા વિષયાનુંક્રમમાં ઘણું સૂચવ્યું છે. એ મુદ્રિત પુસ્તકના આધારે આ ગુજરાતી અનુવાદ, સદ્ગત આગમોદ્ધારક પૂ. આ. શ્રીઆનન્દસાગરસૂરિજીના યશસ્વી સુશિષ્યરત્ન આ. શ્રીહરસાગરસૂરીજીએ ગતવર્ષમાં કર્યો હતો. તે અનુવાદનાં ક્રાઉન આઇપેજી પૃ. ૬૦૮ પ્રકાશિત થઈ ગયાં છે, ગ્રંથનું કદ બહુ વધી ન જાય, તે માટે પ્રસ્તાવનાને પણ મર્યાદિત રૂપમાં જ લખવાની છે, આથી પણ વાચકો સંતોષ માનશે.