Tattvavalokan Samiksha

Author(s): Abhayshekharsuri
Publisher: Kantilal Chhaganlal

Page 8

છે કે અમુક અપેક્ષાએ (પુત્ર લવ-કુશની અપેક્ષાએ) “આ પિતા છે એ રીતે પિતા તરીકે ઉલ્લેખાયેલી વ્યક્તિનો (રામનો) પુત્ર તરીકે ઉલ્લેખ કરનાર
આ પુત્ર છે એવો અન્ય વચનપ્રયોગ જોઈને આ અન્ય અપેક્ષાએ કહેવાયેલું છે એટલી સરળ વાત પણ જેઓ સ્વીકારવા તૈયાર થતા નથી અને ઉપરથી પુત્ર તરીકેના થયેલા ઉલ્લેખથી, આ પિતા છે એ જ વાત સાચી, એ રીતે પોતે એકમાત્ર પકડેલા પિતા' તરીકેના ઉલ્લેખનો વિરોધ ન થાય એ માટે પછી, “આ પુત્ર છે એવું વાકય પણ “આ પિતા છે એવા અર્થને જણાવે છે; એવું સિદ્ધ કરવા પ્રયત્ન કરે, તો તેઓએ કેટકેટલા કુતર્કો લડાવવા પડે ?
આ રીતે પ્રસ્તુતમાં પણ, ધર્મ મોક્ષ માટે કરવો એવી રીતે ઉલ્લેખ પામેલા ધર્મ અંગે જ “વિષયસુખની ઇચ્છાથી પણ ધર્મ જ કરવો એવું ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રનું ટીકાવચન જોઈને જેઓ આ બન્ને જુદી જુદી અપેક્ષાએ બોલાયેલાં વચનો છે એટલી સરળ વાત સમજી શકતા નથી અને વિષયસુખની ઇચ્છાથી પણ ધર્મ જ કરવો જોઈએ એવા શાસ્ત્રવચનથી, પોતે જે એકમાત્ર પકડેલી વાત છે કે “ધર્મ મોક્ષ માટે જ થાય એવો અર્થ તાણવા કોઈ વ્યક્તિ પ્રયત્ન કરે, તો તેણે કેટકેટલા કુતર્કો લગાડવા પડે તેની અહીં થોડીઘણી વિચારણા પ્રસ્તુત કરવામાં આવે છે. - પિતા તરીકે ઉલ્લેખ કરનાર વચનપ્રયોગ ઉપલબ્ધ હોવા છતાં અન્ય અપેક્ષાએ પુત્ર તરીકે ઉલ્લેખ કરનાર વચન-પ્રયોગ પણ જેમ કરી જ શકાય છે તેમ ધર્મ કર્મનિર્જરા સિવાય અન્ય પ્રયોજનથી ન કરવો એવો વચનપ્રયોગ ઉપલબ્ધ થતો હોય, તો પણ અન્ય અપેક્ષાએ “વિષયસુખાદિની ઇચ્છાથી પણ ધર્મ જ કર.” એવો વચનપ્રયોગ પણ કરી જ શકાય છે.
બાકી વિષયસુખ, શરીરસુખ, ધનવૈભવ આદિ માટે ધર્મ કરવો એ મહાભૂંડો છે.” એવું જેઓ માને છે, તેઓના મતે નીચે જણાવેલી જે બાબતો ફલિત થાય છે તેમાં શું તેઓ સંમત છે ખરા ?
(૧) બજારમાં પેઢી જામી જાય અને લાખોની આવક થાય, તે માટે પણ નીતિ-પ્રામાણિકતા તો જાળવવી જ જોઈએ.” આવા વિચારથી નીતિપ્રામાણિક્તા જાળવવારૂપ માર્ગાનુસારી કક્ષાનો કરાતો ધર્મ એ મહાભૂંડો છે. એટલે કે લાખો કમાવા માટે કરાતી અનીતિ, ભેળસેળ, લૂંટફાટ વગેરે મહાપાપ કરતાંય એ વધુ ભૂંડો છે ! (2)