Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 02
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
अर्हम् चतुर्थः पादः
પતિંન એટલે છલિંગ. ખરેખર તો અલિંગ કહેવું જોઈએ. પરંતુ લોકમાં વૈયાકરણો પાસેથી છલિંગ ચાલ્યા આવે છે અને વ્યાકરણમાં છલિંગ છે. (૧) પુંલિંગ (૨) સ્ત્રીલિંગ (૩) નપુંસકલિંગ (૪) પુંલિંગ - સ્ત્રીલિંગ. (૫) પુંલિંગ - નપું. (૬) સ્ત્રીલિંગ - નપું. (૭) પુંલિંગ - સ્ત્રીલિંગ - નપું. (૮) અલિંગ. .
સાતમો પ્રકાર વિશેષણમાં સમાઈ જાય છે.
આઠમા પ્રકારનો વ્યવહારમાં ઉપયોગ થતો નથી. તેથી વ્યવહારમાં છલિંગ છે.
અહીં પાદમાં આવતાં દરેક શબ્દોનાં રૂપો અને સાધુનિકા વિવેચન પછી લખેલા છે. ત્યાંથી જોઈ લેવા. તેથી અહીં સૂત્રોમાં આવતાં ઉદાહરણની સાધનિકા ફરી કરી નથી.
અત : સ્થાવી નમ્--ચામ્ યૈ । ?-૪-૨
અર્થ
સ્યાદિ સંબંધી સ, ચામ્ અને 7 પ્રત્યય પરમાં હોતે છતે (પૂર્વમાં રહેલા) ઞ નો આ થાય છે. --
સૂત્ર સમાસ : નક્ ચ મ્યાન્ ચ યશ તેમાં સમાહાર: - નક્~ચામ્-યમ, તસ્મિન -
(સમા.-૪).
સિ: આર્િ: યસ્થ મ: - સ્થા:િ, તસ્મિન્ (બહુ.)
स्यादावितिकिम् ? बाणान् जस्यति इति क्विप् - बाणजः खहीं जस्
પર છતાં પૂર્વનાં ઞ નો આ નહિં થાય. કારણ કે તે હસ્ પ્રત્યય નથી પણ ધાતુ છે. તેના રૂપો ચન્દ્રમવત્ થશે. પરંતુ પ્ર. એ. વ. માં અભ્યારે... .....૧-૪-૯૦ થી સ્વાતિનું વર્જન હોવાથી દીર્ઘ ન થતાં વાળન:
થશે.
-
વિવેચન-પ્રશ્ન : વેવ + નમ્ = તેવા આ ઉદાહરણમાં સમાનાનાં.... ૧-૨-૧ થી ઞ + ઞ = ઞ થવાનો જ હતો. છતાં આ સૂત્ર પૂર્વના ત્ર નો આ ક૨વા શા માટે બનાવ્યું ?
જવાબ : સમાનાનાં..... ૧-૨-૧ થી અ + અ = આ થવાનો જ હતો. પરંતુ સુસ્યાવેત્યરે ૨-૧-૧૧૩ થી પૂર્વના અનો લુફ્ થવાની પ્રાપ્તિ ‘પૂર્વોત્
